장음표시 사용
281쪽
aut alius ni odi est quam creditur, aut aliter evenit, illiam initatur habuisse
Aut non is eventus est, quem arbitrati suntJ cum aut ipsa res qualis sit, ignoratur, aut cum res certa luerit, aliter eveniat, sitiam putatum est faut id, quod bonum est, malum putant et reliquaJ. 5IIoc intellecto J quod homines inpellantur non sola ratiocinatione vera rerum, verum etiam salsa: Mioe intellecto , quod sesellit illum res. Illi ita non esse visumJ ut quamvis verum sit quod dicatur, ipsi tamen non fuerit ista Sententia.
Ex iis, quae ad personam pertinentJ adtribula personae, quae probant io
T. Ut si qui dicatur alium occidisse ac volueritJ Exemplum ad eventum
salsum probandum posuit, non ad probationem cauSae per coniecturam. Aut eum necasse, cuius testam elito non sit heresJ exemplum in causa. Non quo casu utatur, ad rem pertinereJ ἔκβασις, id est eventus, acci- ibilentia, essectuS, CHSUS. V otestas, si aut nescisse aut non adfuisse' et reliquaJ Non fuit necesse sacere, etiam si causa fuisset: et Si sui Met causa vendendi propter aes alienum, non tamen necesSitas, ut deos patrios venderet.
8. Defensor autem ex contrario primum inpulsionemJ Dati sunt loci ac- Ncusatori, quibus uti debeat ad probationem causae per inpulsionem: item alii dati sunt, quibus uti debeat ad probationum causae per ratiocinationem. Nunc Supponit defensoris locos infirmandi inpulsionem et infirmandi ratiocinationem. Insirinandae inpulsionis loci Sunt quattuor, Gyre, minuere eius essectum, qui intenditur, inpulsionis ipsius naturam do it re, confir*iare ex-raemplis et Similitudinum propositione. Ratulci uni fidi iis loci Sunt quattuor: quo-issiam ratiocinatio aut in re est aut in opinione, in re commodi vel incommodi: loci eius erunt, degare commodum, minuere, dicere aliis magis sui SSe, aut
Pariter et de in cimili Ussis dicentur: quo Cilicitur evitatum, nullum fuisse M
coni. Drelli: nos verba aliter distin.Dimus I n liter evenit ecl. Ascens. : altior croditur codd. halutisset 'hoc est potuisse, idque Graecomtin more, ayud quos τὼ εχ ιν habete saepe sumitur pro τω δυνασθαι posse'. Capy. Νυbis verba cormpta videnrur. yraeSertim cum appareat totum locum t orbatum et glossematis foedatum esse. ζι est
Om. D eum aut ipsa res etc. J haec explicatio non quadrat ad id, quod in lemmate Roxitum exl: quadraret, si lemma esset 'opinio dupliciter fallit , quae verba supra 263,32 ulieno loco in DF addita sunt. 4 immo euenit nut - et reliquaJ haec verbati nobis inclusu, quae ad verbum ex Cicerone petita sunt G. 2I), icona videntur, cuius explicatio intercidit: in DF sequitur post et reliqua hoc stlasSema Obscurum: masculinum. in illinum. neutrum. commune G Hoc intelleclo - etiam salsa Om. Fi sola mei: solum G 8 iton esse ita O ueritin D corr. eae uirum 10 liis mei 12 si quis O uoluerit exemplum . Exemplum D 14 aut enim eum V, in D enim a. I. post aut negasse D 15 ante εκβασις addidit Capp. ex ed. Basil. verba: τα κεφάλαια coniecturae sunt, quod olossema. quod a meis quoque abest, iam Oreui merito inelusit. l7 nescisse D corr. e necesse l8 sacere etiam si causa uendendi D pr. m. etsi fuisset edd. , ut si fuisset F corr. 19 uinderet D 20 iii pulsione Daccusatoris I 2l cunsae per ratiocin. D in nurm. habet 23 tunc D corr. locos in lirmaudi inpulsionem et infirmandi ratiocinationem scripsi: loeos infirmanda input Sione et infirmandi ratiocinatione D, loeos in infirmanda impulsione et set in F infirmanda ratiocinatione BFG 24 in sirinan Di, sed eorr. infirmandae 2b assectumn F natura D 27 est nut in re B 28 negare, commodum minuere o minuere limiere D
