장음표시 사용
221쪽
proponiuitiir. 0uibiis in propositionibus etsi dicatur ille suit, illud consecu-
tuni est . et cetera similia, Lunen narratio non est, quoniam haec omnia ad criminaliOilem continuo ducuntur et non id agitur in hac oratione, ut iudex sciat causam, sed ut audiat crimen admiSsum. At in narratione cum causa omnis fuerit explicata, tunc crimen aut ab accusatore Proponilur poSt narra- 5tionem quasi intentio, aut a defensore quasi quaestio, ut purgetur: Sextus Roscius occisus est'. Accusator dicit a filio, Tullius negat: hinc esse criminatio potest et defensio. Insinuatur iudici per narrationem totum negotium, ubi, quando, quo modo Sextus Roscius sit occisus. Hoc utraque pars dicat necesse est: huic singuli subtiliter interiaciunt id, quod parti suae prodesse 16POSSit, non pugnae modo, sed adiuncta veri similitudine, ut ita narret, quasi
et adversarius eodem modo narrare possit. Explicitia negotio causaque cognita incipit adversarius dicere . quod Sextum noseium filius interemit, et haec est criminalio. Si autem defensor est . proponit crimen quasi quaestionem ' occidisse patrem sextus noscius arguitur , et adfert argumenta quibuS is hoc possit dissolvere. lla in dictionibus aliis criminationes intelleguntur vel
propositiones criminum, cum oratio exponendi quodammodo inplicatam secum habet intentionem: ut 'occidisti' aut tulisti . At ubi narratio est, post narrationem dicuntur: sed tamen in narratione significantur iudici, non aperte ab oratore dicuntur. 20 Brevis erit, si umie necesse est, inde initium sumet, non ab ultimo repeteturJ Dixit supra narrationem oratoriam tres virtutes habere dehere, ut brevis Sit . ut aperta, ut probabilis: nunc docet. hrevis narratio quem admodum esse possit, et brevis pro qualitate negotii. Brevis, inquit, erit, Si initium sumas a rebus necessariis, non ab ultimo: ut puta, si nobis bellum 25 Troianili a narrandum sit, debemus a raptu Helenae incipere, non a Leda, quae Helenum genuit. Ergo praecepta dat in brevem narrationem, quae in initio narrationis. quae in fine, quae in medio servare debeamus. Adqtie hoc praeceptum de initio narrationis est, quod ait: brevis erit, si unde necesse est, inde initium sumet, non ah ultimo repetetur.' an
El, si cuius rei satis erit summam dixisse. eius partes non dicenturJ Ut puta, cum Sufficiat dicer occidit , nos dicamus 'et voluit ei potuit et occidit , cum harum partium summa sit 'occidit', et hoc dixisse sufficiat: verum hoc praeceptum de medio narrationis esse potest. 'lEt si non longius, quam quod scitu opus est, in narratione procedeturJ 35 id est, si l narres quo usipi e narrandum est, non etiam illa narrentur, iluae iam in tractatus cadunt, ut puta: quidam sortiter fecit, petit praemii nomine aerarii dimidium: contra dicitur. Narrandum est, quemadmodum sortiterfecerit, non etiam quemadmodum ad civitatem regressus sit et quemadmodum praemium petierit et quemadmodum ei contra dictum sit. Verum hoc 4o praeceptum de sine narrationis est. Et si in nullam rem aliam transibiturJ scilicet ut illa tantum narres, iplae
1 illud fuit B FO a dicuntur D 9 dicat utraque pars LI 10 litteriaciant
F. interliciunt O suae proposit D add. g svp. pos, fort. ex prosit Il narret mei: narretur O M haec est F: haec BDO 15 adsere F pr. m. , asserre V eorr. In ita indicii otii hiis F 17 exponendi mei: explicandi O, exponentis ς I 8 iit J avt D 2l sumet B: sumit D, sumetur FO non mei: et non O et Cio. libri repetetur F: repetit D, repetet fi 22 super D 27 in initio om. Bi
an sumet - repetet BD, sumetur repetetur Fo non mei: et non O at rei Om. D fori. ut puta, si, cum 32 susticii F nos D: non BF noluit F, sed n m ras. et ante potuit Om. D 3b in narrando O et libri Cic. procedi
222쪽
