장음표시 사용
231쪽
quinque reli illia secundo subiacent. ita tuu duo haec prima quis et quid
apertioribus Dominibus Cicero et ad opus vicini rihus nuncupavit, id est, personam et dictum factumve, quod negotium est. Itaque omnis res confirmatur aut ex ad tributis personae argumentis sumptis aut ex adtributis negotio. t ei sonis autem adtribula Sunt undecim: nomen, natura, victus, fortuna, ha- bbilus, adsectio, studium. consilia, lacta. casus, orationes. itaque si haec omnia adtribula personae sunt, quae sit ipsa persona, videamus. Nomen esse non potest, quia prinus in adtributum personae est: li Orno esse non potest, pila uatura personae ad tributum est et natura inori alium in duo dividitur. intromines et seras. Quae est ergo persona' illa scilicet, ipiae in pronomini- lobiis sinitis est . ut ego tu ille. llic haec hoc . itaque ex persona nulla argumentatio potest sumi uin nim dixero hic'. quod arguinei itum feci' Ex altribulis aulein personae sumitur omnis argumentatio, per thiae se aperii et quibus impletur ipsa persona. Ad tributis suis igitur personarum omnium vis probatur. 15 Nomen est unius cuius lue personaeJ Antequam ad hoc nomen. quintdesini eliduni est, velitamus, prius de significantia nominis dicamus. Nomen hoc, thiod sonat uomen, quattuor significantias habet. Una talis est . quae in appellatione rerum tinini uni est. Verba autem nostra omnia rerum nomina Sum, lit 'salio. curro': utiliue his omnibus res significantur. Unde multi millum sapientissi ilium ac bestissimulta esse dixerunt, qui relius nomina inpυ- Suit: certe ut sciamus omnes partes orationis, id est omne quod los luimur, nomina esse rorum. Cum de Sibyllae restiui sis ageretur in responsis autem omnes octo partes Orali aliis sueri ut necesse est l. quid ait Vergilius' soliisque notas et nomina mandat. Ergo haec una significantia nominis. 25 plae in Oninium rerum appellatione est. Alia nominis siguilicantia talis
est. ι pia iitiam Ii artem oratio uis de octo partihu A si alionis videmus eme sigilatam, ut nomen. pronomen, verbum': tertia numinis proprii, ui lioniinis. ut deorum: quarta autem haec quadripertita est, qua una quaeque persondsinu alterius coni iiiiiiiione signatur. Et ut Sciamus uuam de illa altuor hanc :iuesse signi litat in nem nominis, Sic propOSuit, ut ostenderet, quod nunteii eSSet deliniturus. Nomen est' inquit cuique personae. quo quaeque Suo propriuel certo vocabulo appellatur'. Ergo ut proprium personae hoc ni in v et certimi sit. per i piat litor tenditur, Praenomen. nomen, roguomen, agnomen. l 'ra num ii porro interdum una, in lordum duabus. intordum tribus litteris .aacunt inolit r. ut i I. Gaius . ut Gii. Gnaeus, ut Sex. Sextus: suit lite numitilla apiit maturos nostros praenominis ratio: nam set Uii intuita ideo di xor iiii l. ipiod quinto fortassis loco natus esset, El I.lixium ideo. quod tartaSSe Setiuiliti lucis exortus. Verum quoniam haec apiit nos ratio nihil valet, Argi me illi uia de praenomine non quaeremus. Nomen porro maiorum est tractum ii
mei: persona nitri binis suis. lguxir personorum omni uni vis probatur nominetiuitis cui iis lite personae o tu est unius cuius ille personae D: est cui suo personae F. si cluo i mii euique Porsonae clatur, qtio suo qudieque proprio et certo vocabuli
ni pellatur BD cum timin Tulitanis is est Λυ post quRe habent 24 qui l om. υ25 nominis est 26 rerum Christ: verhorum libri: ef. n. I9 29 haec Din. F 32 cuique personae DB: quod uui cuique personae datur Φυ sed datur Us. l. suo qnaeque o 34 nomen praenomen F 31 interdum duabus N in tu 2: om. DB F 36 C. Catua D in. Gneus D IF. Ν. Cnaeus O 38 ideo quia υl0 qtinereinus LM: quaeri imis D BFD nomen ς: eogilomeli mei
232쪽
ex familia vel sanguine: ut Tullius et Cornelius. Cognomen utilem proprium
pei Sonae est, ut Cicero, ut Scipio. Iam agnomen extrinsecus venit, et venit tribus modis, aut ex animo aut ex corpore aut ex fortuna: ex animo, sicut Superbus et lutis, ex corpore, Sicut Crassus et Pulcher, ex fortuita, sicut
Africanus et Creticus. Uuattuor his tui pie partibus personae proprium et
