장음표시 사용
211쪽
libertatem Deutiatem pro tabitu volendi m uiamri drarer . Etenis A me Dis
Me pacto definiatur, o unums adversari um risus, evadendi eprime obesisitur E contrario A Iibertatem , exclusis molitionibus er nevisionibus , ad alias actiones sirivamus , aut eam per saraiatatem pro dissium Iubitu ianis,sali Mne, via ita iam adtionem externam producendi desiniamus, innumerae oriuntuν disseuleates, quibus tollendis nou sumus pares . Muci Cess. Uagner I. c. ss. 57. pag. I I 22. n uegamus libertatem sese mediate . mediansibus sellisex υia tionibus Oxalis onἱbus , in operationibus aliarum sambarum animae exserere. Nihilotamen mianus immediate Cr principaliter libertas sese semper in valendo nolendo exfer n. Quamvis igitur impedimenta pb ea ad ην, qua faciunt ut iane, vus illam acti inem externam producere nequeamus, hoc tamen non obstat quominus libere agerepvimus , dummodo pro lubitu vesti m niale in nostra potestate si .rg. Magis faciunt ad confirmationem sententiae Lochianae rationes, quae ab aliquibus asseruntur,ut. iii eant libertatem. postam ina in illo iudicio, quod
a Scholasticis dieitue ultimum et practicum judicium, quo mens judicat rem
aliquam sibi aut tamquam bonam esse appetendam, aut tamquam malam esse repudiandam . appetitionem autem aut aversationem inde necessario consequi,& ideo ipἱas per se proxime libe as non esse, sed solum remore & in caussa, quatenus anima judicium illud elicere potest, & non elicere. Cum enim in ςommuni sententia judicium sit actus intellectus, inde consequeretur libertatem
proprie ad intellectum pertinere, non ad voluntatem. Hanc celebrem Contro
uertiam tractat laudatus Gunnerus ibidem in Scholio 6. 73. . ut de aliis quainpluribus taceam. Verum nec ipse, nec alii mihi videntur hanc rem acu tetigisse, nondum prorsus diiudicara illa inter Cartesianos aliosque Philosophos ruaestione, an judicium sit actus intellectus, an voluntatis. Cui cum mihi vuear in Logicis I 8o. & seq. finem imposuisse, arroganter me facturum non arbit- , si ajam me posse hane quoque ab illa pendentem ad vivum resecare. Quod sic consequor . Vel hujus iudicii nomine intelliguntur ii mentis actus, quibus anima cognoscit rem aliquam esse suimetipsius perfectionem , aut imperfectionem, & ideo sibi bonam, aut malam, & a se appetendam aut repudiandam , vel intelliguntur assensus aut dissensius qui eas perceptiones sequuntur. Si primum, duo jam constant, primo judicium illud ut pote puram persectionis aut imperfectionis rei cognitionem pertinere ad intellectum , deinde
assensus aut dissensus sequentes necessarios non esse in iis conditionibus, quas supra posuimus anteced. num. 36. & in Psych. G. si res ita appareat fissi specie boni, aut mali, ut nihilominus contrarium . aut contradictorium sub specie mali, aut honi apparere possint, quemadmodum nee assensus , aut dissensus sunt necessarii, qui propostionibus solum verus milibus dantur, idque obes dem rationem 117. Log. quia veritas propositionis tantum verisimilis est ejusmodi , ut etiam contradictoria veri similitudinem possit habere. Quod si huic rei anima non necessario assentitur, sive illam necessario non appetit, quatenus est cognitio intellectum perficiens; multo minus appetere necessario debet, quatenus est aliquid se ipsam perficiens, eoquod a cognitione pendet voluntas in appetendo, & cognitio solum probabilis ,& ideo incerta boni voluntatem necessario trahere, nequit antee. num. I s. Nam inter assensus Sc dissensus ex altera parte, Literque appetitiones & aversationes ex altera hoc in te
cedit discrimen , quod assensus 3c dissensus fiant quaedam appetitionum & aVe
212쪽
lationum specles, adeout omnis assensus sit appetitio, & dissensus aversatio .