ad causam pertinent. non etiam aliqua, quae extra sunt et quae ad negotium minime pertinent. Et si ita dicetur, ut nonnumquam ex eo. quod dicium sit . id, quod non sit dictum. intellegaturi ut posita secunda quae sunt. sua prima drelarent. 5 Si dicas 'inde cum reversus essem , ulique cum dicis reversuR . ostendiRliel prosectum nescio ipio et psi veni AR . PORtremo ro Versum. Et si non modo id. quod obρst . verum etiam id, qui ii ii que nil est iiste adiuvat. praeteribiliarJ Etenim qui liri vitali stud 't. non modo illa in narratione praeterire debet, quae obsutura sunt. verum pliam illa. quase nihil pro-io sutura. Ei si semel unum quid live diceturJ id est . ut non modo illa praetereantur. quast aut obsutura sunt aut nihil profutura. verum etiam illa, quae pro- unt, ut semel dicantur . non bis aut amplius. Et si non ab eo. in quo proxime desitum erit, deinceps incipieturJ Prae- i5 ceptum omnμ duplex est: nunc enim ostendit quid faciendum sit, nunc quid non facisendum. lla hic Cicero in superioribus ostendit quid esset in narratione faciendum . nunc ostendit si iiiii sit non faciendum. Et si non ab eo inquit tu quo proxime desitum erit, deinceps incipietur'. id Pst. ne a re illa quam nuper diximus. ad aliam rem sui tali us exordium: si dicas prosocius 20 urbe Sum, et rum ossem prosectus, ad villam veni, Et cum venissem.' Uuare is, qui breviter narraturus est, iterare nihil debet. Ac mullos imitatio brevitatis decipit. ut. eum se breves putent esso. longissimi sint. cum dent operam ut res multas brevi dicantJ Saepe . inquit. etsi dictio in verbis brevis est. tamen longa emiritur, cum non necessariae res in 25 narratione ponuntur. Quod ut nos non praetereat. primo nobis discendum est, quemadmodum possimus intellegere, quod ubicumque dicta sint singula verba. significant res suas singulas, ut 'sedet. currit. eo. venio': item copulatio rationabilis verborum plurimorum unam rem continet. maxime autem. si in narratione sit. cum praemissa verba tertia persona concludit, ut: M. M l. epido cum omnibus copiis Italia pulso segnior neque minus gravis et multiplex cura patres exerce hat. Haec tertia persona unam rem fecit omnium sit periorum. ItaquB in oratione tot res erunt. quoterunt tertiae personae. Ergo in hac oratione: accesgi ad aedes, puprum evocavi. respondit, quaesivi dominum, domi negavit esse , tertia persona est 35 respondit'. lam igitur una res est: l su autem altera, cum ait 'domi negavit esse'. Uuare cum sufficeret domi n gavit esse , abundavit r bus supernuis. quia dixit ante 'respondit'. Ita ergo mullos imitatio hrevitatis decipit, qui cum req broviissime die an l. tamen . quia Idures quam oportet dicunt, incipiunt
breves non eNse. Ullamoti P m. inquit. Si hreves es se volumus . non solum M verba non neceSRaria praeterire dehomus. sed etiam res.
Aperta autem narratio pol erit esse. Si. ut quidque primum gestum erit.
30 Sall. Hist. lib. l, tr. Id ed. Dielsoli. 3 die tum liuia sit O 4 pecunda, quae sunt sua prima, deelarent O 7 nee obesi O 8 hreiii tale F studot et L omitura F II linum quodque Boi 2 ossutura DF 14 in quot quo iii I M. quod in B F ut etiam eod. v Irreb. Ciceronis halet lη quo in mei 22 decipit se: decepit Do se om. DF breuis B 23 breuiter B 25 discendum DB: dictum F, seu dicendum rvp. l .dieendum O 26 quot quod eorr. res ubieumque D 4l primum gestum erit a primum D
223쪽
ita primum exponeturJ Dixit quemadmodum brevis narratio esse possit: nunc quemadmodum aperta esse possit, exponit. Illud autem praescire t debemus, quod et in apertam narrationem illa dat praecepta, quae et in brevem. Hic etiam quid in principio apertae narrationis, quid in sine, quid in medio sacere debeamus, ostendit. Nunc itaque totam conplectitur narrationem, cum bait aperta autem narratio poterit esse, si ut quidqtie priuili in gestum erit. ita primum exponetur'. scilicet, ut non perverso narrandi ordine fiat iudicibus in cognitione confusio. Et rerum ac temporum ordo servabituri scilicet ne id primum narres, quod postea factum est. Quod si feceris, et in rerum et in temporis ordine iudeliquiSti. Ut ita narrentur, ut gestae res erunt aut potuisse geri videbunturJ hoc
est, quod ait supra in desinitione narrationis: narratio est rerum gestarum aut ut gestarum expositio', id est vera et veri similis.
