장음표시 사용
251쪽
xeseri, estque idoneus , cuin habet auctorita. tem, cui fides merito adhiberi possit. COROLL. r. Quilibet historiae scriptor testis
COROLL. a. Cum auctoritas testantis per scien tiam, & veriloquium constituatur 6. I o. .
testis idoneus est, qui , quod narrat , scit, de ut scit , narrat , id est , qui rei notitia, de
veri dicendi voluntate praeditus est . COROLL. 3. Antequam narrationi fidem habeamus , sollicite indagandum est , num ea a teste idoneo proficiscatur. sci o L. Per se vero patet, requiri praeterea, ut testimonium sit clarum , sive ut testis clare ,& intelligenter loquatur qui enim vel probabilitet mihi quidpiam persuadeat adictoritas , si loquentis sensa non assequar λ Quare magno . pere necesse est, ut tam testis ipse , quam qui ejus relationem excipit , Vocabulorum abusus gg. 81. M seqq.) relatos omni cura evitare
CCXXIII. Ruivis testis habendus est veraae,
cum contrarium probetur s ex lege enim quadam in ipso naturae sensu fundata nemo pro . sumendus est malus esse , nisi id saxis commonstrari posses jam vero , qui verax non est, sive, qui deliberato consilio contra me nistem, ac propria sensa loquitur , cum id sine animo alios fallendi numquam fieri queat , profecto ab omni malitia immunis esse non potest : igitur tamdiu quivis putandus est ve-1um loqui , quamdiu grλves rationes contra rium non evincunt . Et sane licet homines mentiri possint, & perfrequenter e eiam mentiantur , nihilo minus vel ex eo , quod natura quemdam veritatis amorem omnibus indiderit, merito praesumimus, quemlibet in loquendo naturalem hanc propensionem sequi, Morchen au Log. L ' nili
252쪽
a 41 PARs III. Cε p. IV. nisi oppρsitum si spicandi gravis adsit ratio ii
Ratisnes Musitandi de verocitate Testis, r. Qui saepius etiam ex imprudentiA dun. taxat di sum dixisse deprehensus est , aut,
quod deterius foret , deliberata mente med atri cunsuevit, nullam meretur sdem menda .Cium enim vel unicum est signum malitiae in animo latentis, ex qua plura subinde pr*nci scuntur , fundatque proinde gravem suspinio' Mem . contra veritatem cujuscumque testimonii. Atque hoc ad eo verum est, ut id gen homini eti m credi non debeat, cum jur - lmento rem confirmat . etsi enim ceteroquin
'estibus juratis propter jurisjurandi i religionem apud omnes gentes maximam , sine hae- statione fides adhiberi soleat , si quis tame oeo jam . audaciae devenit , ut ipso jurejurando abusus fuerit , gravissima . contra illum
praesumtio firmatur, ne hac quoque in V., ' .aut hoc tempore id sacrilegii genus admit-Oνὸν, . t -- Tulliv. : is Si quis semel pejera, is erit , ei credi . postea, etiamsi per plure Deos jurex, non oportet . Ab hac accu'satione cumprimis Immunes sunt viri dilustres , in dignitate cqnstituti , atque publica fama celebres ; experientia uenim. teste an e jusmodi . viros longe rarius, quam in rudes a
ac de plebe homines mendacium c dit , cum illi prae, his aeonservandae nominis sui gloriae studiosiores este soleant: amplitudo igitur nominis , ac viri dignitas non exiguum testimonio robur addit . v. in Cum res , quae narrantur , non apte sitis inter se cohaerent, . prudens de occulta quadam repugnantia suspicio exorituri .cum vero res sunt admodum insolitae, vel propte-
e , quod rarissime accidunt, creditu dissiciles a
253쪽
DE FIDE. Ieiles , aut ejus naturae , ut incautus quisque facile circa eas decipi possit. , novo examini subjiciendae erunt, quin quidpiam interea aia firmate decidatur . At ubi relata clare perspiciuntur impossibilia, sine mora inter fabaa. las releganda sunt. 3. Proclives sunt maxime homines ad adilios decipiendos , quando sua ipsorum res a
gitur , atque Ox veritatis occultatione comis
modi quidpiam in ipsos redundat , vel quando testimonium dicunt in eorum , a quibus testes esse jubentur, utilitatem ; quare in ejusmodi casu fides deneganda est , quam ab
opposito vel maxime merentur ii , qui eo n-ἀemto proprio commodo , ac utilitate etiam in suum nocumentum aliquid testantur. Exemplo sunt Apostoli , qui de Servatore resurgente etiam cum periculo vitae testimo. Dium liberrime tulerunt. Universim partium studia , adulatio erga principes , immoderatus patriae, gentisque suae amor , ac importuna reliquarum affectionum turma frequentissime in caussa sunt , ut ne historici veritatem sincere .pandant efiiciuntque , ut versu orum vitia occultent , vel praeclare gestae ultra modum extollant , atque alias gentes
