Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

61쪽

enim, quas descripsimus regiones, sonum non secillime transmittere, ideoque ad eum ex imo protrahendum artificio quodam Opus esse, docetur. Iam si regiones pectoris memoratae, vel sonum retineant, vel raucum crepent, vel acutiorem redindunt, signo esse, morbosi quid subtus latitare: id.

que tam late patere, quam late sonus supprimatur, Aeo profundius penetrare, quo magis regio percussae Carnis sonum reserat, totumque cauum perreptaro,

si etiam opposita posterior pars similiter sonet: ut adso pectus dolii instar videri posset humore quodam reserti, quod aeris copia imminuta, quem χ- num vacuum reddebat, nunc plane retinet. Hisce praemissis morbi conquiruntur, qui soni minus Comsueti excussione insidias latentes prodera solent. In horum numero ponuntur acuti, chronici, et 2- 27. illi praecipue, qui humorum effusionem comitantur: quod ultimum ex anatomico periculo cernitur, eum vascula cera tumida, pectoris obscurum plane per cussi sonum essiciunt. Ut igitur primo de acutis videamus, horum vel decurrentium vel consistentium suspicionem soni discrimen facere solet . in epide' micis ante exanthematum eruptionem parum ad huc confirmatam. Ostenditur vero sonum insuetum in pectoris inflammationibus sub decursu morbi, plerumque die quarto, materia peccantu parum copiose foras eiecta adesse, et assidue quidem vel Pleura vel pulmonibus vel utrisque affectis, sputo tamen simul erumpente, deesse autem, si eximasilium, qui breui ante mortem vel suppurationem per' cipi possit, in pleuritide sicca, inflammatione mediastini, pericardii, cordis, quae sputo prorsus QR ret. Porro morbi vehementiam et declinationem soni vel intentione vel remissione iudicari. Deindo ex sono rauciori morbi ferociam, ex eius latiori

Prop.ginst, morbi periculum, ex affections sinistri

62쪽

indidi

feris partis prioris et superioris thoracis, plus discriminis portendi. Periclitari denique aegrotos, sono a parte posteriore silente, in vitae periculum adduci, omni lateris regione illo destituta, morte implicari, sterno nihil prorsus sonante, vel regione

cordis raueum crepante.

o. Altera pars diligenter notat sonum praeternaturalem in morbis chronicis, qui a materia Viscera inuadente, opprimente, et destruente proficiscumtur, et visceribus lenta tabe consumtis manifestatur, latissime autem illa patet. Nam occulta, quae viscera thoracis invadit pernicies, a parentibus propagatur, ab animi affectionibus veluti a nostalgia contrahitur, et a periculosioribus quorundam opificum artibus pectori molliori noxiis inuitatur. Ea insuper quorundam morborum exitiosa labes esse solet, quae viscera, quod effectu patet, exedat, siue id tribuas humoribus sensim sensimque deficientibus, siue morbis acutis sinistre compressis. Quid enim, ut scriptoris argumento rem Vlterius prob mus, saepius occurrere solet, quam ut morbi chronici cibo potμque inducantur, utque ab acutarum affectionum seminibus relictis, thoracis viscera alento hoste opprimantur Θs r. In tertia parte, quomodo sonus humores in thoracis cauitatibus effusos indicet, exponitur, qui

eo obscurior esse consueuit, quo magis egressi humores exundant. Ne autem nimium sono in morbis patescatendis tribuere Noster videatur, ex eorum numero eximit, ad quorum reconditam naturam iudicandam nos nihil sono iuuari, in hoc sunt tusses, quae abdominis visceribus laborantibus, propter neruorum coniunctionem, exςitantur, phthises, asthmata ab irritabilitate neruorum pectoriS proseqcta, tusses cum materiae sebaceae cretaceae indur

tae Proiectione coniunctas, immo et calli, scirrhi,

63쪽

vomicae humorum egressiones, angustioribus adhue cancellis inclusae. Hae via ita strata, ut eam, qui ingredi Cupi ni, p. 6s. ne ullo quidem impedimunto maiori offendantur, sed contra eius commoditate alliciantur, experimentis bene institutis, omnia illustrantur. Apparuit itaque manifesto, hoc soni ex pectoris percussione datum signum non fallax fuisse ex cadauerum incisione, in quibus puli nonum scirilius, tesolutio in vomicam ichorosam, vomica purulenta clausa et aperta, in pleura, pulmonibus, mediastino, perica dio inclusa, empyema, hydrops pericardii sanguinis in cauum pectoris perizardiique proruptio, et cordis denique an eurysma deprehensum fuit. Ac primo quidem scirino pulmones indurari docemur,