non contra; nam assensus est appetitio cognitionis rei, quatenus ea cognitio perficit intellectum; appetitio autem est ipsius rei, quatenus animam pei ficit, quamcumque ipsus partem perficiat. Iam vero fieri quidem potest ut detis asseusus cognitioni rei sine appetita ejusdem rei, ut in Log. I 88. usuve. nire docui in iis veritatibus quae animae molestae sunt, quia res potest non apparere bona sive animam perficiens, quamvis ipsius cognitio hona, utpote im lectum perficiens, appareat ; non autem fieri quit ut sulpendam assensum in hanc propositionem bae res es mihi bona oe a me appetenda, de nihilominus eam appetam tamquam bonam, quia appetitus non efficitur & excitatur nisia cc nitione boni,& ab ea cognitione, quae me moveat, cuique idcirco asissentiar tamquam rei, quae a me sit appetenda. Quamobrem in hoc primo eventu, posta cognitione persectionis aut imperfectionis rei 3c quod ea Di adipetenda , aut fugienda, appetitus & aversationes non necessario consequuntur. Cum vero solae cognitiones ad intellectum pertineant, assensus vero & dissensus sequentes voluntatis sint actus I 8α Log. illud etiam consequens est libertatem non in actibus intellectus, qui necessarii sunt, nisi voluntas se Iib re ad eos applicet, si l in actibus voluntatis esse quaerendam . I . Sin autem secundum , aio quod attinet ad quaestionem , quam habemus eum Lochio, esse perinde , sive quis affirmet posito dictu assensu appetitionem necessario consequi , sive quis neget, eoquod cum uterque actus ad volunt tem pertineat, inde fit ut libertas in amonibus voluntatis reperiatur, & ideo voluntatis proprietas dici possit. Quod si quis meam roget sententiam , reis spondeo mihi propius ad verum accedere videri, posito firmo assensu, quod ea res si mihi bona, Sc hie atque num a me appetenda , continenter appeis titionem insequi ut amplius suspenda non possit ; cum enim mens eum dat assensum eidem rei tamquam si Si bonae & appetendae , nullam tunc habet tritionem earum rationum , quae illius contrarium aut contradictorium tamquam num & appetendum proponunt, quia si haberet. adhuc suspensa perstaret. Quod si eas rationes tunc non considerat, perinde est, ac si eo momento illa tantum res sub ratione boni appareat. Cum autem voluntas in bonum necessario seratur, concludendum est eam necessario appetere dictam rem , quae s la tune sub ratione boni cognoscitur . Ita fit, posito dicto assensu, appetitio nem esse necessariam, & ideo libertatem proxime in assensu, non in appetitione sequente esse ponendam. Verum non sum valde sollicitus hac de re, quae parum refert ad summam quaestionem quam habemus prae manibus.
Is . Magis mihi cordi est a quibusdam objectis vindicare libertatem Dei
quae cum hominis libertate nec tudinem habet, quia cum hominis libertas originem ducere debeat a Deo, qui rebus creatis dare non potest , quod ipse non habet, sequeretur hominem esse libertate spoliatum, si Deus necessitate naturae ad agendum impelleretur . Haec autem objecta proposita fuerunt ab Alethino Liberto in quodam tractatu germanico,&quantum colligo ex quibusdam verbis latinis Gunneri in sch. g. II p. interpositis inter textum germanicum auctoris sunt haec tria: I. libertas conciliari non potest cum divina immutabilitate; a. Deus unum tantum sibi potest ut optimum repraesentare , 8c ideo eligere, quia voluntas optima ad optimum necessario tendit; 3. qui peccare & libertate abuti non potest, non est liber. Deus autem abuti libertate de peccare nequit. Ergo T. IV. X non
213쪽
eon est liber: quae ratio a Gunnero resertur atque refellitur in scholio 2. f. IV. res Primam rationem iam diluimus 3. 29.& seq. ubi Dei libertatem cum ejus dem conciliavimus immutabilitate, & ostendimus divinum decretum esse simul liberum. & necessarium atque immutabile; liberum quia Deus poterat
ab aeterno decernere creationem mundi, & non decernere, creationem hujus &alterius cujuscumque 84. necessarium & immutabile tum absolute, tum relative ; absolute , quia absolute Deus idem fuisset, quodcumque ab aeterno facere decrevisset 27. relative , quia cum omnia perfectissime ab aeterno norit, nulla potest esse nova ratio, quae ipsum moveat ad aliud statuendum. Nec ulla inde sequitur libertatis imminutio . quia cum nulla sit in Deo rerum successio, & tempus, idem est nunc, atque fuit ab aeterno : cumque ah aeterno fuerit liber , etiam nunc & in omne tempus futurum libertate gaudere dice dus est. Quibus cum primae rationi satis superque fiat, nulla est ratio , cur in ea diluenda diutius immoremur. II. Secundam & tertiam rationem solvit Gunnerus distinctione necessitatis moralis, quam Deo tribuit in eligendo optimo, & in cavendo libertatis ab sit, non physicae, quam in Deo revera esse & ad libertatem indifferentiae reis quiri contendit. Verum quod attinet ad secundam , ajo 'antum abesse ut Deus ad optimum extra se operandum dirigatur, ut quemadmodum docui 3.sto. &seq.
