장음표시 사용
91쪽
praeeipue vero eos, quos sol diurnis conuersionibus hine inde ab aequatore deseribit, qui sunt fere a 33. de quorum numero est aequator ipse eorum medius, & duo tropici, qui omnium extremi sunt: c re vera tamen sol non ei reulos, sed spiras ducit; usus eorum es et ostendere dierum, dc noctium inaequalitatem in sphaeris obliquis: aequalitatem vero in sphaera rectar uti superius de Tropicis diximus. s. Concipiunt infinitos hori Zonti parallelos, quos progressionum, & altitudinum ,& depressionum appellant: hos Arabes Almmeatarat dicunta de horum numero est circulus Crepusculi, qui hori Zonti parallelus infra eum gra. I 8. deprimitur i ad quem cum sol peruenit, Crepusculi mitium, , aut finem facit. 6. Circuli Domorum, ae positionum sunt;quibus multa nugantur Astro.
. Tandem sunt circuli Horari; , de quibus in Gnomonicis agitur. hi in horologijs solaribus horas indicant. Hos omnes in Astrolabijs , seu Planisphaerijs depingunt, & explican Astronomivi
m quinque zonis , Ost Climatibus. q. XII.
EXPLICATIS iam sphaerae eirculis, facile est intelli gere, quidham
sint Tonae, quisue earum usus. Tonae enim sunt quinque fasciae enim fasciam significae 2 quae totum caelum, ac terram circuncingunt. Ea, quae torrida appellatur inter utrumque Tropicum eontenta, mu dum ambit .. Duae vero temperatae huic utrinque assident, eontinenturque intra tropi eos , & polares circul OS laetinorum. Reliquae duae frigidae improprie conae dicuntur, intra circulos enim Ia tinorum putare S continentur. Lonarum usus maxime in Geographia apparet: Terrae enim Globus eq-Iestibus Lonis subdiuiditur, ac polis pariter insignitura qualitatibus autem Lonarum , calore, temperie, frigore, etiam earum habitatoreS, animalia , plantae assiciuntur. quare de eis fustus in introductione ad Geographiam . CLIMAT A pariter sunt Tonulae quaedam aequatori parallelae, terramque secundum longitudinem praecingenteS : tanta latitudine praeditae , quanta dies maxima inibi per semihoram variatur, id est, in termino, v.gr. Boreali dies maxima longior est per semihoram, quam in termino Australi. Vitiuuius libro primo sic, Κλιμα , graeca dictio, quae spatium terrae habitatae
92쪽
habitatae signifieat, duobus parallelis ςonclusum , quo diei longitudo ad dimidiam horam variatur. verum res pamitus Geographica est. De Galaxia, aut via lactea, nonnulli, nescio quo iure, inter sphaerae eis euios tractante verum nullo modo inter hosce circulos connumeranda est, cum nihil aliud sit, quam quidam Firmamenti eandor, ex debili innumerarum stellularum lumine proueniens. Haec igitur in sphaerae materialis explicationem sufficiant.