si sono regionis malum fouentis rauco Vel omnino caeco, comes additur tussis rarior , cum nullo, vel tantum viscido crudo pauco sputo, si motum et sermonem diuturniorem. anhelitus, languor, faucium aspexitas, pulsus festinatio, aberratio, respirationis et loquelae interceptio sequitur, et si, fuimmonibus naturalibus animalibus et vitalibus, quando hae quidem turbatae non fuerint . saluis, venas sub lingua ad tempora iugataque affectorum late-xum stas, inflatas magis, et oppressum latus inter aeris collectionem parum motum cernas. Finibus huius scriptionis impediti, ut obseruationes de vomicis, a scriptore in ichorosaS et purulentas, quarum illae pulmonibus tantum, hae et aliis thoracis visceribus infestas sunt, diuisas. strictim attingere, reliquas omittere cogimur. Operae pretium lacturi

nobis visi, si illas, quae ad pericardit hydropem

pertinent, pluribus explicemus. Vomica, scixrhus, in ichorem diffluunt, si huius, p. 69. suspicione apparente, aegroti languent, satiscunt, arteriis interea celeri, inaequali, contracto magis

pulsu

64쪽

pulsu micantibus . quiescentes aegre spiritum hau riunt, frons gelido sudore soluitur, oculi pallent, venae genarum liuent, linguae affecti lateris pars plumbi colorem refert. latus oppressum, si scirrhus

late regnat, motu penitus caret, quicquid tussi sicca eiicitur, coenosum est, et tum appetitus deficit, imterdum quoque urina rubescit. p. a. Alia est facies vomicae purulentae clausae, tussis enim sicca crebrior est, et saepius tam violenta, ut fauces exasperentur, Vagae horripilationes in calorem genarum, labiorum, praecipue lateris vomicam reCipientis, transeunt, cibo sumto lassitudo membra tenet, respirationis eo tempore tanquam in angustias compulsae, festinatio quaedam obseru tur, pulsus est frequentia, contractio, durities. inconstantia, tumore autem vomicae tam longe

progres , ut percussione cognosci posset, cibi non

in alimentum mutantur, sed in pus conuertuntur, hinc vomicae incrementum, necessitas in oppressum latus decumbendi, Vltimo, facieS, manus, po des , latus oedemate instantur, urina paucior turbata sedimentum habet sursuraceum, et sublimis molestaque respiratio penitus intercipitur. Vomicam purulentam in asperam arteriam aperiri suspicari debemus, ex tussi, modo album, modo sauum cro-eeum viride, nunc: coenosum, nunc subcruentum

sputum eiiciente. Si latus percussione exploratum tussi excitata, strepitu remugit, si sputum, cum aegroti levamine suppressum, a repetito febris impetu movetur, si lateris vomica tumidi sonus, ante puris reiectionem carnis percussae similis, nunc eo liberius profluente, obtunditur, si inter haec febris procurrit, sudores profluunt, pus reiectum laetet. si per refectiones a cibis languoribus eripitur, si urina spumas agit, corpu8 tabe extenuatur, et vires enervatas diarxboea colliquatiua soluit Peri-

65쪽

Ρericardium aquis exundare ex cadauerum in. cisione magis, quam ex signorum deprehensione, nobis patere existimamus. Interest itaque, ut haec diligentius colligamus. Ponuntur quidem a scri Ptore nostro praeter ea, quad conueniunt in pecto ris hydropem, cuius generis sunt, molesta respiratio, intercepta tussis, pulsus durior inconstantior, pectus excruciantes anxietates, eius a cibis profectae oppressiones,flatuum concursio, abdominis tumor,era tremorum membrorum frigus, palpebrarum tumor, genarum pallidus liuidus color, peruigilium praec, PNe, in caeco, quem sordis regio crepar no,in tumore, in quem scrobiculus cordis pertinacius resistens

impellitur,in improuisa sedentium somni obreptione, in repentina propter capitis antrorsum delapsi pondus, lexpergefactione, in animi desectionibus, pubsus inconstantiam relinquentibus, paullo ante mortem vero in colli tumore, Oculorum colore rubicundiori, quae vel apoplexia subita, vel lypothymialenta magis intentatur.

VI. A M. CHRISTIANI HOLMANNI, Log. Met. et Theol. nat. P. P. O. Reg. Scient. So C. Londin. ac nuper etiam Gotting. Membri, Commentationum in Reg. Scient. Societate

inde ab A. MDCCLVI. recensitarum Sylloge. Cum tabb. aeneis. Gotting e A. MDCCLXILApud Abrah. Vandenhoeli Viduam. 4. I Alpii 3 pl. a labia Septem haec sylloge comprehendit differtationes

multo studio elucubratas, quas Cl. Auctior in Regia Societate Ostringensi recitauit. Eas vero, ut h. 86.