certum nomen includitur: praenomine, nomine, cognomine. agnomine, ut praenomen Publius . non rem Cornelius, Scipio cognomen, Africanus agnomen. Argumentum autem, Si necesse fuerit, tu tribus il uaeremus, in nomine, cognomine, agnomine. Ilai pie de similionis istius haec est propositio: ii, nomen est cui Hie personae'. Deinde hinc incipit definitio luo quae pie suo , id est voca hulo. Sed quod suum est. liotest esSQ commune eum fratribus, cum propiti tuis, ut Tullius: multi itaque Tullii, si ita nomen ex sanguine est. Deinde addit prJprio . Rursus ut vocabulum proprium potest esse commune, ut Cicero proprium vorabulum, Seil lamen multi possunt esse Ci- i5 cerones. Itaque addidit 'certum', Scilicet quod ex omnibus quattuor constat. quo unius cuiuSque personae verum et non nisi eius possit nomen intellegi: et recte 'certinia nomen': interdum enim ex libidine et ipiadam obtrectatione nomen inlio uitur, ut illud in Sallustio: tyrannumque ut i innam apti et Iantes. Ita siue liuilis modi nomen certum eSse non potest. QuotienS-20 cumque autem specialiter ali pi id volumus iu cludere, his trihus includimus Suo, proprio, rei in . ut Tullius: suis eum certis prolariis lite criminibus accusabo. l. Naturam ilisam definire dissicile estJ Haec ratio est, ut dissicilis sit naturae diffinitio: etenim aput sapienses coulentio est, quid prius Sit, deus auus natura. Si natura prior est, ergo deus natus est: alitui deus nasci non pia: luit. Rursus, Si deus prior est, nata eSt natura: ipi ad Si nasci potuit natura. inciliit non esse natura. Ila lue naturae difficilis doli uitio ost. Dissicilis' i mittit: ali inpi in Ostendit posse definiri. Donique. sapientes ilia illam sic ile siniere naturam: natura est ignis artifex quadam via vadens in res sensibiles procreandas;:ui ctenim manifeSlum est Omnia lirincipe igne generari. Plato autem sic definivit: natura est dei voluntas. Et intur coleras haec magis probauda delinitio: nam si deus et natura ita sunt, ut Ox his alterum prius non Sit necesse est autem ex primo nasci, siti Od Secundum est, deinde si spiod nascitur nec deus est Hec natura . recte naturam dei dixit esse volunt alom: deus enim seinper: v, voluerit et velit necesse est. lla quoniam nasci natura non potuit, Si dei voluntas est, ut d us nasci non potuit, nec natura. illud autem scire de-
hemus, naturam illud esso ipiod mundum, ultra mundum naturam non Psse, Sed deum: Voluntatem aut uti dei, i pia mundus PSt, eandem DSSu Nn
turam. Itaque hic Cicero naturae Iirincipalem definitio item dimisit, dixit
I ei Cornelius nos: e Corneliis D , Cornelius ex Coritellis D us D cognomen ς: nomen mei 2 cicero et scipio F' 4 et pius L F: ut plus D ul pulcher D I Publius praenomen BD cognomen scipio F 8 cluneri inus δ' corr. 10 suo cluaeque O 1 I i. e. uo bulo Db: et proprio uocabulo appellatur Fis quod unius F IT obirectione D 2l suis eum mei: Euin suis, eum O23 est ratio I 2b si natura om. D deus ergo B potesι F 26 nati ira est nata F 27 incipit non esse mei: incepit esse O: de vi conclusiva verbi incipere v. uase misceli. philol. III. Io. dissicilis inquit 19 pr. m. r dii uilis dellii itio naturae secundum Platonem vel alios supientes iiiiiiiii UBFD ex foeda interpolatione alio
233쪽
autem esse dimicilem. Partes autem eius eiiumerat, sed 'quarum' inquit indigemuS .
animalis inam inalis divina mortalis
persona animi corporis extrinsecus
Itaque partem illam naturae reliquit, quae inanimalia generat: neque enim eius indiget, qui rhetoricam scrihit. Illius autem naturae partes exequitur, i, quae motu suo in rebus agit aliquid , id est, quae vivit. Etenim ille, qui rhetoricam scribit, praeceptis suis personam debet includere: persona autem homo: huius itaque naturae indigemus, in qua homo. Haec igitur natura, quae motu suo in rebus aliquid agit. principaliter in duo scinditur. in divi-uam naturam et in mortalem. Ac divina quidem natura ad rhetoricam non pertinet, et ideo hanc omisit. Sciri tanti ii debet, ilitia loco argumenti sapererum divinarum inducitur dispulatio, ut illud est: quae res faciat ut
