장음표시 사용
261쪽
eum in magnis angustijs umbrae luna occurrat. in tali enim distantia a Rhabet latitudinem a6'. semidiameter autem umbrae occupat minuta se re 3o'. semidiameter vero lunae est min. I 7'. sit igitur figura in qua A B, fit eclyptiea. C D, sit via lunaris. E, sit oΕ F, sit distantia gr. I. a Q. FG, sit latitudo I , a 6'. circulus umbrae sit ei rea centrum F , cuiuS semid. F H. 3 oti luna sit circa centrum G, cuius semid GI. I p. quare tota luna ambulabit aliquandiu in tenebris. Erit igitur defectus totalis cum mora. Quod si ad hoc tempu4 quaeratur lunae aquatio, ea erit a T'. adiectiva, id est, luna in motu diurno, sequitur centrum umbrae per 2 7'. quare adhuc colligo hunc verum defectum contingere priusquam medium una ferme hora, propter 27'. Et quia videtur duratura hora S circiter q. ideo initium eius erit die a 6. Augusti post merihora I 3. quod erit mane diei a 7. ciuilis , ante ortum solis horis fere duabus. atque haec rudi Minerua; reliqua vero eius accidentia exactIus inue stigare, aliislsimi est loci, atque extra nostros limites nimis evagatur ova etiam de causa, nihil de aequatione temporis visum est dicere, cum ea res nimis ab I trusa iit, calculatoresque cxactos tantum condeceat.
POST Lunam luminare minus, conueniens est ad solem alterum luminare matti si quod inter Omnia naturae opera pulchritudine ac maiestate antecelliti gia dum facere, cum ipse veluti caeterorum planetarum Dominus, medium inter eo S locum communi Astronomorum consensu obtineat. praeterea quoniam ipsius regio caelesti S, seu caelum , nec non ip sius gyrationes terrae ac mundi centrum , non secus ac Elementa, & luna, respiciunt. aliam rationem addunt Astronomi non adeo veteres, sed tame pro
262쪽
probatissimi Copernieus, Tycho, & nunc etiam Keplerus, quod videlicet sol ipse M veluti centrum circa quod reliqui Omnes planetae, praeter luna, suos cursus circunducant: quod ipsi proprijs obseruationibus se deprehe-dasse asserunt: quamuis, quod ad Mercurium, ac Venerem attinet, etiam veteres idem senserint, ut ex Vitruvio, R Martiano Capella manifestum est, quorum verba suis locis recitabuntur. tandem quoniam supra lunam in cadestium corporum Ordine primus collocari debeate quamuis en in is Venus,& Mercurius,&secundum Tychonem atque Keplerum, Mars etia,
aliquando lunam ae solem inter sint, id tamen non est perpetuum; imo sς pete contingit eos stimul supra solem efferri, ni hilque propterea tune, quod sciamus inter duo luminar ia, praeter ingens caeli interuallum interponi.
De loco Solis, siue dstantia eius d centro Terrie. Cap. I.
i. OLE M esse luna altiorem ex solaribus eclypsibus perspicuum est, O ideo enim sol priuatur lumine , quod infra ipsum tunc temporis luna subterlabatur ; quod quidem sensu ipso percipimus; ut in fra patebit
eum de hae eclypsi, ac modis eam inspiciendi agemu S. Idem patet ex umbris solis, & lunae, ut in luna diximus. a. At vero quantum supra lunam eleuetur, seu quanta sit eius a centro mundi distantia, hisce rationibus indagare conati sunt . quarum prirna sit ea, quae a parallaxi de sumitur, quae ut 'robe percipiatur repete da prius sunt ea , quae supra de parallaxi lunae diximus. ex sententia igitur Copernici, ac Tuclionis, quorum Obseruatione S maxime probantur, aliquam sol exhibet parallaxim, quoniam terrae semidiameter non est prorsus insensibilis ad distantiam solis a terra. Ut autem hanc aspectus diuersitatem assequerentur, necesse fuit eos prius certum habuisse solis centrum semper sub eci ypti ea progredi. quod Astronomi hisce modis copererunt. primo per organicas obseruationes mensurando quotidie