Orationes studiis auspicandis habitae, commentarius epistolae, ellogia, inscriptiones Antonii Angelini

101쪽

est deliberatio. 0uid enim ad victoriam aurea monilia, quid galeae nitor, quid gemmis rutilans, bullis discreta auroque squallens lorica, quid baltei capuliquo decus p ita ad coarguendum, remque evincendam impedimento tibi

non praesidio erunt verborum phalerae, ornatior circumscriptio et numerus pondere argumentorum nervisque carens: quo in genere primas tulit omnium concessu Demosthenes. Cum enim in asperrima tempora et turbulentissimas

tempestates incidisset Demosthenes, remque publicam civilibus studiis mutuisque odiis perturbatam offendisset; graviter exarsit, caputque iis fluctibus obiecit, qui capiti fortunisque civium imminebant. Athenienses enim viribus exhaustos, desidie etaetos, bellis desuetos et cessantes, simultatibus detritos, animo concidentes et fractos, inque supremum vocatos discrimen erigit, labantes firmat, in consensionis globum cogit, consilio munit, bellicoque aestuantes studio in hostem evocat. O eximiam dicendi vim, o incredibilem ac pene divinam eloquendi Iaudem, o victoriam Alexandri Caesarisque triumphis longe clariorem iEnimvero romana sacundia, in qua dissicile est enumerare quot viri quantaque ubertate et copia claruerint, graecorum legibus et exemplis constituta est 3: utque in uno Tullio, quo duce et auctore in urbem invecta est, et emoruit eloquentia, nostra commoretur oratio: totum se ad graeca contulit Tullius, eorumque imitatione stilum effinxit. Nemo enim romanorum arrectiores graecis aures adhibuit, quam Tullius: nemo graeca per otium volvere, inque latinos

a Latina mihi facundia graeeae discipula videtur. u Quinti- tilianus inst. or. lib. II. cap. X. Dissiliros by Corale

. ta

102쪽

- 97 modos transferre impensius consuevit: hinc factum ut atticorum in se unus virtutes referret, eumque Demosthenem

romanum iure dixeris. Cum Demosthene Tullium conserte auditores; quae virtus utrique insit, mecum dispicite. In oratione struenda, in iis quae fidem saciunt, inveniendis, inque locandis argumentis ordo par ac pene idem; in ei

quendo alter alteri nonnihil absimilis: ille pressior, hic latior, ille adstrictior, hic susior: illi nihil quod detrahas, huic nihil quod addas. Fortuna quoque ludum insolentem

ludens pares qua calamitatis qua gloriae vices ostendit. Uterque enim novus, uterque aut nulla aut tenui commendatione maiorum ad rem publicam accessit, viamque sibi ad amplissimos honorum gradus eloquentia causisque insem versandis communivit. Senatus gravitatem, iudicum religionem, civium mentes, quo voluit, uterque convertit; in capitis iudicium vocatos servavit, in perduelles sublestaeque sidei cives, communique incolumitati pestiferos iure egit, nefaria consilia retexit, vitam fortunasque a caede et direptione sospitavit: uterque salutis publicae custos, libertatis adsertor et vindex, patriae sospitator et parens e

mitiis plaudentibus praedicatur; utriamque Vero, quae e0Sad fastigium dignitatis evexerat, eloquentia popularisque aura praecipitem exturbavit. Tullius enim capite a M. Antonii satellibus obtruncatur, Demosthenes, ne in hostium

manus veniret, necem sibi Veneno conscivit: nec eorum

laneri diu atheniensis et romana res publica superfuit. Itaque Tullium tum eloquio tum vitae vicibus alterum Demosthenem iure nominamus h Suus quoque est rei christianae

3 Quintilianus emunctae naris rhetor Τullium cum Demosthene Diuitigoo by Corale

103쪽

- 98 Demosthenes, suus Isocrates, suus Aeschines. Ad omnem

eloquentiae dignitatem et copiam Athenis, graecis doctoribus adhibitis, sese sinxerunt praecones veritatis, et fidei propugnatores Basilius, uterque Gregorius, aureoque dignus nomine Chrysostomus, qui frenum vitiis iniecit, solutam morum licentiam coercuit, Gainam gothum hominem serrum flammasque intentantem fregit, Τheodosium ira co reptum leniit, cumque ne concitatae multitudinis quae

