장음표시 사용
131쪽
diees ipsius Capitolii montis, eernere est triumphalem areum septimii.
iam pene totum terra obrutum. eadem de causa in P theona nune de stenditur, in quem multis gradibus olim ascendebatur: sie etiam Episto palia templa vetustiora, satis infra terram eonspiciuntur. hinc etiam pas. sim in antiquioribus urbium domibus portae complures Oeelusae cernuniatur parum supra solum extantes, quae causam ignorantibus, magnae sunt admirationi. Ex quibus patet hanc aedificiorum demersionem in terram manifestum esse signum eorum antiquitatis eo maioris, quo altius in terram defossa sunt. sie v. gr. Bononiae visuntur plures antiquae urbsS Portae, quas vulgo Bononienses appellant Torrefotti, valde demersae, ideo certum earum, antiquitatis argumentum est ; ae proinde verum esse, quod tradunt historiae, eas tempore S. Petroni; , scilicet, oo, ab hinc fere annis fuisse exstructas. Idem de caeteris quoque fabricis iudicium haberi debet. anima. uertendum tamen est eaeteris paribus, eas altius esse demersias, quae in .
humiliori loco, quam quae in editiori constructς sunt, ob allatam superius rationem. sic Bononiae pariter Porta illa vetus quae dicitur, ii Torres otiodi S. Georgio, altius obruta est, quam quae dieitur, ii Torre reo di Stra- easti glione, quia enim illa in humiliori loco sita est, propterea circa ipsam
humus facilius congesta accrevit. -
4. Idem affirmant Architectores, qui dum fundamenta defodiunt, primo ubique in planis excavant terram, quam commotam appellant, quae liguis, ferramentis, ruderibus, numismatis, antiquis sepulchris, alijsque rebus permixta est: hae autem eruta , humum aliam, effodiunt numquaantea commotam, sed solidam, ac bene compactam, nullisque alienis rebus, praesertim artificiatis, commixtam. terra igitur illa commota,& impura,ea est, quam ex alitioribus locis, aquae in depressiora paulatim depor tauerunt; quae non ubique eiusdem est altitudinis. quoniam vero in montibus nusquam reperitur huius nodi terra mota, aut noua, ut patet experientia Architectoriitia, manifestum est montes nullo modo crescere , ut nonnulli somniant.1. Comprobatur tandem nostra obseruatio, ex illa arte, quς nune viget, qua se ilicet,per aquas flauiales aggerando loca depraesitora attollunt, altiora vero corrodendo deprimunt, atque haec de terra. Circa mare vero eadem contingunt; eum enim maris fundum sit terrestri superficie depressius, atque in mare ingentia Omnia flumina se exonerent , laeumquo magnam terrae , ae arenae copiam inferant, continuo,
fiunt pirca maris litora prope ostia stuminum , magnae aggeratione S, quibus multum litora in mare erescunt , illudque recedere Propterea co
Primo id quidem probatur aut horitate Aristotelis,lib. I. Meteor. cap.
de permutatione terrae, ac mari S, necnon authoritate veterum Geographarum, & Historicorum. Aristoteles igitur ibi in comprobationem hu-L a ius
132쪽
ius ad dueit primo magnam illam AEgypti aggerationε a Nilo flumis eis.ctam, pars enim illa AEgypti, quae Delta , Nilique donum appellatur ab
Herodoto, ex arenis , & limo ex AEthiopiae montibus simul eum aquis Nili delabentibus, est conflata, atque antiquo litori addita , cui locum paulatim mare cessit, estque propterea Nili donum appellata. Secundum Aristotelis exemplum est Ammonia Regio: cuius humiliora loca , scilicet maritima, palam, inquit, est, quod aggeratione facta, fiunt sta se a, & continen S; &succedente tempore aqua stagnans exsiccata est, di iam ob aggerationem anni hi lata. Tertium exemplum est Meotid:s Pa Iudis ; at vero ait, & quae sunt circa Meotidem paludem ereverunt alluuione Buuiorum tantum , ut multo minores magnitudine naves , nus e
innare possint, quam anno ab hinc, 6o, quare ex hoc facile est ratioei nari , ut multa stagnorum , ita, & hoc opus est fluviorum, di tandem neces se est totum fieri siccum . vide Polybium lib. pag. 3 IT. Quartum est Bosphorus Thracius, quod apud ipsum, breuitatis causa videas. Quin to aecedat Plinii testimonium, qui tradit multas terras nasci, non solium fluminum inuectu, sed etiam marium recessu; sic mare ab Ambraeiae portu , IO. millia passuum, ab Athenarum vero, 3 , millia . &alijs in locis plus minusue recessisse scribit. huc facit locus Strabonis lib. I a. de Pyramo Citieiae fluuio; montes vero, inquit, egressus tantum limum in mare deducit, partim ex Cataonia, partim ex Citieiq campis, re huiusmodi doeo oraculum feratur , Tempus erit rapidis osim eam Oramus Undis , In sacram veniet conge Lio littore , Cyprum. Hie enim fluuius e regione Cypri insulat in mare influit: hae e Strabo, apud quem plura huc spectantia, ac scitu digna peperies .