282쪽
incommotiuin, lion tantum fuisse, aliis magis suisse incommodum, aut et aliis tantum quantum Sibi, aut maius commodum quam incommodum. H in ratiocinatione o Pinio non utur. infirmantis loci sunt quattuor: non tale essu vole immodum vel incommodum, ut possit aliquem sallere. maxime se non po-- , tuisse: quod firmabitur pei sona. Post haec omnia de senisor uti poterit omnibus locis accusatoris, si in alios crimen transferre voluerit. Quemadmodum enim accusator, reum ut convincat, defendit alios et utitur partibus ac locis defensoris, ita et defensor, ut se purget, accusabit alios et in hoc utetur partibus ac locis accusatoris: aut si suisse concedet, extenuabit, quia auget
9. Ex persona autem coniectitra capieturJ Explicitis praeceptis omni lius 'ad causam pertinentibus, subiuiiguntur praecepta de personae attributis. quemadmodum his uti possit accusator, quemadmodum etiam defensor iii coniecturali constitutione. Et haec iIuidem personae attributa in primo libro id quamquam singula exposuerit et explicarit, hic tamen nunc breviter repetit.
quae ipsa sint et quid sint, post praecepturus, quemadmodum his uti possita ceu Sator, luem ad inodum defensor.
Quo in genere est virtus, scientiaJ animi, id est stultitiae contraria. Amor, iracundiaJ adsectio enim facile eventum suum declarat signoquere ipsa est eius rei, quam ex Se Parit.
Et ipsorum visJ quid ipsa sint, non quid ex se gignant.
Et quae res harum aliquam rem consequatur J quid ex Se gignant, non quid ipsae Sint .l0. Ac personis quidem res hae sunt attributae Expositis breviter attri-Lab butis personae, quia ita res repetita poscebat, dat accuSatori ex his praeceptum, ut excutiat vitam praeteritam. Parum eSi enim causam commendasse Solam, si non, quae ab hac inpelli posset, persona consentiat. Ergo accusator ex vita praeterita proferre debet similia peccata, Similes ea uSas in rebus, vel in paribus vel minoribus vel maioribus: si similes proferre non poterit, di-30 Spares proserat. Atque haec nocentis vitae sunt. Si innocens vita praeterita est illius, illii reus est, locus communis inducitur: vitam praeteritam Spectari non oportere, quod ea potuerit esse occulta. aut fortasse ad peccandum cum animus fuerit, dola erit causa vel potestas vel occasio. Deinde alius locus communiS : non ex vita praeterita praesens iudicium. sed ex praesenti iudicio vi-35 tam Spectari oportere. Sin autem vitii alicuiusli ignorabitur, praetereundus ab accusatore hic locus est dicendumque cur praetereatur, quod ignoretur vita: Statim ad alia argumenta properandum, spiae Sunt ex ipso negotio in saetis dictisque eius, illii reus est, conlocata.ll. Defensor autem primum, si poterit, debebit vitam eius, qui in Simu-40 labitur, ii iam honestissimam demonstrare ut reli lua J qui defensori a per-Sona contrarii loci sunt. Nam primum laborare debet, ut honustam rei vitam demonstret: quae declarabitur officiis vel communibus et notis vel maximisi non tantum suisse D: non tantum fuisse commodum quam incommodum DFo, sed in II commodum quum punctatuin suisse commodum DF pr. m. et Om. n2 aut magis n Si in mei: Sin accusator dixerit cet. J Si in O 5 personam D T reum ut nos: eum DF 'i, ut eum fra, eum BD et in lioc utitur sed inlioe a. t. m. 2 8 utitur mei i 2 de personae attributis U: personae attributis D.
