장음표시 사용
41쪽
xxxviii P R AE p Α T I O. unum intelliget ad quod ingenito seretur appetitu, ut suam voei luptatem , commodum atque utilitatem, sive bonum verum, sive apparens illud sit, totis viribus procuret, & suos dolores, incommoda, ac damna fimiliter vitet. Quod si accidit, ut quae ipsi videntur bona aut mala, hujusmodi etiam sint ratione habita alio. rum, tunc percipiet ea sibi esse prosequenda aut fugienda non ingratiam societatis, sed sui metipsius; sin autem contrarium usuuenit, ut saepissime fit , pariter noscet sui rationem , non aliorum in iis periequendis, aut vitandis se habere oportere. Ex quibus colligo sine cognitione Dei nullam esse posse in hominibus naturalem legem. Quia vero ex hoc consequi videtur explosa ab omnibus ac diris devota peccati philosophici doctrina, perniciosum hoc
consequens nequaquam oriri conficio distinmone cognitionis implicitae ab explicita offendendi divinam voluntatem in transgrediendis legis naturalis praeceptis, quarum primam, quae in omnibus ratione utentibus reperitur, ad contrahendam culpam esse necessariam ostendo.
Succedit longum scholion decimuin . In hoc a numero I us que ad I 3 expono perniciosa Hob sit, Spinosae, Dideroti in Encyclopaedia verbo Droit Naturet, Sc Helvetii systemata. A numero vero I 4 usque ad 2I confirmo, & latius explico ea quae insuperioribus constituta sunt, aliquas Burlamacbii, Grotii, Pulsem
dorfit 3c aliorum sententias , cum communi etiam Protestant humdoctrina circa principium directivum , sive regulam objectivam
humanarum amonum refello, meum aliqua ex parte interpono judicium circa celebrem controversiam de hac re duos ante annox Veronae excitatam,& ea numero I 6 litteris consigno quibus mihi
videor ad ipsa pervenisse veritatis cubilia, & dissentientium Philosophorum controverfias summa facilitate diremissu , aliquid prae stando simile ejus, quod praestiti in celebri controversia de vacuodeque continuo. Nam ut ibi ostendi singulas sectas aliqua ex parte attingere verum, ex alia ab eodem aberrare, atque hoc pacto
finem litibus imposuisse mihi sum visus, sic in hac quaestione me
gero, dum haec litteris consigno. Aliqui volunt hanc regulam e se naturam rationalem, & alias actiones eidem convenientes esse intrinsecus honellas ob id ipsum quod illi conveniunt, alias ab eadem dissentaneas esse turpes & inhonei as ob eamdem rationem , adeout etiamsi Deus non foret, aut non cognosceretur , utraequasorent hujusua odi , quin opus esset ad externam regulam, sive allegem divinam atque ae Dei voluntatem confugere. Alii vero,
42쪽
P R. AE v A et i o. rixis ut nos & Scha aratus, ob supra allatas rationes liane' moralium actionum regulam in artema lege, sive in divina voluntate comstituunt . Sed quidam nimium i progrediuntur , indeque colligunt
actiones humanas non esse intrinsecus honestas aut turpes, & e rum honest item aut turpitudinem extrinsecus esse petendam, atque hanc ob caussam carpunt communem Scholasticorum sententiam, qui hanc internam actionum moralium honestatem ac turpitudinem agnoverunt. Uerum nec primi, nec tertii in huius loci reconditiorn satis penetrasse videntur. Nam pro certo & explorato tenendusa est & Dei voluntatem esse hanc moralium actionum regulam, a deout sine cognitione ejusdem nulla vera obligatio in homini et esse queat , nec ideo ulla vera actio moralis . & actiones humanas esse intrinseeus & necessario aut honestas, aut tu pes, & alterum cum altero nequaquam pugnare. Primum constat
ex iis, quae in superioribus disputata sunt, quorum summa in eo posita est, ut soli Deo tamquam vero Domino & Superiori obedire teneamur, & nostras voluntarias actiones ad ipsius voluntatis normam exigere, si eam nobis fecerit manifestam . Secundum autem ex eo , 'uod altera ex parte liberae hominum voluntates non exsistunt nisi ex hypothesi, quod Deus illas exstare' libere voluerit, Rex altera quamvis divina voluntas circa res creatas absolute libera fit, tamen ex hypothesi , quod homines tali cognitione talique libero arbitrio donatos creare voluerit , necessario velle debet, ut quasdam actiones, quarum aliquas in antecessum