6. Verum re eentiora, ac propiora non deiunt experimenta. Rauennae olim erat extremo littor i adhaerens , nuta CG, aggerationem mare ab ea multum recessit. Patauium mare alluebat, quod nunc, m. passuum
distat. Alituarium ipsum Venetum ob arenas a fluuijs hine inde inuectas, fundum adeo extulit, v d vix amplius nauigationi sit idoneum r periculumque immineat ne Uenetiarum mirabiliS locus ex maritimo fiat terrestris. demum noster Bononientrum Rhenus , quamuis exiguus torrens , paucis tamen annis quibus in Padum , in quem arte immissus, influxit, eum ita arena , atque limo compleuit, ut & Pado , &sibi magno agro, rum damno, viam in mare obstruxerit. Cum igitur Ob varias aggerationes ma re cogatur magis quotidie recedere, fiatque alueus ipsius an--gustior, & elatior, necesse est aliquando futurum ut exundare incrpiat.
quod iam plerisque in locis accidit, ut in littore Ballico, Danico, & Hol. . landico; quibus in locis iam pridem sunt extructi prael ungi , ae praealti
aggeres contra maritimas exundationes: qujbus antiquitus minime opus fuisse Historicorum , & Geographorum silentium comprobat. Hoc igituz
133쪽
igitur modo terra ea, quae montes conflat, paulatim ab aquis in marmconcauitates deducta , causa est ut mare sensim modo hac, modo illac, terrae superficiei superfundatur; sicque iterum terrae globus , uti erat exordio mundi inhabitabilis ob aquarum effusionem reddatur: atque omnino ad pristinum statum , & figuram terra , & aqua reuertantur, in quo naturaliter quiescere debent. Quod probare volebam. Tantum aut mutare potest longava vetustas. Hinc nonnulla deducuntur consectaria scitu dignissima ; Mundum videlicet vel saltem terram ab aeterno non fuisse figura hac praeditam , quam nunc videmuS, nec mundum perpetuo duraturum : nam si haec illi montuosa figura ab aeterno inesset, iam pridem tota illa montium tuberositas fuisset ab aquis exesa , & consia mpta et neque aeterna esse poterit, quia, ut probauimuS, successu temporiS, reducetur ad perfectam rotun. ditatem, atque a mari inundabitur, unde fiet inhabitabilis; indeque necessario mortalium genus interitur est quapropter n,si igne illo, quem sacrae t iterae innuunt, catachysinu S ille praeueniretur , aqua nihilominus interiturum esset. si plura desideras consule opus nostrum de locis Mathe. maticis apud Aristotelem. multo post tempore a quo haec literis mandaueram, in eidi in libellum Pullonis Hebraei de mundo, ubi ipse hanc rena pausissimis ac obscure tangit.
De Terrae Magnitudine . CV . V.