personae attributa no l3 Qt quemadmodum iis D lt, iis D 18 animi mei: om. D19 enim non facile B, in D lion s. l. est 21 sini mei: possint D 22 condic- quantur O 2:ι ipsae sint D : ipsae possini ex se ipsae possint BO 2l lieae V, eae o 27 consentiet FO 29 in om. D si Om. D, vel si s et eorr. B 32 potuerit nos: poterit libri 35 vi iam praeteri iam Christ xspectari mei 36 ignoraretur F 37 statimque o et corr. BF :m. conlotata D 40 et reliqua Om. O
283쪽
et raris aut cum periculo aut cum labore praestitis, officii causa. non necessitatis, et praestitis in parentes, cognatos, amicos, rem publicam. Sed ista beneficiorum commemoratio parva est, quia multorum vita exemplo est naturam posse mutari: ut morum instituta perseveraverint, declarandum est: iiihil aliquando deliquisse, numquam ab ossicio recessisse: fuisse et causas et bis leuitatem, numquam tamen voluisse peccare. Atque in his ostendendis occasionibus la horandum est: earum rerum namque copiam fuisse in faciendo et sacere noluisse, quarum rerum nunc crimen in iudicio est, ut si avaritiae. cupiditatis. Deinde locus communis inducendus est, quo indignum esse eum conquestion ' declarandum est, ut qua causa inpelluntur ad peccandum vitiis io omnibus pleni, hac, cuius vita praeterita purgata sit, inpulsus esse dicatur. Deinde alius locus communis: vitam honeste actam reo debere t rodeSSe: ipsam GSe certissimam testem morum et voluntatum: criminationem inimicorum invidia facile posse conponi. IIaec, si honesta vita est. At si inerunt aliquae turpitudines. laborandum est, ut salsa esse dicamus inimicorum cri- is minatione collectas: vel eo vitio mentis admissas, quo facilius veniam prο- meremur, neclegentia, necessitate . adulescentia, vel quolibet alio adfectu animi non pernicioso, ut amore vel aliquo huius generis. Postremo laborandum est, ut turpitudines vitae praeteritae vel in dissimili genere vitiorum essedoeeantur: ut quoniam innocentem probare non possumus, ab hoc tanto sa- reeinore, quod in iudicio est, remotum esse doceamus. Sin vero est vita turpissima, nullo genere defensionis supra lissito purganda: locus communiSinduci debet: vitam praeteritam spectari non debere, neque de moribus hoc crimen, quod intenditur, conprobari. 12. Ex laclo autem ipso suspiciones ducenturJ Restat tertia pars prο- 25bationis in coniectura, ex negotio: huius partes quattuor sunt, ut in libro primo expositum est. Etenim adtributa negotio quattuor sunt: continentia eum negotio, in gestione negotii, adiuncta negotio, quae gestum negotium conSeeuntur. Haec hi evitur hic repetit, quo nialia iam in libro primo tractata
sunt: ac dicit in coniectura in omnia genera incidere, non omneS parteS, ut in auconlinentia negotii ante negotium, in negotio, post negotium facta omnia in Suspicionem vocemus: item in gestione negotii locum, tempus, occaSionem. facultates: de modo conticiscens. quod rei manifestae et in consessione habitae modus Semper est. Item adiuncta negotio vel maiora vel minora vel paria vel similia maximeque eventus coniecturae prodest. Quarta etiam pars, quae 35 gestum negotium consequitur, ad coniecturam tribuet argumenta, ubi quaeritur lex, consuetudo. Paelio, usus, exertitatio. Adque haec sunt attribula negotio: ex quibus cum ducitur argumentum. impletur argumentatio ex negotio. lnvenitur autem argumentatio praeterea, quae communiter Sum3tur
ex attributis negotio et attributis personae: ut attribula personae non mihi in perSonam, hoc est vitam praeleritam hominis declarent. sed hoc facinus adprobent. quod intenditur, sicut declarabunt quae supponuntur exemplo. Suspiciones ducenturJ id est coniectura capietur: ex ipsius omnibus
4 perseuerarint o I namque expunctum in B 8 ut sil causa exempli. vi si F 9 quod F et Β, sed 'd in B punet. 15 salsas - criminationes F corr.l6 collecta B admissae II β', admissa ni promereremur D corr. l8 ut Di:
Om. D BFO 20 lanio DBs: tantum Bim 25 suspitiones F 26 primo libro B3i in continentia negotii J i. e. in iis, quae sunt cum ipso negotio individue et immediale, ut ita loquar. coniuncta: sic dixit supra, continentia i τὰ συνεχῆ cum negotio. Capp. 33 conticescens Bo 38 dicitur argumentum largum . in ras. D42 supponuntur, exempla Capp. et D 43 capietur ex ipsius omnibus partibus.