εommemoravimus, tamquam rationi consentaneas, exerceant; ab
aliquibus autem tamquam a ratione dissentaneis abstineant. Quare voluntas Dei & libera est , quemadmodum est opus ad legem pro liberis hominum voluntatibus sanciendam, & necessaria,quem admodum necesse est ad eum finem, ut ea lex sit naturalis, non positiva, R actiones illi convenientes, sint natura sua & intrins cus honestae & bonae, actiones ab illa dissentandae sint similiter tu pes & malae : libera absolute , quatenus Deus creare potuit tales homines di non creare, Sc ideo potuit absolute aut velle ut hanc legem observarent, aut ab hac voluntate abstinere ς necessaria hypothetice , quia si creare voluit, velle quoque debuit, ut ad alias actiones exercendas , ad alias vero omittendas sua libertate uterentur . Ex quibus fit ut in actionibus tum lege naturali praeceptis aut prohibitis, tum lege positiva, tota obligatio pendeat a divina libera voluntate , in qua utraque lex posita est , stacum hoc discrimine , ut in lege naturali sit quidem ea voluntas
43쪽
absolute libera , non hypothetice ; in positiva autem utraque libertate praedira sit. Ex his etiam sit , ut amones lege positiva prohibitae sint malae, quia divina voluntate prohibitae; non prohibitae, quia malae , ut eius pomi in Adamo : amones autem a lege naturali vetitae sint malae & turpes ob utramque rationem , & quia dissentaneat a recta ratione, & quia vetitae a Deo . Sic exposita vera circa legem naturalem δc differentiam inter actio. nes bonas & malas sententia, facile est refutare falsa simul & impia circa res easdem in superioribus commemorata systemata, in quibus confutandis a numero a et usque ad finem scholii accurate
Restat caput septi inum idemque ultimum , cui duas subnectimus appendices. Cum in hoc considerem Deum tamquam status naturalis & supernaturalis auctorem , necessariam articulo primo praemitto quaestionem de necessitate & contingentia legum motus, in qua perspicue conficio has quatuor leges motus unius corporis in vacuo estia absolute necessarias, ut sit constans nempe vel itatis semper aquabilis, quam evidenter colligo ex principiis in Ont. statutis de necessaria connexione talis determinatae velocitatis cum tali determinata vi, adeout nec augeri vis, nec minui possit, quin tota vis prior corrumpatur & alia denuo major aut minor creetur 3. 293. Ont.; a. ut sit per lineam rectam, quod non satis ab aliquo demonstratum nova conficio ratione late expositag. I 84. tom. III. Phys. Gen. & in eo posita , quod ex altera parte ex latere sinistro lineae rectae duo puncta conjungentis nulla potest inter ea puncta describi linea curva, quin ex latere dextro similis prorsus & aequalis , & prorsus similiter collocata linea curva duci queat, & ex altera in vi quae necessario operatur, non est
major ratio , cur determinet corpus per unam ex iis curvis, quam
per alteram aequalem, similem & similiter collocatam ς 3. ut sit continuus sine ullis veI exiguis moris, cujus evidentem rationem ex eo duco, quod vis semper movere corpus debet in vacuo, ubi
nihil illi resistit ; 4 tandem ut sit perpetuus, quia vacuum est in finitum , in cujus necessitate explicanda in solutione objectorum
adversus primam δc alteram partem adverto, hujus necessitatem esse solum in hypothesi quod Deus velit in aeternum conservargvim corporis in vacuo collocati, a qua tamen conservanda cessare libere potest , aliarum autem necessitatem esse absolutam saltem per aliquod exiguum tempus, quia vis saltem per aliquod exiguum tempus eadem & invariabilis cum suis determinatis v loci Duili od by Corale
44쪽