Hic erit considerandum, ne quid perturbate, ne quid contorte dicaturJ is Ut in praeceptis brevis narrationis primo ostendit . quid faciendum esset, deinde quid non faciendum, ita et hic ostendit primo, quid faciendum esset, nunc quid non faciendum. Considerandum' inquit erit, ne quid perturbate
dicatur . id est, si rerum ac temporum in narratione ordo mutetur. Deinde ne quid contorte . id est, cum interdum non facilis transitus ac directus est re
Ne quam in aliam rem transeaturJ ne omissis rebus ad praesens negotium pertinentibus non narranda atque aliena narremus. Hoc praeceptum etiam de brevi narratione dedit: et si in nullam rem aliam transibitur'. Ne ab ultimo repetaturi ita ut supra de brevi narratione: si unde ne- 25 cesse est, inde initium sumet, non ab ultimo repetetur . Verum hoc praeceptum etiam hic de initio narrationis est. Ne ad extremum prodeaturJ ila ut supra de brevi narratione: et si non longius, quam quod scitu opus est, narrando procedetur . Verum hoc praeceptum etiam hic de sine narrationis est. suNe quid, quod ad rem pertineat, praetereaturJ Hoc vilium mediae narrationis. ita ut lirincipii vitium est, si ab ultimo repetatur, linis autem, si ad extremum prodeatur. Deinde concludit: illa, inquit, omnia de brevi
narratione praecepta etiam in aperta nobis servanda sunt. Nam ut aperta possit esse narratio, non intellegitur. id est, aperta non est longitudine ma- at,gis quam obscuritate. Ergo ut aperta sit narratio et ut intellegatur, minime longa. id est brevis esse debebit. Praeterea, inquit, ut apertam habeamus narrationem, uti, inquit, dilucido ac de proximo petito sermone debemus. 23. Probabilis erit narratio, si in ea videbuntur in esse ea, iIuae Solent apparere in verilateJ Secundum ordinem divisionis suae, post litam de brevi 40 et aperta narratione tra cuivit, nunc incipit de narratione probabili disputare. Probabilis, inquit, erit narratio, si in ea suerint illa omnia, quibus solet veritas inveniri: nam in his septem Omnis ad fidem argumentatio continetur.
2 esse possit nperta O praescire D pr. m. : praespicere D corr. , perspicere BFU I 2 aut DFr aut iii BO I4 itera BF: ueri D 16 primum BO IThie BFi liis D 18 nniic D: tum DF, ilei tute O Is dei tute inquit ne BO2o interduo D directus corr. ex directum D 21 aut D: sed BD 24 in D habet post si s. l. , F post nullam aliam rem no 26 sumetur BFO repetet D non DFr ne B, nec O 29 scit D in narrando υ proceditur D corr.eι B at quid om. D 32 est ita DBF sest in D s. d.): ita O 34 cum aperta F 32, possit DF: noli possit Βυ 30 et ut mei: et O 38 uti inquii mei: uli O
224쪽
natura tiostra Opinio vulgi mos
Septem illa superiora, qui s. quid . cur,l tibi, quando, quemadmodum, quibus adminiculis, omnes at lium scriptores tractarunt et in praeceptis Suarum artium reliquerunt. Verum Cicero rerum ac temporum personarumque considerans naturam, addidit illis omnitius octavam opi ni ο-lo nem, et recte. Res enim Omnes non I er Se sunt neque ex natura valent. sed opinione: neque enim eum dicimus tunicam, per se ipsam intellegimus tunicam esM. qua veStimur, Sed quia nostra nobis opinione persuasum est. cum audierimus tunicam. intellegimus rem esse, qua vestimur. Et reliqua similiter colligere possumus. Ergo Cicero omnia dicit. Hanc vero opinionem is in tribus plenam esse dicit, si id, quod dicimus, a nostra natura non abhorreat, id est ab eorum natura, pro quibus agimus, Milicet ne de pudicitia agat leno. de castilale meretrix: quod si sit, probabilis narratio non erit. Deinde ut id, quoil agimus, a populi more non abhorreat, scilicet ne contra consuetudinem audientium loquaris. si aput ilomanos narres contra iustitiaria, re ei si aput Scythas mores barbaros reprehendas. Postremo, si id, quod agimuS. cum eorum, quicumque audiunt iudicaturi, opinione consentiat. Itaque narrationem probabilem esse dicit, si in ea sint septem illa: quis, quid, cur, ubi, quando, quemadmodum, quibus adminiculis. Sed eum omnia hic posuerit, unum non posuit, id est modum, quod est quem ad modum: et 25 recte modum inter praecepta probabiliκ narrationis non posuit. Non enim, in modo fides iii, sed magis auxesis criminis. Et quoniam praecepta haec et ad coniectiiram accommodanda erant, ubi laetum negatur, merito modus esse non debuit, quia modus non excutitur, nisi factu in conceditur. Cum aulem in coniectura, ubi factum negatur, omnino esse non poterit, multo inam gis alibi modus non erit. Si autem in rellilitis statibus fuerit, auxesis lactierit, non probabilis expositio. Ergo hic videamus soptem illa absque solo modo. Persona, si personarum dignitates servabuntur: causa, si causae saetorum exstabunt: sacultas, si fuisse lacultates videbuntur: tempus, si tempus idoneum: locus, si locus opportunus. Videamus et opinionem, quae his