Dup LICITER Telluris magnitudo consideranda est, eomparate videlicet, & absolute . Terra igitur supremo caelo, ac toti mundo comparata est instar puncti, ac illiu S veluti centrum insensibile in eius medio residens. quod quidem primo ex eo patet, quod ut supra probauimus ex quovis terrae superficiei loco , non minus cetet i dimidium ,
quam si in eius centro essemus , videamuS ; argumentum fine euidens Terrae crassiliena nullatenus Obitare, quin mundi hem soli armum , seu semimundum spectemus, ac proinde ipsius molem ad torum mundum collatam issensibilom omnino euadere. inspiciatur figura seq. pa. 88. ubi quia terra maior est quam oporteret, ideo hori Zon phylicus, Κ L , non diximit caelum in partes aequas, nam pars, Κ CL, supra dictum horizontem , quae sita a suo habitatore videri potest , multo minor est semi-
si terra ita depicta esset adeo parua, ut centro suo ibi depicto
qualis esset, tunc horizon, Κ L, coincideret fere cum hori Zonte a tiron Oniteo, A D; ac proinde caelum in parteS ad sensum aequas secaret, non
aliter ac ipsa terra faciat. existimandum igitur eam ad casum nullius ede magnitudinis.
134쪽
ω. Ex probatissimorum Altronomorum sententia, ut postea videbimus inerrantium sphaera, siue firmamentum ad terram collatum , eam saltem habet rationem, quam 2, millione S millionum,&c. I. ut aiunt habent ad
I, id est, 2 7ψ . OGO OOO oooi ad , I, hoc est, intra firmamenti concauitatem continerentur duo militones millionum,&c.Terrarum. quare merito dicendum est, eam insensibilem euadere si eum Firmamento comparetur, cum unitas ad tantum numerum sit pene nihil.
3. Idem ostenditur ex Ast tonomicis instrumentis, uti sunt solaria horologia ; quando enim ea construunt Astronomi, supponunt styli apicem
esse praecise in centro terrae ac mundi, cum tamen postea eo utimur, non,
in centro mundi, vel terrae, sed valde ab eo distantes , videlicet in terrae supersi ei e sumus; nihilominus tamen horas adeo exacte indieat, ae si incentro existeret. quod euidens indicium est, Telluris globum non solum ad totius uniuersi machinam , verum etiam ad caelestem solis regionem indiuidui puncti vicem obtinere ; quandoquidem sol circa styli apicem
supra terram existentem, eadem edicit, quae ii in eius centro esset, efficeret . q. Argumenta illa omnia superius allata , quae terram in medio mundie se conuincunt, eandem quoque esse initar puncti demonstrant: ossen-duntenim primo terrς superficiem in centro mundi existere. Illud postremo notandum quatuor has rationeS pro terrae paruitate allata S, cΟRueniet
re etiam, & applicari posse Elemento aquae, siue mari, ut coasideranti facile patebit. Terrae Magnitudo absoluta.
Iam tandem ad hanc subtilissimam Astrono motum indagationem , atque ut ita dicam , ad primum fistronomiae miraculum peruenimus: Enimuero non to um illiteratorum vulgus , verum etiam philosophantium complures saepius audiui, praeclaram hanc atque abstrusam cogniationem humani ingens viribu S imparem existimantes. quis enim, aiunt, eam metren S obluit, aut ambire potuit, pelago, i acubus, montibu S ei cum ambulantem impedientibus. Verum enim uero Astronomi n n pedibus, sed ingenio, ac tertia sublimius incedentes, eam circum lustrarui. Rem autem aggrediamur. Quadruplicem in qua uis sphaera, uti terra est quantitatem considerare Geometrae solent , diametrum videlicet eius, peripheriam eius circuli maximi, superficiem conuexam ultimo soliditateni. scd priusquam praedictas terrae quantitates indagemus, aut metiamur, de mensuras ipsiS nonaulla primittere oportet.
Pes Romanus erat duplo maior quam linea A B, in margine adscripta, quem ex P. Vitalpando de templo Salom. desump simus. Pes autem conti
Passus Geometricus continebat pedes quinque. est autem interuallum intur eiusdem pedis vestigia duo dum ambulamus. i. ab eleuatione eius-dcm inclusiue plantae usque ad eiusdem positionem exclusive. Stadium
135쪽
tum eontinet passus Geometricos. I vel pedes 6rs.
