Opere del proposto Lodovico Antonio Muratori già bibliotecario del serenissimo signore Duca di Modena

211쪽

GRAECO LATINA. 2Dpostrema haec lectio; non enim diu post Gregorii viri sui mortem, quae Anno, ut alibi diximus, 373. vel 374. contigit, Nonna su

pervixisse videtur. Παρά. Acerbam. In laudato Codice Paris et s43. & in Medi. ceo pro hac vore habetur λυπρα, quae pulchra repetitio est, vim addens sententiae. Placet heie subjicere metricam hujus Carminis versionem eleganter , Salvinio factam. Primus Caesarius, communis luctus: er inde Gorgonium; dein eare pater; nee rempore longo Post, mater. Manus ὸ pristisque, o litera trisis Gregorii ramdem mox fata novi sima Ieribam.

In se ipsum. CXXI. PRi md quidem me Deus oranti concessit matri Inclytae.

Secundo 1 matre donum accepit gratum. Tertid deinde morientem me sacra servavit Mensa. arib ancipitem sermonem dedit Eloquentia. Quinth Virginitas me amicis complexa est somniis. Sexid cum Basilio concorditer sacra tuli. Septim δ e profundis me Vitae Dator eripuit gurgitibus. Octavd deinde morbis purificavit meas manus. Nonb Trinitatem advexi, d Rex, iuniori Romae.

212쪽

A NEC DOTA NOTAE. EI, Abrob. In se tuum. Ita se habet hujus Epigrammatis tit

lus in Regio Codice 2943. At in altero alius exhibetur, i. e. orα ε πο-πέ ιλοι ὀ Mατος : quaecumque mihi fecir, qui porens est. Quae verba hausta videntur ε Cantico magnificat. Praeclariora igitur vitae suae facinora illo in Carmine Gregorius recenset. Alle. rum quoque Epigramma, in quo rerum suarum Epitomen dedit, vide luter ejus opera edita Carm. XXX. Ibi vel δ multa his, quae nunc producimus, si milia repetias. Quod reliquum est, quaedam hele sunt praeposiete dicta, quae persuadere cuiquam pcssar, Na. Eianzenum Carminis nequaquam Auctorem fuisse. Nihilominus quum munera sibi , D'o collata versu claudere Gregorius vellet, forta se temporum , rerumque ordinem servare noluit, fingula enume

rasse contentus.

PVim. . Non semel scriptum reliquit Poeta noster, se Nonnae patentis precibus , Deo impetratum. Uide Carmen de Vira sua, & in hoc Libro Carmen LXXXIV. Δευτερον. Secundo. Idem v Gregorio alibi memoratum habes, nempe in laudato Carm. de Vita fua, itemque in Carm. de rebus suis. Eo igitur tempore pius apud Christianos fervebat usus, ut infantes , parentibus Christo sacrarentur, quemadmodum & in N, tis ad S. Paulini Natalem XIII. v. 26 a. TOm. I. A ecdor. antea notaveram ). Ibi de Asterio ita loquitur Latinus Poeta: Dιem simul unanimes vera pietate parentes Infautem Christo constituere sacrum.

Reliqua illinc pete.

To τρίτον. Tertio. Quod hele narrat Gregorius, vix alibi scriptum invenias. In Carm. quidem de rebus fuis, se olim faucium morbo laborasse tradit, ita ut pene suffocatus sui isset, ni praefid sibi advenisset petita ἡ Coelo medicina. Febri etiam ardentissima correptum, atque ope divina liberatum se, eodem in Carm. refert. V rum quomodo moriens a sacra Mensa, videlicet ab incruenta Altaris hostia, servatus fuerit, nusquam scriptum reperio.