neque dirisi possit, non ex desectu Dei, qui est omnipotens, sed ex desecta
possibilitatis rei, quae sit optima saltem in sensu absoluto. Nam quod attinet ad relativum, in scholio sequenti q3. non valde repugnavi in dando adis verisiis mundum hune esse optimum & persectissimum ratione habita finis , quem sibi in ejusdem creatione proposuit, talis nimirum ac tantae manifestationis eorum suimet attributorum , quae manifestare sibi proposuit. Sed munis di in hoc sensu optimi plures sunt, tot scilicet, quot fines sibi Deus proponere poterat, ad quos mundi creationem reserret. Ex quo fit, ut Dei voluntas ad unum tantum mundum minime determinetur. Nee dixeris Deum sibi debuisse proponere finem omnium optimum ac persemssimum. Concedo enim
quod attinet ad substantiam sive quesitatem finis ejusdem, non quod attinet admodum di intensionem. Optimum enim illum finem manifestandi suas persectiones debebat eligere, eoquod se ipsum rebus a se creatis anteponat oportet;& revera Deus Angelos & homines ad eum finem retulit, ut se ipsum Bonum summe persectum in coelesti Regno clare perspicueque di scuti est cognoscerent, atque viderent. Verum in hoc ipso quot in infinitum gradus majores atque majores esse possunt, ut numquam tamen ad ultimum omnium, qui
esse possunt, perfectissimum queat perveniriὶ Quod ni ita seret, in illud incideremus absurdum , quod finita mens Deum absblute infinitum comprehenderet.
Quare Deus ita libee est, ut sibi ab aeterno proposuerit finem aliquem saltem quod attinet ad ipsius modum & intensionem, minus perfectum infinitis aliis, quos sibi proponere poterat. Nee id dedecet Deum, qui ut Ens a se, est prima ratio, unde res ab alio profluunt & determinantur, nec a natura rerum
creandarum, sed a se ipso tantum petere debebat rationem, cur illas crearet. Contra quam usiavenit in mentibus creatis, quae, utpote auctori suo subjectae, libere quidem, sed tamen certo eam legem sequuntur, ut semper eligant id, quod majorem habet rationem , cur eligatur . Quorum altero id consequimur.
ut melius quam Mibnitiani, vitemus fatum , cujus legibus suum quoque I
214쪽
ni Gentiles teneri volebant; altero autem , ut fortuitos eventiis nee ipsi Deo cognitos ab hac rerum universitate abimemus. I 8. Cum vero possit esse libertas indifferentiae tum in appetendo bono, aut malo, quae dicitur contrarieratis, tum in eligendo, aliquo ex pluribu& bonis Cognitioni propositis , quae eodem nomine appellatur, tum denique in' appetendo aliquo bono , aut non appetendo, quae dieitur contradictionis, quis non videt nullius esse momenti tertiam rationem se ex qua patet Deum esse expe tem solius primae libertatis, quae, ut libertas valde imperfecta, persectissimum Numen penitus dedecet Quare longius non faciam, cum ex superioribus com stet Deum aliis duabus libertatibus gaudere. I9. Inter eos, qui libertatem ex prosita impugnarunt, fuit impius Hobbefius, quem Cl. Η arris ejusdem nationis acerrime confutavit in opere, quod insertum est in tomum II. pag. 7o. Hagae 1739. Collectionis Burneli Commentariorum , quibus . aliqui praestantes Angliae Seriptores Religionem, Naturalem
ac Revelatam accurate delanderunt ia Non valde moror praecipuam Ipsius rati
nem , quam proponit atque consutat Cl. Monilia sub initium tomi II. librisia pra commemorati adversus Fatalistas , in eo positam , quod caussa sumi enuia effectum gignendum illum necessario gignere debet, sublatis omnibus agen di impedimentis, quodque animae nihil quia non habeat, sibi dare potest, nec iacirco ullum et ieere adium k quo in hoc potius bonum,. quam in aliud quo
cumque tendat se sed aliunde accipiat, ideoque necessario eumdem eliciat nece se est , cum nihil caussa cujusdam entis esse non queat. Non, isquam, valde hanc moror rationem , quod primam ipsius partem satis diluimus, cum adVerius Helvetium aliosque Fatalistas ostendimus in Rationis sufficientis Principio, ad quod Hobbesiana caussae sufficientis ratio. revolvitur se nihil esse, quod animae potentiam ad opposita labefaciet; alterius autem vim e Imavimus, cum absolutum appetendi actum per vim in anima a Deo creatam gigni ab eodem docuimus , diremonem autem ejusdem quae est solum aliquod relativum,. ab anima proficisci I 79. n. 2s. Tantum enim abest ut vi creandi se quae in solo Deo esse potest, relativa indigeant, ut neque ipsa per se proxime creari postat sed ex rebus sive substantiis atque viribus creatis exsistant, z. On Quid ergo miri & incredibilis esse potest , ut quemadmodum Deus in corporibus
ita creavit vires determinatas ad unum relativum, ex quibus illud unum nece sario exsistereν; ita in animabus toto coelo a corpore diversis crearit vires duorum oppositorum capaces, quibus se anima ad alterutrum determinaret atque dirigeret λ' 2o. Nec pariter diu versabor in ea refutanda ratione quam impiissimus