93쪽
VAE praemissa sunt in sphaerae Armillaris explicationem , ut circuloS qtri nam tu Caelo, ac Mundo uniuerso probe conciperemuS , sunt respectu eorum , quὰ sequuntur veluti principia quaedam , unde in nobilis imm rerum Astronomicarum , seu totius Mundanae fabricae cognitionem vernire valeamuS. Porro Mundus, teste Plinio , a persecta absolutaque elegantia denominatuS est : in quod, & graecqvocis appellatio cossentit;eum enim Gsaeci Κοσμον, hoe est, ornamentum appellauerunt. Mundus vero est corpus sphaericum omnia
94쪽
omnia continens , seu constasS ex caelis, sederibus,elementis, ae mixtis. Astronomica autem consideratio quinque potissimum eirea hanc mundi structuram inuestigare nititur: videlicet, locum, motum, illuminationem, figuram, quantitatem, non solum totius mundanae sphaerae, sed etiam singularum ipsius partium e ex quibus huius futurae tractationis, elara methodus iam perspicitur, quam nobis integram Aristoteles primo. Polt: te. a . tradidisset, si illuminationem non omississet. praedicta igitur quinque in singulis praecipue perscrutabimur; tum, si quae alia ex illis tanquam consectaria deduci debuerint, ea minime omittenda curabimus. huius igitur mundanae molis rudem hane qualemcumque contemplare anatomcu, i
apposita figura, quam deinde particulatim peruestsgabimus. Quae quidem fi ura ostendit omnes Mundi partes & quo situ, quoue oris dine ex ijs Mundi Fabrica construatur:&id quidem secundum communem
. tam antiquorum, quam recentiorum sententiam , ut deinceps patebit;
95쪽
mens enim mea, & seopus est, in hoc opere veterinr hypothetes communiter receptas primo tradere, atque ijs insistere et ita tamen ut etiam reaetiorum nouas obseruationes , ct inuenta minime negligenda censuerisn r, ut stilicet rerum Astronomicarum plena cognitio tradatur, di cuique liberum sit de tota hac materia abunde philosophari. In hac igitur figura, globulus niger in medio situs, ae litera n notatus, Terrae, & Aquae globulum refert, cuius centrum, est centrum totius Mundi. Spatium R S, circa Terram ,est locus Aeris & Aetheris, usque ad gy utra Lunae. P st gyrus Lunae circa elemental e sphqram. N O, gyrus Solis circa Terram. L M, gyrus Mercurii circa Solem. I ia gyrus Veneris eirea So- Iem. G H. gyrus Martis; EF, gyrus Iouis, CD, gyrus Saturnizomnes circa Solem. A B, octaua sphaerastellarum fixarum,seu Firmamentum ci rea Ter rar ae Mundi centrum. V X, refert Empyreum Caelum, Beatarum mentium sedem , totam hanc Mundi Fabricam ambiens.
Ess E in loeo improprie Mundo conuenit: sed ipse potius omnium reis
rum in eo existentium locus est, cum in eo omnia collocentur. siue enim locum pro superficie alterius eorporis mundum ambientis cum nonnullis philosophis sumas, eum naturali lumine incertum sit huiusmodi eo pus extra mundum circumsistere ; ineertum pariter erit hae ratione munis dum aliquo loco contineri. si vero eum alijs, locum pro spatio, quod loca tum occupat, determinato certis a mundi centro, ae polis distantijs,ae-eeperis is manifestum est neque hoc pacto mundum ullo loco definiri;poli Cnim, & centrum mundi, potius alijs rebus mundi contentis distantias acloea determinant, quam ipsi mundo. Possiamus tamen, idque operepraetium est, singuli in proprijs regionibus , aut habitationibus totius uniuersi situationem, ac positionem , quae est quaedam locati conditio, eompertam habere, id est, cognoscere in nostra habitatione ex qua parte sint tinguis quatuor mundi plagae, ac praecipui Venti quatenus polus eleuetur; AEquator, ac reliqui cti culi, quam in caelo positionem habeant, &c quod facile obtinere est, ex meridianae lineae inuentione, ac reliquorum, cum Astronomica sphaerae collocatione,uti in praecedenti de circulis tractatu abunde docuimus.
De totius Mundi Motu . CV. I L
AN totus mundus progressivo motu, ita promoueatur, ut locum sub μinde secundum se totum permutet, nihil statuo, cum talis motu S iudicium apud nos sit nullum; nam etiamsi hoc motu mundus propelleretur
96쪽
illum tamen omnino nos latere Oporteret: quemadmodum enim si, qui in magna Naui celeriter acta occlusi sunt , ita ut nihil extra ipsam videre , queant, nullo modo eam impelli animaduertunt : eodem nos pariter modo in hoc veluti ingenti mundi Nauigio conclusi, nec quidquam praeter ipsum intuentes, quamuis celerrime progrederetur, nulla tamen ratione, talem motum animaduerteremus. eo igitur omisso de alio omnibus inani.