eius ab mua tore declinationem, praesertim cum meridianum circulum pertra sit; eo Iegerunt enim eum ad εquatorem sensim ac proportionaliter , ita accede. re ac recedere, ut eclypticam ipsam describat. secundo & quidem certius a lunae defectib idem cognouerunt, in ijs enim luminaria di, metraliter, saltem secundum partem aliquam, opponuntur. Jc vacij lunae des citis, qui modo magni modo parui, modo borealeS, modo australes, modo partiales modo totales,omnes simu manifeste conuincunt umbram terrae quae directe in au ersas soli partes e 1jcitur, ita ferri in eUypti ea, ut axis eius, siue medium eius semper e cIypticam obtineat. unde collegerunt solis quoque medium in parte diametraliter opposita,eelypti eam possidere. hoc igitur assumpto sic solis parallaxim rimati sunt, per Astronomicum Quadratem astronomice colloc icium, Obseruant solis meridianam supra horigontem altitudinem, praesertim earn, quare irca gr. 3. aut supra eleuatur, ibi enim refractiones cessant, quae parallaxibus negotium facessunt. Haec igitur so -
263쪽
lis altitudo organiee deprehensa minor erit altitudine illius eclypticae
gradus, quem sol tunc tempori S Oeeupabit, & consequenter minor vera solis altitudine. facile est autem cognoscere veram gradus cuiusuis eclypticae altitudinem hori Eos talem cognita enim poli altitudine datae regionis, sequitur notas esse meridianas mnium eclypticae punctorum altitudines: quia notas habent ab aequatore declinationes; aequator aut e notam habet merid. altitudinem, quae semper est altitudinis poli complementum, ut supra ostensum est. disserentia igitur, in te r veram solis altitudinem &obseruatam erit quaesita visus ab erratio, seu parallaxis . qua melius in
figura percipientur, in qua sol sit ubi, D, eleuatus supra horizontem F E,
quantitate arcus D E, v. gr. grad.qs.& consequerer distet a vertice A, totidem gr s. sitque lige vera eiu S ele. uatio, aut distantia ab hori 1onte cognita ex eleuatione gr. solis, in qt a sol tempore obseruationiS moratur, vi su p. indicatum est . iam si ab oculo in superficie terrae posito, V. g. in B, indagetur per instrumentum distantia eius a vertice A, apparebith se distantia maior, qua gr. F. i.ma ior quam vera, seu maior qua sita
ctis A D, argutus enim A B D, maior est angulo BCD, per a 6 primi Elem. quare si e X centro, B, descriptus intelli satur reus, HIM, is plures gr. continebit, quam arcns A D. hunc arcu
exhibet in lirumentum Obseruatoris, veluti QΠadrans, quia centrum eius ponitur In B,& latus unum congruens lineae AB, linea fiduciae in Dioptraeongluit lineae B D. arcu S velo eius cum vergat adsole, intercipietur pars eius inter lineas ΗΒ, B D, quae pars cum diuisa sit in gr. S mi. statim ostedit eius quanta late ac pioinde excessum anguli A B D. supra ar I. ACD. qui ex e estus v supra in luna monuimus,at qualis est angulo D, ac prCpter ea ipse est parallaxis seu euariatio. cum 1gitur in trigono BCD. noti sint anguli,& et latu S B C, quippe terrae semidiameter, Lota et euadet laternaripi oportio per 5. Appar. id est, quoties latus B C, contineatur in latere CD, .i. quot terrε semidiametris sol a terra extollatur, seu notu erit latus, CD quae est distantia sciis a terra, di consequenter notum erit, quantum supra lunam eleueti t. Pol ro si solus angulus D, qui parallaxis solis est cor Dratur eum parallaxi lunae, mani se stabit foeni esse ipsa altiorem qua a m sole minor et quam in luna et sydus autem illud sublimius est, cuius parallaxis caeteris paribus ) minor est. debent autem duo syd ra quorum parallaxis comparantur, c ta in ea dcm vera altitudine supra horizontem . .