Spinosa ex sua hypotheli unius infinite extensae & ab aeterno exsistentis cognitione & motu, tamquam duobus ipsius attributis, donatae subst. intiae,& ex infinita serie caussTirum, quarum aliar ab aliis pendent, & ex quarum ultima acti quaelibet voluntatis pariter necessario generatur, deduxit. Cum enim hanc insanam hypothesim niani fustae falsitatis coarguerimus Gn.9., plane consequens est nullius esse ioboris , quod ex ea colligitur, nec opere pretium esse illud
et t. Potius albitror esse digna in quibus refellendis his operans ponam, quM x fati defetitoribus contiadicuntur adversus rationem ductam a bono, & malo' morali,& a premio Sc poena, quibus eadem afficiuntur. Haec autem ratio sic sere concluditur. Si anima iam per necessitate adigitur ad id appetendum, quos
215쪽
appetit, 3c ad efficiendos in eorpore motus, qui ex appetitu sequuntur, ne laudem & premium aliquod meretur, si verum eligat honum , nec vitupera. tionem aut poenam , si malum , sive bonum tantum apparens . Nam laret uti machina , quam necessitas cogit ad aliquos motus, qui si rati sunt & constanistes, de ad nnem , ad quem machina relata fuit, convenienter tendant, non eidem sed artis et , qui eam sic compegit , ut ordinatos essiceret motus , laudi dandum est si varios & inconstantes atque a suo fine dissentientes edat, pariter artifici , qui eam ita compaginarit, ut tales ederet, est vitio ascribendum. Ex hoc sequeretur iustum non esse, ut vel Deus , vel qui Dei vices in terris gerunt, alios homines, qui sceleribus se obstringunt, & humanae societati sunt noxii , punirent; immo sequeretur nullum esse malum morale in hominibus, sed omnia esse naturalia & physica; quae a necessariis naturae legibus orirentur. Iam vero omnes orbis terraquei populi, locis atque temporibus disjuncti, in eo consentiunt esse alias actiones bonas , laude & premio dignas ' alias malas& vituperatione ac poenis coercendas, Sc primas julti mercedem recipere, secundas justis poenis coerceri non solum ab aliis hominibus, quibus hominum societates subjectae sunt, verum etiam a Deo, nec tantum in praesenti vita, sed etiam in sutura, quemadmodum in Psychologia igo. docuimus: immoeipsim et, qui se sceleribus com niacularunt, quam tumeumque se excusare nituntur, tamen in intimis animi recessibus se accusant, & vituperatione ac poena dignos se existimant ; haecque universalis hominum persuasio nullis aboleri potuit rationibus, quas impii ad eam radicitus evellendum congesserunt , quod prosecto contigisset, si inanis foret Sc falso suscepta a teneris annis, quemadmodum alias plures salsas infantia opiniones excutimus . Quamobrem secundum principia , quae hac de re in Logicis statuimus, 233. n. 24. dicendum est hane persuasionem ab auctore naturae fuisse impresiam, & ideo a veritate nequaquam alienam . Ex quo fit ut id quod ex negata hominis vera libertatae
eonsequitur, sit prorsus salsum, & ideo libertas hominis sit res propemodum
certa 3c explorata . Hobbesius atque Spinosa perfricta frante communem omnium nationur Teonsensum deserentes, non verentur ab hac rerum univertitate omne morso bonum aut malum ablegare, & maximis sceleribus necessitatis praetextum Obtendere. Ex quo deinde colligunt injustos esse Iudices & Magistratus , qui de libus sumunt vindictam, & ultimo quoque supplicio puniunt. Sed ut optime disputat laudatus Harrisius, videant ne contradictoria loquantur. Nam in. ipsorum hypothesi non minus necessaria est intersectio hominis, quam alier pri-Vata auctoritate patrat, quam illius mors, quam Judices & Magistratus publica decernunt. Quod si ita est, utraque moralis injustitiae culpa vaeat. Quid erbo privatorum crimina excusant, inflictas publica auctoritate poenas vocant iniustasὶ Aliud respondere non possunt, nisi se necessitate cogi ad ita sentiendum atque scribendum . Ergo necessitas eos impulit ad falsum sentiendum pquod in contradictoriis necessario continetur. Quis emo fidem habeat hisce hominibus , quos satali quadam necessitate ad salsum opinandum trahi videamus λ Quod si his coacti rationibus ajant tum privatorum, tum publicae au ctoritatis actiones ob dictam necessitatis legem omni culpa vacare, aliqua cer te eaussa illos ad ita opinandum coegit. Quid ni ergo eadem eaussa in ceteris hominibus, quorum dissimiles non fuerunt Hobbesius atque Spinosa aliique pauci Diuitiam by Corale
216쪽
ruci libertatis Mores, idem praestitit Ιmino in ipsorum systemate alia causa
ampulit ad aliter sentiendum . Quae caussa fuit ne caecus quidam impetys, seu vis a Deo impressa hominibus, & in iis lem creata secundum ea , . quae dixi inmus in Logica r. Iq.; an evidentia rationum . quaeiassensum eripiat pro