Peae sua superbe deprimant. Quare dispiciendum sollicite , utrum in teste harum affectionum una aliqua , & quaenam vehementius dominetur, id quod ex ejus moribus, instituqtione vitae, scribendi fine , ceterisque similibus adjunctis facile cognoscitis r . Sic Caesar,
ac Livius res romanas plus aequo extollunt ,
quin & Gallorum , Germanorum , & Chartaginensium facta ultra justos limites evehunt,iat ex relatis de iis victoriis major romano nomini gloria accresceret ; veteribus quoquct Graecis nullo non tempore id vitio datum
est , quod alias prae se nationes superbele spiciant, gloriamive gentis suae per fas, neis
254쪽
a 4 PARs III. CAP. Irifasque amplificare studeant , unde a Latinis Graecia mendax , sarrula , levis jure dicebatur s' A. in Cum datur testimoniorum conflictus , ac relatio, cum iis non consentit , quae alias percepimus . Acumine intellectus hoc in ca- id opus est: atque imprimis res ipsa specta a da, quae ii inter eventa locum habeat, praeferimus eos, qui tempori illi, quo ea contigisse sertur , propiores sunt si vero res aedriaturae observationes pertineat , recentioribus plus tribuimus fidei ; extra controversiam enim positum est , nostri temporis phys eos majoribus adjumentis ad naturae phaenomena & observanda , & perscrutanda instructos esse : pervidendae deinde quoquς aliae testium , conditiones secundum ea , quae jam dicta sunt, Zc porro dicentur . Denique ceteris paribus plurium testium major est auctoritas , numerusque ipse , ubi conspiratio nulla prudenter timeri potest , pondus , aerobur addit: quare in eo casu dispiciendum,
utrum res ejus si naturae, ut plures in eam consentire per se ceteroquin arduum foret atrum nec educatio , nec praejudicata quaedam opinio , nec commune affectionum vinculum testes ipsos colligasse videatur quoas nullum horum vestigium appareat , maximum utique veritati pondus accedet. At vero ubi collusonis prudens est suspicio , vescum constat, omnes eos unius soluin ea in rea instoritatem secutos fuisse , etiam centum historici non majorem merentur fidem, quam unicus ille , ex quo reliqui id de sumserunt . Hae impulsi ratione nonnulli belli Trojani veritatem in dubium vocant, quod omnes hi. storici id uno ex Homero , vel veteri quO- . dam Syargo , qui , ut Milanus reseri, primus illud bellum cecinisse putatur , accepisse videntur . Dixi autem ceteris paribus ni
255쪽
DE FIDE. 2 smerum esse attendendum , nam fieri utique potest , ut unus aliquis , licet reliquis contraria testetur , iis dotibus polleat, ut compluribus praeferri mereatur.
s. Si nimia appareat cura stili qui enim stilum in scribendo affectant , saepe non tam
de veritate , quam de vocabu Iorum, eleganti a
solliciti sunt, satisque s bi faciunt, modo res veris miles conscribant: horum in numero ip se Tullius Xenophontis Cyropaediam repo nit. Quare non abs re in historia stilum planum & nitidum requirimus figurae enim,
tropi, ceteraque oratorum Ornamenta verita ia
tem occultant, poetarum vero schemata , fiactionesque eamdem involvunt . Ex hoc rursum capite maximam merentur libri E vange
Iici fidem, eum in illis res maxime insolitae, prodigia prorsus stupenda sine inutili elegan tiarum comitatu , stilo prorsus simplici enarrentur, unde omnis exaggerationis cuiusdam, aut allegoriae suspicio excisi itur. Ut igitur testimonio fides haberi possit , illud si elaris, planisque verbis cooeceptum eon L . xx et oschol. . Sed & aliud quoque est vitium, quo testimonii veritas frequentius labefactatur,)uodque praeterire hic non oportet. Sic fereunt homines comparati , ut , quae sbi ipsis admodum nota, dc familiaria sunt , abiis perinde cognita esse existiment; itaque cum factum quodpiam referunt, necessaria quando iaque rei adjuncta , locique , ac temporis r tiones reticent, non dubitantes , qui ιγ ea ab audientibus alioquin intelligantur , ex quo fit , ut quae eloquuntur , non perfecte congruant cum iis , quae mente gerunt; cui &istud nonnumquam accedit incommodi, ut de
eertis quibusdam facti adjunctis rogati, dum, quid quaeratur , non fatis assiequuntur , illico in animum inducant de iis quaeri , quae tum ipsi mente volvunt, praecipue si eorum quae
256쪽
M PAR s III. CAp. IV. dam eonnexio, aut similitudo, licet exigua ἔ, detur : unde consequens est , ut sepius re-9ondendo assirment , quod negare oportui siset, quodque etiam negassent, si .quaestionem rite intellexissent. Raando CCXXIV. Notitia reἰ is teste non prε--mitur , sed positiυa eo robari debet; quod e-. tibii frequenter non fit , illud nequit in ea sutiam quovis particulari prudenter supponi factum fuisse , sed omnino necesse est , ut solidis eqvincatur rationibus , jam vero requisita indu- lstria, ac labor, ceteraque, quibuS rerum nomtitia , quae nemini a natura ingenita est comparari debet , persaepe non adhibentur tigitur ea suisse reapse adhibita , ac proinde etiam, rei notitiam in teste adesse non praesumi, verum probari debet ia Sunt autem hae iere.. Ratisner, essenἐunt resti non dam a
