장음표시 사용
161쪽
I luntur. non ergo humidum confistens ac manens est, quod est contra hypothesim , & p:oinde absur qus vero sub O P,pre mutur humia 'do existere in B C P O. inaequaliter igitur premutur, magis enim praemmuntur partes, quae sub OP, qua quae sub OX existunt , quare par tes sub X O, minus preta a partibus sub O P, magis pressis, expel-
dum. neeessarium igitur est lineam ABCD esse circuli cireuia ferentiam, cuius centrum Κ, hoc enim negato sequitur a bsurdum. eodem modo ostendemus quamlibet aliam sectionem humidi per centrum Κ, transeuntem, esse circuli portionem, cuius centrum Κ . ex quibus per praecedente propositionem sequitur omnis humidi consistentis, seu non fluentis superficiem esse phaericam, cuius centrum est idem ac centrum terrae: quod erat demonstrandum. atque haec de si erficie maris convexa, di supre-Quod vero attinet ad inferiorem maris superficiem, quae eoneaua est, qua scilicet maris fundum contingit, variam admodum atque irregula rem eam esse oportet; terminatur enim a terra, quae fundum & alueum mari praebet, quam inaequalem admodum esse apparet, plenam nimirum seopulis, insulis, vorticibus, & modo altiorem, modo depressiorem, qua re ad earumdem inaequalitates, necesse est configurari maris inferiorem concauam superficiem. Cum vero mare no totam terrae faciem tegat, sed eam interrupte modo hae, modo illac inuadat, sequitur eius figuram esse corpus solidum is orbiculare, sed valde interruptum, & confractum , cuius, erasiuies sit ad summum sesqmmilliatis, ut sequenti capite videbimus. ' e araum. EX IIS quq de terra & aqua demonstrata sunt, manifeste consequitur Terram, & Aquam unicum globlina constituere, cuiuS lit Idem centrum cum Mundi centro ac medio.
TRIPLEX in mari quantitas inuestiganda est. Ptima est eius altitu do, seu profunditas. Seeunda superficies secundum milliaria quadrata. Tertia, liditas eius tota secundum milliaria e ubie a. Quod igitur ad profunditatem attinet, eam existimo esse ad summum . O a
162쪽
Vmus sesquimilliaris, idque paucis in locis: ordinariam vero en semiis
milliaris; nautae enim nostrae tempestatis, qui totum fere Oceanum Boli. de perscrutati sunt, ubique fundum repererunt, illudque ad summum , &peraro siesqui milliare tantum descendere. Crdinarie vero, & fere ubique ad dimidij milliaris profunditatem circiter prouenire. Idem confirmatur ex sententia eorum Theologorum, qui verisimiliter valde existimant, maris profunditatem & montium altitudinem aequales esse, sibique inuicem respondere; uti superius explicatum est . Modus autem mensurandi hanc profunditatem ordinarius est per Bo- Iidem, instrumentum nauticum. Alium vero incidum, & quidem subtiliorem Leo Baptista Albertus no bilis Architector, in suo de Architectura opere excogitauit ad hanc maris profunditatem expiscandam, qui sic se habet: Primo paratum fit vas ais qua plenum in cuius fundo sit exiguum foramem per quod aqua in aliud subiectum vas cum oportuerit, effluat. Secundo adsit galla, vel sphaerula ex subere, cui infixa sit aeus uncinata, ut in figura apparet. Tertio habeas
sintque omnia aequalis inui-ccm poderis,N tati, ut gallam, vel subervaleant secum sub mare de mergere, de-het eni galla breuiori parti corporis plu-bei P uncisuinseri, sed laxe vi exire postea possit. q. Ad fit tandemare quod piam, euius profunditatem habeas prche per senem aut holidem exploraram , sitque, v. gr. passus 3 oo. post haec eodem temporis momento duo debeo facere, VLum est plumbum cum galla demergere, ita ut ad iundum 'escendat, alterum est aquae foramem exiguum aperire, ut eodem tempore fluere incipiat, quo plumbum descendere pariter incipit. interim dum