aut velocitatem sive augeat, sive imminuat, aut directionem v fiet. His de necessitate legum motus unius corporis una vi pubsi in vacuo constitutis , aio Ieges motus in corpore, quod aut aliis atque aliis viribus perpetuo pellitur, secundum eamdem directi nem, adeout ipsius motus sit semper in linea recta, sed vel acceleratus vel retardatus, aut duabus ad angulum oppositis, adeo ut per lineam quamdam mediam tendat, esse contingentes, & a libera Dei voluntate pendere, quorum alterum conficio ex eo quod secundum principia in ostologia constituta non potest velocitas augeri aut diminui, nisi Deus in nihilum redigat priorem vim ,& post aliquod tempus aliam creet aut majorem aut minorem f. 293. Ontol.; destructa vero priori vi potest Deus pro suo libito aliam creare quae sit directa versus eamdem plagam , aut versus alias quascumque ; quae sit, quantumcumque is vult, major aut minor antegressa, & ideo gignat velocitatem , quae ad velocitatem antegressae habeat rationem quamcumque, prout ipsi libuerit;
alterum autem ex eo conficio , quod in nostra sententia quam ostendimus f. ab. Ontol. , Deus non creat duas vires ex parte contrarias & ex parte congruentes, quae qua parte contrariae sunt, se vicissim perimant, qua parte congruunt, in unam Vim coalescant , sed sumta ab iisdem quas creare deberet , occasione quae nullam absolutam necessitatem inducere potest in Deo, ut e et talem potius cum tali celeritate & directione vim, quam aliam quamcumque, illam unam cum sua respondenti velocitate & s cundum aliquam mediam directionem e nihilo educit. Inde cobligo similiter esse contingentes leges motuum in lineis curvis, in quibus sunt semper novae vires ad angulum oppositae. Cum Vero
corpora in motus communicatione sive per attractionem aut rinpulsionem f. 3o3. Ontol. , sive per collisionem 3. 237. Ontol. non sint caussae essicientes, sed solum occasionem Deo praebeant in utroque ex corporibus distantibus se attrahentibus generandi vires mintrices massis directe , & quadrato distantiae reciproce proportiona les, & in corpore alterum percutiente destruendi partem celerita tis proportionalem massar percussi, & in percusso generandi velocitatem massae percutientis proportione respondentem; ex his eruo perspicuum esse has leges pendere a libera Dei voluntate, qui pinterat easdem statuere , aut alias quascumque ab hisce diversas. Vulgari obiecto quod inde sequeretur has motuum communicatio ' nes esse futura miracula, oppono vulgare responsum distinctionis
45쪽
xLii P R AE F Α T I O. inter miracula ordinaria, interque extraordinaria, & cum adversus hanc distinctionem urgeam nullam tunc suturam esse interio. rem inter utrumque miraculorum genus differentiam, sed fore ut
haec ab una pendeat Dei libera voluntate, quod aliqua ipse per se semper Voluerit praestare , aliqua vero solum aliquando & in albquibus circumstantiis, haec repono , in quibus summa quaestionis
versatur, quaeque maximam huic obscurissimo de statu naturali& supernaturali loco afferunt lucem . Quamquam corpora alia in aliis vim motricem & motum tamquam efficientes caussae non generent , tamen cum Deus naturaliter in iis operatur, & patrat si tum miracula ordinaria, eas destruit & creat velocitates & vires iis necessarias perinde, ac si corpora easdem efficerent aut corrum perent tamquam caussae enicientes. Nam primo in primo ex duobus distantibus corporibus creat velocitatem proportionalem mas
sae secundi, Sc in secundo proportionalem massae primi, perinde ac si massa secundi tamquam effectrix caussa traheret primum , &massa primi secundum ; ut mittam alteram legis partem de proportione reciproca inversa quadrati distantiarum . Deinde simili
ratione in conflictu velocitas creata in percusso respondet massae percutientis , velocitas corrupta in percutiente massae percussi, perinde ac facerent corpora, si tamquam effectrices caussae alia in aliis motum gignerent, aut corrumperent: cujus rei reconditiorem produco rationem in appendice sequenti, quam rationem in Physica magis ad vivum resecabo. Cum vero supernaturaliter oper tur , dc miracula facit extraordinaria, hanc a corporibus creatis occasionem non sumit, nec eas generat aut eorrumpit velocitates & vires iis respondentes, quae reciprocam massarum rationem sequantur. Quo fit compertum discrimen inter miraculum ordinarium & mutationes corporum naturales, interque extraordinarium& supernaturales.
