Caroli Boucheroni De Priocca, Vernazza, et Valperga Calusio

221쪽

CXIX descriptiones, ac nescio, an aliud poema acceptius popularibus sit hoc pueri

ediscunt, hoc senes in ore habent, nec minus amoensii sui lectione commoventur, Fam Graeci olim Iliade, aut Syracusani Euripideis versibus, quos primum , ut habet Plutarchus, a captivis Atheniensibus post Niciae calamitatem audierunt. Tantam vim habet

magnanima illa poesis, et prolapsis in

mollitiem animis, multo admirabilior et vix iam credibilis priscorum facinorum memoria Et Camoen si quidem Iectione tenebatur Calusius, sed postea inclusitanis et hispanis poetis nescio quo tumore suboffensus, quem Sylla olim notaverat, ad Anglos se convertit, in eisque tantos habuit progressus, ut rariores tragicorum dictiones totidem italicis verbis nullo negotio redderet. His lan-

222쪽

CXX quain discursibus animum relaxabat; naui uti scribit in epistola ad Cieram Olisiponensem astronomum, NeWtonia-Dae tunc philosophiae se penitus dederat. Cintra locus est ad Oceanum lisi-Ponem proxime, quo negant alium esse in tota Lusitania iucundiorem, vel propter purissimam aeris temperiem, vel propter irriguas valles, quas pleniore Blveo in mare decurrens Tagus flumen interluit. Sunt ibi magnae arborum proceritates et virescentes circum montes in scenam posili4 in silvae autem receSSU, O sine quadam religione Ioannis Castri suburbanum Stendunt, qui Indicis bellis eliciter gestis, non minus innocens in flagitiosissima provincia, quam manu sortis adversus hostes repertus est. E cupidissime ex urbanis sordibus se conserunt beatiores,

223쪽

CXXI

sparsique per villas, quas nitidissimas

habent, conviviis et venationibus aestatem traducunt. Illuc etiam rusticatum ivit Calusius, et illectus loci amoenitate, Iatinos hexametros composuit, in quibus ludit de amore anima mundi, aliaque habet a latonicis sumta, atque ad Virgilianum numerum XPreSSI. Hoc carmen aliud consecutum est , quo Carolum ΙΙΙ , in summo populorum moerore nuper demortuum, laudavit. Expolitissimi hi versus sunt, nec longe absunt a iuvenili acultate, quam Neapoli ostenderat, ubi Mergellinae scopulum identidem, puto, adspiciens, ad

aemulandam annagari famam excitabatur; sed Ovidium postea Spernatus, Propertium nimis adamavit, ex quo doctior, at minus suavis visus est. Intentior enim cura obsuit scribenti, in

224쪽

CXXII poesi praesertim, quae sibi amat relinqui, et artem quidem, sed latenter atque e longinquo comitem desiderat. Memorabilis haec peregrinatio Calusii sui ob initam tunc primum cum Victorio Alserio amicitiam. Olisi ponem hic venerat equo et amores Cogitans, ac Britanniam brevi navigaturus nam varius

et multiplex nulla in re adhuc acquieverat. Forte contigit, ut primariam urbis matronam ambo salutatum adirent, ibique in multo sermone Calusius a circumstantibus rogaretur, ut nonnulla

carptim e nostris poetis legeret. Tunc Guidium casu oblatum, coepit recitare, delecta ode ea, quae ad Fortunam inscribitur, quum Alserius non idem amplius esse, sed modo attonitus perculsusque videri, modo subsilire atque interrupias Voces emittere postremo significantibus

225쪽

CXXIII prae admiratione inter se omnibus, divinum id esse clamitans, ubertim sere. Tunc enim vero Oeseos vim primum

sensit vir egregius, quo intellecto, Calusius, ignotus ignotum amplexus, et

sortes illos ardentesque oculos intuens Certum, inquit, omen agnosce hanc flammam sequere et tu aliquando innumerum poetarum Venies, meamque

de te vaticinationem poster accipient , 1. Sic ille popularem suum, magnum suturum, in laudis curriculum impulit, quemadmodum Herodotus in maximo Athenarum conventu Thucydidem adolescentem exemplo suo dicitur impulisse. Inde nobilis illa exstitit necessitudo, quam uterque coluit sanctissime, et Aliarius, parta iam nominis immortalitate, scriptis commendavit.

