장음표시 사용
111쪽
eanum exli, seu regionis Lunae eompraehenditur, quae eireulatIones in modum sphaericum aguntur, ergo erit illud etiam, quod ab illis ambitur, sphς- ricum. Seeundo, quia eum ut postea patebit, terra,&aqua globum rotundum constituant, circa quem aer spherico assistat, verisimile est, reliquum etiam corpus usque ad Lunam, in modum sphaerae cireumfundi.
De motu Sphaerae Elementaris Cap. II I .
TRES sunt secundum Physiologos motus simplices,Cireularis, Rectus sursum, qui & Αscensus dicitur; & Rectus deorsum, qui & Descensus; reliqui motus mixti dicuntur. Circularis primo hae ratione huic fere toti sphaerae inesse videtur, nam mare Oceanum, ut nonnulli tradunt, & nos superius explicauimus in mundi motu,ab ortu in oecasum motu primi mobilis quamuis lente,videtur tamen cieri.Secundo quia verisimile est caelum Lunae circulariter moueri, ergo etiam verisimile est supremam huius sphaerae partem, quae cauum Lunae contingens est, illud in gyrum subsequi. Motus rectus deorsum Udest, Deseensus cernitur manifeste in omnibus graui bus, quae nisi impediatur descendunt, ut aqua, & terrae partes, lapide S, Ura dines &e. Motus autem rectus sursum, idest, ascensus manifeste apparet in rebus leuibus, ut in bullis aeris, quae in aqua ascendunt, in fumis, vaporibus, & omnibus halitibus,&c. quae omnino ob leuitatem summa petunt. Vt autem perfecte TyroneS intelligant, qua ratione hi motus in hac E
Descensus vero incipit a parte P puncto, & tendit versus, C,& qui- D tur , suapte natura descendent per lineas rectas , AC, FC,&c. ad e, medium. quare descensus hic irta C, tandem desinit. quod si grata ob impetum in desce su aquisitum
ultra C, procederet, non amplius descenderet, sed ascenderet. AscensuS demum rectus e contrario
dem per lineas recta S in C, concurrentes : quare si plura grauia sint in punctis, A, F, D, B, dic. quae . suae inclinationi libera relinquan
superiori, id est, a quolibet cili
112쪽
sus recta tendit ad quaelibet eae li puncta, metum enim ut Ille eeeinit vndNqtie sursum: fie leue quodpiam ex C. suae sponti relictum ascendit atque ad A per rectam, C Λ, atque ad B, per rectam C B, prout illi liberum fuerit. Iuvenes igitur puerilem, ae vulgarem illam opinationem, atque imagia nationem corrigant, qua grauia ablatis impedimentis perpetuo descentura putant. sim I iter animaduertant hos motus minime essici per lineas paralle as , verum, per lineas ad mundi medium seu centrum concurrentes, contra quam pueri, ae ignarum vulgus opinantur; ij enim putant mundumini sar furni cile, ut in adiecta figura representatur , terramque undiqu cauum contrisgere, Graviaque in Perpetuum, ni impedirentur, descens ra esse,& quidem per lineo parallelas, v. g. Grauia duo, G, S F, puta ne descensura deorsum in perpetuum per lineas parallelas infinitas GH, FI, Existimant etiam homines terrae insidere secundum lineas inuicem parallelas, hoe est homines stantes , & erectos, esse inuleem parallelos, quae omnia figmenta sunt ex mera inscitia. Hac autem omnia probantur experien tia , quia in quoias S loco terrae , etiam apud Antipodes grauia tendunt versus centrum terrae per lineam rectam, ni impediantur; leuia vero ubique terrarum ascendunt ni quid obest per lineam recti m t eum autem terra fiesphaerica ut patebit, manifestum est hoste motus fieri ficuti diximus.
