장음표시 사용
221쪽
Da PROBAT. ET DEMONsTR. 2 1Lpropositiones , si quibusdam egeat , alias iam demonstratas conquirat: haec denique omnia Iapolysyllogismum coordinet. Ita si demonstrandam habeas hanc proposivionem anima mana est incorrupribilis : secundum inuruGIO.. nem datam sic progredieris: quod cogitat , egens sim/len propos. demonstr. 1uo loco ) ;Sed anima humana cogitat c defin. animae ): ergo anima humana es ens simplex; ens ymplex non gabet partes defin. i Ied anima fiumana s ens simplex conclus. praee.): erin a anima humana non habet partes s quoa non habet partes, non potest resolvi in paries axiom. ) Ied anima btimana mn Fabet paris. res conclus. praeci γ : ergo anima humana
non potest resolvi in paries et quod non peto resolvi in partes, est incorruptibile cdehn. in- eorruptibilis )s sed anima humana non pars r/olvi in paries c conclus. prae c. ): ergo an3ma hum a s incorruptibilis, quod erat de
Cci Demonstratio ἰndirecta , sive apa rea, vel deductis ad absurdum fit , cum contrad et pctoria, propositionis demonstrandae' intere . ut rivomo. vera assumitur atque ex ea legitim. rg rarmentando, conclusio denique munifeste ahrum da deducitur ; se si Aemonstranda andirectae haec proposito: Deus est afernuν ι primum e- tuu contradictoriam pone esse veram : deus
non est ararnusti tum vide, quae cone Iuliones ex hac legitime profluant ; igitur Deut non sit aternus: ergo nom semper fuit et ergo Bamst initium exsistendit ergo est productus e ergo vel a se, vel ali alio utrumque vero est evidenter absurdum; nam fi a se est productus. liquandb simul exstitie , Θ- simul' vom exstitit s.
222쪽
tur ex contradictoria propositionis demonstrandae s . praee. , necesse est , ut ea contradictoria sit falsa β. I et s. cor. 3. can, porro ex falsitate unius contradictoriae certo infertur alterius veritas β. II 6. schol. l. 3. cor. t. ): igitur vi demon thrationis in directae modo prorsus non fallibili elucet veritas propositionis demonstrandae.
Se Moc. In eo tamen haec demonstratio a praestantia directae descit, quod intellectum ver talis perspkiendae avidum non satis ilIuminet ; neque enim ostendit, quare, aut quomodo ressit vera ; sed solum falsam non esse irrestaga biliter evincit . atque adversarium eas in angustias conjicit , ut aut evidenter absurda admittere, aut veritatem pertinaciter adhuc ne- gatam sateri cogatur . Atque inde est , quod ejusmodi demonstratione non sicile utamur
ubi directa in promtu est . aut illam cum hac consociemus, ut majus veritati pondus aece dat s quando praesertim de rebus majoris momenti quaestio instituitur. CCII. Cireulus vitiosις, vel cireutas in monstrando comittitur , cum una propositio. per alteram demonstratur, ita videlicet, una alterius principium agat . dc vicissim : ut siquis ex spiritualitate anima hi--ε ejus immortalitatem, & deinde ex immortalitate ejusdam spiritualidiarem demonstrare niteretur ἀScsol. Cum demonstratio brevis est , hoc vitatium sicile in omnium oculos incurrit . atque inde grande periculum rion est, ut illud praesertim ab eruditioribus commἱttatur , at Vero: ubi longiori ratiocinio opus est ; ubi quaestiones suis in locis separatae pertractantur , pensae pe contingit , ut viri etiam doctiores post . multas demonstrationum ambries rursus eo. r deant x
223쪽
DE pilo EAT. ET DEMONSTR. xv -nt, unde primum exorsi sunt . Quot enim insallibilitatem sensus communis.a summa Dei 'bonitate, Veriloquio, ceterisque ejus perfectio- .nibus deducunt , dc tamen ubi deinde de ipsa Dei exsistentia demonstranda agitur , sensa communi tamquam in fallibili veritatis argumento utuntur 3 quis Cartesium ab hoc vitio linmunem pronunciet , cum primum ex idea clara , di distincta Deum exsistere tum vero ex Dei exsistentis bonitate ideam claram , &distinctam fallere non posse demonstravit sed