humanae mentis libertate λ Si primum , ex iis, quae alias disputata sunt de summa Dei persectione di bonitate, qui nec falli nec sallere potest cit. plane colligitur non potuisse Deum impellere homines ad hoc de sui libertate judicium serendum , nisi revera haec libertas in ipsinum anima reperiretur. Quod ni ita foret, illos Deus mirifice sesellisset. Sin autem secundum, quid ni eidem evidentiae , quae est primum nostrae cognitionis principium ΣχΟ. Log. Omnes cedant , & suam aliorumque liberam eligendi facultatem tueantur Quamquam & ipsa evidentia rationum est medium, quo Deus utitur ad extorquendum assensum supra cit. Ex quo fieret Deum esse culpandum, si eadem evidentia quod Elsum est, patefaceret. i 23. Collinius cum Hobhesio & Spinosa inevitabilis necessitatis defensor optime videns omnem Rempublicam eversiam iri, si locum non habeant ulla premia pro bonis di ullae poenae pro malis , quibus duobus quaelibet continetur, speravit se posse vitare invidiam , quam apud omnes cordatos viros duo illi ipsus antesignani subierunt, negando ex systemate necessitatis consequi premia& poenas a Rebuspublicis eliminari oportere, proptereaquod retinenda sunt non quidem, ut alii putant, tamquam debitae bonis est malis mercedes , sed tamquam remedia quibus futura mala caventur, ne scilicet aliis civibus ab aliis quo damnum inferatur, atque ut ipse pravus ad meliorem redeat mentem. Quod ipse duobus exemplis confirmat, altero belluarum . quae licet necessita. te ad aliqLid operandum incitentur, tamen premiis & poenis assiciuntur , ne aliis noceant, & ut se corrigant . atque ut aliquibus exercitiis humanae soci rati utilibus assuescant; altero infantium , in quibus educandis , tametsi bene sciamus nondum libertate gaudere, idem propemodum observamus. 24. Uerum hic quoque contradictoria lentit & loquitur. Dum enim scribit premia & poenas in administratione Reipublicae esse retinenda, tametsi omncs
hominum actiones necessitatis lege teneantur, non videt se eodem tempore putare posse haec ab hominibus retineri , Ac non retineri. Si enim aut necessario retinentur, aut necessario negliguntur, nullum est in hominibus eadem retinendi, aut non retinendi debitum. Et revera ideo sine contradictione possumus affrmare bestias & insanies corrigi debere, quia sunt homines ratione & libertate donati, ad quos illud debitum refertur, tamquam ad eos, qui corrigere,
aut coirectionem omittere possunt. Ut igitur Collinius & alii Fatalistae tecum constent, illud unum, me auctore, sentiant & ajant premia & poenas esse humanae societati Rebusque publicis utilia , id est si sunt aliqui homines, qui humanae societati quibusdam suis necessariis actionibus rem utilem faciunt, &alia, qui eam disturbant atque corrumpunt, esse quoque eidem societati valde utile, ut alii sint, qui premiis primos tueantur atque in longum tempus conservent, quo utiles esse perseverent; poenis secundos coerceant, & etiam perinditum eant, ne societati exitium importent. Quo posito videat Collinius an sartatectas teneat regulas morum , & Rerum publicarum cardines, quales sunt premia & poenae, quae certe consistere nequeunt, si nihil ab hominibus fieri
debeat, aut non fieri, sed omnes ipsorum assiones vinculo necessitatis sineces
217쪽
eolligataeia Nihilotamen minus confidenter gloriatur tantum a esse ut ea labeia ficter, ut potius ipsius systema magis, quam libertatis indiflarentiae, cum iisdem eonsentiat, ob eam rationem, quod homines nimium in vitia praecipito. merent, si libertate uterentur, quasi non magna nunc foret scelerum in toto munis do vis, tametsi necessitatis systema per ipsum obtineat .. Videat etiam inde eonsequi totius humanae vitae eversionem , atque omnium artium , quibus e dem continetur. Cum enim artes & scientiae practicae sint habitus sive facilitates alicujus rei difficilis efficiendae, . repetitis. actibus comparatae, hujusmodi res debet esse ex iis quae necessario non fiunt. Ad illam enim quae neeessario fi . cum facilitate faciendam opus non est is in illa saepius exercere, sed continuo fit statim ae caussae illius efficiendae vim cohibentes sunt praesto; nulla vero ratisne fieri potest , si absint. Ita nulla in cadendo ex alto facilitas acquiritur, qui ai summotis corporibus, quae inter tellurem & corpus grave interponuntur ,. grave suo pondere necessario deorsum delabitur. Bene vero comparatur faeilitas saltandi, quia saltus eaussas neeessarias non habet,. sed repetitis saltibus. homo paulatim assuescit ad hune motum perficiendum .. Ud vero hi habitus, aequirantur, duo necessaria sunt, animalia quae praecepta & rmulax cujusdam rei efficiendae dare possint, Si animalia , quam has regulas addiseere & ad usum deducere queant. Iam vero si omnes omnium: hominum actiones necessariae sunt, quaenam reo
gulae ad aliquid effciendum, idoneae tradii possunt de eo, quod a discipulis ne-- cessario fieri debet, si adsint idoneae caussae,. nullo modo fieri potest si absint, .ub iis magistris,. qui regulas idoneis dorebunt, si ad id necessario impellantur,.