eius uxorisque Eudociae augustae signa proturbarat, comminuerat, petulcoque pede proculcarat, cruore manus inquinaret, deterruit; cuius eloquii vis a circensibus ludis ad sacros conventus cives traduxit, quo dicente toties consurrectum est in plausus; quo demum duce et auctore Paulus Segnerius ad eam ubertatem et copiam accessit,

quae illi itali Chrysostomi nomen invenit Quocirca mirari desinamus, tam uberes a graecia in eloquentiam fructus permanasse, cum apud athenienses praeter ceteras gentes dicendi facultas soruerit, eorumque tam acre dooratoribus iudicium exstiterit, nihil ut absonum rude et incomptum possent aequis auribus accipere Venio nunc quo me postremo loco compellat oratio,

componens in hanc concedit mentem: a cedendum vero in hocs quidem quod et ille prior suit, et ex magna parte Ciceronemn quantus est secit. η Insiit. Orator. lib. X, cap. I. Paulus Segneri quo loco Chrysostomi conciones habuerit, ex eo coniectes, quod argumenta ad rem evincendam bene multa ex eo extudit, eius Virtutes expressit, eumque sibi ob oculos ceu absolutum exemplar ad imitandum proposuit, eumque iure nuncupata ii mio eloquente maestro. n Quaresimale predica XXI. num. V. Τullius in orat. ad Brui. num. VIII.

104쪽

- 99 ad artium optimarum longe pulcherrimam, ab aethereis sedibus ad nos demissam, mentis excitatricem, virtutis animique da tricem, quae Deum spiritu asstantem humana pectora fert auctorem, primosque vates caelestium sedibus inserit. Enimvero poesis, reliquis plagis posthabitis, sedem sibi in attica praeoptavit, suuinque ibi domicilium constituit. Ubi enim graecis hoc loco utar imaginibus, graeco ore loquar, Mnemosyne novem sororum chorum est Iovi enixa p ubi Admeti greges pavit Apollo silvas eburneo demulcens plectro 3 ubi saxa auritosque montes movit Λmphion 3 ubi raptam Eurydicem flobilibus numeris quaesivit Orpheus p ubi castalii latices ubi ascraea iuga myrtis lauroque virentia, ubi arcadia, ubi Permessus, ubi Maenalus, ubi aonia Aganippe ip Verum haec poeticis decora

sabulis missa faciamus et ad rem, quam quaerimus. accindamus. Νullum carminum genus est, qu0d non attigerint graeci: omnis exquisitior et electior forma poeseos ab iis exculta et absoluta. Si te choreae cantusque iuvant, theium Anacreontem lege, quem in charitum gremio diceres enutritum: si animo tolli sublimis, et in altos nubium tractus evehi expetas, dircaeum cycnum audi, quem divino numine correptum nemo non existimat. Si cothurno tragico caperis, quid Aeschine, quid Sophocle, quid Euripide

ad iram ad furorem ad lacrimas vividius, quid concitatius pSi cachinnis salibusque atticis animum relaxare curisque edacibus solvere aveas, Aristophanem et Menandrum evolve, quibus salsius nihil, urbanius nihil. Si pastorum iurgia

t o soli cantare peritin Arcades. 2 Virg. ecl. X. V. 32. Diuitigod by Coos e

105쪽

- li 0 querimonias certamina cantus vitamque nullis exercitam aerumnis, nullis civilibus commotam turbinibus studeas intustri, Theocriti, Moschi, Bionis idyllia campestri animum voluptate mulcebunt. Quid muliebre ingenium, quid semineum melos valeat, Sappho, Myrtis, Corinna ostendent; quae postremae cum Pindaro de lyrici carminis laurea decertarunt. Vel paucis vocibus hiscere reformido, cum mihi vatis illius sese offert imago, de cuius natali solo urbes

graecae decertarunt: a quo ceu perenni sonte suos corrivant latices reliqui poetae Quis enim in iliade, quis in Odyssea locus venustissima non assurgit imagine, quis legentium animos non agit, impellitque 3 quid non affabre ela ratum, aut quid heroici carminis dignitati impar Θ Iupiter

nutu tremefacit olympum, Neptunus tridente aequor concutit, Mavors medias inter acies furore aestuat, Apollo nocti similis ad algiva castra descendit, eiusque ex humeris pha retra, letiferaeque sagittae tinnitum cient. Qua vero virtute, quam praestanti indole heroesi Nestor annis et prudentia canus regit dictis animos, temperat iras, lites et i uigia