vigeamus, quae ut occidamus. Sed hoc ad rhetoricam, non tamen ex rhetorica descendit. Itaque confert se ad mortalem naturam, rursusque hanc in duo dividit, in homines et in hestias. Omne, luod extra hominem et in vivit cum anima et corpore, bestias nominavit. Removeamus itaque et naturam illam mortalem, quae bestiarum est, hancque solani inspiciamus, in qua homineS Sunt, et de eadem natura circa certam personam inventa dupliciter argumenta capiamus. Etenim ea, quae in homine sunt naturae, nunc tantum naturae sunt, nunc ita naturae. ut et industriae vel artis esse credantur. Tripliciter autem debemus in homine inspicere atque explorare naturam: quae Sit natura animi, quae corporis, quae extrinsecus. Verum quae in homine extrinsecus sunt, ea tantum naturae sunt: quae autem in homine animi vel corporis sunt, ea et naturae possunt esse et disciplinae. Itaque primum videamus, quae natura in homine sint extrinsecus, ut sexus. Sexus enim autantum naturae est nec ex disciplina pol test aliquando contingere: ita et natio et patria et cognatio et aetas tantum naturae sunt. Natio est, inquit, ut COH- sideres, utrum Graecus sit an barbarus: hoc secundum ipsorum Graecorum
Sententiam, qui absque se reliquos harbaros appellabant. Patria est, inquit. ut consideres Atheniensis an Lacedaemonius, Aquileiensis an Mediolanensis sit. Cognatio est, inquit. ut consideres, quibus maioribus oriundus sit, unde Sanguinem ducat: sit lite hinc optimum argumentum, ut illud est in Vergilio:
3 schema, quod addidimus, exstat in DBF. om. edd. I 0 scripsti D 12 illesaudere D 13 homo est F 13 qua homo DB . qua h. est F, qua est h. Gl6 praetermisit F 10 diacendit D 24 in homine sunt naturae D: in hominis sum natura BFG 2b credatur D 26 iuspicere Dur considerare F in raκ. iu 2 30 naturae Orelli, ut sit genet. sinsul. numeri sint Capyeronier: sit meis sit. Extrinsecus edd. extrinsecus illud signisseat, quod ab arte vel disciylina vel iu-auκιris nostra nequaquam pendet'. Capp. 32 considerares D 36 Cognatio, inquit, est o malobus D
234쪽
bellu in ne inseri e paralis, Laome lontiadae. Sed et hoc argu inent uni quasi ex li omitte fieri videtur, qnod ait 'Laomedontiadae . cum hic ex natura colligenda noliis insinuet argumenta. Hoc itaque interest, i quod
in nomine ex sono ipso nominis colligimus argiundiatum, ut ex Verre, quod everrat provinciant. in natura autem non ex nominis sono, sed ex eius actu vel moribus, cuius nomen PSt. Colligimus argumentum. F lenim eum dicimus Laomedontiadae . in sono nominis nihil Pst. in actu autem Laomedontis perfidiae positum est argumentum. Aetalem autem, inquit, inspicere debemus, utrum puer sit an grandior an M nex, ut cuicumque auiali crimen, quod agiis tur, aut convenire aut non convenire doceamus. Haec de his, quae extrin-8ecus Sunt, quae tantum naturae: nunc venit ad ea, quae corporis et animi sunt et quae tam naturae quam disciplinae esse Rossint. Etenim interdum per se multum valet natura. interdum tenuis ot infirma est: disciplina enim vel usu saepe mutatur. Enumerat itaque . quae ista sint veluti commu-15 nia, ut consideremus. utrum aliquis valens an inbecilluq sit. longus an brevis. formonsus an deformis. vi lux an tardus: haec omnia cor 'Oris Sunt, quae lacile videmus saepe hominibus ex natura, sarpe ex arte contingere. Deinde, inquit. debemus inspicere memor an obliviosus sit, comis. Osticiosus, Pudens. Patiens. an contra: haec rursus omnia animi sunt. ipiae similiter videmus relam ex natura nobis quam ex arte provenire. Verum cuncta ista, inquit, quae animi et corporis sunt. ipiamquam saepe et ex disciplina vel arte contingant. lamen qualia vel quanta Rint, non nisi in sola natura considerare debemus. Ea aulem, quae industria coliparantur, in habitu rectius considerabimus.
25 25. In victu considerare oportetJ Victus hominis est omne illud tempus a puerilia usque ad id, quo agit vel quo de agitur. Itaque considerare debemus . non apiit quos natus sit, quod naturae est. sed aput quos educatus.