r. Si eonstet testem magna ingenii vi, aejudicii sagacitate pollere ; qui enim ejusmodi
sunt animum ad omnia adjuncti examinandas rio applicant; cuncta riarantur; omnia acri judicio expendunt a fabellas , ac vulgi rumo-' res acute discernunta, eaque solum, quae maxime ad veritatem accedere perspeAerint sseligunt , neque adeo tam facila sibi imponi permittunt et ubi contra rudiores , rerumque imperiti nimia fere semper credulitate Iabo4rant, ac fraudibus detegendis impares , omnia promiscue amplectuntur , cuivis relationi acquiescunt inanes vulgi rumores , ut ipsi in veris habent , ita aliis quoque pro liquidissima veritate obtrudunt. Hoc ex fonte inter fabulas reserimus pleraque , quae in viatorum , ac mercatorum diariis de atheismo , vel religione populorum in America , dc M. frica
257쪽
Da FID s.frica degentium relata legimus i hom nes e. nim ii nullo prorsus paelo idonei erant earum gentium moribus , dc religionis dogma tibus explorandis quippe cum & necessaria Iinguae notitia destituti essent , & uni quar- sui intenti; nec umquam interiora illarum regionum penetraverint . iurando ramea agitur de re obvia, quae a qua is, si rhodo sensibus, integris utatur, cognosci- potest , majus ingenii acumen non attendimus; parem enim eum quovis erudito auctoritatem obtinet primus quisque de plebe, cum narrat pluviam . aut grandinem alicubi cecidisse , vel incendium: hoe, ilibue loco exortum fuisse.
elui , ac rationi , quam imatinaticuli tribuere; illius enim , noir hujus. munus est , eventa, factorumque adjuncta explorare. Qui vi vaci nimirum phantasia laboran τ, facile sis ea abripi sinunt , umbras , salibsque rerum splendores pro rebus ipsis habent , atque exeocta suo in cerebro phantasmata pro genuiqnis veritatibus venditant; vident illi ea, quas
nusquam sunt, audiunt ,. tangunt, ac aegerri ine serunt, si quis contradicere audeant. Enthus astar hoc genus hominum compellamus , eorumque consortio magnopere cavendum est.
legitimos; nullam enim meretur fidem', cum documentis dubiis nititur hoc ex capite He-rbdotus apud erudi eos vapulat , qui non nisi populareν rumores sectatus est , iique omnes , qui ex fabulosis AEgyptioruin, Phoenicum , ω Rabinorum traditionibus congestos de rebuς antediluvianis libros nobis reliquerunt, vel qui nostio hoc tempore ex novellis publicis . opus quoddam historicum consarcinant. Dispiciendum, igitur diligenter eum , quae G-
cumenta, instrumenta , aur monumenta pu-i
258쪽
248 PARs III. CAp. IV. pulchrorum , columnarum , & nummorum , ct in antiquis scripturis, ac picturis consia sunt, testis habuerit, & inspexerit tum etiam, quantam ct ipla fidern mereantur: estisque hoc praecipuum ipsus testis munus , ut citando fontes scientiae suae rationem redis
dat ; id ni faciat existimandus est vulgi rumores , privata nonnullorum adversaria , &quae ejusmodi sunt , nullius auctoritatis monumenta secutus fuisse ; illud enim praesumi-1ur, quod frequentius fit, quodqpe adeo factu, est pronissimum. . Si testis sit oculatus, coaevus., domesticus; oculatus enim aurito, coae Ius recenti Oxi , domesticus, si modo ab omni partium studio remotus sit , externo omni jure praeseraexur fama squidem eundo crescit, aliud supprimit , aliud addit , unde veritas tandem Umnis corrumpitur. Longe igitur majorem itimerentur fidem , qui facto praesentes adsuerunt, remque suis ipsi usurparunt oculis , aci illi , ad quos de ea rumor solum pervenit ..Hoc porro indicium tanti est roboris, ut saeis Pius unius coaevi narratione , rejectis plurimorum recentiorum restimoniis', standum sit: neque alia est Τullii mens de animae. immo talitate disserentis se auctoribus uti optimisi, ,. possumus , quod in omnibus caussis Scis bet ψ & solet valere plurimum , & pri-
D mum quidem omni antiquitate , quae quo D propius aberan a j ortu , & divina proge- , , nie, hoc melius ea fortasse , quae erant, , vera cernebat. is Multo vero utique magis id. valebit in iis , quae antiquis. temporibus contigerunt; quare si aequales praesertim plures , ceteroquin vitae conditione , studiorum ratione , religionis instituto discrepantes, idem testent ut, auctoritatem habent maximam, cum omnino incredibile si, ut complures diversis acti affectionibus in idem mea .