Vt autem adhuc perfectius grauium descensus percipiatur, scienoum est in quovis eorpore graui reperiri duo centra, een rum videlicet magnitudinis, Zecentrum grauitatis. Centrum magnitudinis est punctum aequaliter ab extremitatibus remorum, quod proprie in eo poribus regularibus reperitur uti sunt Sphaera, Pyramis, Cubus Cylindrus, Octaedrus , dic. Gravitatis centrum punctum est, in quo si graue suspendatur in .
aquilibrio manet, etiamsi huc illuc tra sinti ratur, id est, serta at eandem positionem, qua antea habebat; cuius causa est, quia undique ab illo puncto sunt aequalia m menta, ut tradit Pappus Alex. lib. 8. COl- .lect. Mathem. unde sequi inr, ut eum graue recte descendit, ita descendat ut eiu S centrum grauitatis, recta, seu secundum perpendiculum ad centruvniuersi deferatur. illa autem linea per quam centrum grauitatis descendi , dieitur: linea Directionis; reliquae vero eius partes per lineas lineat dire.ctioni parallelas, ut in j. superiori figura, si corporis grauis , T L, centrumga auitatis fuerit O in descensu, puactum, Q. emper delabetur per linea, C, ipsaque erit linea Directionis; partes vero T, & L, per parallelas illi in eo dcm semper situ prolabentur. Quo vero loco centrum grauitatis tria quouis
113쪽
dinus, & Lucas Valerius insignes Mathem. explorarunt : Nos autem hoc Ioeo illud, si non tam exacte, facilius tamen , iuxta institutum nostrum, indagabimus hae ratione . suspendatur libere corpus , & a suspensionis loco cadat filum perpendiculi iuxta corpus, noteturque linea, quam fi um perpendiculi in corpore designat. rursus ex alia parte idem eorpus libere pendeat, atque iterum a suspensionis puncto perpendiculi filum descenden Halteram lineam eidem corpori inurat : haec secunda linea priorem neeessario secabit; nam cum centrum grauitati S sit semper iuxta lineam illam perpeu diculi, necesse est utramque lineam a perpendiculo dilineata iuxta grauitatis centrum tr an fire , atque adeo in illud idem punctum concurrere ; quapropter necesse est, punctum illud, quod earum communis est sectio , centrum grauitatis designare. exempli gr. sit corpus ABD E,euiu S centrum grauitatis sie inuenies , Primo ex Α, li-
here suspendatur, filumque perpendi- euli illi adhaerens designet lineam A D, secundo pendeat ex B, lineaque perpe-diauli sit B E, quae se vicissim secent in
C, erit C, punctum indican S centrum grauitatis. quod quid c m aliquando erus e potest non in ipso C, sed tamen e regione illius semper erit intra, aut extra
eoi poris solida ratem; cum enim utraq; linea per centrum grauitatis, aut iuxta illud transeat, nec stata o C, per quod utraqne transit, erit grauitati S centru
quaesitum. Postremo est illud notandum, si graue ad centrum mundi libere
dilabatur, numquam quieturum, nisi eius centrum grauitatis , mundi centro congruar, sic enim erit in aequilibrio, nec Par S altera, alteram propellet amplius 'si cum impetu descenderet, ultro citroque centrum mundi ob impetum saepius reciprocaretur, sed paulatim cessante impetu, tandem centrum grauit MIS, cum centro mundi coincideret. Hactenus de tribus simplicibus in tibus dictum sit: nunc de mixto motu , qui in hae Elementari parte cernitur pauca supersunt dicenda. tunc igitur aliquid mixto motu movetur, cum mobile illud impeditur ab aliqua re, ne suo naturali, ac simplici motu moveatur,v. gr. gutta aquae pluenti S suapte natura recta
deorsu ra petit, & quidem tuo motu simplici, qui rectus est; sed accidit via vento transversim flante ab illa rectitudine deturbetur, & in trasuersum, atque oblique transferatur. huiusmodi motus est illi accidenta is, ac praeter naturam; & dacitur mixtus, quod duobus aduersias motoribus efficiatur , fioque neutri u S corum propriuS, & Maturali S I in exemplo allato, mutus illius guttae a vento actae partim descensus est , partim transuersalis:
vatenu&descendit participat motum iectum aquae proprium . quatenus
114쪽
vero in trasuersum agitur, participat motum venti proprium,aut eireu'a. ris, aut rectu S est. eodem etiam modo aliquid, dum cireulari, ac simpliei motu fertur, potest ab eo deturbari ab aliquo extrinseco,unde postea mixtim deferatur. Λtque de his satis. M
De Magnitudine Sphaerae Elementaris. Cap. IIII.
NON NISI ex quantitate terrae prius exploratae, in quantitatis re liquorum Elementorum,ac proinde totius Elementaris globi cogni tionem iri potest. quapropter hoc oco, nihil certi statuere debemus, Infra tamen manifeste ostendemus Diametrum Elem. sphaerae continere terrenas diametros,si. quae efficiunt millIaria Astronomica 33 I96. . milliare autem Astronomicum, uti postea dicemus, est sexagesima pars unius gradus terrestris cireumferentiae; estque idem, ac milliare commune, & vulgare. De lumine, & umbra huius sphaerae , nihil peculiare hoc loco occurrit.