ab omnibus a Cicerone ij addita est: si res et ad eorum, qui agent, naturam et ad vulgi morem et ad eorum, qui audient, Opinionem accommodabitur. Si personarum dignitates servabunturJ non honores, sed prout quae Ime digna Sit. Si tempus idoneum, si spatii satis) Duo sunt tempora, unum per spa- otium, id est per intervallum, aliud per opportunitatem. Spatium est, ut unus, alter, multi dies, menses, anni. Opportunitas est Measio ex hominum
I schema deest in O 10 nec ex BFD 14 omnia dixit O IT sai Bo20 schytas D, scyllas F 27 accommodata D 28 nisi eum dieiuni B 3I expositio D: narrationis expositio BF, narrationis O inestisit 32 eausa si causas Breausas D, tactum et eausa si cavsae F 3b olimibus U: omnibus quae D seae omnibus octaua y , omnibus quoque Bo 40 ut Om. O 4l menses F: menses. menses B, mensis, menses BO anini D
225쪽
actibus facta, ut bellum, pax, ludi, seditio. Hoc est ergo quod ait. si tempus idoneum, si spatii satis . Iam cum ait 'si tempus idoneum', ostendit lempus e Se per opportunitatem. Illud autem iam praeterea considerare oportebit. ne aut cum obsit narratio. aut cum nihil prosit, tamen interponatur, aut non loco aut non quem- . admodum causa postulet narretur J Supra docuit, quae in narratione servanda sint et quemadmodum facienda: nunc iii ipsam narrationem quattuor praecepta dat. 0uaestio est enim, an ubique narrandum sit: deinde, si narrandum, quo loco narrandum: postremo, si ita, an narretur, quemadmodum causa postulet. Non ubique narrandia in est, inquit; etenim, cum obest nar- Ioratio, praetereunda est, et cum i nihil prodest, praetereunda est. Deinde. inquit. videndum est quo loco narrandum sit: saepe eitim post argumenta narrandum est, ut Cicero in Miloniana secit. t ostremo secundum causae genus narrandum est, ut quod non est praeterundum non praetereas, quod praetereundum praetereas.
best tunc, cum ipsius rei gestae expositio magnam excipit ossensionemJObest, inquit, narratio, si . cum aperis atque insinuas rei gestae qualitatem, necesse habet tibi auditorem reddere iii sensum. Uuod cum contingit, non contexte, inquit. narrare debebis nec causam omnem indicare. sed singulas causae partes proponere et his statim argumenta supponere, ut res dubia residem pro agentis accipiat voluntate. Praeterea, inquit, et cum nihil prodest, narratio praeteriri debet. Nihil autem prodest narratio, eum ita ab adversariis causa iudicibus exposita est, ut a nobis aliter narrandum non sit. Denique iam supra diximuΚ interdum non opportuno loco poni narrationem.
Verum hoc genus praecepti dissert in id tempus, quo de dispositione dictu- 25
Non, quemadmodum causa postulat, narratur, cum aut id, quod adversario prodest, dilucide et ornate exponitur, aut id, quod ipsum iuvat. Obscure dicitur et neglegentei J Praevaricatio duobus modis iit. si utilia nostrae causae cum obscuritate dicamus, aut utilia adversariorum manifeste atque Maperte proferamus. Verum haec tunc vitia sulit, si, cum id sacimus . nihil nobis prodest. Saepe enim prodest . ut tali praevaricatione aliud, quod volumus. Obtinere possimus. Nam ut oblineat Davus, ne Chremes det liliam Pamphilo. aperte narrat id, quod contra Pamphilum poterat videri. illum peregrinam amarellet silium ex ea suscepisse. Nunc secundum ordinem positae ranarrationis ad partitionis Praecepta veniamus. 22. necte habita in causa partitio inllistrem et lierspicuain totam enicit orationemJ Antequam de praeceptis partitionis dicamus. prius dicendum videtur quid intersit inter pari ilionem et divisionsem. Partitio est totius causae per partes constitutio. divi Aio est rerum sub partitione iacentium. Vorum 46 hic hoc animadvertendum est . ut definitionem partitionis noti ab eo, quid sit. sed ab eo, quid faciat, collegerit: recte' inquit habita in causa partitio inlustrent et perspicuam lotam emeit orationem . Narrationis porro desinitionem ab eo, quid sit, ficimus esse collectam: narratio est rerum gestarum aut ut gestarum expositio. Dicit ita quo partitionem duas habere partes. 45 distributionerat et aliam. quae ostendit . quid adversarii confiteantur et quid in contentione versetur. Verum iitraruntque tiarii in partium duplex essectus.