unde incipit victus. 'Aput quos' inquit: inlpi Est enim inspicero illorum vitam. aput quos educatus sit: ex his senim vivendi potuit capere disciplinam. M sed quia homines interdum non ut volunt seducant, ali tua necessitato conpulsi squippe et severiores saepe dissolutius et dissolutiores Eaepe severius educant , recte quaerendum dicit. non solum aput quos educatus sit. Sed etiam 'quo more' educatus sit. Deinde . inquit, inspicere debemus. ad cuius arbitrium sit educatus. id est patris. patrui . cognati. alienioris. Animadver- M tamus itaque, ut victus a primis auriis lisque ad aetates alias protendatur. Dixit primo quaerendum, quemadmodum sit educatus: hoc quemadmodum 'in tria dixisti: aput pios. quo more, cuius arbitratu. DPinde educatus puer solet discendus litteras sortiri eas lemque liberales. ita pie tui liberales litteras discit. duplices habere debet magistros, qui faciant virum bonumis et qui faciant dicendi peritum. et his duobus plenus orator. Rectu ergo etiam hoc l quaerendum, quos habuerit artium liberalium magistros. quos vivendi praeceptores'. ita non utrum habuerit magistros, utrum vivi radi praeceptores, sed ituos habuerit quaerendum. Deinde etiam hic animadveri Aen. 3 . 248. 3 influit ei fieri argumenta B b eiiertai Bi ex sono nominis U sed eriis BF actum D stbrt. quod arguitur il naturae fiunt i 2 possunt δ' OIb iubecillis BFO l8 prudens BO 2l ei ex D: ex BFD 23 educautur λ 26 qnod agit O uel quo de agitiae mei: om. O, v. q. de eo ngitur Chris 27 quod natura est μ' s. l. edueatu sit sit educatus Γυ ηι dissollitius ei Om. D 34 alienioris D p . m. i an alieniori D BO. an alieni eris F 36 ui dixti D BFD 40 ei in his F plenuin oratorem BFυ 41 quaerendum est F 42 itaque νυ
235쪽
lenitiis ordo e kt: lius lilii alii litteras ilia is didicerit et certam vivendi ac eo perit disciplina iii, tunc necesse est ut hali re incipiat amicos . sed illi aerendunt mi illi alii, iis alniciis utatur': amicus enim milii esse non potest nisi similis ni eLDeinde ipio in negotio, qu3estu et artificio sit occupatus' quaerendum; necesse est enim ut in vita nostra alii luid agamus, quo nos occupemus. Ei liic saetus in vita aliquid agentium triplex est: nam aut negotium est . ub merca tura . ut militia. ut agri cultura et cetera, aut quaeStus e St. ut praeco, ut parasitus, ut scaenicus Et Similia, aut arti licium. ut artem scilicet utiquam plene cognitam aut exerceas aut ii 'adas . ut Orator, ut rite lor et alia liuiusmodi. . lioqui seire aliquid persecte et exercere nolle ii alii lus est: deinde alii luid in non plene scire neque id quodcumque exercere adsectio Pst: verum uniuscuius pio rei et habitus et a disclio si exerceatur et iii actu sit. vii lus est.. nimadvertendum. inquit, etiam tuo modo rem familiarent administi ε i. qua consuetudine domestica sit': ex rebus o nim privalis et domesticis, quemad-niodum quis in re publica viva l. facile Possumus agnoscere. 11 in fortuna quaeriturJ Hoc iluasi naturae esse magis vidi tur, ut servus quis an liber Ait: servi enim saepe nascuntur: sed ut lareamus. ut inulti saepe ex fortuna servi sint, etiam illos qui nascuntur ex fortuna servos essum alii festum e Ri. Et vim ex captivis primum servi facti sunt: captivitas bello: in bello non nisi in orta fortuna: itaque servum esse fortunae est. Iloc etiam hi in fortuna cori Riderandum portiniosus sit an letiuis. Pri aliis au cum polus late . Sed is ita non uno modo rapimus potestatum, recise addidit 'si i una potestate. iure an iniuria'. linc etiam fortunae est. iii videamus utrum felix clarus. aueontra sit . insiderare otiam di h mus, non uirum liberos habeat. quod naturas est. sed 'ipialis liberos habeat . ut est illud in Vergiliti: Vade. ait, no felix nati pietate. Non italo felix. sed nati pietate: itaque in eo fortunam iii spexit. iptippi vade, ait, o felix' ii upiit: facit enim fortuna felicem. 0uod si, in liti t. is . ruius victus si in 'rili tr. mortitus erit. l Ot le morte, sed de mortis eius g nere quaeretur: alio pii mors naturae est Habitum alite in hillic appella linis . ait in i aut corporis rons talit ni Pl ab- An solutam aliqua in re persectionemJ llabit iis . inquit, iste est alicuius rei sive in animo sive in corpore a nati ira coepta, sed usu roni Ohol ala ut pluit a persectio: scire enim ille ite ali sis id fiat, iliis est, tu in si id volueriς exercero, victus Pst. Videamus itaque hahil iiiiii qualem Psse dical: ut virtutem'. inquii: lii chabitus animi. Virtus alii iii quadruplex. iustitia, temperantia, sortitudo, aciprii dei ilia. Sed tunc hahiliis. Si virliit m ita teli ea liniis acceptam. iit i ii in pia iii a semel conparata I Prydonitis. Nam si DP lii ei iter Sua cuique rei lda in iis et aliqualido rapiamus. iam iii stilia se liabili iiii per i litellis, orantiam noti tenemus . similiter el circa reliquas virilites: ila pnim est habili is delinitus: habili mi etippellam iis animi alii eorporis constantem et absolutam ali lita in re M persectionem': ahqoluta. ut plena sit, constans, ui scin per eadem sit neque