nullax vero, hujusmodi proserent, si necessarius' desie impulsus λ Urgebic tamen Collinius helluas necessitate naturae ad operandum impelli , nihilotamen minus alias ab altim condocefieri, & usum aliquarum rerum addiscere. Multa a mulistis dicuntur de animae' belluarum libertate, ut inter alios videre licet. apud
laudatum Moniliam parte secunda sere q. citati libri, in qua dissicultati su-
ira, expositae Collinii satisfacere conatur . Ego autem operae pretium arbitror r irre sententiam Gunneri, qui in Tractatu Philo de Libertate cap. 4. aliquam, .sed Ionge inseriotem humana libertatem iisdem auribuitia Haec enim habet in scholio I. 8Σ .as . Oppido multi dantur qui sibi persuadent bruta neensitate naturae intria-- feram pbsca 3 ad appetendum oe messandum necessiari οῦ hine libertatem a. neis .essitate studisserentiam formalem seu eontingentiam p scam in de actionibus e
rema non prata eari posse authumant . in his flat Gelbinus Liberius in tram. . Nec raro alii Heunt M-nem per libertatem a neeustate a rebus Aanimatis er an malibus issetis.abditus seseuiset brutis dissingui. Π autem ad experientiam attenti calculos nos, os recte subducamus, brutis libertatem a necess-Parx tribuamus oportet. Multae enim actioner eum earum oppiniis his oe nune in paM te eream positae sunt. Multa prosunt exempla , Mn constar ea ad oppo rari actionei se dotem nare posse. Canis ex. g. curror, ad locum: palusrem. veniens, .morum suum aliter determinat, rerum jam celeritatem , iam directionem me . avsi sparte mutat. Exempla sunt gregia quae allegantur in Tris. Gem . . . . . peti 84. 88. ub; exempla plane mira oecurrunt. Item 1 Amusemenr Philosophique
fur is tangete des bries pag. pr. yy. Quod autem ad exemplumi aruinet, ad quo
ιoco Ataroe provocari Aulbinus Libertus, experientia doret eanem cibum promiπ- DPenumero, intactum, relinquere..Non rara enim contingis cariem quammaxime esu-
218쪽
-ntem peν m nas Domini ab esca oocari I unde facile patet eum non necessit te pusea , seu fatali σ mecbanica ad escam capiendam determ nari, isa quidem
ut majore cum ratione asserendum sit eum per reprasentationes boni mali senis Filias sese ad edendum O non edendum determinare. Provocat auctor nominatus
ad usum loquendi , sed non satis accurate exinde evincitur quod probare voluit. Hactenus Gunnerus, qui subdit ex negato belluis usu loquendi inferri quidemoas libortate persecta & abloluta, qualis est in hominibus , carere , non vero expertes esse cujuscumque libertatis circa res , quae cadunt lub sensus . Cujus auctoris sententia congruere videtur cum nostris principiis go. & seq. Psych. ubi discrimen animae belluarum ab humana explicavimus . Nam si anima brut rum res singulares atque sub tensum cadentes non solum cognoscit directe, sed etiam reflexe, & circa easdem judicia & ratiocinia solum singularia format . quid ni iisdem aliquam circa haec eadem objecta libertatem eligendi tot experimen s firmatam tribuamus λ Nec inde sequitur easdem posse proprie mereri& demereri, & morali merito aut culpa se obligare., quibus cognitia propositionum universalium , & persectiores reflexio , ratiocinatio & libertas inde exsistentes necessariae sunt. Cum enim percipere nequeant nisi bonum sub sensus cadens , ad illud necessario determinantur, nec possunt nisi inter plura senis sibilia bona eligendi facultatem habere. Meritum autem & culpa esse non queunt, nisi in illa cognoscente substantia , quae tum cognoscere potest & b na , qualia sensibus app'rent, & bona, qualia rationi, & inter eadem facultatem eligendi obtinere. Quod si res ita se haberet, plane corrueret argumenis tum supra expositum 4n sententiam Collinii, eoquod ex dictis constaret aliquam esse circa res sub sensum cadentes libertatem in belluis, quae si landa. mentum , cur aliae ex ipsis munere praeceptoris, aliae munere discipuli in quibusdam addiscendis exercitiis langantur . Ergo manet ex premiis atque poenis, quibus apud omnes Gentes actiones humanae afficiuntur, firmissimam duci ra. tionem pro animae libertate . 