Ex omnibus partibus pertentabiturJ o ex ipsis BO omnis D
284쪽
partibus I ertet iis, tali itur': ut non mixta sint attributa personae, sed tantum sola siui lacta in ipso negotio vel actione lotius negotii impleta. lloc enim in genere spectabitur locus, tum pus, occasio. facultasJ MO- dum in coniectura non posuit, quia in facinore consessio semper inspicitur. s 13. Sunt autem aliae suspiciones. quae communiter et ex negotiorum et ex personarum attributionibus sumuntur' et reliqua J Coniecturae argumenta suggerunt causa, persona, factum: utique ideo tria, quia singula. Suis igitur rationibus causa, suis persona etiam adprobati ir: eodem modo factum: quod, cum singula suis rationibus per se in coniectura lidem praestent, merito id ad probationem coniecturae triplex materia conlocati tr. Monet lamen ratio. duo, personam scilicet adque factum, ad unam sidem posse sociari: ut ex utroque materiae genere. negotiorum, id est factorum. et personarum fides coniecturae quaestionibus adseratur. Hoc ut facilius fiat intellectuque capiatur, meminisse debemus attributa personis. quae utique cum sunt. ipsam is videntur adprobare personam: quam rum probaverint, iam coniecturae locus est . a tali viro id quod intenditur facinus non potuisse com mitti. Ergo a tuributum personae facit personae fidoin, facto autem prodefit adprohata persona. Quod cum ita sit, novum est. immo mirum personae attributo probari factum, hoc est negotium. Idcirco Tullius liraeceptum dedit, possem quoque ex attributis personae et negotiorum ad prohationes nasci ex ulraque suspicione communes. Inter attribula personae accipimus fortunam, naturam. victum, studia, facta, casus, orationes, consilia, habitum. Haec utique si attributa personae accipimus, sicut Rupra diximus, personam probabunt: verum perspiciente ratione et negoti uni probare poterunt. In fortuna, inquit, di spectatur dignitas, divitiae, condicio: haec licset personae attributa sint, lamen cum dico dives est . adsectat tyrannidem: servus, potuit occidere: Consul, non prodidit patriam . argumentum lactis a pergonae attributis facio. Pari modo de consilio: si quibus consiliis alii luando usus sit dicam. persona est adprobata: si iluo nunc usus sit consilio, personae attributo lactum probabo. ao Ergo salis clarum est in constitutione rota iecturali argumenta seri posse communiter et de personae attributis et negotiorum, ut factum probetur. Praecipit praeterea in hac constitutione considerandum priueipaliter, quod in quaestione est an fieri potuerit, deinde an ab alio potuerit. deinde an saeuitas fuerit. Inter posse et facultatem hoc interest: cum substantia elliciendaeas rei inest aut deest, de lacultate tractatur, ut sunt vires, mini Steris, pecunia: at si aut per naturam res negatur aut per locum aut per tempus. de eo