213쪽

GRAECO LATIN A. 213Mἰ άγνη se a. Ita Codices Regius, & Medice . In altero Codice Regio non satis recte ad versus rationem legitur μ' ἁγνὰ

σαωσε a

Tετρατον . Quartὸ. Literarum studiis, ac disciplinis melioribus operam se dedisse Gregorius heic narrat. Contigit hoc Athenis. A, pnκ . Ancipiti. Scholiastes MS. ita hanc vocem interpretatur ἐκατερωθεν ἡκοι et λειον, h. e. urrinque acutum. Doctissimus verbBoivinius ancipitem explicat, i. e. initar ancipitis gladii secantem quaestiones dissiciles. Vel si φhκn ον appellat eloquentiam sacram, Sc profanam, quibus Poeta noster imbutus erat. λογος υ ro , qui in eodem versu occurrit, non Eloquentiam tantum, sed etiam Verbum, videlicet Cbrasium, significare potest. Πίμπτον. Quintὸ. Auctor est Idem Gregorius in Carm. do animae fuae calamitatibus, sibi dormienti coeleste somnium obtigisse . Nempe ejus oculis duae Virgines objectae sunt, quarum una Castitas, altera Temperantia appellabantur. Utraque Gregorii animum ad virtutum studia, ac Pudicitiae potissimum, incendit; mox in auras evanuit. Huc respicere nostrum Poetam arbitror. Ε κτον Βασιλίω . Sexto cum Basilio m. Cod. Medi c. habet Βασιλείω. Quanta inter Nazianzenum, & Basilium Magnum in te cederet necessitudo, atque intimi amoris communio Athenis nata, ubi simul disciplinis liberalibus vacaverant, pauci nesciunt. Hac, ut arbitror, de caussa Basilium Naxianxeni fratrem interdum appellavit Erasmus, alioqui peccaturus; non enim Nazianzenus, sed Nyssenus Basilii frater fuit. Significatur heic, eodem tempore Gregorium nostrum, ac Basilium in Presbyterorum ordinem adscriptos fuisse :quod ex aliis Nazianzeni scriptis manifestius discas. Συμπνοα . Concorditer. Scholiastes Ambrosianus ita haec verba

τω ιερῶ. Pro τῶ ἰιρῶ legendum sortasse τα δρῶ, idest κατά τὰ ἱεροῦ. Haec autem Latine ita sonant. Concors factus sum, eamdemque cum Basilio Dero virae institutiomm fuscepi. E E-ον. Septimo. Non uno in loco narravit Gregorius, qu msaeva tempestate in mari vexatus fuerit, dum Athenas studiorum causia peteret. Periculo praesenti divinum praesidium praesid fuit; quare is Rhodum appellens totum se Deo arctitis sacravit. o γιοον. Octavὸ. Pro ἰS- σκά 1, p. Codex Medi c. habet ἐζεκάθηρα. Inquit autem Poeta, manus suas per morbum , Deo immissum

purificatas fuisse; sive, se ipsum purificasse manus suas. Quid innue

re veis

214쪽

a i A NEC DO TAre velit, me Ignorare liberaliter fateor; non enim quid simile in reliquis illius scriptis animadverti.

Tu ατοι . Mnὸ. Constantinopolim, quam Romam iuniorem appellat, ingressus Gregorius, ita illam ab Haereticis occupatam repeis riit, ut nullum Orthodoxis Templum praeter S. Anastaliae pateret. Hine Ariani, illine Macedoniani, aliaeque teterrimae pestes veram ab Urbe Regia Fidem penε exulare ccegerant. Quum verb Gregorii nostri praedicatione factum fuerit, ut Catholica Religio ibi restitueretur, meri id nunc ait, se Trinitatem, scilicet germanam de Trinitate sententiam, in Constantinopolim intulisse. Ηγαγον. A exi. Ita legitur in Paris Cod. 2993. iure potio. ri, qutin ἐγαγε: , quod habetur in altero Codice . Heic enim retiisnenda prima persona. Scholiastes MS. τὸ ε Dim δα φ μων παρεδωκα τη νεοτερα Fώ9M. Trinitatem ferens Romae iuniori exposui. Βεβληαm. Percussus sum. Ab eodem Scholiaste haec ita expli. cantur. δ ἔκατον βεβληααι λίθοις, βεβλημαι δὲ καὶ ς ἰλοις. Decimo percussus sum lapidibus, percussus sum veris ab amicis. In Carm. de Vita sua postquam Gregorius se Constantinopolim advenisse nariaravit , quanta invidia, quantoque Haereticorum odio fuerit exceptus, describit. Tum addit:

Λίθους παρήπω τηυ εμην πανδαισίαν. Imbres taceo saxeos, epulas meas.