Milliarium siue milliare eontinet, 8, stadia; sed passus Geometricos mille, unde & milliarium denominatur. Leuca Gallica de Hispanica continet sesquimilliarium. i. unum cum dimidio,. 'Leuea cormantea eommunis constat milliar. q. Valor autem harum mensurarum sumitur penes Ionaitudinε, ae propterea terrestreS longitudines veluti itinera, per eas metimur. silent praeterea hae mensurae sumi etiam secundum latitudinem , id est, secundum superficiem, in qua acceptione evadunt uperlicies quadratae, siue quadrata ; sic Pes quadratus , passus qua aratus; stadium quadratum, multare quadratum, sunt quadratae superficies, quarum quatuor latera sunt aequalia quatuor pedibus linearibus ἱ vel quatuor passibus, stadijs , aut milliariis linearibus. In qua acceptione non habent inuicem easdem prυ- portioues quas h bent latera eorum, siue quas habent quando ivti lineae dum untur, hisce autem quadratis superficiebus utuntur
ad alias superficies mensuranda S. Sumuntur etiam pro solidis mensuris, qua ratione sunt omnes . Cubi, quorum sex superficies eos terminantes, & ambientes sunt, 6, aequalia quadrata modo explicata e sic pes cubicus assus eu, bicus, milliare cnbicum, &c. sunt cubi, quo S, 6, pedes quadrati, vel, 6 passuS quadratI, &c. ambiunt. atque hisce cunis solida cor pora mensurantur. quare peS linearis mensurat alas lineas; pe S.I: d us superfici Ἀβ, metitur superficies: Pes cubicias solidus, et i soliditatum mensura. his praenotatis varios, eosque acutilli mos modos explicemus quibus Astronomi. quadruplicem. terrae equantitatem sunt perscrutati. Astronomorum veterrimi, uti Ptolemaeus in Geoaraphia tradit, hanc inibant rata onem. primo considerabant quod cum terra isit rotunda, atque in medio Firmamenti sita, cumque ambitu Sita iterrae, quam ficinamenti maximus intelligatur ab Astronomis diutius In parte S, 3 6 , quas gradus appellauimus , necessario sequitur singulis caeli gradibus singulos terrae gradu S respondero; ut in sequenti figura ii inter duo loca in terra G, H, sint duo, aut tres gradus, pariter id caelo in arcu C S. illi respondebunt gradus, . duo, vestres,&e. duae.n. lineae XC, XS, e centro egredientes inter-eipiunt arcus, G H, C S, similes,seu proportionali s id est, quota pars esta cusἡG H, terrent ambitus, tanta erit etiam arcuS, C S, caelestis peri' pheriae. v Propositione primλ Ap par. probauimus. assumebant dein doduo loca sub eodem meridiano posita, v. g. duo G, H ι & praeterea duas sstellas fixas r quae usdem locis ςss t verticaleS; earum diliantiam dilia ter per Quadrantem ob abadi, quot scilicet gradus in meridiano inter ivtramqὸ
136쪽
-- ciperentur , seu quatus esset arcus meridiani. inter vertices assumptorum lO- eorum. & qua-uis lige obseruatio fieret in si1-
perficie terrae, ἀεν ob exiguam ta-I ax. Menelu S parui-R tatem respectu
inde est, ac si incentro heretur. eudem propterea arcum, C S, in
caeso duo radii opsici, seu visiui,
ad sensum comprehendunt, siue ex G , insuperficie, siue ex eentro χ, egrediantur quot igitur gradus
in arcu C S, inueniebant, tot etiam in arcu terrestri G H, contineri neces in sario concludebant, ponamus, v. g. fuisse gra. I. in arcu CS, igitur tres quoque in arcu G H, terrestri continebantur: quo in tres aequas partes di- Uiso, gradum etiam unum in terra exploratum habuerunt. hune igitur sic cognitum postea per stadia metiebantur: ei quae uni conuenere stadia tere, i III ; milliaria vero I 3 8. quia vero maximus terra ambitus constat,3 6o, partibus , i deo pramictum numerum stadiorum multiplicantes per 3 6o. totius terreni circuli ambitum cotinere repererunt stadia qOOio Coi, idest, quadringenta millia , quae efficiunt milliaria , Io ooo id est, quinquaginta millia; ut Arist. ad finem. a.de caelo sic refert; MathematicCrum etiam, inquit, qui