festo disseramuS Di eo igitur totam hane mundi maehinam moueri motu volutationis, seu gyrationis, eo scilicet modo , quo sphaera quaepiam binis innixa polis
in torno posita conuerti solet: videmus enim omneS stellas in caelo ab ortu in occasum, quotidiana conuersione in orbem reuolui, non aliter, ac si cui dam sphaerae, quae polis haerenS tornaretur, affixae essent: paucae enim earusua gyratione circulum maximum describui, caeterae minores circulos eo Dque tanto minores, quanto magis ab illiS distiterint; ita vi quae ab illis maxime hinc inde recedunt, minimo S circelloS quasi circa polos suis circuitibus ostentent. quod essiciunt non secus, ac' si in aliquo globo, super axe suo, ac pol is reuoluto ut herentur. id autem luculentissime apparet in stet. lis eircumpo laribus , qua in obliquis sphaeris, sunt sempiternae apparitic- ni S, hae enim conspicuos circa nostrum polum circulos, eo semper minores, quo ei viciniores circumducunt. Idem praeterea Astronomi in Planetis obseruarunt; Plarietae enim intra duos tropico S, aut parumxxtra eosdem i, diurna gyratione per parallelos aequatori eo semper minore S reuoluuntur, quo ab eo remotiores fuerint. Ex motibu S igitur tam errantium, quam inerrantium syderum colligimus partem mundi caelestem in orbem agitari. Quod vero ad Elementarem , ae sublunarem attinet, nonnulli olim aerem eodem motu circumagi ex illimabant, quod cometas in suprema aeris regione motu diurno ab ipso aere in diurnum gyrum circumvehi putabatπverum enim vero, ut suo loco patebit, neutiquam fieri potest, ut cometae,
tam humili loco, tanta velocitate circumferantur, tam diuque a nobi S coisspiciantur . eodem etiam motu mare percelli, nonnulli ut P. Iosephus Acona, Nautarum experimentis confisi , probare contendunt: Nautae enim Lufitanorum qui ad orientis Indos, ac Sinas continenter nauigant, ac re- nauigant, experiuntur se semper tardiu S ad orientem, quam ad occasum nauigatione S absoluere, non secus i ac fi in ortum adueri s , in occasum vero secundis fluctibus nauigarent; idque tanto manifesti DS, Quanto aequa tori propinquius velificauerint. quod manifest um est signum, non solu - , mare, sed etiam aerem diurna conuersione , aliqua saltem ex parte , conuerti ; qua enim ratione hoc motu a cael is afficeretur, nisi priu aeris regio eodem affecta esset λ lic igitur tota mundi sphaera , praeter terram, quae tamen ad totum mundum insensibilis est ) motu hoc diurno ad modum sphaerae reuoluitur; quod probare volebamuS. Porro hic motus omnium nobilissimus est, tum quia totam mundi molem commoueat: tum etiam quia sphaericu S eli, qui cate taS motibus nobilitate
97쪽
litate praestat. diciter motus diurnus, quod diurno spatio 24. horarum perficiatur; Micitur primus, & primi mobilis, quod eum a primo, ac superiori orbem alias inferiores mundi partes derivari primore S putariat Astronomi ; fit enim super polis, & axe mundi, atque aequatoris.
MUNDUM esse figura sphaerica praeditum Philosophi, atque Astronomi omneS sequentibus ratisin: bus censuerunt.