163쪽
dum emuit aqua plumbum descendit, fundumq; tanget parte ima B, quia
altera leuior est propter gallam ; ad fundi ta ctum prosternetur, ita ut angulus eius deorsum vergat; pars vero in qua est galla : : sursum quia leuior est eleuabitur, quapropter poterit galla faeile ab ea liberari', & sursum sexilire. statim igitur ac videris gallam emergentem , claude vasis fora men: & aquam quae interim effluxit diligentei p Ondera, sitque v. gr. vnciarum , eiusque ponduSunc. , necnon maris huiuS altitudinem passuum 3 Oo, memoriae, aut scripto commenda. haec igitur omnia erunt veluti apparatus quidam ad cuiusuis profudissimi Oceani altitu clinem perscrutandam. sit iam igitur aliquod mare valde profundum mensurandum. eo adito, eodem tempore & aliud plumbum priori aequale cum galla demerge , & simul aquae fluxum resera; galla vi prius relicto deorsum plu-bo enatabit: qua statim conspecta fluxum aquae siste, diligenterqne aqua
in tetim defluxam pondera, sic v. g. vnc. Io. postea sic ratiocinare, ut se habet pondus prioris aquq vnc. q. ad passus 3 oo, altitudinis prioris maris; ita se debet habere pondus unc. ro. ad altitudinem huiuS maris, quare per auream trium regulam ex cognitis iam tribus terminis huius analogie, quartus inueniri poterit hoc modo, fi unc. , dant altitudinem, 3Oo, ergo vne.
io, dabunt altitudinem 7so, igitur mariS ultimi profunditas erit Das
Quod vero ad superficialem eius quantitatem spectat, ea ex Geographia petenda est: recentiores autem Geographi, qui totum fere terrae oris hem in globo depingunt, superficiem aquae aequalem prope superfieiei terrae faciunt; quamuis hoc eXacte nondum perspici potuerit, ob aliquam adhuc Geographiae imperfectionem. t Cum igitur tota totius tei restris globi ex aqua & terra cossati superficies supra in tractatu de quantitate terrae innotuerit,videlicet quadrata milliaria r 2 41 6i8oo , si eius dimidiu aeeipiatur, videlicet 7 qia 28iqOOi, id erit marinae sinperficiei in quadratis milliaribus quantitas. antiqui vero seriptores omnes, etiam Geographi, hanc maris superficiem multo quam terrae maiorem opinantur, verum id eis ob magnam veteris Geographiqimperfectionem condonandu est; tune enim vix quarta pars terreni huius globi Geographis perspecta erat. Tandem maris soliditatem metiri eonuenit. eum igitur ostensum sit s
per iaciem eius continere quadrata milliaria 7 qia 28. oo , constet etiam eius profunditatem raro maiorem esse uno milliari, sed ubique fere esse semimilliariam, ponamus tamen ,ut sic etiam omnium paludum, laeuum, ac fluminum aquas computemus, eam esse ubique militariam: hoc enim
posito manifestum statim fit maris soliditatem continere milliaria euhica totidem, videliςet 7 q. 218iqDO, quodlibet enim milliare superficiale co-tinet sub se unum sere milliare cubicum.
164쪽
Consectarium. EX demonstratis Deile innotescit proportio terrae & aquae
Terra enim continet milliaria cubica. ITOiOIai 2I 6OOi. A qua continet milliaria cubica. 7 argi OOi Horum numerorum ratio est sicuti fere a. 19o ad i. vi patet diuidendo maiorem pro minorem, dixi fere obfractionem in Quotiente ommissam. Terra igitur toties continet aquam, quotieS numeruS aia 'Oi continet v-
De duaris litaminatione, ct Umbra nihil superest dicedum, praeter id, quod dictum est de illuminatione, & umbra totius terreni qlobi quem integrat simul cum terra, ac proinde simul ad eiusdem globi illuminationem S umbram coacurrit.