haec alias: nunc res tironum exigit, ut ea adisserantur , quae ad demonstrationes legitimas condendas soltu sunt necessaria , quae quidem ejusinodi sunt uti di ea , quae adhuc a b. de demonstratione nominatim diximus , ut Mullo negotio, paucis solum mutatis, ad quam quis in genere probationem applicari p'ssimis Demons rationis .ὶ quastionis quam accuratissime de- -terminetur secus enim in incerto omnis va gabitur oratio. Sapientissime Tullius: i om- .di, nis enim , quae a ratione suscipitur de reis aliqua institutio de bot a definitione pros-M cisti, ut intelligatur, quid sit, id, de quo
, , disputetur. Id vero obtinetur I. accura ta vocabulorum definitione s a. divisionο qtiae ,stionis propositae in suas partes , si quas habeat; s. resecando ea , quae aut certo falsa, aut certo vera, aut huc non pertinere , aut
prorsus inutilia esse perspiciuntur s 4. his praestitis corrigendo quaestionem propositam , O smplicissimis , quantum fieri potest , ter minis exprimendo; s. subordinando, si plures
remaneant , quaesti' nis partes , ita ut eae praecedant , quarum demonstratio aliis evincendis inservit, snguisque seorsum , ac suo in ordine pertractentur . Proseramus exelnplum:
224쪽
χυε PARs III. CAp. II. Plum quaeritur in metaphysica, Mirum anmasnmana sit immortaliae definienda igitur primum immuretalitas , AEuod si perpetua non tantum exsistentiae, sed etiam vitae duratio ;tum dividenda in egentialem , naturalem, Ecgratuitam . Iam ulterius examinando facile deprehendes , essentialem immortalitatem animae humanas certo non competere num .ero mere. gratuita eidem conveniat , ex λ-la Dei revelatione certo sciri posse : resecabis igitur has duas partes, illam , ut per se certam hanc ut ad metaphysicam non pertinentem , ac quaestionem smplicissime se e nunciabis: anima humana spectaris fuispropriatatibus naturalibus fix aternum exstitura υictura ' En ita tum quaestionis , in qua cum duae adhuc partes remaneant, singuIassior tum demonstrandae erunt , & priori quidem loco exsistentia perpetua s tum denique vita, quae absque illa esse non potest . Summii haec lex momenti est, proptereaque altissme omnium mentibus infigenda; frequenti Lis me enim solum ob ejus neglectionem ad -- Titatem non pervenitur, litesque inanes longissimo tempore inter philosophos aluntur . Exemplo est quaestio illa Cartesianos inter ,
ac Peripateticos tanta animorum , laterumque contentione agitata : num eator in igne sit , an in nobis cuid. 83. schol. n. 3. . a. COUiruto quastionis flatu attente expendendum , quid fortaviis ipsa in re jam notum sit , atque ab eo inchoandum i ut enim teste Tullio si Admirabilis quaedam est continua. ,, tio , seriesque rerum, ut alia ex aliis ne-D xa , dc omnes inter se aptae , colligataeque., esse videantur: se ita veritatum tam archa est inter se colligatio, ut ex una, etsi prima fronte levissima videatur , complures oravi ris momenti successive prinuant : quare eo-ffum, quae in quaestione jam nota sunt , habitudo s
225쪽
tudo , relatioqite ad ineognita diligentissicis
indaganda est. Praeclare hanc in rem monet Cartesus : M Plurimum interest cogitationes , nostras certo ordine Promovere , incipiendo iscilicet ab iis rebus, quae cognitu nori bis sunt faeciliores, atque ex his paullatim, ac veluti per gradus ad difficiliorum, ma- ,, gisque abstrusarum investigationem progre- ,, diendo dcc. dcci is3. In toto demonstratiouis progressu eademaeonservetur evidentia s tum enim solum propositio demonstranda evidentiam consequitur,
qui tamen demonstrationis finis est a 97.