quaeritur an potuerit: si dicatur Tullius interfecisse nolinitum . quod utique fieri non potuit per tempus nec habet posse. Item loco sit, si alicuius, qui arguitur caedis, ab eo loco. ubi caedes facta est, absentia declaratur. Tertio ιο quaeritur, utrum id facinus sit, quod paenitere suerit necesse: item quod spem celandi non haberet: deinde quaeritur an nec osse fuerit id fieri. In quibus omnibus spectatur semper consilium. ' Quod si in his consilium cer-2 sint sola F 3 enim mei: igitur Cie. et O li aliae D: ei nilao β', aliquae BD G et reli tua om. O s eum singula per se D, sed ampletum est in marss. suis igitur s. υ rationibus il foetari D: eonfoetari BFD 16 uiro UU : uero Dui Vi 18 nouum est immo miru. personae nitribui. probari tactu ui : no-unm praeceptum dedit posse quoque ex personae attribulis et negotiorum probari lactum D corr. m. 2 BFO 23 aceipimus F et eorr. B neeipimus fortunam DB sicut D 24 potuerunt D 27 saeti Christ 2l, consilio personae altributo, tactum in O distiscium esι 32 considerandum D corr. eae considerant al est eiendi I 3b pecuniae 38 p cluerit O habet Di: liaberet ἰὸ BFD 42 eimsilium . . . tredecim fere tulerae erasae avnιὰ laetum probatur Di: consilium; quod si in his. eqnsilium cernitur et ex laetum probatur D eorr. m. 2, consilium. Quod si tu his
285쪽
nitur, et factum probatur: consilium autem attributiam personae est: ergo attributo personae factum probatur. Huius rei docendae causa supra positum thema tractando excutit hahere argumenta ante rem: quod in itinere t se sa- miliariter applicaverit, quod sermonis causam quaesierit, quod simul deverterit, cenarit': item in re nox. somnus': post rem: lipiod solus exierit, quod illum tam aequo animo reliquerit, quod cruentum gladium habuerit . Haec ante rem, in re, post rem attributa negotio sunt, quae faciunt fidem negotio. Sed quoniam in his omnibus etiam consilium spectatur, fiet ut, cum consilium personae sit attributum, haec omnia negotio sintllattributa, efficiatur negotio ex attributis personae et negotiis communiter adprobatio. Quaeritur enim, utrum diligenter ratio faciendi videatur habita et excogitata , ut non veri simile sit quemquam tam temere ad maleficium acces-SiSse. In qua re quaeretur . num alio modo commodius fieri potuerit vel afortunaJ Frequenter enim, si pecunia, si adiutores, si adiumenta desunt, vi
detur facultas faciendi defuisse: quod utique inpugnari non potest nisi per
consilium, ut alio modo fieri potuerit . ut lieri a fortuna. Ergo ad expugnandas saeuitates, quae desunt, si subveniat saepe consilium, cum dicitur aut alio modo fieri potuisse aut per fortunam, in consilio, quod personae est attributum, res probatur. Ex hoc et ex superioribus illa conclusio est, nasci
poSSe communiter argumenta et ex perSonae attributiS et ex negotiorum.