66쪽

in praefatione lectorem docet , seorsim in hoc Volumine edendi, ta m ob impeditam dudum Commentariorum illius Societatis editionem, quam quod sibi in ea manere non placuit, consilium cepit. Ρrima est de terrae motibus, inprimit nupero Q Aponens, recitista d. 7 Febr 17s6. Postquam V

Cl praecipua phaenomena, quae terrae motum, an

no 17Ss Vlyisponae tam funestum, comitata sunt, e variis scriptis collecta enarrauit, in caussas talis motus inquirit, et, hoc dum agit. receptam hodie P. I . a plerisque sententiam confirmat, vim elasticam aeris , , cauernis subterraneis inclusi, et per incensos ibi subito vapores expansi, proximam esse tremoris terrae caussam. Et videtur sane generalis haec P. I 6. caussa Omnibus phaenomenis explicandis sufficere, si ponamus, tam sub terrae continentis superficie, quam sub maris lando in maiori minoriue profunditate passim dari cryptas cauernaSque, maiores minoresque , partim solitarias, partim inter se communicantes, partim siccas, partim aquam continentes, et subterraneum quoddam quasi fulgur, in aliqua earum ortum, per ceteras, simili materia inflammabili magis minusue refertas, subito propagari. Sic enim intelligemus , posse aliis in locis terrae superficiem, et quae illi insistant, duntaxat intremiscere, aliis vero in locis hiatus terrae ac fissuras effici, ex quibus vel ignis et flamma erumpat . vel aqua magna violentia eructetur, posse alicubi vicos, p. ar. Oppida, montos hauriri, alibi stagna, lacus, flumina intumescere repente, et mox iterum, cessante pressione, quae subterraneam aquam expresserat, in

ripas suas redire. Quibus disputatis, quaestionem mouet, an sorsan excogitari possit aliquid, quod exitioso isti malo medelam afferat, vel illud saltem p. 27. minuat. Non solum lautem contendit V. Cl. fieri posse,

67쪽

posta, ut lassorum artibus eis in locis, quibus terra frequentius vel fortius tremat. putei vel cuniculi eo usque agantur, donez ad cryptas istas peruentum sit, quae fomitem mali lateribus suis nondum reclusis adhuc complexae fuerint; sed et sibi persua. sissimum habet, tales puteos magno magnBrum regionum bono ductum iri, quum hac data porta vapores noci seri, et fulmina subterranea, sine magna

noxa erupturi, et circumiacentia l0za terrae motus ut rarius aut minus vehementer sensura sint, quemadmodum de regionibus circa Aetnam Vesevumque iacentibus constλt, eas metu ac periculo liberari, simulac in eorum visceribus inclusa ignis aerisque vis alicubi exitum inuenerit.

Secunda dissertatio ' quaedam parati me a de tem p rae motu exhibet. occasonem Auctor a terrae motu, quem d is Februarii anni 17s6 diuersi Germaniae incolae, et inter hos etiam Gottingenses senserant, sumsit, ea, quao in priori disputatione dicta erant, ulterius confirmandi et ei S hoc adii, p. 3 riciendi, quod, sicut in animali corpore cordis motu omni arterioso systemati pulsus sin gulis momentis imprimuntur, ita fieri possit, ut, vaporum subterraneorum incensorum explosione vehementissima, concussis et sublatis sornicibus canalium subterraneorum, aquis fluentibus plenorum, pulsus quidam oriantur et fluctuationes, quibus impositum solum agitetur. Tertia commentatio fallacias quasdam everi' p. HS. menti Florentini circa aquae incondenseabilitatem indicat ' . Constat. Florentinae Academiae deI CL mento Sodal*s globum cauum tenuem argenteum, quao γ' Lecta d. 6 Mart. I7S6. ' L. d. et octobris I 7S6 . Tum. XL. Pars I. L

68쪽

aquae omnino plenum, et bene clausum, malleis contudisse, ut experirentur, an aqua condensari queat, et sic ipsis visam elie aquam per omnes argenti Poros transiitIe, instar hydragyri p.r pellem, in qua comprimitur, prosilientis. Hoc experimentum haud ita pridem paullo aliter captum est a quibusdam phy sicis Londinensibus, nempe ope globi, collo instrum, quod cochleam seminam habet, in

qua Cochlea mas tam arcte conuerti potest, ut nihil aquae, qua globuξ est impletus, inter utriusque cochleas helices elabi queat. Cuiusmodi globum cupreum cum toto eius apparatu ubi Cl. Hor. ἱ-M AN N US LOndino azCeperat, experimentum plus una vice repetiuit. Quod dum ageret , nonnullas huius experimenti fallacias usu edoctus est, quas hic candide exponit, et quae non satis cautos facile decipere possiunt. Earum praecipua, et quae, cum ipsos