4 iani om. BO si postulat libri Tulliani s quo l. narr. sit F an addidiis iune mei: ium O l8 liabos L Fo conligii V 21-om. B 22 ium cum BF 27 aui mi id D 28 exponetur L F, aed deinde diei ive adiuuat Boda pos iam us DF et fort. clini tali praev. - possumus 35 proposita D 37 inom. D onteii II 38 prius Om. υ 44 ab eo quod F 47 esseeitis est L BFO
226쪽
Aperit causum et coiitroversiam constituit: aliud est enim, quo aperitur eausa. aliud, quo constitui uir controversia. Namque aperitur causa et narratione. in qua etiam si intellegitur, quae sit controverisi a. non lamen ab oratore constituitur: constituere est enim proponere et dicere, quid in controversia I sit. Ergo in narratione aperitur causa. non constituitur controversia. At in partitione tametsi alwriuir musa. tamen et constituitur controversia. ut non unum sit, sed utrumque fiat. Nam aperit utique eausam, quia partitin',
quamquam alio modo aperit quam in narratione: eum enim l dicit I dieturus sum de illo', aperta causa est partitione. Hoc in distributione: item inio alia partitione, cum dicitur illud manifestitui est. non negatur: illud negatur . utique aperitur causa, Sed partitione, ut diximus: in eo tamen et cou- stiluitur controversia, cum quid in consessione sit. docetur, quid tu negatione. Alia autem partitio, quae distributio nunem alur, potest aperire tantum causam res enumerando: at cum vel verba iunguntur vel oratio. quae is dicat de his esse dicendum, tunc constituitur controversia: quaestor erressuit, legatus, praetor urbanus, praetor Siciliensis.' Hoc solum dicere aperire rausam est. sed partitione per distributionem. At vero illud aditingere quare haec erit quadripertita distri hutio totius accusationis meae , hoc est constituere controversiam. Itas pie, ut diximus. partitio is species habet duas: unam, quae ii iid cum adversariis convseniat docet et quid in controversia sit. alteram, quae distri initionem Italiel membrorum in roti- quam orationem. illa superior species cum Proposuerit quid conveniat, id ipsum ad se inclinat, ut pro se faciat id. quod adversarius confitetiar: postea vero subiungit id, quod sit in controversia. Fecit hoc Cicero pro Tullio: 25 di eam, inquit, vim factam a I . Fabii familia: adversarii non negant. Hic proposuit quod adversarii sateantur. Deinde ipsum pro se secit ilicondo: l claua n uni datum esse M. Tullio concedis: vici unam rem. Item adtulixit alteram partem, in qua consessionem docet, cum dicit: vi hominibus armatis non negas: vici alteram. Post, quid ina controversia sit proponit, cuni dicit: do Io malo factum negas: de hoc iudiciuna est. Sed quoniam non in omni liegotio adversarius latetur, illa nil era adhibenda partitio est, quae distributio nuncupatiir, ubi totius causae membra ponuntur. Verum haec membra aut ea Sunt . quae vere in eodem negotio continentur, ut in Verrinis de quaestura, legatione, praeturam urbana, praetura Siciliensi, quam quadripertitam distributionem totius aerusationis suae Tullius esse dixit. Rem illa distri initio de frumento. quam serit. dicendo emplum. decumanum, aestimatum . Aut si partitio de ipsa Pausa non sumitur, ea membra ponit Orator, quae ipse ingenio invenit et sibi dicenda eonstituit, non ex negotii lactis ad causam sumptis, sed argu-4ο nientatione oratoris in causa conlocatis, ut in divinatione: Ego sic intellego, cum de pecuniis repetundis quaestio sit, si nometi cu-l8 Cie. Vert. lib. I, 34. 2b fragm. p. 102 e l. ll. Tmie. 40 Cic. in v. in caec. S. 10. I quod BD aperii causam V 2 quod eousuiuitur DB , quod constituit coit irouersiam ν el DB: ex F 6 aperiatur sed ia D in ras. 9 est causa Bohoe D: hoe est Βρυ in BF: cm. BD 10 non negatur Om. O Il et Om. O 14 eausa D, musas F I6 stellienses D haee o 24 pro M. Tullio O2s ui hominibus armatis mei: uim liom. armatis laetam es. Iulius Vicιor c. 14 p. 240, 29 ed. Dr. 34 de legatione de praei. urb. de praei. Sie. D BF I 36 illa mei: alia o 39 sumpta, sed . . eonioeata Christ 40 intelligo, iudices O 4l eum 9m. DB, si F fora. quaestio est; si quaestio sit quaestio sit si om. libri miliani
227쪽
ius pia iii ite ser alii r. lia dito in primis Spectari olior tere. lite in maxime actor rati velint ii . qui eas iniitrias passi sint. et litem minime velit is, qui eas iniurias fecisse arguatur. Item pro Sexto Roscio, cum unum cruΗen sit parricidii ac liri literea utium negotium, partitur lameli Tullius non causam, sed orationem, dividendo iii Scrimen. audaciam set lintentiam: criminis coii sic tionem accusator
Erucius suscepit. audaciae partes noscii filii de Polios cerunt, Chrysogonus autem potentia pugnBt. Λltera est . in ilua rerum rarum . de quibus erimus dicturi, breviter expositio imi ilui J Partitionis duae partes sunt, una, iplae quid cum adversariis Miconveniat indirat . et quid in controversia Sit demonstrat, altera ,. quae dicitur distributio: l haec eadem duplex: nam aut ea membra conlinet, quae in
Pausa Sunt, aut ea, quae ingenio lingit orator.