27. Sed adhuc urgeri potest ad eum finem ut alii sint homines , qu4 artes S praesertim artem bene vivendi doceant, & alii, qui addiscant, atque ut premia & poenae distribuantur , necessarium non esse , ut homines libertate fruanis tur , sed solum ut Deus eosdem ad haec praestanda primum idoneos crearit, deinde conservando determinet. Si homines societati utiles semper premiis allicerentur, & noxii poenis deterrerentur, infirmum quidem, sed aliquod tamensoret perfugium hujusmodi. Nunc vero cum experientia compertum 'fiat conistrarium usuuenire , quis sanae mentis credat Deum summe bonum ita homines comparasse, ut multos societati utiles poenae sere semper necessario consequerentur, noxios autem praemia λ Quare nisi velimus Deum tot quae ab omni ratione abhorrent, auctorem sacere , malorum originem non ab ipsomet Deo, sed ut supra confecimus rum. 2I. ab humana libertate repetamus necesse est.
Omnes, inquies, quamlum vis pravae hominum actiones, libertate sublata, non serent mala moralia, sed solum physica & naturalia , quorum auctorem Deum facere non est a ratione distentaneum , eoquod necessitate quoque physica monstra oriuntur, & pluviae in loca deserta sine ullo commodo cadunt, & alia sexcenta mala naturalia in hac rerum uiti versitate observantur. Concedo equidem,
di hoc ipsum est, quod hujus systematis falsitatem maxime evincit. Verum distinguendum esse inter mala physica, quae in solis corporibus accidunt,
219쪽
interque illa quae in substantiis sensatione & cognitione donatis. Prima nullia
doloribus aut voluptatibus obnoxia lunt ' hae vero eorumdem capaces, qua mistum vis necessitate adactas velimus ad operandum . Deum vero auctorem sic
re exquisitarum doloris sensationum , quibus homines etiam societati utiles Gne ulla sua culpa saepius assiciuntur mihi videtur nimium a summa ipsius bonitate distentaneum , quam ut concedere possim . Quamobrem tamquam rem Omnium certissimam Sc maxime exploratam teneo humanam animam suis inamonibus appetendi liberam esse, inde originem moralium malorum esse reis
petendam, & hac de caussa tum premia & poenas in qualibet bene temperata Republica juste distribui , tum artes & disciplinas ad hominum vitam regenis
dam esse institutas. 28. Antequam ab hoc loco discedam , non erit abs re exscribere quaedam ex capite I. lib. I. Operis conscripti a Cl. Marchione Gorini, inlcriptique L' -- Trattaso Fisco Morale ... in Lucca I 736. , ex quibus apparet ratio cur Deus hominem liberum creare debuerit. A Creavit innumeros spiritus s sunt ejus verba in latinum versa ) qui caelum incolerent & honorarent, quotiesia cumque se ipsos dignos reddidissent in brevi certamine ab ipsis habendo cum superbia , quam inspirabant eorum libertas, & elevatio ad thronum , unde descendebant ' hoc pacto decernens ut corona, jure ac merito comparata, foret
basis ae sundamentum felicitatis, quae , nisi ita decreviset, Hret minus pers cta . Ecce originem libertatis partus lapientissimi Creatoris , qui substantiam creatam voluit suae beatitudinis ex parte aliqua auctorem . Quemadmodum siquis Rex modo ex stercore nullius meriti hominem ad regalem thronum elevet , modo alteri hostes objiciat quos debellet, & ex quibus triumphum res rat , ipsiusque praeclaris facinoribus suam sedem loeo mercedis constituat, nemo non assentietur , quamvis in aequalis honoris ac dignitatis loco sint coli eati , tamen quia primo deest illa jucunditas, quae percipitur ex recordatione servitii Domino praestiti, secundo autem cumulus gloriae propter praeclara facinora accedit, eosdem valde disparis felicitatis compotes sere, neque illam perpetuam atque praeclaram voluptatem, quae in beatitudine secundi tantam sibi vindicat partem , Regem ipsum excitare posse in anima primi, quam tumcumque eum felicem reddere tibi proponat: ita Deus eum sibi proposuerit aeternam eamque absolutam rerum a se creatarum felicitatem , debuit eas donare libertate, qua aeternam mercedem, atque aeternam poenam sibi comparare