Cor. 1. , cum ea ex principiis evidentibus evidenter profluit ; id quod fieri nequit. s,
antequam ad ultimam conclusionem perveniatur, evidentiae filum rumpatur. Opera igitur Idanda, ut mens in quolibet passu , quem ratiocinando facit, simplici intuitu convenientiam , aut repugnantiam ideae mediae cum extremis pervideat , quin necesse sit ad n vas semper , & novas ideas medias recurr re, ut ea palam fiat. Hoc qui negligunt, in errores gravissimos facile praecipites eunt subi enim evidentiam securissimum viae comitem dimiserunt, tenebris involvuntur, Ac veritas quandoque detecti non tam industriae , aut ingenio , quam casui fortuito debetur. Id periculi subeunt illi , ut de iis taceaem, qui falsas propositiones subrepere patiuntur in qui nimio verborum ornatu delectari , stiloque copioso , ac prope declamatorio uti solent ;st enim hac ratione , ut mens speciosis verborum phaleris distracta id , quod maxime 'deberet , non videat , ipsumque ei evidentiae Iumen prorsiis dispareat, His illud Tullii di et um velim : ,, omne , quod de re bona dilucide dicitur , mihi praeclare dici vide- tur . Istiusmodi autem res dicere ornate, , velle , puerile est , plane autem , dc per
226쪽
,, spicue expedire posse, docti, & intelligena
4.ὶ Demon stratio tentanda non est , ubi fuc, cessus prudenter sperari nequiis secus enim oleum perdes , di operam. Accidit id i. cum quaestio, resolvenda postulat scientias, in quibus quis versatus non est sic actum agit , ' qui geometriae expers ad resolutionem ali ronomicorum, aut physicorum problematum aDgreditur. Cum desunt adjumenta , ac necessaria ratiocinandi principia , ut in rebus phylacis , naturalique corporum constitutione iovestiganda nobis nequenter usu venit . Aζ-que inde non continuo insiliis habenda sunt, quae demonstrari nequeunt , neque res ideo duntaxat negari potest, quod modus, quo ea fiat, ignoro tur tenenda potius est in his, ac similibus decantata S. Augustini regula : tene certum, dimitte incertum . Quo dc illud speciat , ut non exigatur major demonstrationis certitudo , ac evidentia , quam objectum , circa quod ea versatur , admittat sic utique
in rebus naturalibus non oportet certitudi-Mem, ac evidentiam metaphysicam quaerere . cum eae res per naturam suam non sint nili Physicae capaces . a. Cum res pertractantur , quae limitatas humani intellectus vires excedunt is qualia sunt mysteria a Deo .nobis revelata j quae propterea a nobis quidem in fal-
libiliter credi possunt sciti non possunt:
quare insignis ae meritatis reum se facit, qui in iis evidentiam, ac demonstrationem possu- Iat . In his, ut rursum sapienter monet S. Augustinus : tota ratio facti est potentia facientis , tenendumque certisti me , Deum eff-cere plus posse, quam nos brevi nostro intellectu assequi. Errant proinde gravissime profani illi , qui rationem humanam adaequatam
rerum credendarum regulam constituunt, noluntque inter sacrosancta religionis mysteria
227쪽
locum eoneedere iis rebus, quas lumine so lum naturali investigare ac perspicere ne
III. Polysyllogismus duplici modo con, struitur . a 44. I eum igitur in demonstra-Ptione potissimum polysyllogismus adhibeatur mons β. 196. schol. ), patet eam quoque duplici modo confiteri posse. ScΗo L. Nimirum vel psopositio demonstranda,est conclusio primi syllogismi , ejusque prae
missarum una fit conclusio sequentis, idque eo usque continuando, dum denique ad principia universalia , ω per se evidentia perveniatur vel ab opposito principia illa universalia pri- mo loco collocantur i eaque fit progressio , πι semper conclusio praecedentis syliogismi sat praemissa sequentis, donec tandem ipsa propositio demonstranda in conclusione ultimi syl- logismi inseratur. sCCIV. Demonstraetio primo modo consecta Quid propositioilem singularem , & compositam , Ra My Cujus veritas quaeritur, resolvit in sua principia, ideoque anal ica r altera ex principiis ti ea universalibus , & simplicissimis componendo descendit ad propositionem compositam , dc specialem demonstrandam , ideoque
appellatur. 'SQ Η o L. Exemplum demonstrationis synthetieae habes g. r 99. schol. , quam si inverso ordine legas , obtinebis analyticam . Ceterum Tes,tota eleganter illustrari potest duobus illis ministis actibus , quorum unum abstractionem G2 6r- , alterum compositionem S. Q. , compellavimus 3 sicut enim per abstractionem ali4dea singulani ad uni versalem ascendimus , atque hac ratione ideam singularem in suas paritiales, ex quibus ea coalescit , resolvimus; M
228쪽
128 . P ARs III. .CAP. II. γversali.ad singolarem descendiuvia r ira: eum proportione hic clirca verit axes Vetris inur , Pro grediendo nimirum a specialibus ad universa-
Ies per analysin se in his per synthesin ad illas regrediendo. vii id CC v. Cum propositio demonstrata falsa es. mei hin se nequeat f. is 7. cor. 3. ὶ , demonstratiομ μ ν nis ope & ad veritatem in fallibiliter pervenimus , di eamdem aliis patefacimus omnis igitur legitima demonstratio artem cogitationes ita disponendi, ut vel veritas latens de
tegatur , vel inventa cum aliis communicetur, in se complectitur. Ars haec vulgo m- l
uii:, .s C H O L. Cum veritatem nondum notam quaeri. utrius. .mus , utimur methodo analytica a tum enim lque u- investiganda sunt principia evidentia, ex qui . y bus propositio dataJegitime profluit. Cum Veis ro veritatem baia a nobis inventam cum aliis communicamus, sive cum alios docemus, synthetica sere in usu est , propterea quod prin- cipia universali & immediate evidentia nul Ila negorio a quovis' intellectu perspiciuntur ;quare dum ab his inchoamus , ae sensim ad - itates magis compostas descendimus, id ob.