potest etiam inferius sydus minorcm exhibere parallaxim quam super ius
264쪽
fi illud sit supra horyra id mali ius, ut si luna sit in M, eadem altitudin Geum so erit angulus B MC, maior arguto D, per I 6, primi hiemen. at vero existente luna in I, altiore supra horizontem,p0terit angulus I, qui est parali. minor esse , quam angulus D, quam ui S luna sit terrae propior. eum ergo seruata pari altitudine ab hora 25 te, sol minorem essitiat parall. euidei sellipsum luna esse saperiorem. parall. at solis in altitudine gr. s, proditur a peritis Astronomiscite a , Ia' ; maxima vero quae esse possit apud horizontem est si , 7 copulatis refractionibus: quae parallaxes multo minores sunt is, quas supra lunae attribuimus. I. Eandem si usa terra altitudinem Aristarchus Samius, antiquissimus Astronomus in libello dedistant ijs, ae magnitudinibu S solis, lunae,& terrae ; sic subtilissime indagavi C. primo autem supponit quod facile est obseruare lunam eum nobis dimidiata splendet a sole per gra. 87. distareia. secundo confinium illud, quod in luna splendidum a tenebris diuidit, esse circuli peripheriam, qui ita in oculum nostrum vergit, ut si planum eius e Xtcndatur, oculo nostio Occurrat. sit iam figura in qua terra ubi B; luna dimidiata CIO N, pars illuminata ION, circulus diuidens opacum a splendido fit sub linea I N ; quae ad oculum nostru in B, dirigatur. quia vero pars splendida ION, semperrecta solem aspicit, fit ut si proclueatur linea C O , perpendicularis ipsi lineae Ι N, ipsa ad solis centrum
A pertineat. sit praetetea angulus DB A. gra. 87. quot scilicet luna
olimidiata a sole recedit ; erit igitur trigonum ABC, notorum angulorum, angulus enim ad C, in cetro lunae est rectu S. angui. B, est gr. 87. quare & reliquuS A, I. gra. non latebit. conseques ter per 3 , apparatuS ex constructione trianguli
huic magno similis, non latebunt proportiones laterum: unde notum erit quoties , BC, contineatur in B A, idest, quoties distantia lunae a terra iuperetur a distantia soli S. . 4 Iuxta modum Ptolomaei, qui primo supponit distantiam lunae a terra
esse cognitum, ut super ius ostensum e sit, secundo cognitam esse proportionem diam errorum terrte , & viri brae eiu S, in loco transi us Lunae, uti etvstensum est supra. tertio aliquando lunam ita lolem eclypsare, ut ilium absque ulla mora totum eontegat. fit in figura seqv. terra G Κ E. clutantia lunae ab ea Κ L. nuando so em totum line mora obumbrat. diameter
umbrae, in loco transitus lunae, fit in productis ergo lineis G Q coi-
265쪽
hunt in S, quare umbra terrae erit G S E, quapropter si qdem lines in alteram quoque partem extendantur versus A , & C , ipsae neeessario tangent hinc inde solare corpus; cum extremi radii solis sint umbrarum finitores , ut supra cum de lumine,& umbra mundi, exposivimus. produ-eatur etiam linea S Κ L, per centrum terrae , quae sit axis umbrς, in alteram partem versus D. sitque in ea luna N L Ο, se cundum centrum L. sintque L Κ, Κ F, aequales;si igitur ducantur lineae K N, Κ λlunam tangentes,producanturque versus solem, ipsum necessario utrinque eontino genet; aliter luna non esset in ea distantia in qua totum solem sine mora nobis Oecultaret. tam igitur duae lineae S Α , S C , quam duae Κ Α, Κ C, in ijsdem fere parti, bus Α, & C, soli occurrunt; imo sibi mutuo Oecurrunt prope puncta A, C; quare distantia seu linea A C, erit solis diameter, euius centrum D. eum itaque nota
sint ea, quae supposuimus, poterimus hae figuram eum suis veris proportionibus delineare quemadmodum feeimus in figura pag. 79.) sicque in ea adsensium apparebit, quanta sit distantia D Κ, solis
a terra, id est,quot terrς semidiametri co tineat, quotiesque lunarem distantiam L Κ, excedat; quod praecipue intendimus. erit etiam figura haec parua similis omnino illi magnae, quam in mundo concipi mus; constabunt etiam an be ex triangulis similibus. Hisce igitur modiS ex aco curatis Obseruationibus tradunt Astro. nomi minorem seu per igaeam solis distan. tiam collare semidiametris terrae Ii I o Imaximam vero, & a gaeam Ii I 8ai. me - . diam vero Tir 2 i. iEx quiduS obiter etiam eolligimus crassitiem caeli,aut regionis solariS, per quam scilicet sol susque deque exspaciatur, esse 8 I, terrae semidia memtrOS. Demum memineras non se solem supra lunam collocasse ut nullus auus plancta aliquando intersit.ut etiam initio innuimus, di ii feta demon-Ce it rabi
266쪽
strabimus, Venus , & Mercurius directa infra solem aliquando descen dunti Mars etiam infra solis regionem quandoque defertur.