Hanc igitur rationem si diligenter voluerimus attendere, ista attributa inter
se apta, iuncta et copulata cernemus negotiorum et personarum. Stibi ungit non oportere his omnibus praeceptis Subici exempla, ut doceat, quemadmodum his uti accusator debeat, ipiemadmodum defensor, ut in superioribus docuit: et dicit non necessarium esse, non facite: non necessarium ita, sluod
si qui aliquid diligentiae adferre voluerit ad ista praecepta, ista omnia pro materiae genere facili cognitione retinebit: non enim praeceptor omnia tri-huit, sed ex dictis ad similitudinem non dicta intellegenda supponit: non sa-cile autem ideo, quod inlinitum sit illis omnibus praeceptis exempla Supponere,
quomodo ante rem dicat accusator, quomodo defensor; quomodo in re. illisa
modo post rem, item alia, quae multa sunt. Huc accedit, quo maior dim- cultas sit, quod illa omnia per partium, id est accusatoris et defensoris. locos versa utilitate tractantur: nec enim inutiliter conveniunt. Unde melius est considerare cuncta et proposito themate negotii et suam et adversarii rationem diligenter attendere et sic suspiciones atque argumenta colligere, quare quid factum sit, quo consilio, qua spe perficiendi, cur hoc modo factum,
cur ab hoc factum. cur nullo adiutore, cur hoc, cur nemo sit ConSciuS, cur sit, cur hic sit: cur hoc ante factum sit, cur hoc ante factum non
consilium cernitur. et sel ex consilio F tactum prohatur BFD 2 causa Suppositum D 3 se DFi: se iam i applicauerit nos: applicauit mei sed ex ra- aura F applicuit , applicarit O li postremo quod D 6 inm iam samiliarem D V, tam familiarem comitatum no T in rem D quae D s. l. negotium Dpr. m. 8 liet ut cum B: fiet eum D, fiet probatio negotii cum V 9 haec mei: et haec O sint nos: sunt libri: nisi stravius vianus latet effici iur F 10 negotio D : negotium negotii B F O et negotiis mei: et negotii G Il utrum uideatur dilig. ratio faciendi esse habita O l2 ut non mei: an ita temere ut linii O: Drt. an non la in qua re mei: in quo O quaeritur D: BFO num quo alios commodum D poterii iteri O Id praeconia D ni adiutores adiutoris D BFO si addidistia desint no lli non om. F nisi B s. l. : Om. DB Fl6 ad explendas ' sed in ras. m. 2 17 si Om. F 18 in mei Ded in B era-
sum: om. O 2I hao D 22 apte n 24 iis uii O 25 fesset ita O 26 siquis O 27 praeceptorum Fi 2 ideo D=: ideo dixit D BFO omnibus illis Oa2 omnia illa o 33 melius illud melius IVBFG 34 cuncta ex proposito O 37 couscius F et Cic. : Om. Dct
286쪽
sit: cur hoc in ipso negotio, cur hoc post negotium: cur de industria factum aut rem ita sit consectiliim: an constet oratio vel cuin re vel ipsa se- eum: hoc huiusne rei sit signum. an illius. an et huius et illius ei iitrius potius: quid factum sit quod non oportuerit. aut non laetum quod oportuerit. 5 Hac l adhibita animi intentione . cum coniecturam omne negotii corpus intraverit, lum i facilius videbitur esse perceptio, ut locos Oinnium argumentorum sese quodammodo osserentes videre possimuR: ex quibus, ut supra diximii A. modo ex singulis attributis, modo ex ioniunctis argumenta nascentur, quae aut probabilia erunt aut necessaria. 10 Ad easdem res. quae rem credibilem aut incredibilem sarere possuntJ: quae rem', inquit, non personam, cuius scilicet attributum est. Et eum facti suspicione iunguntiati et hic rei eius. unde iudicium est, non personae. cuius attributum est. Utrum id facinus sit, quod paenitere sit noeess J Adnotanda nova lo- is cutio: paenitet me non illius rei, sed papnit i me hanc rem. ld. Tum ex singulis, tum ex coniim iisJ Aul a causa aut a persona auta lactis aut sex conii melis argumenta certa naseentur, ut attribula porsonae attributa laeto videantur. Accedunt autem saepe ad coniecturamJ quia in coniectura ex hoc genereis probationum fides sit.