Sed quoniam tunc temporis Calusius,

226쪽

CXXIV relicta Lusitania, in urbem rediit, undetandiu abfuerat, locus me admonet, ut pauca quaedam de nostrorum studiis attingam. Erat is annus superioris seculi tertius supra septuagesimum, qua tempestate literae apud nos impensius excoli coeptae sunt. Nam ut antea parum colerentur iaciebat regionis conditio, quae diu a finitimis vastata, eo

tandem calamitatis devenerat, ut a Femrante Gongaga, italo homine, diripienda militibus daretur, credo, ne quid usquam intestinis Italorum odiis deesset. Cum igitur mansuetiores Musae in pleraque Europa certum ac stabile domicilium haberent, inter talicas vero civitates Florentia uti Athenae aut Corynthus in Graecia eluceret, de nostris

silebatur, qui propulsandis belli periculis intenti, nec alius gloriae cupidi, ubi

227쪽

CXXV pax evenerat, urbanam disciplinam cum tenuitate cultus domi tuebantur. Eo

accedebat externarum rerum contemtio,

quam asperitas temporum alit, elicitas minuit; sed multo magis patrii sermonis egestas italici et gallici perinde

dissimilis , cum tamen qui scriberent, alterutro uterentur. Atque inde sactum existimo, ut liberalia studia per Emmanuelem ilibertum sero inducta, cito defloruerint, cum praesertim agrorum sterilitates, et sub muliebri tutela interna regni dissidia, publicam rem misere labefactarent. Nemini propterea mirum videbitur, si secunda literarum initia a Victorio Amedeo II, earumque

incrementa a memoria patrum repetimus. Tunc enim ingeniorum foetum

edidimus, et Iosephus Salutius, igna, Lagrangius, ilionius, in mathesi et

228쪽

CXXVI rerum naturalium scientia plane singulares, de inventorum praestantia et nobilitate cum aequalium doctissimis contendere ausi sunt. Tunc etiam castior fluxit nostrorum oratio; infra tamen substitit eloquentia, sive illa summam gentis expolitionem requirat, sive omnino praepostera tunc esset imitandi ratio. Mirum quantum hic scrupulus mature

scribentibus iniectus, ne quid in verbis

offenderent, eorum impetum retardaverit, quos adeo satis puros dixeris, sed parum solutos et depictos quodammodo. Ρrimus Denina doctrinae suae alumnosa verborum angustiis in medias res deduxit primus historiam uberius audentiusque tractavit. Eiusdem aetatis suit Iosephus arettius, acerbus castigator Scriptorum aevi sui, in quo nativus quidam ac paene ellinianus acetiarum

229쪽

CXXVII lepos apparuit, cui maxime studebat. Hos subsecutus est Hieronymus Rosa-SCUS, Veterum non tam copiae quam gracilitatis sectator cui adeo desuit sacilitas. Multos praeterea Commemorare possem in exculta latinitate disertos, quibus tamen si minus perpetuo dictionum delectu, ut subitaria acultate anteivit aclaudius Graeca et hebraica invexerat asinius, sed ea leviter et sine critica subtilitate tractabantur, qua postea e nostratibus enituit Bernardus

Ita se habebant in Subalpinis iterae,

quum Calusius domum reversus St. Agebat tunc annum sextum et tricesimum, a Praeter infinitam rerum et

hominum nolitiam multis peregrinationibus quaesitam, veterum lectione ut qui maxime se excoluerat, principes

230쪽

CXXVIII orientis linguas proprio Marte didicerat in mathesi vero id erat consecutuS, ut non solum alienis inventis pulcherrime uti, sed ipse complura ex intima scientia posset expromere. Nemo sere tune erat in urbe, quin aliquid praeclarum de Calusio audivisset, et omnes qui de ingeniis poterant iudicare, mirifica eius visendi noscendique cupiditate flagrabant. Et quantam sui exspectationem fecisset, vel illud ostendit, quod in ipso serme adventu in doctorum coetum adlectus est, qui in Salutianis aedibus haberi coeptus, postmodum sub Taurinensis Academiae nomine tota Europa innotuit. Gravissimum id erat iudicium, quod incredibili industria diligentiaque comprobavit; sed cum scribae munus ei esset delatum , id postea in vita occupatissima, Prospero Balbo, adolescenti