3 α Humani ingenii modum excedit; n haec de Homero Quintilianus instil. orator. lib. X, cap. I. Homerus a Longino themate IX de sublimi praedicatur μῆ- γαλοτυης divinae mentis. Τheocritus idyllio XVI Charites vers. 20.

u Heu tibi pridem decessit Homerus, Mellita lingua Calliopes. v Di iligeo by Corali

106쪽

- 101 componit, eoque dicente facta silentia, Oinnesque auribus arrectis adstant: Menelaus ceteros eloquio et proceritate Supereminet, Oris ut corporis habitu regiam Agamemnon dignitatem prae se fert, vehemens Diomedes, impavidus Aiax, magnanimus Achilles sanctumque amicitiae Medus

ulciscens: mari terraque actus Ulysses, casibus exhaustus,

sibi constans, callidus cui verba dare dissicile est, sida propositique tenax Penelope, parentis desiderio oblanguens Telemachus. Jamvero Aeneidos opus, quod laudibus in

caelum evexit sublime posteritas, nonne a capite ad calcum homerica imitationu florescit 3 Paucis absolvam: aeolicum antrum, poen0rum portus, foeda in troianos immissa tempestas, nonne ab Homero expressa p Λeneas ab inito cursu ventorum vi in africam proturbatur, Ul3sses ad corcyraeum

sinum: Ulyssi Minerva, Aeneae Venus occurrit ignota: hic nube septus ad Didonem, ad Alcinoum ille accedit: Demodochus inter epulas canit, Jopas carmen aureis sidibus modulatur. Ad Anchisae tumulum ludi instaurati, Miseni manibus iusta persoluta, pyrae strues, proh quam similia inseriis Patroclii Ρalinuri obtestatio, sacra diis stygiis, ave ni descensus, Deiphobi foedus aspectus, Tidi supplicia, eL serum Didonis silentium, Anchisae monita, quam ex preMe reserunt Helpenoris preces, Ulyssis sacra, Agamemnonis querelas, Tantali poenas, Aiacis silentis iram, hortatus Τiresiael Aeneas cum Τurno, Hector cum Aiace congreditur; Turnus et Drances mutuis se petunt conviciis, Achilles et Agamemnon nec irae nec iurgiis parcunt. Quid multis p minutiora quaedam sciens praetereo quibus confici posset Vitilium sua in carmina vel Homeri sententias transtulisse. Jure ergo Macrobius censuit, Virgilii carmina ab homerico

107쪽

- 102 speculo lucem, radiosque mutuari L 0uod si reliqua carminum genera circumspicias; quid Hesiodo georgica, Theocri in hucolica debeant, proclive tibi erit decernere a. Horatium vero a Pindaro, Propertium a Callimacho,

Macrobius. Saturnalium lib. V, cap. II: a omne opus vir-s gilianum velut de quodam homerici operis speculo formatum s est s: et cap. III addit quosdam Homeri a Virgilio a versus ad

n verbum pene translatos. D' Ut sententias singulas subiectis confirmare exemplis supervacanei operis foret, sic nullis sussulcire, incurium suboleret scriptorem, indiligentem, fugitantemque laboris. Itaque ut tum brevitati, tum causae quam tuendam suscepi, consultum sit, paucis dabo, quam saepe Virgilius et sententias sententiis graeci vatis, et verba verbis ceu fidus interpres reddat. Componamus, si vacat, Virgilium eum Theocrito, eclogas cum id3lliis, inque unam eclogam IX oculos coniiciam . Virg. ecl. IX, V. 1. Q Quo te, Moeri, pedes 3 sΤhe . ihi. XIV, vers. 42. a Α πελς κρους sVirg. ecl. IX, vers. 23. α ΤitUre. dum redeo, brevis est via. pasce capellas, s Et potum pastas age, Tityre, et inter agendum n occursare capro, cornu serit ille, caveto. v Theocr. idyl. Im, Vers. 3.α Τί ' το καλου πεμ alia γε, βοσα τὰς ii Και T. it τὰν κραν F, ΤλυρΓ και τον ενορ αυs Του Λιβυκου κυακωνα Πλάσσεο, lan το κ ρυς M. BVirg. eel. IX, vers. 32. v Incipe si quid habes: et me secere poetami, Pierides: sunt et mihi carmina: me quoque dicunts Vatem pastores, sed non ego eredulus illis. nTheoc. id1ll. VII, vers. 35.