Haec eadem repetit in orati ad CL. Episcopos, R in alia concio. ne Arianos alloquens.

De se ipse. CXXII.

Τἰὼ Γρ γορίου σῶ λατρι Γρηγορίοψ.Gaecia mea, & juventus cara, & quaecumque possedi, Et corpus, ut Christo cessistis alaeriter Quod si Sacerdotem carum ma Deo statuit matris supplicatio Et patris manus, ecqua invidia Τ At o beate Diqitig Coo le

215쪽

is me Christe Choris accipe, di gloriam praesta Filio Gregorii servo tuo Gregorio. NOTAE.Γvidos suos alloqui Gregorius videtur, qui se de Cathedra Gn.

stantinopolitana deturbaverant. Tum ad Christum Regem Re. gum se convertit, atque ut mortem sibi mature largiatur, gloriamque coelestem donet, precatur.

ALIUD. CXXIII. Gegorii, Nonnaeque carus filius heic jacet,

Sacrae Triadis Gregorius famulus,

Et qui sapientia sapientiam apprehendit, & adolescens Solas divitias habens spem coelestem. NOTAE. Non esse Gregorio nostro Epigramma hoe adscribendum, Mego valde suspicor, i md pene certum habeo; non enim mihi videtur simile esse veri, Nazianzenum has sibi tribuisse laudes, quamquam 1 vero non abhorreat, ipsum sibimet parasse Epitaphium suum. Me confirmat in ista sententia Epigramma sequens, quod alium certε , Nazianaeno Auctorem habet. Si pro ἐνθάδε κῶπαι scribere placeret ινθαδ 'ἔθηκε, ita versus foret vertendus :Gregorium, oe Nounam eaνus filius eo ofuit heis oeci & habere. mus Epitaphium parentibus suis 1 Gregorio factum. Sed praetem quam quod emendatio temeritatem saperet. credibile non est, Naisaeianzenum, dimissis laudibus parentum, unicὸ poste, in sua excurrisse. H'ίθεος. Adolescens. Ita quidem verti; sed ut commodus semsus fluat, praestat vertere innutus, virgo, seu ut melius dicZm,

meis . quae omnia hoc vocabulo significari possunt. Di siligod by Cooste

216쪽

Ο ον. Solas oeci Idest, qui omnem suam felicitatem colloeavit in spe Regni coelestis. Poterat & scribi per accentum asperum, ut admirantis specie innueret Poeta, qualis, quantaque beatitas Grego, rio contigerit in Coelis.

Δὼκας συ , τοῖς και πτεροεντα λογον.

ALIUD. CXXIV. PAulisper vixisti in terra. Omnia autem Christo

obtulisti, & cum his volucre eloquium. Nunc autem Sacerdotem magnum te, & intra coelestem Choream Coelum habet, inclyte Gregori.

NOTAE.ESt Epitaphium Nazianaeni, simile superiori, atque ab alio, ut

veri videtur simillimum, quam ab ipso Nazianzeno compositum. Mεγαν σε. Ita in Regio Codice MMDCCCCXXXXV. In altero pronomen σὲ desideratur. Πτεροεντα λόγον. Voluere eloquium. Idest, rapidum, torrens, aut quid simile. Significat, Nazianzenum divinis rebus enarrandis consecrata eloquentiam suam.

217쪽

GRAECO LATINA.

ALIUD. CXXV. A Puero me vocavit Deus nocturnis somniis.

Perveni ad sapientiae metas. Carnem verbo Purificavi, di cor. Mundi flammam nudus effugi. Steti Coadjutor cum Gregorio genitore.