circumferentiae magnitudinem ratiocinari tentae ad Aoo, di eunt esse stadiorum milli . . . Eandem Quantitatem veteres alij syderum obseruatores alia, timili tamen via compererunt; nam ex duobus diuersis locis Poli altitudines obseruarent, eo modo quem in meridiano circulo exposuimus ; quae bina altitudines necessario tanto meridiani arcu diserepabat, quantus quoque erat arcus terrestris meridiani inter eadem duo loca interic P; qualisti cadrin figura esset arcus S D. differentia altitudinem poli locorum H, I, Qui tantus est , quan us est arcus H I, inter eadem loea contentus I quot enim ora dus quispiam ambulas ab H, tu I, in terra obiret, totidem gradib. . - ei polus,
137쪽
ei polus, D, supra alium horizontem CF, elevaretur; quin etiam e dem horihon laecessive permutatur, quousque sit in horizonte C F. cognito igitur per quadrantem areu S D, cognitus quoque erit areus: HI, in gradibus. dimenso igitur arcu, H I,per stadia, vel per milliatia, patebat quot
unus gradus milliaria contineret. atque hi duo modi uti faciliores , ita pris eis illis, ae minus exercitatis priuS Occurrerunt. Verum post pristos hosce indagatores subtiliori admodum via terrestrem ambitum Eratosthenes indagavit: is autem Alexandriae in AEgypto ante Christi natalem annis circiter, aso, Syderali scientiae navabat ope. ram. huius igitur rei causa, dua S elegit urbes, quae sub eodem essent meridiano, Alexandriam, & Syenem ς quarum Syene quae australior est, sita est praecise sub Cancri tropico. Alexandriae deinde in platea quapiam fatis magna, hastam horizonti perpendicularem erexit; postea aestiui solstitij tempore, quo scilicet sol Cancri tropicum percurrit, ac proinde in . meridie directe supra Syenem imminet, siue ei fit verticalis, unde & radios ei perpendiculariter demittit, eodem inquam tempore, & quidem exactὰ meridiano, meridianam hastae illius Alexandriae erectae umbram obseruauit, δι diligenter angulum notauit , quem solis radius per haltae verticem transiens , cum ipsa hasta constituebat; eumq; quot gradib.constaret iecurate expedit quae ut probe prς cipiantur sit figura seques in qua sol, E F, terra G A B , sitque arcu S GAB, sub meridiano Alexandriae, di Syenes communi. Alexandria sit ubi A, Syene ubi B, sub Cancro . Sol igitur Cancri tropicum obeunte, erit solis radius in meridie ipsi Syene ad perpendiculum, qui sit in figura F B , descendatque usque ad centrum terrae C. Hasta Alexandriae erecta sit A D, quae similiter ad centrum, C, eum radio F B C, concurrat: eodem tempore solis alter radius per hastae apicem, D, transiens sit E DG. duos hosce radios a bsque sensibili errore, ob nimiam solis a terra distantia supponebat esse parallelos. quibus praenotatis sic ratiocinabatur ,' cum linea, D A C, incidat in duas parallelas ED G, FBC, erunt per a9. primi E e. duo anguli alterni GD A, A C B,
aequales. quod etiam patebit si uterque expendatur per propos. a. Appar. deseripto videlicet arcu, AI, ex centro D, eoque in gradus diuiso ; quot enim gradus in eo erunt, tot necessaris in arcu terrae A B, e sie necesse est, cum angulo, C, subtendatur, qui angulo, D, aequalis est;& proinde erunt arcus similes, ut in prima propositione Apparatus expi icatum est. cognito igitur angulo D, ad hastae verticem, cognoscitnr etiam, quod sane mi rum est, angulus, C, quamuis sit in terrae centro, atque abysso detrusus ;quare etiam innotescit quantitas arcus, A B, meridiam inter Alexandria& Syenem, quot scilicet gradus contineat. tradit autem Cleomedes in suis Meteoris, Eratosthenem reperisse hunc arcum graduum 8 - . idem arcus A B , quae est distantia praedictarum urbium, cognituS erat etiam in stadijs, continebat enim stadia 6i83 unde arithmeticis rationibus uni gradui, 7co, stadia, ac proinde toti terrae perimetro, assa ooo . stadia