236쪽
aliqtialido a Se recellat, et titiae est vere lial, iliis. Dein tu aut artis' inquit alicuius lierceptioneni', ut liula: ego ritetoricani lileile quidem novi, Sed exercere nolo. Itaque licet lion exerceam . in eo tamen, quod ritet Orieani plene novi. habeo oratoris habitum: Ra et iii ceteris artibus plena perceptio has bittis Ust. Aut quamvis scientiamJ Inter scientiam et artem linc interest. Ars iluidem duplex est. iiiia iii scientia. alia in actu. Verum scientia rursus duplex Dst: est scientia artis. est liciti artis: neque enim aurum, gruimas probare artis Est . aut scire quot milia hori limini in illo sint l,opulo. quanto spatio iii haec urbs ab illa distet: haec ita pie scientia esl, sed non artis. Sed quoniam et artis est, quaelibet. inquit. scientia, si plena in nobis hierit, habitus nuncupatur. Sed hi icus pie de habitu animi. Deinde . inquit, Pi corporis aliqua commoditas studio et industria conparata habitiis dicitur. ut si corpus palaestra roboremus, si velocitatem nobis exercendi studio conparentus. Verumio et animi et corporis habitum Cicero in bonis collocavit: quipite habitum dixit esse virtutem aut artis perceptionem. detullo aliquam corporis commoditatem. Ita et Aristoteles habiliam omnem iii bonis posuit. rum secundum delinitioilem possit et tu malis habitus esse. Nam si ii semus semper operam ut nihil intellogamus. studio stulti sumus. ot erit hic habitus imi ustria conpara mi lus; et rursuΝ, si exercilium rorporis devissemus. studio iii hec illi sumus: eritaeque hic habitus eoi puris industria conparatus. Sod nescio quo modo reci habitus malorum non est positus neque a Ci Prone neque ab hristotele; nam si hoc ipsum nomen inspiciam iis et eius sonum, viileamus 'liabitum' dictum osse ab eo quod hahere' voluerimus. Natura autem nostra latis est, ut num-25 quam mala velimus: malorum ergo essse habitus non videtur, est lamen. Nam ei Catilina habitu malus fuit. id est . malitiam sibi industria conparavit. Adsertio est animi aut corporis ex tempore aliqua de causa commutatioJlla hilum esse diximus sive in animo sive in corpore alicuius rei persectionem. At contra sive in animo sive in corpore alicuius roi ilichi alio adsertio est. In quae subito aliqua ratione nascitur, mox rer ssura. ut si ii iid si nobis boni nuntietur et laeti esse incipiamus, si ii iid videamus et id ipsum concupiscamus, vel aliquid timere incipiamus, si moleste ferri , istae Omnes animi sunt sectiones: deinde corporis . si subito in morbum incidamus. si aliquid in nobis debilitetur. sed ad tempus, post autem sanetur. Hae itaque erunt addo laetiones corporis et reli tuae eis sinulus. Studium aut oua eslJ Studium est, inquit, ad altiluam rem adsidua et vehem iis animi cum magna voluntate Occupatio. Alio liti adsidua et uphemens esse non potest . si in ipso operi' non habu rit , oluntat m. Et dat res. non ip ae studium situ. sed iluarum Studium sit: ut philosophiae' inquit. non ut philosophia, ut 'poeticae aut geometricae. litterarum', imn poetica et geo-
ars duplex est in scientia in acti,nriis non ariis R iiel gemmas V l 5 in bonis collocauit B: tu liouis exercendi studio colloeauit F. in bonis ex preendi si iidio conparat et animi ei corporis habituni cicero in bonis collo-
237쪽
niel rica . litterae. Itaque Si quid i vehementer et cum magna voluntate volumus, studium est: deinde si id, quod volumus. aliqua ex parte consequimur, adlectio est: sin autem plenum et persectum tenemus. habitus est. Quod si hoc ipsum plenum vel semiplenum agendo exercere voluerimus, Prit victus. Ita unum qualitate diversa in multa adtribi ita convertitur. 5Consilium ostJ Duo semper sunt, unde dubitamus et unde consilium est: aut enim ut faciamus aliquid quaerimus, aut ut non faciamus. Ita et leges. quast consilio Scrihuntur, duo semper haec eontinent: aut fieri iubent aut fieri prohibent. Sed quia . cum de re aliqua dubitamus. incerta quaedam ratio in andi pili cogitatione versatur. postquam id ipsum statueris, erit ex- 10 cogitata ratio, et ideo excogitata, quia suerat iam ante cogitata ratio, quod consilium est. Facta autem et casus et Orationes J Ex his quoque non minima colligimus argumenta, ut de lactis personae argumenta capiamus, do dictis, de his. quae ei a riderunt, ut ita nanini , ut morbus, ut orbitas et reliqua similia. io Verniit hapc per tria, inquit. tempora debsemus inspicere: tunc enim de su- luro argumentum possumus sacere, si ila et ante fuisse doceamus. ut puta: quia hoe Deit hoc facit, etiam hoe facturus est: quia hoc passus est hoc patitur, hoc etiam passurus est: quia hoc dixit hoc dicit, hoc etiam dicturus est. Hucusque autem adtribula personae. 2026. Ac personis quidem haec videntur esse attributa, negotiis autemJ Septem sunt quidem, ut diximus, elementa, unde omnis argumentatio capitur ad qua incum illie rem: quis, quid, cur, quando, ubi, quemadmodum, quibus adminiculis. Horum duo prima omnia conlinent: nil fit autem aliud quaeritur. nisi quis secerit et quid factum sit. Atque haec ipsa Cicero propriis si aper- ratioribiis et ad rem vicinioribus nominibus appellavit: 'quis' enim personam dixit, 'quid' negotium vocavit. Λc personae quidem, quam in Pro nomine poSuimus, quae essent adtributa. ia in die tum est: nunc antequam dicamus, quae negotio adtribilla Sini. qtii l sit ipsum negotium videamus. Negotium est factum, de quo quaestio psi: verum hoc factum nunc in sario est, nunc in dicto. nunc in cogit alii. Omne hoc itaque laetum, de quo quaestio est. negotium appellatur. Ac saetorum quidem genera tria sunt. Est laetum laetum illud. de quo quaestio est: est laetum, quod in negotio est . quo illud facium, de quo quaestio est. probatur: atque hoe factum tribus temporibus consideratur: , ante. in, post . Est tertium genus laeti, ad quod extra negotium est, ex quo ad id saetum . de quo quaestio est. trahitur argumentum, ut Cluentii factum est itidiciale de veneno, quod occiderit Dypianiciani: deindo extra hoc negotium facta pius alia ad argumentum . quod
Proponitur, trahuntur, quod multos ante veneno nerarit. Hoc lsrtium sarium in adtributis pΡrsonae accipimu g. lacla, rasns et oratii nos. Tria ita suo ge- uiui a sartorum sutil: facimii de ipiti qua se lio ost. sartuiti quo id sarium. undo quaestio est. probatur, factum extra ii xolimn . sed ad ne igni iuri . itaque sactum illud. d ipio quaestio psi. iii golimn appellatur. Huic tio gotio quattuor principalitor adtribula subiecit: unum, quod in ipso negotio Pst, quae continentia cum ipso negotio ' alq,ellavit, id est, quibus illud facium, de quo ι53 quoit plenum ei persectum est D ων . et BFD 4 vel Femiplenum mei'. -.υ it cogitata mei: cogitationem O quod om. D 14 et de dieiis et de liis β'lb moralis D IS hin seeii. iioe saeiam sucit. lioc facturus est B saeti Dcor . ex tecit is etiam h ,e diei urus F 2l autemJ .uid. in F ε. l. m. 2 qua hunt uitribula 23 quameunusue meir unam quamque υ ubi F κ. l. ante qualido 33 psi savium saeium illud D: esi tae lim illud BFD 3l atque hoel idques F ab D: Esi ei DUO Ox limo ad nil quod D: fora. a quo ad 38 pracpouit Diu accepimus D 4l sicium de uili, met: tactum est de quo O 44 contiue uitam D
238쪽
quaestio est, probatur et quae ab ipso negotio videntur nullo modo posse separari. Secundum adlii bulum est, in quo illa, quae in gestione negotii sint necesse est, videre debemus: aliud est enim ipsum negotium, aliud illa, quae in gestione negotii continentur: ut puta 'Occidit' negotium est. In ipsius au-5 lem negotii gestione illa sunt: Milo tempore Occidit, in illo loco occidit, suiloccasio ut occideret' et reliqua, quae ingestione negotii continentur. Tertium adtributum est, quod adiunctuin negotio nominatur: hoe neque negotium neque in gestione negotii, sed extra negotium est: hoc ab Oratore sumitur, cuius adsumptione res illa, de qua qua ostio est, aut similis aut dissito milis demonstrabitur. Itaque omnia exempla ad tribula negotio sunt, sed ituOnialia extrinsecus veniunt, adiuncta negotio nominantur. Quartum ad uibulum est negotio, quod gestum negotium consequitur. Hoc quoque extrinSecus est: non enim in negotio vel in gestione negotii continetur. Sed, an poSt negotium contigerit, consideratur: ut puta, laclum Milonis hae res conseculae 15 sunt, ut: de eodem facto legem novam Senatus tulit, caedem, quae iii Appia via saeta esset, contra rem publicam factam esse iudicavit. Haec omnia non in negotio neque in gestione negotii sunt, Sed gestum negotium consecuntur. Et quoniam scimus, quot adtributa negotio sint vel quae sint, nunc in singulis, quae nobis sint ad argumentum ducenda, videamus. Ac primo illa con-20 Sideremus, quae continentia cum ipso negotio appellantur, Si te quibus negotium et quae sine negotio eMe non possunt. Haec itaque quinque Sunt: summa ipsius negotii, summae causa et facti tria tempora, ante, in. liost: quod factum inter genera factorum secundum esse memoravimus. Summa
negotii talis est, ut parentis occisio. H)atrem enim Occidit' negotium est: 25 negotii sumina est parentis occisio. In hoc de ipsis nominibus, de pronuntiatione siet argumentum . si cum quadam admiratione dicamus: occidisse patrem Sextus Roscius dicitur. Deinde causa illa est, ut puta 'occidit, quia inimicus fuit'. aut contra: quia inimicus non suit, non Occidit . Iam post causam facta considerare debemus, quibus illud factum, de quo as quaeStio eSt, adseramus. Haec facta per tria tempora, ut saepe iam dictum est, dividuntur, ut consideremus quid ante factum sit . quid in re ipsa factum Sit, quid postea factum sit, ut: Milo ilia id ante secit' In senatu fuit, domum Venit, calceos et vestimenta mulavit, prosectus est. Deinde quid fecit in re
ipsar Ad Albanum pervenit, impetus in illum factus est, tum ille reiecitra paenulam, de raeda desiluit, se defendit, Clodius occisus est. Postea quid fecit ' Prosectus est Lanuvium, stamines creavit. propter invidiam Romam cito noluit reverti. Ergo his laclis factum probatur aut defenditur illud, quod in quaestione est, id est, Milo Clodium occidit. Necesse est itaque liaec quinque in eodem negotio, de quo quaestio est, contineri. Frustra enim aliquod factum obicimus, immo nec factum est, nisi eius summam dicamus, nisi causam eiusdem facti doceamus, nisi quid ante, quid in re, quid postea factum
sit, demonstremus. Recte ergo continentia cum ipso negotio nominata sunt. lDeinde cauSa eius summae, per quam et quam ob rem et cuius cauSasactum sit, quaeriturJ Multae quidem causae sunt. Nam ut omnia ista nascan-26 Cic. p. Rosc. Am. S. 37. 3 debemus B: om. BFG I hoc quoque neque I 14 lieae res F 18 liel quae sint Om. Bio 23 memorabimus D 25 est, ut parentis D eorr. BFO26 fiat D 28 au eonira D 3I quod in re D 34 tunc F rapda D: reda BF, rheda O 36 Lauinium O staminem malebas Orelli, sed est potius Victorini error 39 aliquid O 42 continetur II 43 cuius rei BFO
239쪽
lur, tuae in imilisto Sunt, laecesse eSt causa praecedat: et hoc ipsum negotium, ite quo itu aestio est, causa dicitur. Verum haec causa hominis circa laclii in duplex est: aut enim propter rem aliquam iam ante animo provisam quodcumque lacimus, et erit causa, quae ratiocinatio dicitur: aut subito ne- Pssitate aliqua praesentis temporis in laclum aliquod praecipitamur, et erit scausa, quae inpulsio dicitur: et quaecumque causa ex eonsessione veniam meretur. inpulsio est. Harum nunc utramque causam Cicero hic tetigit: per quam . quam Oh rem' inquit et cuius causa factum sit. quaeritur . 0uam ob rem ratiocinatio est, cuius causa' inpulsio est.
In gcstione autem negotiiJ De septem elementis persona iam dicta est: iure manserunt Sex, quae negotio adtributa sunt: quid, cur, quando, ubi, quem admodum, quibus adminiculis: ex his rursus duo, quid' et 'cur , id est sa-clum illud tril,lex et facti causam 'continentia cum ipso negotio ' eSse monstravimus. Reli lita quattuor ingestione negotii sunt: ubi, si quando, quem admodum, quibus adminiculis. Addidit i,icero quintam Occasionem, de qua aio post dicemus. Quinque itaque res secundo adtrituito subdidit, locum, tempus, Occasionem, modum, facultates, et recte haec in gestione negotii esse dixit. Illa enim superiora quinque 'summa negotii, summac causa, quid ante sactum sit, quid in re factum sit, quid postea factum sit ' negotium, id est factum illud, de quo quaestio est, probant: quod si negotium probant, in re
gestione negotii non sunt. Verum in gestione negotii necesse est ut haec rursus quin siue Sint . locus, tempus, occasio, modii S. sacultates. Etenim cum dicimus Milo in senatu fuit, domum venit, postea prosectus eSt , geStio ne
gotii est quidem, sed in ipsa negotii gestione tempus ostendimus, id est, Milonem hora undiae ima prosectum. Deinde cum dicimus venit ad Albanum, et , impetus in illum saetus est', gestio quidem negotii est, sed in ipsa negotii gestione et occasionem ostendimus, quod necesse habuerit illa iter sacere, et locum ostendimus, quod de loco superiore impetus in illum factus sit, et sa- cultates, quod Clodius habuerit armatos. Ergo gestio negotii sine his quinque esse non poteSt: loco. tempore, occasione, modo, facultatibus. Quod si ad sine his quinque negotii gestio esse non potest, recte haec in gestione negotii
considerare dehemus. Locus consideratur, in quo res gesta sit, ex opportunitate, quam videatur habuisseJ Ut sciamus, quem locum considerandum praecipiat, qui sint
alii loci, videamus. Ac primo secundum Lucreti ceterorumque Sententiam inane totum locus est, quod inane patet rebus occupaturque ab elementis. igni. aere, aqua, terra. Ergo haec clementa in loco sunt, id est . in inani. Se t rursus ipsa elementa loci sunt, ut ignis Sideribus locus est, aer avibuS. aqua natantibus, terra gradientibus vel iis Θmnibus, quae in eadem nascuntur. Itaque et terra omnis locus est. et rursus in terra locus: qui locus nobis 40n0n ex eo, quod locus est, considerandus est, sed ex eo, qualis Sit, ut ex
0pportunitate eius aliquid in eo aut flori potuisse aut fieri non potuisse doceamus. lloc itaque sit praeceptum in loco, qualitatem eius atque opportunitatem nos inspicere atque aestimare debere. Necesse est j enim nos ubi-3 praevisam O 8 et quamobrem O cuius rei causa FD 9 euius rei causa Fpost inpulsio est per schematis formam haec in D BF addita sunt: in gρstione negotii
haec quin tu e qii aerendii Sunt: locus tempus Occasio modus saeuitas IT lacultatem
BFO 10 in re ipsa L f 22 sue ullas BF 27 gestionem Di illa iter D: illac iter BF, sed nc F ex corr. Drt. ex illuc , iter illuc O 20 liabuli O34 habuisse Om. D 33 Lucreti D: lucroeli BU, Luerotii O 3T id est inani DF 38 sideret, iis D corr. in sidereus 39 his mei 40 locus est qui D eorr. BFO43 si ij iii V 44 est Om. F
240쪽
eumque eSse, sed illi id. ubi sumus, quale sit considerandum est. Atque liaec opportunitas loci per multa consideranda est: nam ei in agilitudo loci inspicienda est, utrum ibi tot milia lium iiiiiiii copori t. deinde iiii mallum inspiciendum est, ut iu Dii inliana. sopi ingenta milia hi duo esse diri ursa. Et quo-5 niam intervalli duo genera sunt, loli ginqui talo' iii piit et propinquitate :deinde considerandum. semotus locus an celebris sit: deinde natura ipsius loci videnda. tumulosus. declivis. planus, saxosiis. Palustris. Sit V Striis: quae Sit praeterea vicinitas eius loci, in ilua natura sit, ut ideo ibi alii tulit fieri potuerit vel non potuerit, quod vicinia talis sit vel omnis regio. Eliam is hoc, inquit, in loco considerare debemus. sacer an profanus sit. publicus au privatus, alienus an ipsius de quo agitur: quod si ipsius non erit, etiam lio videndum. an aliquando ipsius fuerit. Ex liis igitur tot opportunitalibus locimi ilui ad negotium colligere possumus argumenta. Tempus autem est id, quo iiiiiic utimur J Tempus genui aliter deli- i5 nire disiicile est, quod tempus semper fuerit necesse ost sive ait te mutidum sive cum mundo: mulli enim natum mundum. multi natum non esse contendunt. Ergo hoc tempus gonerale. quia nec initium nec sinem habet . aeternitas est . quam Graeci aeuua appellant. Verum quoniam hoc teu bus definire diffiicile est . illud desinit, illio nunc utimur. Tempus est' inquit 'pars tuae in
re dam aeternitatis . aut annuum aut diurnum aut tincturnum spatii ni sigilii i-cans; ex cursu enim siderum certis temporibus certum nouleii inpositum est. Septeni stellae Septem circulis contra caelum volvuntur: quae cum singulae ad id signum. unde prosectae sulit . fuerint reversa . certum tempus tricludi iiii. duod si omnes sol,lem simul ad ea signa, unde prosectae sunt, rever-m lanti ir, tunc sit illud leniluas. quod annus magnus dicitur . et necesse EStomnia rursus Per Ordinem suum. quae ante nata sunt, renasci. Ergo si ad exordium suum simul omnes stellae revertantur. annus magnuS dicitur. Singularum autem cumis liabet tempus suum, Sed olim tempuS certis V Cabulis non tenetur. Nam Saturni cursus habet tempus, sed tempus ipsum a noti habet nomen: item Iovis. Martis. Veneris atque Mercurii. Solis vero Cul SuS cum se explevserit, annus est: Lunae cum se expleverit, mensis est. Iam vero ex Sole supra terras posito diem vocabimus. ex Sole sub terris posito noui ui vocabimus. Ilorariuii autem duodecini haec esse Origo memorBtur.
Uiuulam tempore iternies Tristia egistus . cum esset in Aegypto sacrum quod-35 dam animal Serapidi dedicatum . quod in toto die dii ideciens urinam fecisset, pari semper inieiniosito lom poro, per duodecim lioras diem divisum esse coniecit: et exinde lite horarum numerus custoditur. I uinde alii dicunt ex quadratura caeli, quae secundum inlisi ea iii rationem in duodecim partes dicitur esse divisa, lioras duodecini esse noni illatas. Aquam enim per totum diem - xceperunt tenuissima caverna defluentem . set hane maiores nostri in duod rim partes divise runt: ex his partihus horis numerum inposuerunt. Sed iam tempus est, ut ad rationem lomporiis revertamur: quod tempus, id est, ii
4 Cie. p. Quinct. g. 79. 2 nam ΓΦ': tam D 4 qiiiiiii ano F milia mei: milia passuum O s non potuerit contei possit quod F l4 ost alitem O li, quod mes: istia υ ante mundii in sive post mulidimi υ 18 definire LI: .lofiniri DFG 26 ad Om. I ast lieni iobis D 32 ox solo D bis i sed priore meo exole):- et Sole BFD 33 ia octoni iiDen-bimus mei: noclem O linee est origo. Quodam matio 'ost origo relicto δὲ trime-gisuis o corr. B F ab serapi dedieatum mei, sorapidi di niti in ed. Axe s. et υquodi eum DF s isses DLI: rudisses aed su ex eorr. 3n diuistini D: dimensum B υ do lenitissimo cauerito malebat Capp. 4l horis nomen imp. 42 ad orationem F