NOTAE.DE hoc etiam Carmine dictum velim, quod de duobus supe.

rioribus, quanquam heic repetantur, quae in aliis certe luix vertibus non semel de se ipso Nazianzenus cecinit. Gην συνωκοων. Steti Coadiutor. Sejunctis vocibus legitur in Regio Codice συν A.ρὼν . Codex Medic. habet ετην συν Αλα- . Placuit autem Coadiutaris vocabulo uti ad explicandum illud C Amron, quod eli in Graeco. Vocem Aaron pro Pontifice saepe usu pavit noster. Quum ejus pater Gregorius, jam grandaevus muneri Episcopali satis non posset facere, filio Theologo, quem Presbyterum constituerat, Ecclesiine Nazianzenae curam commendavit. Praeanimi demissione onus iste refugiebat, vincique tandem vix potuit, ut parenti morem gereret. Hinc, ut ita dicam, Coadiuror, seu C Aaron, & Uicarius parentis est factus. Vide eius Vitam h Gregorio Presbytero conscriptam, & ipsum Nazianzenum multis in locis.

ALIUD. CXXVI. ΡAtris ego inclyti & nomen, & thronum habui,

Et tumulum. Tu, amice, memento Gregorii, Gregorii, quem Matri divino munere concessit Christus. Nocturnis visis tradidit amorem sapientiae.. Tom. XII. E a No.

218쪽

A NEC DOTA

NOTAE.COdex Regius ap4s. hoc Epigramma eum supeHore coniungit;

Scholi alles vero Ambrosianus disjungit. Heic nihil habetur, quod Narianzenum dedeceat, si ipsum Carminis Auctorem velimus. Imo quum nulla fiat mentio Throni Constantinopolitani, Gregorium ipsum suspicari quis potest Auctorem. λωον. Thronum. Hoc est: eamdem Nazianzenam Ecclesiam rexi. His autem verbis significari videtur, Gregorium noli rum ejusdem Ecclesiae Episcopum olim fuisse. Hoe idem arbitrati sunt S. Hieronymus, Rufinus, Socrates, Sozomenus, atque alii non pauci, ut supra adnotavimus ad Carmen LXXX. in Patrem. Verum Emin. Baronius in Vita ejusdem Theologi, edita Tom. II. Maji Cl. P. Papebrochio , Cap. IX. luculente citendit, nunquam Gregorium nostrum Ecclesiae Nazianzenae revera ut Episcopum praefutile, sed ut Coadiutorem, seu Vicarium: quod & in Epigrammate superiuri vidimus. Certδ omnem hae de re dubitandi caullam tollit illud, quod ipse ad Gregorium Nyssenum Epist. XXXXII. scribit. Audiamus: Πα ri, inquit, οπι ρωὶ Σαφων προεμεἰ καὶ προς ολίγον αἰδοῖ του πατρος, και πων ἰκετευγμι - νώς ξευοι τὸν προτα αν κατεδεξααεθα. H. e. Inter omnes constat, me

non Naxi anni, sed Sasmoram Anti item erearum fuisse, rameis in parris revirentiam, oe eorum, qui supplices hoc a me contenderunx, ac por breυe remus, praefecturam quas hospites fuscepimus. Alia sunt hujus veritatis argumenta, quibus pateat, non Ecclesiae Nazianzenae Antistitem, sed patris sui Episcopi vices tantummodo Gregorium gessisse. Itaque ruitius vox illa θρονον thronum, accipienda est, ut id significet. quod reipsa Gregorius egit , nempe Eaclesia in illam ab ipso quidem, non Episcopo constituto, sed VLcario ad ministratam fuisse. πτασε &c. Ut posui, ita legitur in Regio Codice MMDCCC XXXXV. & in Medieeo. Aliter interpungitur in altero Codice Regio, videlicet:

Certe aliqua particula conjunctiva in priori lectione desiderari vi

219쪽

GRAECOLAT I N A.

Eis Me ρατιον τον αδελφον του μιεγαλου Βασιλείου.

In Naucratium Magni Basilii fratrem. CXX VII. PIscatorium rete dum profundo e scopulo solvere

Naucratius vellet, in aquarum vorticibus mersus Et rete non expediit, & ipse est captus. Quomodo Pro piscatione piscatorem rete traxit, dic sermo. Naucratius, purae vitae norma, uti conijcio, Tum beneficium, tum mortem ab aquis traxit.