I. Ratio prima desumitur ex eius diurno motu, de quo modo disseruiis mus; is enim manifestat mundum, ac praecipue caelum moueri sphaerice, seu ad modum sphaerae circa proprium axem, ac polos; ut enim dictum est, Planetae, ac sydera omnia; imo Elementa ipsa in gyrum ab ortu in occasum, non secus , ac in sphaera contingit, reuoluuntur , quae omnia argumento
sunt supremam caeli partem esse sphaericam , seu globosam, ac proindeis mundum figura sphaerica esse praeditum . a. Sumitur a sphaericae hgurae, ac mundi ipsius nobilitate, ae persectioner perfectissimo namque, ac perfectissimo corpori , uti est mundus, debetur figura omnium perfectissima, ac nobilissima, quae est sphaericae existimandum igitur est, sapientissimu mundi Architectorem, Deum videlieet O. M. et sphaericam figuram indidisse. Quod autem sphaera sit omnium figurarum, tam planarum, quam solidarum persectissima hisce rationibus patebit. primo sicut circulus omnibus planis figuris praecellit, ita quoque sphaera solidas omnes figuras anteeellit; nam sicut circulus unica linea, sic sphaera uniea superficie concluditur; sicut in circulo apparet maxima partium conformitas, ac similitudo,qua a medio uniformater dis me; ita etiam omnes sphaerae partes ab ipsiuS medio conbmaliter recedunt, unde etiam ipsius maxima pulchritudo exoritur: praeterea in neutra harum figurarum principium, aut finem est assignaro :Insuper, utraque eundem semper in sua reuolutione locum occupat. tandem utraque est omnium figurarum sibi Isoperimetrarum maxime capaX. sed ne longior sim, vide Picem tum Mecha. Quaest. Aristotelis, cum nostra explicatione in libro locorum Mathematicorum Aristotelis , ubi de admirandis circuli proprietatibus fusius disseratur. porro sphaeram esse circulo Praestantiorem hinc patet; ille enim superficies est duabus tantum dimensionibus longitudinc, & latitudine praedita; haec vero est corpus tribus dimensionibus constans, latitudine, longitudine, profunditate , quapropter omniunt, figurarum, tum planarum , tum solidarum sphaera obtinet prin
Vt autem ratio illa desumpta a ea paeitate Imperimetrarum figurarum probe percipiatur, nonnulla de Isoperimetris figuris in medium sunt pro
100쪽
Is operimetrat igitur figurae sunt, quae habent aequales ambitus , seu eir eum serentias , siue sint figurae planae, siue solidae, id est, superficies, aut corpora ; quod, di eorum nomen pulchre indieat ισος, e Iim graece, aequalem, significat: αερι χεῖρος autem ambitum valet. ubi notandum est per figuram , cum Geometris, intelligendam esse aream, seu spatium tam planum, quam solidum terminatum aliqua peripheria, aut ambitu, non autem ipsum ambitum solum, ut Geometriae expertes perneram solent existimare. Cum igitur dicimus duas planas figuras, v. g. triangulum unum, Si qua dratum unum esse inuicem Isoperimetra , intelligimus duas superficies,unam triangularem, alteram quadratam habere aequalem ambitum, qui ambitus erit linea, ea S terminans. eum vero dicimus duo corpora csse Ιs operimetra, v. g. Cubum unum uni sphaerae esse Isoperimetrum , intelligimus spatia eorum solida, seu eorum soliditateS habere aequale S ambitus, tu est, terminari aequalibus superficiebus, eorpora enim superficieb terminantur. Aduertendum praeterea est, duas figuras planam alteram , alteram vero solidam , nulla ratione posse esse mutuo Isoperimetra S, quia cum earum ambitus sint diuersi generis, planorum enim sunt lineae ambientes, solidarum vero superficies, nequeunt inter ipsas reperiri ullae proportiones, ut constat ex definitione 3. lib. I. Element. Euclidis; quare neque proportio nem aequalitatis inter cas reperire crit, idest, linea, & superficies neque at- quales, neque inaequalis inuicem esse possunt. his praenotatis probandum est circulum in ter omne S planas figuras Is operimetraS, sphaeram vero inter solidas pariter Ilo peritnetras esse capacissima. Exponantur primo aliquot
Planae figurae Is perimetrae, quarum prima sit triangulum Iso sceles ut in figura Vides , cuius singula latera constent lineolis , I a Qualibus , basis vero, 6. sic enim eius perimeter, seu imbitus continebit huiusmodi lineolas, I 6. quarum modulus sit linea F. diuisa in Is, particulas aequale S. fccunda figura sit Quadratum , cuius singula latera contineant quatuor lincolas aris
quales praedictis, sic enim erit eius perimenter, I 6. Tertia sit circuiu S, cuius perimeter , vel periseria compr4hendat etiam, I 6, ex praeia Gi S lincolis. Cum igitur omni tam perimeter ut, I 6, secundum aequales mensur a S , erunt omnes tres inuicem is aperimetret. construximus autem circulum aliis dua-