259쪽
Dx F I DE . a 49dacium conspirent et Praerogativa haec rursu in praecipuo quodam modo pro seriptoribus Evangelicis pugnat ; quae enim mirabilia de Christo narrant , ea suis sere inspexerunt oculis , aut ab iis , qui praesentes adsuerunt ,
proxime acceperunt, neque ullum in iis par-pum studium suspicari licet , cum ea , quae retulerunt, in ovensionem Principum, totiusque gentis opprobrium cesserint .
At vero, quid de faetis antiquis dicemus ,
quae , eum nulla jam exstent documenta coaeva , sola nunc traditione probari possisnt e. An ea universim rejiciemus e Nequaquam sed indagandum sollicite , utrum ea traditio a testibus coaevis, fideque dignis, an vero a liunde ex quodam fonte suspecto ortum d cat Illud jure arguitur , cum factum adjum
Ela habet admodum splendida , ac illustria ,
solemnitates publieas, caerimonias , ac consuetudines ea occasione introductas nequis enim profecto eventus ad magnam in vulgo motionem excitandam aptissimus a fraudulento quodam homine promulgari , quin sapientiores contradicant ; neque fieri omnino potest , ut tota quaepiam communitas ad tant lemne commentum posteris transmittendum eum circumscriptore conspiret. Dubitare igitur non licst de veritate facti historici, quoa quidem ex sola traditione proficiscitur, adeo tamen illustre, publicum, aut ejusmodi est , ut sine ingenti strepitu nec contingere , ne promulgari potuisse iudeatur , agitur exempli caussa de serie summorum Pontificum ,
Episcoporum , aut Principum aIiorum, non possunt proferri documenta coaeva, sed cat logi ante tempus memoria antiquius conflati : potest tuto teneri talis traditio , cum nullo modo credibile sit rem adeo publicam , ac in vulgus notam vel prorsus oblivioni datam, vel aliqui decipientium fraude adulte- . I. 1 rata
260쪽
ratam fuisse . Contra vero ob. solam traditionem credi sine haesitantia nequit factum . quod in se , vel in suis adjunctis ejusmodi est, duntaxat, ut sub initium a paucis: dum. taxat cognosci potuerit , qualia sunt privata quandoque prodigia , quae a muliercula nimigcredula, vel ab enthusiasta primum conficta rusensim denique in vulguς dimanantias. ὶ Si factum quoddam memorabilius to
stes recentiores enarrent, cujus nullus aeqμλ- llium meminit , jure ita dubium vocari po6 lhest, ac vero etiam debet nisi silentii hujus. lgravis ratio adserri queat. Argumentum. hoc a eriticis negativum compellari solet , utque eo rite utamur, sequentia notanda veniunt αPrimum constare debet auctorem certam habuisse facti illius notitiam , pronamque ejus . referendi occasionem k dubia enim posteris. Itransmitti non debent , neque ea , quor uin commentarios scribendi non est oecasio r. munea ab eruditis nostri temporis,. & quidem digniora sciuntur, nec tinea scribuntur,. quoavidelice e vel occupationes , ver vitae rati nes, vel ipse etiam scopus , quem im elucubrationibu suis viri dotii sibi praefigune,. id
non admittunt . Porro occasone non Caaruisse auctorem ex his sere arguimus : si sanctum valde memorabile, & notata dignum, ad filum historiae pertinens , multum fortasse ad aliorum , quae in ea pertractantur confirmationem saciens ; si auctor habuisset sngularia motiva illud addueendi ; si ex ejus
relatione nullum incommodum in se redundaturum prudenter timere potuisset . Pronum, siquidem est, ut qui& veritatem reticeat, cum ex ea ossensionem populr, Principis, aut alterius cujusdam , apud quem gratiae valero quam maxime ipsius interest, vel aliud quodcumque incommodum praevideae oriturum