Florentinos. tum etiam MUS SCHEN BROE KIUM

videtur fefellisse, haec est, quod nunnunquam aquai Per omnes poros metalli exprimi et superficiem ad p. 32. roris instar contegere videri possit, cum scilicet glo-hus ex loco frigido in calidiorem defertur; licet reuera aqua non per poros metalli, sed per rimulas aliquot, in eo hinc inde aquae pretiasne factas, exeat; id quod prudens atque industrius Noster naturae speculator, cum globi superficiem, sicco linteo

probe abstersam, Oculo, lente optica armato, Perlustraret, intellexit. Neque aliter se eam rem habere , Per experimenta plura, quae deinceps similiter cum globis ex stanno plumbouo arte fusoria pa ratis , et torno attenuati S. nec n9n cum globo, eduobus hemisphaeriis argenteis, malleati0ne fabricatiis, composito, cepit, certior redditus est.

p. 38. Quarta commentatio physiologica est, es ad i lusi andum respirationis mectanni simum et usum symbo ar

69쪽

quartam exhibet ' . Descriptis thorace, pulmonibus, ceterisque respirationis organis, indicat V. V. quid se impulerit , ut post tot doctissimorum hominum de hoc argumento disputationes ac controuersias ad idem denuo considerandum et illustrandum animum adiiceret. Scilicet in explicando respira- p. 68.tionis neNotio nondum expedita esse videtur ardua

illa quaestio, quidnam illud rei sit, quod mulauiis

intercostalibus, tanquam organis mere pauiuis , et ab arbitrio nostro partim pendentibus, ordinati tam os illos motus, nobis etiam non Cogitantibus, et profundo saepe somno obrutis, ita quasi imperet, aut potios imprimat, ut costae alt*rnis vicibus adeo constanter et imperturbate eant et redeant. inprimis ubi corporis situ diaphvagmatis et abdominis motus impeditur, et contra costas ac musculos illos maximam partem quies Cere faQiat, ubi praesens corporis situs thoracis per septum transuersum dilata-tationem faciliorem reddiderit. Quum haec quaestio solui non posse videatur, si, quod hactenus est

creditum, thoracis dilatatio aeris in pulmones imgressum, et thoracis coarctatio aeris ex pulmonibus egressum, tanquam caussa este turn praecedat, necesse

est; alia via ac ratione hanc inspirationis et e spirδ' p. tionis reciprocationem explicare Auctor Cl. tentat. 'Principium sumit notum et haud dubium, si aeris, dato spatio inclusi, portio per vim suam elasticam, a calore auctam, exitum ex illo spatio sibi parauerit, residuam ibi portionem minori elasticitato pol iere. Cui principio consequens est, postquam aeris in pulmonum bronchiis cellulisque, sanguinis assiu-xu et refluxu admodum calesam, pars magna, pertracheam in auram externam erupit, residuae in pulmonibus partis vim elasticam adeo posse esse imminutam, Vt aeriS QSterni, o, nares quu obsidentis,

70쪽

contrariae pressioni resistere amplius nequeat. Hinc aer exhernus per tracheam in pulmones compressos irruet, ac vi sua elastica, per priorem valde intensa, eos expandere , ideoque, quum hi fundo et lateribus thoracis ubique contigui sint, cauitatem thoracis ampliare annitetur Plus minuSue autem mO bilia vel flexibilia sunt et pulmonum partes, thoracis latera costae nempe ac sternuit ), et fundus eius seu diaphragma. Itaque hae e vel omnia vel nonnulla pro diuerso corporis situ aeris in pulmones ingressi p. 78. Vi et stica movebuntur, quantum satis et quemadmodum necesse est ad ampliandam thoracis cauitatem, restituendumque aequilibrium inter aerem externum, eumque, qui pulmones explet. Quam tho p. 8 . racis dilatationem Auctor et alia ratione ab aere in terno essici simul autuinali nempe per expansionCm et agitationem pulmonum tendendo atque irritando neruos phrenicos ad diaphragma pertingentes, qui sie irritati fibras diaphragmatis musculares in eiusmodi motum concitabunt, ut ipsum explanetur. Hactenus de caussis inspirationis ordinariae et natu-' ratis, ex mente Cl. Auctoris. Exspirationem porro docet essici partim vi contractili vesicularum pulmo: p. 9o. Hum, fibrarum , quae bronchiorum cartilagineas lamellas connectunt, et telae cellulosae circumsusae, partim olasticitate cartilaginum et ligamentorum Cossarum, paxtim septi transuersi in figuram suam naturalem sese restituendi ni si, et viscerum abdominis simili nisu, quo semper, excepto prono corporis situ, diaphragma retro et intra cauitatem thoracis pellere conantur. Virium autem illarum naturalium, inspirationem et exspirationem ordi-p- 9 nariam efficientium, tam accuratum sere aequilibrium esse contendit, ut si aggregatum virium, at oram essicientium, ab aggregato, cui altera debetur. vel tantillum superetur, ceteris omnibus manentu