De Aer . De loco eris . Cap. I.
SE N S V manifestum est Aerem proxime terrenum globum, eX aqua& terra constantem circunfundi, eumque complecti. qui locuS et iv xe naturae debetur, cum sit terra & aqua leuior, ut patet in bullis aeris si irsum in aqua ascendentibus, de quibus sequenti cap. dicitura, quare cum aer sit illis leuior, consequens est etiam altiorem locum , quam illis coa'
Pulchre autem mutuus hic aquae & aeris ascensus & descensus cernitur in vitrea.quadam ampulla undique clausa, cuius collum sit oblungum & gracile , in qua aer & aquM. simul sint occlusa e figuram eius aspice, aqua sit, A B C, reliqnum aer occupet, ne vacuum sit ; iam si in uertatur ut pars ABC sursum, collum vero deorsum vergat, illico videre est aquam per latera fistulae descendere, aerem vero contra eodcm tempore per medium aquae, & fistulae , idest, vadique aqua circundatum , ascendere.
. Λ E R natura sua mouetur motu recto sursum, qui aseensus dicitur, ina vi patet in bullis aeris infra aquam aliquando vi illatis , quae sta-
165쪽
tIm ae libertate donantur sursum eeleriter, ae dire cte petrate ut etiam superius explicatum est in loco aquae a. Par est credere aerem diurno motu aliquatenus circunuolui prasertim sub torrida Zona; si enim verum est Oceanum eodem motu om
ueri, multo magi&verum erit aerem, qui fuidior est quam aqua. n nium moueri verum etiam vel Geius. Nonnulli ex diurno Cometarum motu , quos in supremo aere collocabant, hunc aerIs motum recie colligi opinabantur; verum cometas multo altiuSincedere positea compertum est, ut suo loco vadebimus, & in opere de locis Mathematicis apud Arisfotelem iam explicuimuS. 3. In est alius aeri motus quo idem aer aliquando miror aliquando ma.
iore V dit, seu suam auget, & minuit magnitudinem, idque
nullo extrinsecus additate mento; hune Phisici rarefactiore.&co dentatiOAe appellant.quod et fi multis constet experientijs, libet tamen pulcherrimam nunc aeque ac euidentissimam a se ferre: construatur, vitrea ampulla, uti in figura vides ; cuias venter B, collum vero, EA , sit graci issima fistularin hae igitur ampuna nihil sit praeter aerem , in parte tamen inferiori, A C, sit aqua colore aliquo satis perspicuo tincta, quae ex supposito vase, D, sursum ascendat , ac deicendat . Iam si pra dictae ampullae capiti B, manum aut digitum admoueriS, illico videbis aquam A C, descendere: ea uia est calor manuS, quo aer inclusius c tissime rarescit, fitque maior, ac proinde dilatatur per fistulam E C, sieq; aquam deorsum pellit. quod si ampullae aliquod frigidum admoueris, aer inc usuS stadiim condent ab tur, at sese contrahet, ac prop erea ne vaciaum exiliat, aqua AC, aeris recessum supplens, sursum a tendeta auxilio huius instrumenti quod ego Thermolaopium libenter appe ld.em , multa ad aeris naturam spectantia , i Edaxari possunt. audiui Dociorem quendam medicum Patat si dege tem . qui Santorizs cogzominatur, huiuS esse inuentorem. q. Ventorum agitatio nihil astronCmicum sapit, ideo P hilolophicis dis uitationibus reliqua dea est.