108쪽

- 103 Terentium a Menandro, poetasque reliquos latinos a graincis electiores flores ceu sedulas apes delibasse nemo, qui litteras attigit, non existimat. Itaque cum per extentos late sines graeca poesis se sundat, suaque luce omnia carminum genera coloret; sacile intellectu est, quantum iis detractum sit praesidii, qui graecarum litterarum expertes animum ad poesim adiungunt: ut enim mella, quae thymo redolent Suaviora, Sic carmina, quae atticum quid sapiunt, electiora

ducuntur.

Jamvero animos ab hac dicendi contentione laxemus, namque spem et certam ineamus fore ut in italia graecae artes litteraeque reviviscant, sine quibus Squallent gymnasia, humi iacent studia, torpent ingenia, nec ad singulare et

Virg. ecl. IX, vers. 43.a Huc ades: insani seriant sine littora stucius. v Theoc. idyl. XI, Vers. 43. α Ταυ γλαυκαν δἐ Θαλασσαν εα ποτὶ vVirg. ecl. IX, Vers. 54. α Lupi Moerin videre priores. nTheoc. idri. XIV vers. 21.

109쪽

- 104 praestans queunt assurgere a. Quamobrem gaudiis cumulor, vobisque, eximiae spei adolescentes, gratulor, quod superiore anno ad exitum vergente publicum in graecis litteris tentamen inivistis, Demosthenem et Homerum ad grammaticas et rhetoricas leges exegistis, si quid difficilius intercidisset, e vestigio enodastis, eorumque sententias italis sententiis subiectis commode evolvistis. Fixum vobis immotumque sindeat, ut ex me saepenumero accipitis, eo uberiores e vestris studiis fructus percipi, quo arctiori vinculo graeca latinis devincientur Graeca supellex lateat inertes argivae litterae sugiant incurios; vos in hoc studium in quo estis, incumbite, ut vobis honori, patriae praesidio, rei publicae dignitati esse queatis: vestrisque saepe animis Horatii praeceptum recurset Vos exemplaria graecau Nocturna versate manu, versate diurna 3. n' M. Antonius Murcius cum graecum carmen M. Antonio fratris silio mitteret, his cum verbis compellat: a idem in graecas lingua experiri volo; sine qua saepe audis ex me, latinam manu cam et mutilam esse, nec satis uberes ex ea fruetus percipi

Erasmus in eamdem ac Murcius concedit sententiam: a latis nam eruditionem citra graecismum mancam esse et dimidiatam. BEpist. LXXV, oper. lom. III. edi L Lugd. MDCCIII. ' Temporum testis et veritatis nuntio historia nos monet, latinas nostratesque litteras in curopa refloruisse, cum seculo XV graecae in eam litterae ceu postliminio remigrarunt. Horat. in arte poetica. Dissiligod by Cooste

110쪽

HABITA IN COLLEGIO PLACENTINO IN INTEGRATIONE STUDIORUM VIII KAL. DEC. MDCCCXL.

Credo 'go vos, placentini cives, mirari quid sit, quod

in conspectum vestrum prodire, in hac virorum eruditorum corona, in tanta civitatis luce homo novus, nulloque vobis ingenii nomino commendatus ausim hodierna die e superiore loco vos alloqui L Nec vero mediocriter assicior, et modo non animum despondeo, cum nihil studiis vestris nihil vestra dignum expectatione haec mea vox vobis ignota, atque ab hoc aditu laudis remota queat asserre. 0uae enim duae res plurimum apud auditores p sunt, eorumque animos oratori adiungunt, eae contra me ambae faciunt hoc tempore, consuetudo et eloquentia, a quarum neutra

praesidium mihi et perfugium pateL Quid ergo Z auda

ciorne ego p minime. Aut enim detrectandum munus et

3 Cum Veronam ineunte mense novembri contenderem, Placentiae paucos dies substiti, ibique antistitis nostri hortatu hanc habui concionem: collegio praeerat vir phrsicis et mathematicis doctrinis, quas diu docuit, apprime imbutus, moribus facillimis, ingenio mitissimo, vitaeque innocentia amorem Omnium meritus Barptolemaeus Bonelli: qui Florentiae honesto loco editus, sui desiderium Brixiae reliquii VII idus septembres an. MDCCCXLVII. Cum annum ageret LIX. 8Diuitig Corale