possent, quo eas redderet persecte felices, si primam recepissent se. Hactenus Gorinus , ad cujus verba hane appingit adnotationem Angelus Maria a Servis Nin. Ohser. A Plures ut Deum exsistere evincant, faciles sibi proponunt dissi. cultates, quas idcirco facile solvunt , sed ut breve iaciant, praetermittunt gra-Viores. Auctor hoc loco occurrit maximae omnium ex tis , quas Athei objecere, quam sum nescius an aliquis convenienter diluerit. Hanc sibi proposuit Erasmus , nec resutavit ; hanc aliis Spinosa, & quod sciam, nemo respondit. Gorinus eidem satisfacit quin eam moveat, aut ita sensim sine sensu id sacit, ut a doctioribus vix percipiatur. Est autem hujusmodi.2st. Si Deus exstaret, optimus esse deberet; is autem quem vos colitis, Optimus non est. Ergo aut Deus non exstat , aut non est is , quem vos colitis. Hoc vero conficitur Deum , quem vos colitis, optimum non esse. Alter Deus vestro melior esse potest. Ergo quem vos colitis , optimus non est . Assum- tuta
220쪽
tum autem se ostenditur. Uter ex hisce duobus Patribus melior erit, an ille,
qui vult esse in potestate filii, I ut de praeespitem det, quique si eum videat
se mox praecipitem daturum, permittit ut cadat & ruat, an ille, qui in huiusnodi eventu manu eomprehensum retinet, & in certam suae haereditatis &perpetuae selieitatis possessionem mittit. Alterum esse meliorem perspicua sane ratio docet. Ergo perspicua quoque ratio monstrat meliorem futurum fuisse
Deum, qui substantias intelligentes creasset sine libertate sese dandi' praecipites, sed omnes collocasset in coelestibus sedibus, in quibus sunt Angeli & Sancti post vitam. praesentem. Nec id cum justitia pugnasset. Quia justitia aliud noo est nis virtus quae praecipit, ut suum cuique detur . Ubi vero nullus culpae locus fuisset, ibi nulla quoque exstitisset poenae necessitas ejusque iustitia maxime resplenduisset in donando sine ullo merito gloriam, postquam donasset sine ullo merito gratiam. Quidquod magnum fuisset meritum in rebus creatis id ipsum quod sunt intelligentes substantiae atque ad tanti' Dei similiti dinem factae λ Num Deus ab aeterno justus non fuit, eo quod nulla fuit in tota aere nitate poena λ Ille igitur Deus, qui res ereatas in suae floriae sinu secisset, me. Iior fuisset eo, qui tot permisit se in aeternum praecipites dare virtute arbutrii, quod ipsis donavit.
Iam vero caput. lmtur , 3c quisque eomperiet quam valide rationem auctor coneludat hasque dissicultates consulet, & necessitatem confirmet res ereatas faciendi liberas, ut Gy absolute persecteque felices emceret. A Quibus expositispergit auctos adnotationis proponere quamdam a se excogitatam dissicultatem petitam ex eo, quod Deus nullam habet peccandi libertatem, & nihilominus versectissime beatus est. & solutionem auctoris operis ductam exb hoc. quod lubertas peccandi. impersemo fuisset in creatore; in autem attributum naturae
rei creatae' conveni ns .go. Equidem assentior rationi a Gorino allatae, per quam clare intelligitur cur Deus summa cum ratione maluerit animas libero arbitrio donatas, quam ejusdem expertes creare; sed non puto eadem satisfieri expositae diffcultati Atheorum. Nam poterat Deus errare liberas, & simul iisdem tale auxilium praebere, qM .sing ulla messitate ad bene operaudum excitarentur, & ita bea
titudinem aeternam tamquam mercedem & premium acquirerent. Cor enim
Regis in manu Domini; quocumque voluerit, inclinabit illud; & Deus infinita erenitione donatus novit quae auxilia snt hujusmodi, ut in qualibet suta stantia intelli testit accommodata ad assensum bono vero sine ulla eoamone aut necessitate extorquendum. Quare si firma est ratio ab Atheis concluta quod Pater, qui aeremae salati suorum filiorum contulit, melior est eo, qui sinit ut aliqui perditum eant, nulla est ad eam solvendam ratio ducta ex necessitate serὐandi libertatem pereudi, eo quod haec revera esse potest in rebus creatis .
quin aliqua ex ipsis se obstringat criminibus , & aeternam poenam iisdem iureae merito debitam recipiat. Quamobrem hujus dissicultatis solutionem capite