De singulis Elementis, & primo de Terra
DI CIM V S terram esse in medio sphaerae mundi, seu Firmamenti, ita
ut medium fiue centrum eius sit unum, & idem cum medio, siue cenistro mundi , & firmamenti. quod primus omnium ParmenideS Eleates ante Christinatiuitatem ann. Asa. circiter animaduertit. Prima ratio sit, quia existentibus nobis in quovis superfieiei terrestris Ioco, stellae eiusdem semper magnitudinis eum ad meridianum peruenerint, seclusis vaporibus, ac nebulis, apparent 2 qucd non accideret, nisi aequaliter undique ab omnibus caeli partibus, seu stellis distaremus: cum autem Firmamentum sit sphaericum, in eoque stellae infigantur , a quibus aeque undique abscedimus, necessario sequitur, nos in medio eius, siue apud eiu S centrum residere ; ac propterea Terra cui insistimus medium mundi obtinebit. a. Vbique terrarum caeli medietas una semper spectatur, altera semper infra horizontem occultatur: videmus namque semper sex signa Zodiaci, quae caeli dimidium in gyrum oecupant, supra horizontem , reliqua vero sex infra latere: quod quidem neutiquam contingetet, terra extra mundi medium sita. Idem etiam inde patet, quia eum luminaria sunt ex diametro Opposita, quod accidit in perfecto pleni iunio i eorum vno Occidete, alin
115쪽
eerum oritur,idest, ambo in horizonte spectantur, atqui horixon mundum bifariam steat, igitur mundi semissis supra horigontem existit. Porro si euti in cap. de horizonte dictum est, horiχon physieus, & Astro nomicus in caeso insensibiliter differunt; ob nimiam enim caeli a terra distatiam, differentia eorum inibi insensibilis evadit. unde quamuis allatae rationes ad horizontem Physieum referantur, qui exacte mundum bifariam non secat, validae nihilominus sunt, quia eum bifariam physice partitur. 3. Ratio desumitur ab Eclypsibus Lunae; quando enim Luna eclypsatur, Soli perfecte diametraliter opponitur, ut, & experientia, di Astronomorucalculationes ostendunt. priuatur autem lumine,quia in umbram terrae incurrit , sicque obiectu terrae solis lumen inhibetur; necessario igitur terra tunc erit inter solem,& lunam; experientia enim docet, corpuS umbrosum medium esse inter luminosum, de Obumbratum; erit igitur terra Inter solem, & lunam , ac proinde in
mudi diametro in quapiam Eclypsi y , quae in apposita figura sit AB C. limiliter in altera quavis velypsi, id est, qua in alio Lodiaei loco contingat, terra necessa rio erit in mundana diametro
v. g in Eclypsi D B E, in utraque
igitur fuit in mundi diametro,er go etiam in loco B , qui solus in utraque diametro est: idem aceiadit in omnibus lunae defectibus; sed locus B, est in mundi medio, in eo enim se mutuo diametri s eant: terra igitur medium , aeeentrum illud obsidet. Hae autem rationes, euidenter propositumseoncludere videntur. 6. Instrumenta omnia Astronomorum supponunt terram esse in eentro mundi, V. g. supponunt Horologium solare esse in centro , imo apicem styli illius esse ipsum mundi centrum: eonstruuntque illud ipsum perinde, aesi essemus in centro, eodemque utuntur eadem hypothesi , ex qua nullum sequitur in conueniens, quinimo omnia veritate consona succedunt; vide mus enim praedicta horologia recte horas perpetuo indicare. hae sunt ratio'nes Astronomieae. Physieae sunt sequentes. y. Ratio Physicorum est. grauia omnia deorsum tendunt, ergo terra omnium Elementorum grauissima, infra ea descendet, atque in infimo loco, nempe a caeso remotissimo, quod est eius centrum, residebit: quae ratio non conuincit re ipsa terram inibi esse, sed tantummodo inesse debere; est tamevera causa positus terrae. Caeterum merito homines mirantur, cum intelli-
118쪽
gunt terram in medio mundi sitam, aere circumfusam nullo fultam sulcimento pendere, sed hane illi naturam Conditor eius sapientissimus indi. dit , quippe qui, ut aiunt sacrae literae, firmauit orbem terrae, qui non co- mouehitur. quam immobilitatem Ouidius eleganter sie cecinit; sat Di terra tua: & alibi , Ponderibus librata suis immobilis haeret.