NOTAE.ADhue do Carmina E Regiae Parisiensis Bibliothecae Codicibus

depromta. Haec autem habeatur in Cod. MMDCCCCXXXXV Priores quatuor versus specie interrogantis efferuntur: reliqui duo respondentis. Illos ita Latinὶ reddidit V. CL Boivinius. Resia Naureatἰus scopulis haerentia dum vulgSo ere, flumineis dum caput abdis aquis,Nee fla expediit, neque se. Deus optime, quei Ν, in dominum illaeso ruta pisce trabant PAd argumentum Epigrammatis veniamus. Vitae sanctitas quae totam Nazianzeni familiam non tantum posteris commendavit sed illustrem, beatamque Coelis reddidit, Baslii quoque Magni domum Ingressa, fecit, ut virtutes uni cum sanguine propagari posse vide. rentur. Et sanὸ dixisses, Virtutem duas hasce familias elegisse ut Cappadociam sanctissimis animabus, orientem verb optimis Episto. pH impleret. Basilius Magnus Caesareae, Gregorius Nyssae, & P trus Sebastes, Episcopi omnes, fratresque germani fuere, eosque E e a Coel,

220쪽

2χo A NEC DO PACoeli tum Fastis Ecclesia Christi addidit. Horum parentes Basilius, ae Emmelia in Martyrologio Romano die 3 o. Maji coluntur. Paterna quoque Basilii Magni avia, Macrina nomine, mulier sanctissima, eidem Martyrologio inscripta, die a 4. Ianuarii honoratur. Accessere ejusdem Basilii magni sorores duae, prima quarum Macrina, exbmiis laudibus 1 S. Gregorio Nysseno fratre commendata, die I p. Iulii in Ecclesia Catholica quotannis colitur. Ut autem & de Na cratio loquar, fuit is quoque Magni Basilii frater, ad eamdem fortasse nominis, ac sanctitatis gloriam perventurus, nisi immaturε, hoc est in aetatis flore vivis ereptus fuisset. Quum enim retia piscibus posuisset, eaque latentibus implicita scopulis liberare vellet, in altum gurgitem delapsus, ac mersus, vivere desiit. Nunc audiamus, quid de illo serat Gregorius Nyssenus frater in Vita S. Macrinae Virginis, quae apud Surium die is. Iulii legitur . Ex quatuor, inquit , fratrιbus , qui fecundum Basilium natu maximus, vocabatur Naucrarius, iuυenis eximius, 3um ingenii, rum eo oris dotibus prae.

dirus. Inde narrare pergit, illum vix duos, & viginti annos natum, mundi curis valedixisse, atque ad solitariam, inopemque vitam ju. xta fluvium Irim in Pontica Provincia se contulisse, ut ibi Dro, si. bique vacaret. Quibus enarratis, haec addit: βuum in ea solitudine

quinctum annum exegisset, repente adolescens υixae eripitur, non morisbo aliquo, aut solita ulla ratione, immntura morte sublatus . Sed

quum ad venationem profectus esset, qua indiistria suio eonfectis illis nempe Monachis, quibuscum solitariam vitam agebat victui δερ.

pedιt.rbas necessaria, mortuus domum reportatur. Nemo erit, qui in

ipsa venatione, aut , fera aliqua bellua intersectum, aut ex alia qua rupe delapsum, his auditis non arbitretur Naucratium. Verum nunc Nazianzenus nos docet, quo mortis genere, quove infortunio ereptus fuerit pius ille adolescens. Quin ego in suspicionem adducor, non bene , Francisco Lino, qui S. Macrinae Vitam in Laistinum sermonem convertit, Graeca verba reddita fuisse . Fortasse verbum ἀγρευειν usurpavit Nyssenus, quo non venari tantum, sed

etiam piscari significant Graeci. Interpres verδ priorem sine culpa significationem retinuit, veriore relicta. Reliqua de Naucratio pete E laudato Nymni opusculo. Πω Γλυι. Codex Medic. habet ποτ' ἔλυγε, rectitis fortasse,

nam sequitur ανέλυπεν.

Καθαρῶο βιου. Vitae purae m. Cum iis, quae de Naucratio Nysienus tradit in S. Macrinae Vita, ista planε consentiunt. Uteaim