IA M dictum superius est in quo sphaera , & orbis disere.
pznt; quod nunc tu memoriam reuoeandum est. Aio igitur aeterri Orbis figura pia dia iam esse: cLm enim circa terrenum globum e lus sit, eumque vrcique an biat, nee Srio concauam supersci m h -bebit . eas que 's haericam IuX a i turica latcin zcrrent Stobi, cuca Sucra coLfguratur. pari
168쪽
ter eum habere superficiem supremam & conuexam, quae sphaeriea sit,inde colligi potest, quia aer cum sit fluvidus, ac leuis, & proinde sursum ad omnes partes aequaliter ascendat, necessario in sphaerieam figuram desinit, quia a centro mundi aequaliter undique ascendens reeedit: sicuti enim e contrario aqua quia fluida est, & grauis descedendo sphaericitatem acquirit, ita etiam aerem, quia fluidus, & leuis est: p ir est sphaericitatem
De Aeris illuminatione . Cap. III I.
Λ E R purus, idest, absque ulla exhalatione , aut vapore est omnino in diaphanus, & transparens, quare lumen solis nullo modo sistit, sed
illud praeterire permittite unde sequitur eum nullo modo, quamuis totus lumine perfundatur, fieri conspicuum, seu videri posse. Aer vero impurus qui terrae proximior est, ob terrestres hallitus , qui ei perpetuo admiscentur, impurior ae crassior euadit, unde apte Atmosphaera, id est, habituum sphaera nominatur; haec inquam Atmosphaera , cum imperfecte transpareat , abundetque praedictis halitibus, quae Opacitatem aliquam illi inferunt, fit vi lumen solis per ipsam diffusum , partim transmittat, partim detineat ac reflectat, eoque illustretur, ac proinde reddatur conspicuus, lucemque solis , quae diem essicit , uniuersae terrae communicet. imo erepuscultam, quod diei initium est , nihil aliud est, quam huiusmodi halitus in extremo, orientalique horizonte illum i Nati , ut seq. cap. patebit. quae ex Opticorum doctrissa desumpta sunt.
AL H A Z E N V S vir Arabs acutissime ex erepusculorum contem in
platione aeris, seu potius Atmosphqrae altitudinem rimatus est. crepusculum autem est lux illa crepera, seu dubia , quae ante solis ortum , de post solis occasum, videtur: illud matutinum, istud vero vespertinum appelIatur. Causa autem crepusculi haec est , circa terram elevantur vari qe uaporatione S, quae solae in aere spectatur, aer enim purus, ut ante dictum
est, videri nequit. quapropter prima illa lux subalbida, quam initio Crepusculi videmus, quamque Albam vulgo, & paulo post Auroram nuneu Pant , nihil est aliud, quam halitus illi qui sunt in nostri horizontis Physici, di Orientalis extremitate, quos primum radii solis attingunt, & illa minant, ac proinde a nobis videri possinat . quae ut planius percipiantur, sit sequens figura , in qua circulus F E G, sit terra, circulus vero MX N ὴ transeat per summas vaporum altitudines , horizon Physicus inlR,asironomicus OH P, oculus igitur erit in F, medio horizontis physici.
169쪽
siens peruerticem S , & sole De radius solis incipiens illustrare extremos nostri hc-rizontis halitus, qui sunt a
qui terra tangat in I. iam siediscurredum est, noctu ante crepusculum Vapores , qui sunt supra horiZon tem FK, non videbantur , quia non