Quibus dictis intellegat fore peroratum J Prastcipit, ut partitione conpleta nihil amplius diramus pra ter conclusion m. 15 Uuast pari illo illi id conveniat et quid non conveniat ostendit i In hac liai
litione id. quod advorsarius consitsetur, ad causae noStrae cuminodi m uos docet. inclinaro debere. Et d.it cxmnplum, si dicat accusator: matrem Decisam ab Oroeste filio constat. lam cum ait 'matrem a filio constat occisam . id, quod adversarius conlitetur, ad se inclinat: considerations enim sanguinis renon videtur debuisso a lilio mater occidi. Desin de si dicat Orestes vel eius defensor constat a i lytaemnestra Agamemnonem Occisum , consessionem advorsarii sine dubio ad se inclinat: consideratione enim iuris occidi limaritus ab uxore non debuit. - Iam quid in controvorsia sit. ex iudicatione colligitur. id est . an recte Orestos malimn occiderit, cum illa patrem Occiderit Orestis. 25 Uuare accusatoris talis erit partitio: Intersectam matrem a filio cum adversario inihi convenit, cum illa occiderit Agamemnonem: an a silio occidi debue iit, quaestio est. Rei vero talis Prii partitio: Interfectum a Clytaemnestra Agamemnonem convenit: an a filio i lyla omnestra debuerit occidi, quae-
Uuae autem partitio rerum distribulam continet expositioni in . haec habere debet hi evitatem, absolutionem, paucitatemJ In omni distributione, sive piam habet orator in membris ui gotii sive ipiam in membris, quae ipse sormat et fingit dicenda. servare debet haec irin, hi evitat sem, absolution in . paucitatem. Brevitas in verbis est, absolutio in toto, paucitas in generibus. V Drsevitas sest . cum nisi nocessarium nullum adsumitur vel humi ut sic partiamur dicemus de decumano frumento, duimh de emptu. postremo de aesti in alia . non: dicemus do it cumano frumento. deinde, ubi maius est crimen. de luod Sol Pi publicis proliis ionparari, postremo, ubi nihil avaritia Verris inuicti tua r liquit, dic mus etiam de nosti malo frumento. Haec 40 itaque superstita verborum in brevi late partitionis vitare dei, mus. ut animus auditoris non viti bis. Srd rchus potius Drculi tur.
libri 6 ot in potentiam T depoposcerunt mei: ut Lamb. coniecit ad Roscianam:
poposcerunt O et libri Tulliam tu ponitur distributiva BD, sed O distrib. J I 2
aut ea n : autem II, 1int BiF 13 nui iliane F Id ut BF: ui a D 10 ei liuid DF: nut quid BD 2l matrem V 22 cir temestra mei Λgamemnonem maritumVO 24 ab uxore maritus O 26 aduersariis B 30 est Om. D 34 haec tria debet F 35 est iu uerbis F 38 non ChrisI: nunc libri, xed D m. 2 in ras. dicemus B: cemus D , docemus I F 4s uerris iuris inisci ii in F
228쪽
Haec in hoc genere idcirco est utilisJ in hoc genere, id est in distributione, brevitas utilis est ad animos auditorum non verbis, Sed rebus potius
Ahsolutio est, per quam omnia, quae incidunt in causam, genera, des quibus dicendum est. amplectimur in partitioneJ Absolutionum tunc lacimus,
si omnia, quae incidunt in causam, partientes t onamus. Haec, quae incidunt, omnia nunc speciebus confici possunt, nunc generibus. Quoniam autem Specierum maior est multitudo, angustior generum vis et natura, ylippe cum genus multas in se species teneat, qui facit Iiartitionem du speciebus omnitius is causae incidentibus, absolutionem quidem scrvat, i luod omnes species in partitione proponit, sed peccat, quod specierum latior distributio est et in partitione amplius quam quattuor partes Omnino eSse non debent. Ergo ut absolutio melius in distributione servetur, species illae ad genera reservandae sunt, ut paucis generibus eum Ap ius omnes conplexi suerimus, absolutio-ro nem conificiamus, quod omnia, et liaiieitatem, quod genera. '' quae incidunt in causam, in distributione conlocare debemus, ne aut utile aliquod genus Praetereamus aut postea causae, quod est vitiosius, inseramus. si Paucitas in partitione servatur, Si genera ipsa rerum ponuntur ne pie permixte eum partibus inplicanturJ Tune, inquit, pauca in partitione conlo-20 eamus, cum quid Sit genus, quid sit Species, iam scimus, ne cum generibus species inpliceimis. Itaque Si Studere volumus pauci lati, etiam genera pauca in partitione conlocare debemus. Nam genus est, quod Plures partes amplectitur, ut animul, pars est, quae Subest generi, ut equus. Sed Saepe eadem res alii genus, alii pars est: ta nam homo animalis pars est, Thehani aut Troiani genus. J πιν Graeci substantiae et accidenti genus ponunt, Sed Iton bene: pars enim omnis generi suo similiA esse debet. Substantia porro res est, quae aliis rebus subest eapax accidentium itualitatum: deinde accidens est id, iluod in substantiam cadit. Quare, quoniam illud Superius ον utrumque esSe non potest, non ad recte substantiae et accidenti genus factum est. Ergo, quoniam