SOLEM esse sphaericum omnes tum Philosophi tu Mathematici eonsentiunt, hisce rationibus persuasi. Prima. quia haec figura sola videtur aptissima lumini ad omnes partes atque diffundendo;quod maxime soli, quod totius mundi luminare malu S est, competit. secunda. cum terra, Aqua, Luna, Venus etiam ut ostendemus, sint sphaerica, multo magis eadem soli figura attribuenda erit. tertia. in idem consentiunt solis i. . uminationes, quae Cmnes, per quedui S Dramen quantimuis ii regulate illapsae, ad peluctam tamen rotunditatem post iustum interuat una tardi m perueniunt, ut postea ostendemuS: quae Ialtem eius circulatem rotundiditatem cor uincunt. quarta , eaque noua ratio desumitura corporibus illis , quae cire a solem tarde , per Telcscopium moueri deprehensa sunt, quaque ob similitudinem , soliS maculae denCminatae sunt. eae enim ita circa solem moueri apparent, ac si circa corpus globosum mouerentur ;sit namq; sol circa centrum B, OculuS vero noster in A, macula quaepiam incipiat apparere in extremitate solis ut in C , ubi quia oculo Α, oblique obi jcitur, videtur contractior, & minor, quam in alijs locis, per quae mouetur ad D ; in qnibus sensim semper augeri videtur, donec sit in D; ubi maxima spectatur, quo nium ocul O Iecte, ae secundum totam sui longitudinem c bi jeatur; ac propterea latior , & maior
cernitur. unde discedens iterum minor, ac minor videtur donec promota sit ad alterum extremum E ; ubi iterum minima sicuti etiam apud C, Ob sui obliquitatem conspicitur. quae apparet tia sati S conuincit solis sphaericitatem . Porro Omnes haerationes ostendunt solem esse quidem rotundum, non autem esse integram sphae-
pha r C mi na, sicuti etiam in luna m Cnu Imus. pariter ex sjS ratio I tb. D
a steritur perfecta ac gec metrica solis ss harac vas, in qua nullae sint asperitates ; sed sicuti in Luna accidit, quam prius omnes pel fecte sphari eam, ac perpolitam arbitrabantur, ita in sole accidere posse non omnino ab urdum est opinari.
267쪽
orollarium de Sole Elliptico.QVamuis sol sit sphaericus , diligenti tamen inspectione per Telesco-
psum facta, sole prope horizontem existente, apparebit non rotuncus . sed ellipticus , seu Oualis; ita ut altera eiuS diameter , quae hori Zonti aequidistat longior sit altera , quae horiZonti perpendiculariS est. quaruexeessus variu S eit, secundum variam hori Zonti propinquitatem, & aeris costitutione. aliquando tamen quinta tui parte illa hac excedIt. causa huius deceptionis est, quia tunc sol per refractionem ut Optici loquuntur spectatur, quam effieit aer erassius, & impurus,circa terram consistens haede re in Dioptrica fuse ab opticis tractatur. hanc solis Elliptiei obseruationem primus nostra tempestate habuit P. ChristophoruS Scheiner nostrae Soe. ac Matheseos professoris; libellumque pulcherrimum de ea edidit, quem solem Ellipticum nuncupauit. eum tu consule si plura de hac restitu iucunda, ac digna scire desideras. Ego quidem mane aliquatico abiaque Telescopio certo hanc solis ellipsim animaduerti.