Ex his articulo secundo primum colligo quaenam sint naturales motuum leges, ideoque naturales corporum mutationes,& quaenam mutationes supernaturales. Tum adverto inter motuum linges recensendam esse etiam eam, quae inter animam & corpus reperitur, proptereaquod non est valde absimilis a lege attractionis inter corpora, uti observavimus f. 172. Psych. Deinde moneo his refragari Wolphium, qui putat omnes humani corporis motus secundum leges motuum aliorum mundi corporum perfici , nulla sumta occasione ab animae mutationibus, cujusque systema jam 16 I. & seq. Psych. luculenter confutavi. Postea rationem Wolphid
46쪽
expono ductam ex eo, quod huius mundi ordo nimis turbaretur, si ab animae arbitrio multi penderent motus humani corporis, Raliorum mundi corporum, quae cum humanis conjuncta lunt, Aconfirmatam doctrina miraculorum restitutionis, quae cum adeo necessaria sint, ut post patratum miraculum non sit futurus mundi status alius, ac esset, si nullum miraculum patratum fuisset, non tamen observamus per miraculum restitutionis destrui mutationes quae a corpore humano in aliis circumfusis mundi corporibus es ficiuntur . Demum his satifacio advertendo ad mundi ordinem quem Deus a primo constituit, suam quoque symbolam conferre mutationes , quae ab anima perficiuntur in corpore quicum iun
Ela est,& adminiculo illius in aliis mundi corporibus quibuscum
corpus humanum est copulatum . Tandem cum adversus haec urgeam hunc ordinem , si etiam a libera hominum voluntate pen deret, esse laturum nimis inconstantem & varium; immo cum unus Deus praescire possit quid omnes omnium liberae voluntates sint appetiturae, fore ut suturi mundi status certo a nobis praedici non possint, contraquam accidit in periodis Planerarum, in ec clipsibus Solis ac Lunae eorumque coniunctionibus, Sc de hoc ge nere in aliis permultis, quae multos ante annos quam accidant , certo ab Astronomis praenuntiantur; distinguo inter mutationes quM
a magnis mundi corporibus pendent, ab iis quae usu veniunt in parvis, & adverto corporis humani motus ab animo prosectos gigne re posse mutationes aliquas in corporibus hujus terraquei globi quae sunt in superficie telluris, aut ab illa sursum vel deorsum parum absunt, non vero in Sole, in Luna, in planetis atque in syderibus, quae corpora δc nimium magna sunt, nimium a tellure distantia , quam ut exiguae mutationes corporum prope rei
iuris superficiem ab hominibus libera voluntate factae , sensilem
aliquam differentiam afferre possint in horum corporum attractio nibus, quibus eorum motus ac conversiones perficiuntur. Qua in
re lesores rejicio ad illum Cl. Frisii commentarium, in quo eam dem semper fuisse anni periodum 3c ecclipticae inclinationem enucleate docet, hisque Naturali Thologiae finem impono. Ad haec vero atque ad alia, quae de corporum viribus atque motibus in Ontologia disserui, magis declaranda, loco appendicis
subjungo commentarium de necessitate legum Staticae atque Μe chanicae , quem exaravi occasione arrepta a quaestione, quam Phy
sicci-Mathematicis nuper solvendam proposuit Illustrissima Regia Academia Berotinensis, in eo posita , utrum veritas principiorum s a Stati-
47쪽
XLiv p R. AE F Α T I o. Staticae atque Mechanicae sit necessaria, an coatingens. In ea vero tantum esse momenti, quantum in universa Physica, nemo est
in hisce disciplinis tam peregrinus & hospes qai ignoret . Qui genim non videt hic non de terminis, sed de tota possessione controversiam moveri Z Nam si ea principia necessaria sint , stant leges motuum unde tota Physica pendet, earumque rationes ex imtima reram natura depromi possunt , itaque fit ut haec disciplina sua servet jura, ac nomen & decas scientiae tueatur. Sin autem sint coat ingentia, eaedem leges ab uaa proficiscuntur voluntate Dei, qui tales pro lao arbitrio condere volueri z, cum ceteroquin alias figere potuisset, quin ullam naturae corporum fini adhibe .ret . Quo posito nullam moras corporum legem ratione investigare , bc ab ipsa origine atque a priori, ut ajacit, possemus arcessere; sed unus ellat reliquus modus in earum cognitioaena v niendi per tentamina atque experimenta, quae nos pedeteatim manu quasi docerent ad eas quae in hac reram universitate statutae