praecipimus, ut species generi Semper similes esse debeant. videamus, ubi hic Cicero quasi videatur errasse: nam posuit hominum reSliectu duplici, ut ad inferiora genus sit, ad superiora specieS. IIuic animal praeposuit, ut Speciem saceret id, quod homo: cum id ipsum genuS Vellet ostendere, quod 35 homo est, subiecit huic speciem, Troianum, Thebanum. Nonne videtur esse vitiosum . quod cum homo Substantia sit, Troianus autem vel Thebanus accidens' Etenim parum recta subiectio est sub eo, quod substantia sit, id quod est accidens conlocari: nam rectum illud praeceptum est in faciendis generi bus et speciebus et individuis, rem aut substantialem in omnibus esse Servan- 40 dam aut accidens, ut cum in genere Sit Substantia, et in genere ei in specie et in individuo siti Animal namque substantia est: huic cum Suppono Speciem, substantia esse debet; suppono autem hominem. Item cum suppono homini Ciceronem, substantiam pono: sic laetum est ut in omnibus substantia ser-
b in partitione Om. O tunc D in ras. 9 conlinent BF 1l in Din. F l 3 in distrib. melius O I4 absol. conficiamus et paucitatem. absolutio est Pur il iam omnia genera quae F id genera. Omnia genera, miae Christ I 6 collocamus ne RO I8
partitionem D 10 permixtae F colloeare debemus O 20 sciamus Uynynet iam ne D 28 est ei quod D 3l praecepimus D similis esse debeat D DOM ad quod homo D, id quod homo testi O M subiecit enim huic F Tro
ianum Orelli: romanum mei 30 romanus autem mei uel D: nui BFD 39 seruandam D eor . eae secundam q0 accidens D: accidentem Bi, accidentalem BFO
eruaretur led ur punctatum 14 ei:
229쪽
varetii r. lyari ratiotis si id, quod genus est, accidens fuerit, etiam speciem accidens dei, eo eoidueare, pariter et individuum: ut . genus ponam eolorem; arcidit enim color eorpori: huic ruin suppono speciem. allium vel nigrum. intellego pi hoc ii in liis in ei long Psse. Eritque Eliam similis ratio, cum subalbo pono hoc albutia. luod est individitum: individuum est enim. quod oculis digitoque monstratur. Eigo et album et color accidentia euncta sunt, corporis scilicet. quantobrem Troianus et Thebanus accidentia sunt: accidunt enim substantiae cuilibet. aut homini aut equo. Cicero vero hominem ponit, id est substantiam. et recte facit huic genus dando animal; namque animal RubStantia est. Non recto autem. cum homini speciem supponeret. Theba-Dinum et Troianum subpositit, quoniam haec, ut diximus, accidentia sunt. Sed hoc frustra in quaestionem venit: licet enim id, quod acciden A est. poni in substantiam cum eo ipso sibi copulato, cui supponitur, ut puta. homo, ut diximus, animalis syecies est, hominis vero species est Thebanus. quod est accidens: hic non Thebanu in solum audire des o, sed hominem Thebanum, iaul sinuat olim Thebano ol hominein audiendo satiam id, quod est accid ns. substantiale. hiare Cicero recte holninem animalis speciem posuit. et genus
Thebani aut Troiani. hominis scilicet. Itaque. inquit, ideo diligentius genera lpi species generum desinire voluinus, ut intellectis aperte generibus, quo brevior sit partitio. etiam genera pauca in partitione eadem conlocemus. m23. Nam qui ita partitur: ostendam propter cupiditatem et audaciam et avariliam adversariorum J In partitione . quae dicitur distrihulio, tria semper dicit esse servanda: brevitatem. absolutionem, pauci talem. Brevitas in verbis est. absolutio, ut omnia genera, quae in causam inriduni, in partitione ponamus. Pauritas, ut sola rerum genera, quae partium sunt, absque partibus 25 suis in partitione putiamus, et quae genera partim aliorum gen Prum esse non possint. Nunc ita pie de paucitate tractatus est, et dat exemplum vitiosae distributionis. id est . in qua genus ot pars eius Simul posita sunt. Nam qui ua' inquit partitur: ostendam propter cupiditatem et audaciam et avaritiam adversariorum , is . inquit, Prravit: selenim paucitatem servat se neAcivit, si suquidem non sola rerum genera posuerit, sed et genus et puriem generis: cupiditas enim genus est. pars rupiditatis avaritia. Ergo in supprioribus quid sari nilum esset ostendit . nune quid non faciendum. Et haec soro bipertita Praeceptorum omnium disciplina est.
lloc igitur illandum psil ut sciamus nunc illud praecipi. quod faciendum amnon sit.
0uod si quod in genus plures incident partes. id cum in prima partilione causae Prit sin siliciter expositum J Genera, inquit, ipsa rorimi in Par lilion pononda gunt. sed, si cui generi Parios suas fuerit necesso supponi. postquam, inquit. partitionem coi porimus exequi pi ad id gi nug venerimus. Miunc nos partes eius convenit ex Idicare: in partitione tamen parteA generi iungere non debemuR. Iu tractatibus iri aestionum debemus de generis partibus dispulsrP.