De Solis Magnitudine. 6ap. II L
I. OLEM multo maiorem esse, quam ut pedalis sit uti apparet, prio mi Astronomiae cuItores, hoc modo rudi Minerua, demonstrabat. dum tot incipit ex horizonte sm limbum emicare, subito per amp a planitiem equus cursu citatis,no excurrere incipiat, emerso autem toto sole, stet equus; hoc quamuis breui temporis spatio, equum amplius quam a milliare unum emensum essem necesse est, igitur necesse pariter est solis diametrum huic saltem decurso spatio aequalem esse; dum enim spatium illud equus decurrit , horizon pariter totum solem pertransit. VerUm e nim vero cum sol sit equo sexcenties velocior,erit etiam sol praedicto spatio toties maior . Eunoem argumentali modum transferre possumus ad Muis perme issimae volatum, quo quidem velociorem esse solem ex velocissima eius circa totum uniuersum umus diei spatio reuolutione constat .vnde lici bit inferre solis molem superare spatium ab ave tempore suae emer sonis praeteruolatum, quod spatium plusquam milliaria Ioo , continere quis non dixerit λ non igitur sol pedalis erit, uti spectanti bi S se offόrt. Alio item modo veteres AEgyptij Hydrolc gijs, sic solis magnitudinem
captabant. toto temporis intei uallo, quo sol e finitore totus exilit e Clepsydra suat aui a , eaque mensuretur. Iterum per totum die , i tota solis eirculatione effluuat o qua, qua pariter mensurata , atque cum priori cO- parata, reperer urit primam aquae mensuram ad secundam esse sicut , I, ad
270쪽
unde fi sol pedalis esset, sequeretur necessario solaris eae li periphaeriami, quam sol quotidie percurrit continere tantummodo pedes IIo; quod sane ridiculum est crὲdere.
Postremo in locis Lonae torridae subiectis unus eligatur loeus,eui sol directe supra verticem incumbat; uti supra diximus Vibem esse Sye nemo, cui directe sol Caneri tropicum pereurrens fit verticalis. in tali enim loco eircumcirca per 3 oo. stadia . quae t ficiunt milliaria fere 37, corpora nullas proiiciunt umbras. quod mam festum signum est solem maiorem esse praedicto tractu milliar. 37. cum enim sol uti ostensum est, valde suo blimis sir, S unumquodque illorum corporum undique adeo collustret,ut nulla relinquatur umbra, necessario sequitur extrema illius tractus corpora . veluti turres, habere supra suum verticem partem aliquam solaris corporis: quaere neeessario cogimur asserere solis magnitudinem esse saltem in diametrum milliar. 3 7. sit in figi. ra tractus terne A B, in quo extremae turres A D, B E, nullam e mciaut umbrom .eringo si intelligamus duo illa corpora recta sursum proin. x duci , tandem solem utrinque eontingent: quod si ita
producantur ut A D, contineat semidiametros terrae
iii 8ri. quot scilicet a terra dissat sol, quando est suis
. pra Sy enem, tunc enim est, In tropico Cancri, ac propterea Apogatus distat semid. Ii I 82 Vc uti supra , E demonstratum est: 9 ijs igitur productis ducatur linea eorum summaS extremitates coniungens, qualis
esset linea D Ε. haec enim erit diameter solis, habebitque veram propor tionem ad terrae diametrum A F. quam vera diameter solis habet ad veram terrae diametrum. Vnde vera solis magnitudo non latebit, ut paulo post explicabimuS. a. Dieo solem esse luna maiorem . quod inde patere potest , quia ut supra ostensum est, sol est luna multo sublimior, & tamen videtur esse eiusdecum ea magnitudinis; at quae sunt remotiora minora semper, caeteriS paribuS apparent, quam propiora , ut Opticorum Obseruatiori es docent, quare si sol descenderet ad Lunae loeum multo maior qua luna appareret. Idem perspicue colligitur ex solari illa eclypfi, in qua luna totum solem adaequale nobis occultat ; tunc enim videmus lunam, & solem sub eodeangulo, ut supra in figura numero A. cap. I. videre est, in qua sub eodem angulo AK C, utrumque luminare comprehenditur, ac propterea sol ibi Iunam magnitudine valde superat. 3. Assero solem esse terrestri sphaera maiorem : quod manifeste conuincitur ex umbra terrae, quae a sole procedit; ea enim, ut supra ostensum est , conaea seu aeum inata est, atque in nihilum de finei s; quod nullo modo fieri posset, nisi sol illuminans, tota terra illuminata, amplior esset, quae ratio optime demonstrat si ea repetantur, quae de lumine, di umbIa