tinemus , ut discentem a facilioribus successive ad. ψissiciliota , a simplicibus ad magis compo-s- , qμ si pςr. gradus duestinus, efficiamusque, ut iis ea .facilitate , ac claritate , qua principiqrum serit; tem perspexit, specialem quoque illam veritatem de qua agitur, intime pervi--e t..t sed sacile patet descensum hunc debere φ*e umnino lenti Smum, ut nimirum ex Prin- cicipio non, inseratur , nisi id . quod primo lo- co, Rii ediate ea leo pronuit ita enim ιο-
229쪽
DA ET OPINIONΕἰ ars 'lum conelusionis cujuslibet cum suo antecedei cte connexio , quanta fieri potest , evidentiae vivacitare discentis nientem assiciet. Qui id inprimis curis non habet, quique adeo ex prim eipio assumto ad conclusionem remotior ein o missis mediis , veluti per saltum transvolat anumquam consequetur, ut veritas tota sua Iu-- ce auditoris intellectum perstring t . Multa . sunt praeterea, qdae de methodo a philosophis praecipiuntur , sed praecepta accumulare non placet s ego enim. sic sentio , quae praeter ea sqqae adhuc de demonstratione condenda coispiose dicta. sunt, requiruntur , longiori usu ,& exercitatione, tum assidua librorum scient ficorum lectione, tum tu praecipue quidem augebrae , ac geometriae studio id facillime , de solidissime , quin etiam unice condisci posse.
PROBABILITATE, ET OPINIONE . ' .
CCVI. Cum indicia veritatis susscientia Quis non adsunt , aderunt vel insuffcientia , nulla penitus : qui indicia sussicientia perspi- , cit, certus est de veritate ; qai in sufficientia: ira incertur β. qui nulla: eamdem pror- η tsus iupo at . COROLL. Incertitudo igitur est: status mentis medius inter certitudinem , ae ignorantiam a atque iisdem extremis veluti limitibus circum seribitur.
Sc Mox. Ignorantiam hie solum ut limitem incertitudinis considero , iusius de ea , ejusque caἡssis agethr in eppite sito. Nohnullis hanς, K a igit
230쪽
ciatior robabi. Iis, duis hia, de
babilia Iheto 'PAEs III. CAP. III. - ignorant lam dubium neratimum, atque illud quo paullo post dieam , positivum compellar*Placet ; at hi quidem in suo sensu abundent; neque enim ulli de vocabulo 4ite' movebo emihi interea , di vocum proprietati , de usui Iecepto hae nomenclatione magis consuli videtur etenim licet in hoe casu adsit judicii
tetentio , ea tamen propterea tantum necessario fit, quod, quid judicandum , ignoretur, t di nemo pro secto rosatus , quid de stellarum numero sentiat, an par sit, an impar respondebit se de eo dubitara , sed potius quam promtissime reponet, se id ignorare.
CCVII. Indicia veritatis in suscientia sust, quae quandoque fallunt 16o. et jam vero attendenti clarum est, fieri posse , ut vel saepius non fallant , quam fallant: vel ut ex
equo toties fallant , quam non fallant : vel denique ut saepius fallant, quam non fallant. Is de triplex oritur incertitudinis status , videlicet in primo casu probabilis s in altero dubius , in ultimo impraabilis . COR a. Probabilitas igitur intra cretitudinem, de dubium concluditur, atque ab hoc ad illam usque crescit ; improbabilitas vero intra dubium, ac ignorantiam continetur , ac parit :ab eo ad hanc continue Ausetur.
CCVIII. Ut certitudo ad ipsa judicia , si ve
propysitiones refertur, indeque objectiva com pellari solet β. 163. , ita nihil vetat , quominus incertitudo quoque in iisdem spectetur : datur igitur propositio in se uel quoad se , fel objactive incerta , eaque vel est prola-ιὶ is , cum videlicet pro ejus veritate adsunt indicia haud quidem sussicientia, attamen talia, quae saepius non fallunt , quam fallant. ves dubia , cum ejus indicia toties fallunt ,