Nec minus eleganter Manilius, sic , Nec Oero tibi natura admiranda Videri Pendentis terra debet, eumpendeat ipse fundus, ct in nullo ponat verigi undo. Neque tandem alterius Astronomorum sectae sententia hoe loeo silentio praetereunda est, qui terram quidem in medio elementaris sphaerae collocat, at vero ipsam es ementarem iphaeram, ac proinde terram extra mundi me dium inter errantia sydera euchunt, vi cap. I. huius partis exposuimus, di quam in ira refellemu S.
NO N de terraemotu, sed de motu terrae hic agendum est e ille enim
n hil habet Astronomicum , ac proinde totuS physicis relinquendus est: Primo igitur certum est totam terram non moueri motu recto, ita ut a mundi medio citum versus ascendat: in praeeedenti enim cap. probatumesi eam in mundi centro quiescere. quaelibet tamen eiuS par S fi libere demittatur recta deorsum ad uniuersi medium delabitur , ut experienti
a. Neque terram in eodem loco manentem , orbiculariter circa suum centrum conuolui opinamur: nam si quod gra ue corpuS, v. g lapi S, ex edito loco demittatur , deorsum recta deicendens , in eum locum decidit, cui antea directe , atque ad perpendiculum iminc bat; quod quidem nullo pacto aecideret, si terra in gy una raperetur, tunc enim dum lapis descenderet, terra interim commota locum illum, cui antea lapis imminebat, d ferret alio. qaae ratio probat terram nullam ad partem circumuerti. I. At vero non moueri a septentrione in meridiem,aut contra, peculiariS occurrit ratio; quia scilicet poli altitudines ubique perpetuo variarentur ' si enim polum versus verteretur , idem nobi Saccideret , ac si versus Polum prog ederemur; polus videlitet magis, ac magis eleuaretur, quo magi S iri septentrionem proficesceremur, uti illor sum ambulantibu S quo inlidae contingit ' Atqui numquam poli altitudines usquam, neque steliarum ad eadem loca habitudines mutantur , ex quibuSeuidens est, terram hoc
6. Cum terra sit omnium Elementorum grauissima, ae propterea cui vidimus in
119쪽
dimus omnium infima, eonueniens est, eam quoque ab omni motu Immu
nem existere, grauitas enim motui obsistit, quae in terra maxima est; quare grauitas erit causa terrenae quietis, & immobilitatis. F. Accedat tandem communis Philosophorum , ac Mathematicorum fere omnium authoritas, qui eam in mundi medio prorsus immobilem
confingunt. s. Dixi fere omnium, quoniam nonnulli tum veteres , tum reeentiores Astronomi terram moueri existimarunt. ex veteribus primus Nicetas Syracusanus teste Cicerone primo Tuscula: st terram moueri sensit ; cuius postea sententiam secuti sunt teste Plutarcho de placitis Philos :) Heraclides Ponticus, atque Eephantus Pythagoricus, in medio mundi terram circa proprium centrum reuoluentes et existimabant enim apparere stella Soriri,non quod ipsae ab ortu in occasum circa stabilem terram mouerentur: verum quod ipsis manentibus terra ab oecasia in ortum spatio 16, horarum circu versaretur; hoe enim posito,no minus stellas moueri videremus, quasi vere mouerentur. philolaus praeterea Pythagoricus c eodem Plutarcho teste,) aliter terram collocabat, ac commouebat, nam praeter diurnam conuersionem , volebat eam in gyrum localiter moueri secundum Lodia- eum motu annuo , quemadmodum solem , ac lunam mmoueri putamus,
eamque unam esse ex stellis. Philolaum sequutus est Aristarchus Samius, qui ut tradit Archimedes initio libelli de arenae numero , posuit stellas
inerrantes, atque solem immobiles permanere , terram vero ipsam circa manentem solem circumferri ; & quidem secundum circumferentiam circuli, qui est in medio cursu constitutus, id est, secundum Eclypticam ;sphaeram autem inerrantium stellarum circa idem centrum eum sole fixam, cuius commenti imaginem qualemcumque apposuimuS cap. I. tr ctatus a. de loco partis Elementaris r quam nunc reuisere consultum fuerit. qua hypotest omnia phaenomena, non minus quam allI, excusabat, ut inferius dicemus. Hanc veterum de motu, ae loco terrae sententiam superiori seeulo Niaeolaus Copernicus, vir acri ingenio praeditus, atque Astronomiae restaurator, ab inferis iterum excitauit, atque contra aliorum rationeS tutatus est; hanc hodie nonnulli etiam celebres Mathematici uti Io. Keplerus Su,telmus Gilbertus de Magnetica Philosophia , & ah , mordicuS tuentur cε-
teri vero omnes eam Weluti absurdissimam reijciunt. Addit tamen Coper nicus Una cum recentioribus, non solum terram secus Eclypticam moueri, sed una cum ea moueri etiam aquam,& aerem, ac totam denique sphaeram
inter lunarem, ijsdem prorsus lationibus, quibus ipsa terra,assici; qua hypothed non solum omnes saluant apparentias, verum etiam Omnia aduersariorum argumenta iacile se eludere putant. Porro hac opinionem falsam esse, ac reij ciendam cetiamsi superioribus rationibus,& authoritatib. manifestum sit) multo tamen certius euasit .hac tempestate, qua Ecclesiastica authoritate, tanquam sacris literis aduersa,inhibita est.