Atque illud quoque pertinet ad paucitatemJ Quoniam de paucitate iractatus est, atque illud quoque pertinet ad paucitatem', inquit ne plura quam 452 aeeidens mei: aeeidentis O 6 eolor DB: hoe album F 7 Troianus Orelli: ronianus mei I 0 hominis B supponet D ii troianum BFt rodanum D. σω. t aup. r 12 in substantia F 13 ut diximus De ut om. D . eum dicimus Fin hominem O 22 dicit semper O 24 partitionem F ante rasuram 22 sola genera rerum F quae genera partium fiunt quae partium genera sunt B 27 possunt BO at posuit BFD 35 Hoc ut se iam us DF: Hoe igitur uitandum est, ne cuius genus Posuerisi Hoc igitur liliandum est . ut sciamus D 37 plures Om. D
230쪽
satis est nos demonstraturos esse dicamus': hoc modo' inquit: ostendam adversarios, quod arguimus, et voluisse et potuisse et secisse . cum in tertio cuncta sint: deinde' inquit cum simplex quiddam in controversia sit, nos lamen distributione utamur'. 5 Ae sunt alia quoque praecepta partitionum, stilae ad hunc usum oratorium non tanto opere pertineantJ Ostendit partitionum inulta i esse alia praecepta, sed lamen quae ad philosophiam, non ad rhetoricam pertineant. Ad philosophiam. inquit, de flua haec ipsa praecepta transtulimus, ideo, inquit, quia 'nihil' horum 'in reliquis artibus inveniebamus . Ostendit haec de paris titione praecepta Latinos numquam habuisse in artibus suis, se primum transtulisse de GraeciS.
Atque his de partitione praeceptis in omni dictione meminisse oportebi Extremum hoc dat in partitione praeceptum, ut quod primum in partitione
ponimus, id primum adgrediamur et explicemus, quod secundum ponimus, i 5 ut secundo adgrediamur loco, quod tertium, tertio: postremo et finitis per ordinem suum partibus dictionem omnem extremis epilogis concludamus. l24. Confirmatio est, per quam argumentando noStrae causae fidem et auctoritatem et firmamentum adii ingit oratii J Desinitio confirmationis non per id, quod est, sed per id, quod facit. Et quod ait nostrae causae , communere praeceptum est tam defensoris illiam accusatoris; uterque enim utroque Sem per utitur, id est et coni irmatione et reprehelisinite. Scire autem debemus exordium, narrationem, lini titionem et colu lusionem in omnibus causae generibus vel constitutionibus generali disciplina eadem praecepta retinere: confirmationem vero et reprehensionem per singula causarum genera vel sin-25 gulas constitiationes dixersa et propria seinper habere praecepta. Nunc itaque iuxta ordinem partium post partitionem tractat de confirmatione. Et quoniam, ut supra diximus, in Singulis causarum generibus vel constitutionibus diversa ut propria habet praecepta, quia mora est, ut per Singulas species confirmationis praecepta dicantur. generaliter et confuse praecipit, ilitibus de locis argumentandi rationibus tractis in omni causarum genero vel in omnibus simul constitutionibus conlirmatio effici possit. Et hoc in primo libro
agitur, id est, ut in omne genus formamque causarum is laedam communi las BP-gumen lationum velut Silva ponatur. Secundus aulem liber hoc continet, ut in singulis causarum generibus ac formis propria et certa et diversa praecepta asi, Separentur. de primo libro cunctis argumentandi rationibus tractis. Per quam argumentando Hoc enim proprium confirmationis est: alioquin et narratio fidem facit. sed non argumentando iidem et auctoritatem et firmamentum. Fides est argumentum, spio crimen probamus, id est fidem crimini facimus: auctoritas est argumentum verius atque honestius et cui 40 quasi necesse lial, eat credi: Iitana in oratum Pest i reberrima argumentatio. Omnis res argumentando confirmis lui J Omnis res, sed quae in υποθεσει est . quae causa dicitur. uius causae ista desiniti , est; 'lis cum certa per-SOna'. Haec is i id 'in omnis rus i x illis septem locis argumenta contrahit: qui S. illi id. sur. ubi, quando, quemadmodum, quibus admini- 44 culis. Verum ex his duo prima omnem vim argumentationis continent,l delevit Capp. 2 ei ante uoluisse D s. l. 6 tantopere mei pertineaut BF: pertimeant 19. pertinent O T non quae ad D eoo . FO 7 et S philosophicam D 9 reliquis mei: celeris D l3 ad extronium D tb et D: om. BFO3l ac certa D 36 est confirmationis; alioqui o 41 conitinia lui J omnis res mei:
coufirmatur aut ex eo, quod personis, aut ex eo, illiud negotiis est oti ribulumJ Omnis res Rrgumentando constrmatur O: h utit scio an rectior ait haec distinctio: Omnis resJArgumentando conlirmatur omnis r etc. YnoTεci mei 43 forι. Ac quidem