dum illustra in hantur, primus enim radius C ΙΚ non prouenerat nee ad Ι, nec ad K;ssed infra I, tangebat terram i & vltra Κ, per aerem purum extendebatur. nihil etiam videbatur ultra punctum Κ , quamuis ibi radij solis pluscs excurrerent, ob aeriS meram diaphaneitatem, quae nullam efficit visionem. tune igitur tantum necessario incipimus aliquid in horizonte videre,eum radius primus CI Κ, ad punctum Κ, ubi sunt extremi vapores, & ubi eir- nferentia Atmosphaerae secatur ab horizonte Physico F Κ: quae prima - visio dieitur erepusculum. Notandum postea ex Astronomorum obseruationibus , in initio ere puseuli, solem esse infra Astronomicum horigontem gradus I 8. in circulo verticali O S P D, vel in arcu terrae G T, v. g. si arcus P D, fuerit gr. 18. tune incipit crepusculum. vltimo notandum solem illuminare plusquam terrae dimidium, ut in cap. de terrae illuminatione ostensum est ; illuminat enim ultra gradu S I 8O, etiam min. a 8 cuius dimidium est gr.'o. min. i & representatur in arcu TI. intelligantur etiam lineae H F XS, H L Κ, ΗΙ H D. propositum est igitur inuestigare quantitatem lineae L Κ, haec enim est maxima halituum altitudo: Arcus itaque F G, est quadrans,scilicet gr. so. areus vero G T, est gr. Ι 8. tot enim gradibus sol in erepusculi initio infra horizontem O Η Ρ. de primitur ; qui arcus tot gradus con P tinet
170쪽
tinet, quot etiam sunt in arcu P D, ex prima propositione Appar. totus igitur areus F I T, est graduum 1O8, a quosi dematur, arcus T I, quem
diximus esse gra. 9O. I 6'. remanet areus FI, gr. I7.46'. euius dimidium
est areus F L, eritque graduum, 8. 33 quare etiam angulus F Η L, quem
subtendit, erit eorumdem gra. 8. 3'. fieque in triangulo F ΗΚ, iam duo anguli sunt noti, cum angulus H F Κ, sit rectus, notum etiam es latus H F, eum fit terrae semidiameter, quam supra in milliarijs metiti sumus: quare per 3. & 6. propos. Appar. veniemus in cognitionem reliqui lateris H Κ, eumve reperiemus milliariorum fere 3 479. iuxtae nostram terrenae semidiametri mensuram . iam ex linea H Κ , detractae terrae semidiametro H L, quae eit 3 . 3 6i, remanet L Κ, milliaria 43. fere. alij aliam quantitatem reperiunt, ut Allia Zenus, qui eam reperit 3 r. quod oritur ex varia suppositione diametrorum solis & terrae, & distantiae eorum , necnon depressionis solis infra horizontem initio erepusculi .. Caeterum cum excomuni Philosophorum sententia verisimile sit aeream regionem , eam esse tantummodo in qua evaporatione 9, ct halitu S vel subtilissimi, ex terrestri globo ascendentes spatiantur non enim ratio ulla apparet cur non altius ascendant, si altius aer attollatur videretur iuxta hanc opinionem Elementum aeris attolli tantummodo milliaria 63. vel si dixerimus aer adhue altius euehi, saltem manifeste ostensum erit Atmosphaerae altitudinem circa terram esse praedicta milliaria 4 3- circiteriit a vi tanto in te uallo a terra sit aeris , aut A tmosphaenae suprema, δὲ convexa superficies. ex hac altitudine facile est totius aeris soliditatem rudi saltem Mineruata colligere secundum milliaria cubica ; hae ratione, aqua tota ut visum est.
ad totam terram habet eam rationem, quam Ioad 1i1so. & tamen dimidium tantum superficiei terrae cooperit; si igitur totam terram eooperi ret, haberet rationem ad terram , quam a. ad ala . quia Uero aer est a tior quam aqua quadragies & ter, erit etiam tota ipsius corporeitas, quadragie S & ter maior, quam esset aqua, quae totam terram Occuparet in altitudine unius milliari j; atqui taliS aqua esset ad terram ut a. ad arso, ergo aer qui est ad talem aquam ut 4 I. ad a, erit ad veram aquam ut 86,
ad I; ad terram vero ut 86. ad 1iaso, seu fere vi I,ad
Aliter. superficies totius globi terrenae habet milliaria quadrata, I 8 476 8OO ; huntanu me rum multiplica per 3, altitudinem aeris , de Producentur milliaria cubica totius aeris, sed vero pauciora, quia altiora magis ampliantur, & fiunt maiora, quo altiora. numerus autem productus est 6. 3736 a. ooi qui ad numerum cu- horum totius terrena iliditatis habet rationem quam I. ad λγ. quare
terrestris globus continet totam Atmosphaeram vicies , di septies. tantus uitur est aer.