120쪽
7. Alii aliam quandam terrae motionem, quamuis insensibilem inere. contendunt, inter quos est noster Gabriel Uasquee, in Prima secundae. disp.
SI. cap. 3. hac autem utuntur ratiocinatione. Terrae moles ita circa mu
di centrum constituta est, ut in aequilibrio fit a sit, id est, partes eius cire . mundi centrum aeque ponderent, ac propterea immota consistata quae v ro in aequilibrio manent, quouis minimo ex una parte addito , vel ablato pondere, ab aequilibrij situ climouentur, ut experientia quotidiana in lancibus, ae stateris ostendit, & rationes Mechanicorum euincunt eum igitur Perpetuo circa ter ram, res variae modo illi addantur, modo demantur ut eum lapis in altum proijcitur, vel cum aues ab ea auolant, & ad eandems aduolant, aut cum aliquid super eam saltat necessarium esse videtur ipsemin perpetua quadam trepidatione insensibili tamen, titubare, ac vacillare. Verum enim vero contra hanc terrae vacillationem sic obijeio; si isthaec vera essent, oporteret ut terra a validi S ventis, qui in montes, arbore S, turis resque magna vi impingunt, sensibiliter admodum rotaretur. quod tamen nullatenus contingere videmus; ergo trepidatio illa, ita trepidat, ut nulla
sit. huic tamen obiectioni, quidam satis acute sic respondit; difficilius , videlicet, esse terram motu cireulari, quam recto sursum, ac deorsum con mouere ; quia cum quodlibet ponduS terrae additur ex una parte, centrum eiu S grauitatis varia tui, quo variato, terra naturaliter mouebitur, quia centrum grauitatis uum, ad mundi centrum nutat, quare terra natur liter mouebitur, donec ifl ud centrum eius grauitatis, centro mundi eon gruat. At velo ad motum circularem, nullam terra habet aptitudinem ,
Illique propterea repugnat, ac resistit: quare vi S venti eam in gyrum minime potest ei reum uertere. nisi tanta sit, quae totum terrae ponduS superet, requiritur igitur vis tota terrae grauitate maior, quae eam in gyrum acti ra est. quare adhuc praedicta terrae vae illatio videtur subsistere Λduertendum praed/cta omnia etiam in mare quadrare.
De Terrae illuminatione, sest imbra. 6ap. III.
r. Q O L E M terram illuminare, Iuce elarius est, eum quotidie hane itio luminationem videamus, quid enim aliud est ipsa dies, quam terrestris globus a sole collustratus Enimuero cum terra sit corpus opacum, at densum, lumen solis sistit, ae reflactit; hacque ratione ex parte soli aduersa lumine eius perfunditur, atque clarescit, quam claritatem, ae splendorem, diem appellamus. Porro hanc lucem a sole mutuatam, terra ad lunam usque reflectit, eamque, a qua noctu vicissim solis Iumine reflexo perfunditur, grata vice, ae permutatione eiusdem solaris luminis, illustrat . quod praecipue circa uouilunia perspicitur; ea enim parS lunae, quae tunc temporis nondum a sole illuminata est, & tamen videtur, ideo videtur, quia solis
lumine a terra illue repere uiso, aliquo modo clarescit, sicque apparer potest: