장음표시 사용
271쪽
posita sunt, nunc aliquid per eontrarium refutamus. nunc, quia pro nolitq
46. Simplex autem coneliisio reprehenditurJ Ηaoc quoque si ex utroilue, quo constat. id est . si ex proposito Et adiuncto prit ne pssaria, repr hendi omnino non poterit: pM autem hi illismodi: si dies est. lucet: si natus 5 est. morietur'. t i lite hoc ita necessarium est . ul frangi omnino non possit. Tunc autem simplex conclusio poterit reprehendi. si ostenderis adiunctum non cohaerere proposito. ut puta. si mater est. diligit: si semel ii eccavit. numquam eorrigetur . Utique hoc, cum adiunctuin consideras neressario Cohaerere non PDsse . n cessarium rege non poterit oritque potius probabile. 10lta necessarium per se constat, prohahile mullis adserii tir argumentis. IIoeaut in si semel peccavit, numquam corrigetur multis adserendum est argumentis: quod vero multis adseritur argumentis, nee sessarium non est. Rhelo igitur huiusmodi reprehensa conclusio est. si formam neressariam, rem vero probabilem enntinere monstretur. Verum haec cuncta praerepta rade dialectica traxit, quas magna et dissicilis est: de qua se, si facultas fuerit. postea tractaturum esse praunittit. 47. Cum igitur ex iis, quae sumentur. aliquid non conredetur, Ric infirmabiti irJ t in nem argumentationem quattuor modis dixit posse reprehendi, si aut sumpta reprehendamus aut concluSionem, aut si genuR ipsum argumen- m Lationis viliosum esse mora stremus. aut si contra firmum argumentum aliud nostrum aeque firmum aut firmius opponamus. Itaque iam sumptorum die a reprehensio est. Sin autem, inquit, reprehendi sumpta non poterunt. tuti orit reprehendenda ronclusio. in tonclusione itaque hoc animadvertendum est principaliter, ne, cum in propositione aliud sit aut emo posAit, aliud con- mcludatur: hoc itaque vilium erit dicentis. Vitium porro aut apertum aut obscurum. At Iue apertum in conclusione vitium erit, si, cum res alia in propositione i teneatur. alia omnino res in conclusione ponatur. ut puta. si agitur, an nescio qui ad Pxercitum sit prosectus, set contra eum quis sic viait argumentari: si venisses ad exercitum, a tribunis militaribus visus esses: Mnon es autem ab iis visus: non es igitur ad sexercitum prosectus . Hic utique apertum vitium est. Nam propositio tenel si venisses ad exerritum . ronclu- Aio 'non es igitur ad exercitum prosectus . cum ii ixta propositionem debuerit concludi: non igitur ad exercitum venisti . Hoc itaque apertum vitium. in obscuro autem duo nobis attendenda sunt. ne aut ambiguitate propositionis a. .
aut oblivione fallamur. Ambiguitas in propositione talis est: si indigetis pecuniae, poetaniam non habetis'. Nam omnino qui pecuniam non habet, indiget pecuniae. et ille . qui ha het, sed maiorem habere desiderat, indiget pecuniae: indigere Enim voluntatis est. Haec itaque propositio a inhigua est si indigetis pecuniae. pecuniam non habetis . HuiuS propositionis spiam ianuiue 40 ab adversario propositam conclusionem alterius rei interpretatione Iu,teris reprehendere, ut, si in conclusione mendicos posuerit, tu dicas eos. qui pecuniae indigeant, non te mendicos intellexisse, sed eos. qui cum haberent. maiorem tamen pecuniam vellent: deinde, si ille huiusmodi homines in conclusione posuerit, tu contra in propositione dicas te intellexisse in niticos. lta sadversarii conclusionem propositionis visa ambiguitato subvertes.
272쪽
48. Deinde aliud obscurum vitium est, cum obliviscimur, quid in propositione sit positum, et aliud in conclusione coniicitiir, ut puta: si ad illum hereditas veniebat, veri simile est ab illo ne latum'. llic veri similitudo posita est. Deinde hanc propositionem plurihus verbis adlii'obant, scilicet ut me-5 moria propositionis ex animis auferatur: post adsumunt ad illum autem hereditas veniebat': postremo inserunt conclusionem 'ille igitur occidit . Utique in hac conclusione oblivio nostra temptatur: Supra enim positum est 'veri simile est ab illo necatum . hic post adprobationem longissimam propositionis noli concluditur veri simile est igitur ab illo nocatum , quod is probabile est, sed rille igitur occidit . quod necessarium est quodque a pro- habili propositione dissentit. Itaque diligenter debemus attendere. ut conclusionem adversarii aut ambiguitate propositionis convertamus, 3 ut, quia meminimus quid in propositione sit positum, eandem conclusionem salsam
5 Ipsum autem genus argumenbationis vitiosum his causis ostenditurJ Τertius r/prehensionis modus est . cum ipsum genus argumentationis vitiosum esse monstratur. Verum hoc tenere debemus, quod sit inlita sola nuda et generaliter tiatentia modis suis reprehenduntur. id iis aut in argumentationis
in causa et in specie positum considerare debemus: quod quidem sumptis re suis et sorma dictionis, quantum in se est, integrum sest, sed cum in causa positum quid operetur attendimus, tunc in eo vitia possumus invenire. Itaque ipsum genus argumentationis duobus modis vitiosum est, cum aut in ipso vitium erit, aut cum ad id, quod instituit. l non accommodabitur. in ipso vitium esse quattuordecim modis possumus invenire. Deinde non ac-25 commodari ad id, quod instituit, duodecim modis possumus deprehendere, quae Omnia Cicero, partim quia aperta sunt. solis propositionibus, partim quia obscuriora sunt, etiam exemplis proposuit et explicavit. Nos eadem persequi, immo repetere longum ae superfluum est. 53. Quartus modus erit reprehensionisJ Quarta reprehensio pertenuis
au est et desectis omnibus extrema necessitate ponenda. Nam et sumpta vera esse concedimus et conclusionem recle habit ina latemur et ipsum genus argumentationis vitiosum non esse eone dimus, sed contra firmam adversarii argumentationem nos, quoniam nihil possumus reprehendiu'e, aliam argu
mentationem aeque firmam aut firmiorem proponimus. Verum hoc in delira herativo genere causae usu provenit, cum aut utile aliquid adversario concedimus, sed nos aut utilius aut honestum aliquid demonstramus, aut honestum aliquid adversario concedimus, Sed nos honestius aliquid aut necessarium
esse monstramus. Verum nunc transit ad conclusionem, id est sextam eandumque extremam partem totius orationis. Quo loco Hermagoras digressio-40 nem subponit, id eSt orationem, in qua praeter controversiam causae aut laus nostra aut adversarii vituperatio contineatur, aut quae ad aliam rem transitum faciat, non per argumentationem, sed per amplificalionem. Hanc Tullius non partem orationis vult esse, sed in omnibus orationis partibus insertari ae subici posse declarat, ut csertis locis post rem aliquam probatam 45 aut amplificationem aliquam subicias aut laudem aut vituperationem. Ita plenon digressionem sexto loco, sed conclusionem Tullius ponit.
4 approbat D 9 coneluditur mei: eoneludit o lo igitur illo F ib his de
causis ostendetur BO 17 deiicimis D l8 patientia D. item F ante rasuram 27 obscura F posuit D explicuit FI 28 inmo D 29 erit DF erat BO 30 exirnma D 36 lionesivm aliquid mei: honestius aliquid G 30 emo digressionem mei: degressionem D 41 iiiiii peratione D
273쪽
52. Conclusio est exitus et determinatio totius orationisJ Conclusio est, inquit, sinis ac terminus orationis, sed totius orationis hos epilogos accipiamus. Huius conclusionis partes Sunt tres. enumeratio. indignatio, conquestio. Verum hoc distant. quod indignatio et conqueStio tantum animos movent.
diverso tamen exitu: nunc vero iracundia contra adversarios commovetur. 5nunc misericordia circa nos: enumeratio vero et animos movet et fidem facit. Nam cum repetit quae dicta sunt, fidem, cum vero Omnia coacervat et colligit, animos movet. Haec enumeratio non Semper uni tormiter ea, quae dicta sunt, colligere debebit, ne cum odiosum, tum etiam, quod maxime contrarium est, iteri ex arte videatur. Itaque supra dictorum repetitio varianda est. is
Variatur autem modis tribus, si aut eas res, quas ante dixisti, hreviter perstringas et colligas, quod quidem factu facile est, aut si in memoriam audientium revoces, quas partes in partitione proposueris et quibus rationibus unam quamque partem confirmaris, aut Si interroges iudices, quid amplius velint cognoScere, cum hoc et hoc docuerim , cum hoc et hoc planum sece- irarimiis: atque haec nunc it per nostrarum argumentationum repetitionem,
nunc etiam per adversariorum argumentationum reprehensionem. Deinde haec ipsa enumerationum genera non Semper a nostra persona facienda Sunt, Sed nunc a nostra, nunc a SuppOSila, nunc a re. Nostra persona
quemadmodum accipiat orationem, in promptu eSt. SuppoSitae autem per-20sonae accommodatur oratio. Si dicas: nam quid, i si legis scriptor adsislatet quaerat a vobis quid dubitetis, quid possitis dicere, cum vobis hoc et hoc
sit demonstratum y Rei etiam sic accommodatur oratio, si aut lex aut loeus aut urbs aut monumentum aliquod accipiat orationem per enumerationem sic: quod si leges loqui possent, nonne haec aput Vos quererentur 3 quidnam am- 25 pilus desideratis, iudices, cum vobis hoc et hoc planum factum sit 3 Verum etiam in his enumerationibus, quae aut suppositae personae aut rei dantur, ita ut in nostra persona illa omnia enumerationum genera varianda sunt, ut nunc singillatim singula nostra argumenta percurrantur, nunc partitionis promissio suis rationibus exequenda Sit, nunc interrogatio ad iudices facienda, as
nunc et nostrarum et adversariorum argumentationum copulanda conlatio. ommune autem hoc erit in enumeratione praeceptum, ut ex una quaque argumentatione, quoniam tota non poteSi recenseri, unum quidque, quod validum est, deligatur, ut memoria renOVetur, non omnis repetatur oratio.
53. indignatio est oratio, per quam conficitur, ut in aliquem hominem magnum odium aut in rem gravis ostensio conciteturJ indignatio et conquestiolantummodo motus excitant ad iracundiam vel odium, indignatio ad iram, admisericordiam conquestio: quae utraque isdem locis sumi poterit, quibus argumentatio cuncta consistit, id est ex ad tributis personae e t adtributis negotio: ex his enim et fides conparatur et cumulus. Verum indignatio propria 40 veluti accusatoris est, ut iram in reum suscitet, conquestio autem velut propria defensoris est, ut in reum suscitet miserationem. Sed cum indignatio vel conquestio aput personas 3gentium proprietate praevaleant, utrumque
2 orationis. Nos epilogos O T collegit D 8 liaee mei: haec enim os quoit B corr.: cum Dyo 16 repetitionem uel confirmationem D BFO Is Nostra
nos . a nostra D FO; persona accipit orationem idem est quod persona loquens induei
tur; cf. infra v. 24 20 promtii F 2l Νiimquid F 22 possetis mei 24 sio mei: hoc modo O 25 quod si mei: Quid si O quidnam factum sit mei: om. O 26 uobis hoc planum V 27 suppositae B et V eorr.: oppositae DB F
30 exequenda mei: exaequanda O 32 ut D s. t. 33 quidque D : quod- quo D BFo 38 in o isdem ex locis poterunt F corr. 40 cumulus indignationis aut miserationis F 41 suscitet mei: concitet O
274쪽
tantoli ali utro lue su i i di ini. Nan et amisator iram in reum . iniseration in vero pro se suscitar leliet, Pt rursus d Diagor miserati insem pro se . iram
vero in aceta salorem suscitare deliel, it. Hoc ita facientium. lupina lino luna seliam ab utroque et propriae argumentationses confirmantur et a lv rsarioruino reprehenduntur. Verum cum indignationi ol conquestioni iam dederit generale atque commune praeceptum. quod ex altributis personae vel negotio sumi possint. dat tamen singulis proprios locos, indignationi quindecim, con- tuestioni sedecim. Nec nos locorum ipsorum ordo moveat, quod in quosdam numeros ordinantur. Nulla etenim in ipso ordine rerum auxesis est, nullusio gradus aut ad maius aut ad minus. sed idcirco locis ipsis numerus datus est. quia melius et tenentur saepe praecepta nullamque recipiunt confusionem . si ad memoriam numeris conlocentur. Quamquam indi gnationis primum locum recte sumpserit, quod ex rebus omnibus a numinibus traxit exordium: sed . ut diximus. in hoc locorum numero rerum ordinem nuto quaeramus, sed exl 5 more manifestioris praecepti factum esse meminerimus. Iam ipsi loci diligenter inspicientibus manifesti sunt. id est res, quae praecipiuntur, facile perspici possunt. Illud tamen praeceptum tenero debemus . sive in indignationesivo in conquestione nos locis omnibus uti non oportere. sed his, quos rausa suggerat, neque his omnibus. sed iluoad iudicantium animi moveantur. Uuod 20 si ptiam uno aliquo loco laetum viderimus, orationem continuo linire d bemus: ira enim vel lacrimae dum inripiunt ae recentes Sunt . plurimum valent. l 55. Conquestio est oratio auditoris misericordiam captansJ Diximus conquestionis opus hoc esse, ut animos iudicantilina ad misericordiam movi at. Huic quoque dat proprios locos sedecim: in quibus, ut diximus, non prit nota bis rerum ordo quaerendus, sed quicumque locus ad misericordiam confiiciendam pro negotii qualitate sumendug. Η autem scire debemus. esse multo communes locos et indignationi et conque: tioni. ot recte: neque senim iuilex potest nobis praebere missericordiam . nisi ira in adu rsarium consequatur, aut irasci poterit adversario. nisi in lioc ipso nobis animum praebeat misericordem.
.lotoniatae stilomlam cum florerent omnibus copiis es in Italia cum pri-lnis beati numerarenturJ Omnis prae salio quasi similitudo est ad id, quod licturi sumus. Ita in ea si)mpser similitudo captanda est . quamquam Saepe ad hoc deducitur. ut similitudo tollatur. Undes sive sutura similitudo est sive
2 d obpi xed corr. debebit T possunt O S X vi mei: sexdecim O, item . 24 il lenent D l8 sed iis D 22 mi litoriam BF 24 quoque mei: nialem υ26 multos esse D 29 ipso RV eo'. ex ipse. In D est subscriptio: Fa H I. U
calcem Viciorini p. 249-255 ed. Cayp., p. Ip/-ISO M. Dre L) vulgo leguntur, seu Victorini non esse faciis apparet. F quoque eadem eapita hic habet , sed caret μι- aeriptioine. In B eaestant in flne libri II alia manu paulo recentiore scripta: in βne
3I Crotonitae Dyr. m. , item v. p. 2IS, 15 eopiis D s. l. eum primis DF: cum in primis BD 32 numerarenturi ad i. in F lemplum ivnoni, item D a. l. m. 2 ad id nos: anto id libri Ia eapienda F ai ab hoe DF similitudo sutura O
275쪽
non, in eo. ad quod praelatio praeparatur, animadvertendum Semper est, utrum in toto similitudo praelationis paretur an tu partibus an in parte. Frequenter enim cuncta coli veniunt, frequenter diversis in praelatione positis cuin ea re, ad quam praefatio illic itur, quaedam in praelatione similitudo consertur. Ilic. ad quod ducitur praelatio, illud est, ex multis artium scri- 5ptoribus electa multa et ad unam quam scripsit ariem . quo pulclirior redderetur. Praecepta ex multis multa collecta. Huic igitur rei praefatio illa est. Zeuxin . pictorem nobilem, Helenae simulacrum pinxisse, sed cum conductis et in unum vocatis titi in lue virginibus iiiii diiuid esset pulcherrimunt delegis-Set. Hoc, ut perspici licet. in summa convenit, quia hic et ille multa de mul- iotis: verum praesert Tullius opus suum, quod magis multa ipse . si quidem praeteriti temporis scriptores et praesentis in iudicio habuit, et non unius rivi talis nec unius linguae, quippe cum et i raecos et Latinos: at vero Zeuxis ex una civitate et ipsius temporis Pligendi lial, icit facultatem Crotoniatae tuo uilam cum itur reli lJ Si partilius conductis tota conve- i5 ilium . puli lira Sem p r et liraecipua dicetur QSSu praelatio. Crotoniatae' nomani sunt: cum florerent omnibus copiis' nomanis convenit: item convenit et in Italia cum pristiis beati numerar ntur . lunonis' vero teinplum, quod locupletare egregiis picturis volueruiit : sic 'et seloquentiae vel lacundiae templum. Zeuxis ' Tullius. Cum multa dii celidi genera sint, ut inter picturas auiuultas uelena, ita inter ceteras dictiones eminet semper oratoria, et ut Zeuxis in sum in eis pingendis vultibus summus, ita in orationibus Tullius. Pinxit Zeuxis multa, quae usque ad nostram memoriam manent: saecula posteriora tenent. quidquid pinxit oratio Tulliana. Zeuxis uelenae so simulacrum pingere velle dixit: non enim Helenam . sed simulacrum fuerat traditurus: ita raTullius serit,endo artes, non Orationes . non ipsam eloquentiani. Red si inula 'criam isti, luentiae literat traditurus: hoc convenit ael iΗa sententia : quod exanimali ex inplo inutum in simulacrum veritas transferebatur . Multim enim simulacrum eloquentiae ars eius, ipsa autem eloquentia quasi animal. Ita pro parte Poterit ei rei. ad ipiam consertur praelatio, convenire. relicto eo, quod 30 postea pra ponitur, quod, cum Tullius ex omni hus mulla quaestorii et omni tempor . Zeuxis ex una civitate ot uno tempore conparavit.
2. Ac si par in nobiςJ Finito praelationis uno genere, similitudinis scilicet. iiii ne praetulit urna. quae etiam ipsa in praelatione facienda est, incipit
dicere. MExemplorum elige istii potestasJ ideo hoc Opus esse pOSse melius. Pi incipe illo atque inventore TisiaJ Corax et Tisias artes primi Oratorias apud Graecos scripsisse dicuntur. Sicut et ipse . cuius instituta seqvehantur. seceratJ Gloria X onocratispi illosophi motus Aristot les philosoldi iam exercuit, gloria Isocratig motus Urhetoricae praec pia conscripsit.
4 ducitur dicitur 6 elementa multa DF 8 Zeusin mei. Zeuxim Oximulacliruin DP et sic deinceps sed cum - delegisset DF: sed eum - delegisse BO 10 nou - licet om. Fi, Et per lioe ut pei spici licet F s. l. m. 2 iu Sum inam DF 12 scribtores D I3 Zelisis mei et sic deincem is praelatio esse dicetur B lου cum primis D et eoo . F: cum in primis BF enumerarentur DUCO'. ex numer. Is templum liuod religiosissime colebam loeupletare F 20 Zeuxis ni F erasum est Τullius DFr et tuli ius B, est Tullius O 22 in pingendis semineis O 27 hoc Br lio D. liuio F sed ex eorrectione 29 pro parie B : Pro P les D, per partes F corr. et ny II praeponitur DB: ponitur FO omne D33 par in nobis B: par in nobis huius pari nomines D 34 ad praelationem D. st praelatione F. sed e es'. 3T KOPAE et Ticta mei 38 seribsisse D 39 oxenoemti, DBi 40 aristotelis DF motus Om. F
276쪽
p. 203. 204 c. p. 120. 12 l. 122 O.
3. Artis sibi curam adsumebad Voluit enim Aristoteles propter Isocraten, cum plillosoplius esset, etiam praecepta dicenili tradere. Alterum communi hominum infirmitati. alterum singulariJ Non intellegere omnium pote3t esSe et est vitium commune, singulare Vitium PSt, ut, 5 cum non intellegat, in eo, quasi intellegat, Pel Severet. Haec commode perseripsisse videamurJ id est, ut praecepta commode iradidisse videamur. Adroganter adsenserimusJ hoc enim magnum ustium, temere adSellsisSe. Igitur primus liber, exposito genere huius artis et osticio et sine et ma-i0 teria et partibus, genera controversiarum set inventiones et constitutiones et iudicationes continebatJ Propositurus quid dicendum sit in secundo libro, prius enumerat, quid in primo dixerit, de genere artis. de ossicio, de sine. de materia, de partibus, de inventione et eius constitutionibus ceteris lite rebus. Item de partibus orationis, quas cuni pleno praeceptorum genere con-lb pleverit, confirmationem et reprehensionem non ad ea arum species, sicut oportuerat, adplicavit: dedit enim praeceptum, quo modo in omni causarum genere argumentandum sit. Ergo nunc ad Species adplicata argumentatione dicturum se pollicetu', ita tamen, ut non de expolitione argumentatio nis . quae in primo plenissime tractata est, sed de argumentis loquatur in uno 20 quoque genere causarum, id est in coniectitra, sine, qualitate, translatione let ceteris his incidentibus. Et poluit quidem hoc esse contentus, ut specialiter de constitutionibus diceret in quocumque genere causarum stu3e eMent confirmandi praecepta, quae reprehendendi. Verum quoniam ipsa quoque genera causarum propter suos fines diversos diversa praecepta dΡsiderant, cumta iudicialis habeat aequitatem, demonstratio honestatem, ite liberatio honestatem et utilitatem, confirmandi et reprehendendi praecepta quae sint in constitutiones singulas, divisit in iudiciali genere causarum, in postrema libri parte de deliberatione et demonstratione propter sines proprios aliqua tractaturus.
30 Exposito genere , quod eloquentia magna el ampla pars est civilis cuiusdam quaestionis: officio ': officium eius artis est dicere apposite ad persuadendum: sine , sinis persuadere dictione: materia , quod et πύθεσις sit non autem omnia, ut voluit Gorgias Leontinus in aut etiam ut voluit Hermagoras: partibus', inventio, dispositio, elocutio, memoria, pronuntiatio: 5 genera controversiarum' id est genera causarum, iudiciale, deliberativum. demonstrativum: inventiones': nam de quimpie partibus forationisJ solatii
inventionem tra clat: deinde partes orationis', exordirum, narrationem, Par titionem, confirmationem, reprehenSionem, concin Sionem.
Quo pacto tractari conveniret argumentationesJ syllogismum et indu -
Hic tantum ipsa inventaJ id est argumenta ipsa, non et expolitionem.
I lsocratem BO G prascribsisse D itidemur ΦI 8 adserinnis Duilium est F 10 et constitutiones om. DF Id compraebuerit O eae cod. Basil. , a quo abest pleno; comprehenderit coni. . Aufer 16 genere causarum B lv applicat II 19 de Om. F 20 in coniectura, sineJ i. e. in statu coniecturali, definitivo . Capp. 3l quaestionis mei r rationis Capp. et O eae lectione varia orationisonicio F: omcii D, om. B 32 fine F, ut soluit orelli: om. DB 36 inuentiones mei: inventione O eae prata coni. Capyer nierit orationisJ ille genitivus perperam his intrusus erat ea versu consequenti. Nam inrentis, dispositis, elocutis etc. Sutra stubdem partes τῆς ρητορικης, non autem Orationis'. Capp. 3T narratio partitio confirmatio. reprehensio eonclusio D, sed singulis nominibus syllaba ne superscripta est: veri videntur nom natios, ut supra partibus sic explicatur: inuentio dispositio etc. 39 conuenire et D 41 rioli et DF: non
277쪽
Alii ad sentet iliae dictionein J Coiasuti itiones omnes iudiciali in genere
l. Nunc a coniectiirali constillilioli e pri iciscimurJ Secundus liber con- si ritiationem Pt reli reliensiti ne in ipsis constitutionibus adplieavit, cum primus lib0r gens raliter omnem materiam omnibus d oderit. Ac primo de coniectura , proponit exemplum, non ipSum exemplum tractaturus. iluoniam in exemplo lnon nuinia in fise possunt, quast cadunt in coniecti iram: omnia enim ex inpla. Iuae in coniectura in veniunt vel venire possunt. praecipienda su rant. In argumentis sergo de coniectura erit prae septio. pila exinde in iliema quodlibet coniectural . quod nec sarium suserit, satile lintorii devocari. Hoc aut in fieri ioa Tullio intollegamus sellam in omnibus constitutioni lius, ut ex inplum cuiuslibet constitutionis dei, non tamen ipsum tractet ex inplum. Proposito itaque exemplo coniecturali secundum Pra repla primi libri doci l quae sit intentio. tuae depulsio: ex quibus diuilius quae sit constitutio: deinde admonet. quod in coniectura eadem, quae quaestio Pst. ipsa est iudicatio 'occideritiae . In is conice tura enim factum non conceditur, unde non potest ex deductione rationis et resutatione nasci post quaestionem primam alia quaestio. quae dicitur iudicatio. Subiungit post admonitionem dare se praecel,la huic constitutionisel argumentorum locos ouanses coniecti arae convenientes, ex quihus in quamlibet coniecturam, qui ni cessarii fuerint, devotabuntur. Sunt igitur eon-isiectura se loci fhil principales: a causa. a persona, a facto. A caura est, qllamobrem liat aliquid et quae parii voluiitalem: de causa pili in loquitur hominis. non rpi: ilua causa vidiimus probare, quod voluit sacere is . cui intenditur factum. Persona autem omnis ille est, qui quid socisse dicitur. lioe est . illa sex omni vita p r adtributa personis sumpta adprobatio ad id quod iii tenditur factum. At vero a facto probation og habebunt saeta illa omnia, quae probant factum illud. iiiide iudicitam est. Nam factum i tria significat: est laclum vitae praeteritae, quod personam probat. est factum et illud. quod intenditur. ipsum illud quod dicitur oeculisti': est laetum tertium hoc, quod tribuit argumentum ad factum illud. undes iudicium est . ut transisti . clamasti , quibus au probatur occidisti . Hoc est ergo ultimum. liuod dixit 'a lactis': quod ipsum perspicietur in tribus illis. ante negotium, in negotio. Post negotium, simul
cum suis. per quae se explii aut facta. lii O, i mpore, modo . occasione, sa-cullate. Ergo hapc tria sunt. tiuae coniecti ira suggPrunt argumenta. cauSB. Persona, factum. M. F. Causa ipsa dividitur in duo, in inpulsionem et ratiocinationem. Inpulsio motum habiti ropoli litium, non voluntarium, ut amor. vinolentia ut omni in omnia huiusmus . quae veniam mere litur, si cni liteatur id ipsum. quod socisse arguitur. Nam si negat, argum illa Munt a cauRa. ut est seriΝli. quia vinidentiis suisti: fecisti. ipita amore seristi: De isti. quia iracundus Ps': quibus causis tirobatur sarere putui e quod Dogat. Ilatiocinatio autem causa si etiam ipsa voluntatis: haec ratione faciendi fuisse ostendit voluntatem aut
l6 didi ietione β' 2l hi om. D pr. m. , tui D a. l. 23 uoluimus B quod mpi: quo O 24 ille mei: illa mo qui quid nos: quid D, qui ΓΚ. quas νυ illa mei: sola D 28 probal, est eni in lacium F 29 quod dicitur Hr quod igitur DF, quod dicitur: igitur o laetum D s. r. m. 2 quod tribuitur mei arg. ad Dadd. in mam. m. 2 3I est ergo uti. De ergo est iiit. IIs', orgi, illi. sest D 33 cum suist eum V squin pie) his reni. oretii praeter necessitatem 34 trea D Causa ipsa diuiditur in duo mei: Cunsa distribuitur D 37 1ioluptari lim D corr. ex uoluntarium ui mitellii a Dy as iit est nos: ut sit libri 40 uinuleutus D
278쪽
non faciendi, quae sumitur ex ratiocinatione vel honi vel mali, sive iam praeteriti boni sive suturi, pariter mali vel praeteriti vel suturi. t Quod nos diximus malum vel honum, id est ut gloriae causa, ut amicitiarum, ut inimicitiarum ulciscendarum et metus et pecuniae. IIis igitur commodis vel incom-5 modis hos gradus dat primos: commodi retinendi . utique piod haberet,
augendi , deinde adipiscendi'. id utique festJ quod non habet,at: contra incommodi reiciendi , pariter et hic. quod habebat, minuendi, devitandi , utique quod futurum erat. Ita tria haec tribus superioribus respondent, commodis incommoda, illic retinendi, hic reiciendi, illic augendi, hic minuendi, id illic adipiscendi, hic devitandi: quibus etiam illa accident, ut aliquid incommodi sumamus, vel ut maius commodum consequamur vel ut maius incommodum vitemus: aut rursum commodum aliquod praetereamus. vel ut maius commodum adipiscamur vel ut maius incommodum devitemus. Nam et suseipi incommodum parvum potest, ut maius aliquod commodum consequamur 15 vel incommodum maius vitetur: et rursum commodum contemni potest, velut maius commodum consequamur vel ut maius incommodum vitetur: ut leno contentus suit sine lucro meretricem dare, ne ab Aeschino verberaretur: et velut in Verrinis accipi potest: malo emere . quam rogare. Rursus contempto commodo Suscipi maius commodum potest, ut Terentianum re illud est in Sannionem: pecuniam in loco neglegere maximum interdum est lucrum. Quaestio eadem coniecturalis quae iudicatioJ quia ratio deest: non enim laclum in consessione est. Ideo eadem erit iudicatio quae quaretio. Et in horum locorum J quae coniecturalia sunt: et in ceterorum', id est.25 ceterarum constitutionum: convenire', id est locos. Omnis igitur ex causa, ex persona, ex sacto ipso coniectura capienda estJ Omnis hic locus a causa sive inpulsionis sive ratiocinationis coniecturae maximum est fundamentum, non iluod . cum causa sit, continuo et facinus conprobetur, sed ipioniam facinus nullum est. quod non 3nt auSa praeces- an serit. Supponit deinde locos, quibus accusator utitur, cum adserit inpulsione aliquid esse factum. Ex quibus primus est amplificatio eius rei, quae inpulsionem pariat: deinde adprohatio, quid ex ea fiat, per exempla, ut amore Se interserit'. Tertio loco conparationem facimus, et declarata inpulsione eventum eius causae fuisse concludimus. IIis tribus locis accusator utitur in inpul-35 sione: in ratiocinatione vero his, quos nunc dicam, demonstratione, quid pe-l8 Verr. IV, S. 12. 20 Adelph. 2, 2, 8.l uel mali uel boni F 2 nos D corr. ex non a bonum uel malum Od et metus et pec. mei: ut motus. ut pec. O G haheret DF: hahet II ad i. et s. lin. . habet, et O 6 est nos inclusimus I hie mei: id O imminuendi s u mu- nuendi D lo quibus his etiam D incommodi Capp.: commodi mei l 2 rursum ut commodum O et B core m. 2 l4 suseipi commodum D tb uel mei: uel iit O uitet D. uitemus V rursus D commodum mei: parviam commodum o lsi maius aliquod ommodum D consoquatur mei uitet D; post uitetur in BF: et rursus reum trerum F ex eorr. et B m. 2, commodum contemni Potest; eadem vo. D in mam. habeι lT ne,chino mei: Aeschine G l8 malo emere scripsi: malo DB3M, mulo non habere DF eorr. et O 20 in Sannionem nos: in suasione codd. et O , in Sannione coni. Orelii 22 Quaestio - iudicatio Di: Quaestio uero eadem coniecturalis est quae et iudicalio D corr. BFυ. Haec V Quaestio - - conuenire, i. e. loco, ' loco suo videntur mota esse et post pag. 269, 35 pertinere. 24 locum D eoniectura Ut ceterorum Dim: eeterarum Dyni F 2b id est mei:
scilicet O 33 iniet fleti DBt ab iis D
279쪽
p. 206. 207 c. p. leti. 125 O.
quid fugerit, augmetito, itualita res sit, quam adpetierit aut sugurit. Praeter haec duo, tinnio iii his duobus etiam illud accusator considerare debebit, ite sorte ista, quae seculus sit aut sugerit, -in opinione tantum habuerit reus. neque consecutus sit commoditatem neque ullum malum iugerit: sed dicendum est ei ila suisse visum, qui arguitur, et sit sua opinione deceptus. Opinio au- stem dupliciter decipit, modo dum rein aliter putat atque est eadem res. modo dum aliter evenit illiam putavit. Res sallit, si mala creditur, cum bona Sit, vel contra vel neutrum vel utrumque. Ergo cum hoc intellegi possit, sallit homines. Cum in re reus uti hac coeperit sorte defensione, non sibi antiquiorem fuisse pecuniani vita aut fratris aut amici, accusator debet verum ar- logumentum condere sest enim credibile), sed confirmare debebit, hoc ei, qui arguitur, non ita visum fuisse, et huc adprobare ex attrihulis personae, non hanc illum habuisse Opinionem, vel illam potius habuisse, quod talis est, quod scilicet personae est. Sic argumentabitur accusator de eo, cuius opinio salsa est in re. Cum autem eventus sallit, quod accidit exempli modo, cum aliqui ii 5 misso telo alterum interficit . ut in scholae controversiis: ut vero in causis forensibuS. cum quis eum dicatur necasse, cuius heres non sit, se tametisperarit heredem, accusatoris locus est, cogitationem spectari debere, non eventum. Et haec de ratiocinatione. In causa autem omni . sive in inpulsione sive in ratiocinatione. laborandum est. suisse illis potestatem aut facultatem re aut voluntatem. Potestas est, i I ia posse ostenditur: sacultas est, qua adiutores ut cetera demonstrantur: voluntas est, qua velle vel voluisse aliquid declaratur. Ita aliud erit voluntas, aliud causa, Sive inpulsione sive ratiocinatione: illae enim emiciunt voluntatem, non autem quod efficitur: hoc eme debet, quod est illud quod efficit. Nam saepe causae sunt et deest volun - 25las, illiae probari potest vel suisse vel non fuisse, tametsi causa praecessit. Hic ex personae potius attributis confirmabitur, quibus talis doceatur, ut potuerit causis commoveri. Haec igitur accusator dicet, cum volet alios defendere, quibus suisse causa faciendi declarabitur. Deinde adiunget etiam alios locos, quos defensori Tullius dabit ad se purgandum: quibus locis ute- rati tr. Siculi diximus, accusator, cum defendet alios, sed hoc brevi laciet: illorum ei lim de sensione alterum vult accusare, non ipsos ostendere innocentes. Ita in maiore esse actu non potest, quod alteri proficit. Omnis igitur ex cauSa, ex persona, ex facto ipso coniectura capienda
est i quae paril voluntatem, velle vel voluisse, id est causa, qua quid ortum rat augmenti mei, fort. eoe nugmentis, ac videtur in F littera erasa esse 3 se- .cutus fuerit O li iuia arguitur D ei sit J etsi sit coni. Orelli parum probab liter: ipse malim et quod sit 6 modum rom D 8 possit sallii mei sed in Fopinio au'. fallii : possit, quod opinio sallit O s homines, tum in re. tum in euenili,
citium in re reus etc. O; 9lossam pravam cum in re tum in euentii FB m. 2 in mam.
vero F: ui nero Du 17 quis cum mei, sed hahel B signa transpositionis. eadem. tit videtur, manu addita se tamen nos: sed tamen libri 10 in om. DB3 20 laband . . est Di 2l potestas qua D 22 aliqui Bi 23 siue inpulsione si uoratiocinatione BF r sine inpii isto siue ratiocinatio Di, siue iii pulsio sit siue ratiocinatio DNF ex corr. Dixit paulla supra duplicem esse causam, unam inpulsionis, alteram rasis- cinationis, sed paullo post clarius ita loquitur: causa, quae parit voluntatem sive Per inpulsioneni sive per ratiocinationem . capp. 24 illa Dim 2b eausae Christ: vi causae codd. 26 praecesserit cod. Bas. et O 27 hic mei sed e in D a. l. : hoc O quibus aliis potuerit D pr. m. 28 dicet F: dicet et DBoat nccausator D 32 alterum Dir alterum alius D BFD 33 in maiore esse actu ton p. J i. e. in molixiore Oratione seu Orationis parte. Hoc enim refertur ad superiora illa verba: sed hoc brevi laetet'. Capp. quodJ quam F pr. m. 3b quael
280쪽
sit ostendimus: attributum personae, id est persona : attrituita autem negotio, id est luod ait 'facto . lCausa tribuitur in inpulsionem et ratiocinationeinJ rationem scilicet, non ratiocinationem illam, ut supra legimus, syllogismi. il6 Ut amor, iracundia, aegritudoJ Inter iracundiam et iram hoc interest. luod iracundia perpetua est, ira ad tempus suscipitur. Atque hoc sit ut iracundia sit inpulsio, ira ratiocinatio, ut 'odio quis iratus vel metu occidisse dicatur', qtiod est ratiocinationis. Ceterum iracundum esSe quia Semper est. ad inpulsionem dicimus, quae propter latem naturam admissum facinusio possit ostendere. Aegritudinem vero morbum animi poSuit, non corporalem. In quibus aut commodi aliquid maioris adipiscendi causa aut maioris . vitandi incommodi suscipiturJ ut ali pi id incommodi suscipiatur propter duas res, vel ut maius aliquod commodum consequamur vel ut maius incommodum
is Ilio locus estJ id est, a cauSa. Nisi aliquid quare factum sit ostenditurJ quid sit causa: quae parit voluntatem sive per inpulsionem sive per ratiocinationem. Accusator ergo, cum inpialsione aliquid factum esse dicetJ Locis confirmationis a causa per inpulsionem primo datis iamque confirmationis praece is piis datis, redit ad reprehensionis modos. 0ui simili inpulsu aliquid conmiserint, et similitudinum conlationeJ ut adplices exemplum et doceas simile conparando. Et ipsius animi adsectionis explicatione curandum estJ ut ipsius adsectionis, hoc est rei, Sit explicatio. 25 Ut non mirum videatur. si quod ad sucinus tali perturbatione commotus animus accesseritJ id est, ut veri simile probet et per exemplum et per explicationem animi adsectionis.
6. Ut quod eius fieri possit J quantum in hac re fieri potest.
Quid in opinione eius, quem arguet, meriti ut non solum quid consem cuius sit, verum etiam quid speraverit. Si ostendi potest ei visum esse, pii arguaturJ ut voluntatem criminetur etiam si effectus desuit: ut ex eo causam habuerit, quia timuit, quia speravit. etiam si nihil aut commodi aut incommodi acceperit. Nam opinio dupliciter fallit homine H Opinio sallit in re, cum opinio vera ab non est et errat ab eo, iluod in vero eSt. ut, cum resil mala Sit, bona credatur vel contra. t Eventus sallit Opinionem, cum opinio is iidem vera oSt. Sed eam interveniens easus decipit, ut cum res hona est et hona creditur, sed aliquo casu in malum vertitur. Iam in causa ipsa hoc modo possumus dicere, id ut dicamus: ideo occidisti, illii a te heredem soro putasti, licet ille alium 40 heredem secerit': ita semper in opinione est. Et eventus sallit et res, cum
I id est i id ex F eorr. in id o ex 3 tribuitur mei quoque: distribuitur Cum. et ratiocinatione in mei: et in ratiocinationem O rationem ed. Bagit.: ratio I D. ratiocinationem F G ut ira sit inpulsio, iracundia ratiocinatio Lumer in Philes. VI, 7I78 esset F ad impulsionem est nos sionum lucunae posuimus il aut incommodi aliquid maioris adipiscendi commodi causa O vim Capp. causam Di 2 aliquid incommodi Capp.: aliquid commodi mei Ili locus est DBr locus θ' , locus sicut aliquod sundamentum est f O, sed F est landam. a causa D sc v. 19 '.
causa BFO 16 sit F a. l. I 8 Ergo accusator D 19 iamque i Namque DB confirmationis praeceptis datis datis D in ras. in mei: om. O 23 adsectiones Dul DB : et B se' 28 quod mei: quoad O potest D Γ: posset F, possit O alostendi potest Br ostendit DF 32 defuit B corr. eae desuerit, defuit: itain opinio dupliciter fallii DF 35 aberrat emit. Oreui 37 sed D s. l. 38 hic modo DB 39 id ut D: id est ui BF 40 in opinione est eventus. Et eventuS sallit et res