sunt, cognostendas . Quamobrem constat hujus quaestionix solutio. nem esse omnium maxime necelsariam , nihilque a Physicis esse omittendum , quo ad illam perveniant. Ego certe quantum possum , vires ingenii contendo, ne et ab eiusdem imbecillitate, nee ab eorum qui ad hunc locum illustrandum concurrent, longe majori acumine atque doctrina absterreri me sino , quominus meam quoque ad hanc rem symbolam conseram. Sed ne longius faciam in hae praefatione quae alioquin nimis, quam par erat , excrevit,
omitto redigero in summam quae hic doceo,& lectores ad ipsum
oti eamdem caussa in breve sacio in eoositione eorum, quae tracto in secunda appendice, quam alteri sobnecto hanc propter rationem. Cum posteaquam, hoc volumen sere typis edideram, meas ad manus pervenisset eximius Crousatii liber inscriptus, Examemta Drrbonfine , dc comperissem multa in eo proserri gravissima
argumenta adversus vacuum atque continuum, atque adfersus corporum di motus possibilitatem , excerpta cum ex libris hypotypo on Sexti Empirici, tum vero maxime ex pereicioso Balii dictionario , quibus argumenti; satis non fieri mihi videtur nec ab aliis nec a Cl. Auctore ob unum salsi communis systematis quod sunt amplexati se dese m ; operae pretium sum arbitratus eadem hic rursus exponere,& int iis exponendis nihil reticere eorum quae rem non persuadem sed cogere videntur, ut claras atque perspicuas nulliques obnoxias dissicultati solutionea ex principiis. a. me
48쪽
PRAEFATr o. XLTiam constitutis eruendo , ansam, quam ut apud melium videre lueet, inde arripiunt impii aut negandi, aut in dubium revocandi praecipua Philosophiae circa Deum 3e animas dogmata , iisdem er, perem , eademque opera luculentius firmarem id , quod in hisce voluminibus saepe m stravi, ceteris omnibus explosis, unum restare meum circa huiusmodi summa Metaphysicae capita systema, in quo res in clarissima luce ponantur, 3c dissicultatibus, quae in aliis omnibus sint insolubiles, cumulati is, me satisfiat. Quod utrum praestiterim , doctorum erit judicium , quibus appendicem ipsam examinandam propono.
49쪽
PARTIUM, CAPITUM, ATQUE ARTICULORUM
THEOLOGIAE NATURALIS.I HEOLOGIA NATURALIS.
De tributis Dei absolutis. Pag. I. CAPUT PRIΜUM. De sis , quar a resus exissentiam De
CAPUT SECUNDUM. De Immutabilitate Dei, O quomodo haec cum ejusdem libertate concilietur. Pas. CAPUT TERTIUM. De materiali , Diritali Natura Dei. pag. 29- CAPUT QUARTUM. De in ita absolute perfectione Dei. PALCAPUT QUIN TU Μ. De aeternisate αἰ. P - 49- CAPUT SEx TUM iam unitate Dei. pag. szDiatriba de Exssentia Dei. PaD s3. CAPUT PRIMUM De ea entia Entis a se . pag. 36- CAPUT SECUNDUΜ. De ianisate Entis a se . pag. 6ICAPUT TERTIUΜ. De Attributis Eutis, a se m praefert aeternitate ρο necessitate, de nova ratione demonserandi entis a se exf-
flentiam. pag. 63- CAPUT QUARTU Μ. De aliis attributis Entis a se, σ pr sertim un tale. pag. 68. CAp UT QUIN TU Μ. Ens a se es disiactum ab animabus, O eorporibus totoque mundo deque aliis Entis a se attributis - Pag. 7 P. CRS S EC U N DA .
De attributis Dei relatiυis . CAp UT PRIMUΜ. De Deo Creatore. pag. 82. C AFUT SECUNDUM. De Deo Conservatore. pag. PLCAPUT TERTIUM De Deo cum actionibus rerum creatarum concurrenteis pag. IOZωGA Pu T au ARTu M. De sientia , o cognitione tum possbialium, tum futurorum inque modo, quo
Articulas II. De scientia, oe eognitione rerum futuis rarum, quae nocessario funt. p. IN.Articulus IIIom eoncursu Dei eum effictibus sue actionMus eaussarum liberarum. p. III. Articulus IV.
De eo litone futurorum liberorum tum abis Diatorum tum conditionatorum. p. I 23.
50쪽
C ApuT SEPTIΜn M. De Deo, quatenus es auctoν flatus nais turalis , oesupernaturalis . pag. 2I q. Articulus Lm necessitate, o contingentia Iegum motus. ibid. Articulus II. De mutatisnibus naturalibus, m fuem
naturalibus eorporum. pag. 22ς-
m essentia, o natura corporum Pridam summis Iabiis attinguntur.' ibid. Articulus II. De modo , quo It communicatis motustater corpora. Pan 24s. Articulus III. Ex consiliuili ' eruitur , quomodo suur necessariae Ieges in motus communiea tione . pag. 2s31CApur QuARTu Μ. De ne restare Igum motus compost; tum rectilinei, tum seriabilis. pag. 2s s.