Accedunt autem saepe ad coniecturam quaestiones, testimonia. ruinoresa Praeter hanc materiam, ipia coniecturae argumenta trihuuntur a causa. Jpersona, a facto, uecedunt aliae probationes Nili coniecturae semper adiunctast. tormenta, testimonia, rumores. Haec enim in aliis constitutionibus non va-
talent . quia non adhibentur ista. nisi cum res negatur: quae omnia ista ad partis commodum retorquenda sunt. Hoc probationis genus Graeci πίστεις ατέχνους vocant. quod, cum his orator utitur, fidem quidem iudici facit. sed non oratione. Hoc Tullio minime placet: dieit pnim etiam probationum genera indig re arte. et pari modo ut ex Pausa et persona et sacto argumentam duci. cum de tormentis, testibus, rumoribus disputatur, sex illis scilicet adtributioniblis, quae aut negotio aut personis videntur esse si ibiunetae. Namque cum contra testes dicitur aut pro testibuR. utique attribula personae contingenda sunt per naturam. victum et cetera. ut stules data testi aut fu possit aut non possit adhiberi. IIoc et in torm ntis: nam pius, qui torquetur . ex ra cutienda persona est. Ergo omnia argumentis probanda sunt: quorum argu mentorum genera duo sunt, unum proprium, commune aliud. Proprium est. quod ipsius causae et negotii est, ut sextus Ilustius. rum ea des facta est. nomae non fuit: non ergo patrem inters rit.' Commui est, quod transferri in similes causas potest: silius patrem interfecit: r clamat istius modi suspicionibus ipsa natura .
36 Cic. P. Rose. Am. g. 18. 38 ibid. S. 63. 3 signum sit β' an huins O iitrius utriusqtie D BF 5 eon ieetura Feo'. o eum Deilius D pereeptio DF: praeceptio BO T sese F: esse D, se B possumus D 9 necessaria ad eas res O tu easdem F: eas DBO. res om. F 12 saetis D 14 utrumJ ui non mei, Deinde virum G sit DFrfuerit BO 16 ani ratisa aut pers. II aut iante ex D in ras. argumentis DF nascantur D sto'. ex naselini ur is Accedunt autem - fides fi L DU'. om. BO ad coniuncturam D 21 ad eo illecti iram saepe O 2n commodum D : commoda D BFD torquenda V 28 post oratione habent mei stlossam: qui qua D . quia νὶ istud illud FJ nomon initenti, sed in BF expuneta est etiam DB r etiam haee L FO M subiectae Bi 32 eomigenda D 33 sint D pr. m. lesli aut met: lesti nil, aut O fidos sit tinta n eo r. ut inelusimus 39 intorseit D; si ius - inieri. Om. F reclamitat libri Tiniani
287쪽
Hoc argumenti genus, quia transferri in similes causas potest, communis locus diciturJ Locorum autem communium genera duo sunt, utium cum certae rei certa est amplificatio, aliud, cum rei it dubiae est disputatio. Amplificatio rei certae est, ut in parricidam, in sacrilegum. Dubiae vero rei communis locus est, qui a Graecis dicitur θέεις, quae habet partes duas. Duae 5 idcirco locus communis dicitur, quod ex materiae genere non certum quid designat, sed habet tractatum ex generalitate i communi, ut suspicionibus credi oportere vel non oportere. Sed hanc civilem moralemve teneamuS, non illam, quae aliud philosophos naturalis est. Quilibet autem horum locorum cum interponitur - interponi autem raro debet - ornat orationem: lonoque interponendus locus, nisi cum aliquid iam probatum est. Etenim si locus communis generalia loquitur, quaSi causam tenens discedit a causa. lus iudicem tenet, quia iure iuratus Sedens audire desiderat, unde sententiam prolaturus est. I rgo aut parte causae probata inducendus est aut in peroratione, id est epilogis . ut aut renovetur aut suscitetur auditor. Omnis enim lolocus communis locutionum cuncta ornamenta desiderat, quae aut verborum sunt aut sententiarum: quae dum apte ac necessario dicuntur, Oratorem ab oratore discernum. Etenim cum loci communes causarum Sint communes oratoribus similitudine dictionis esse non poMunt. Quaestiones, testimonia, rumores cum auctoritas fidem sacit, cum tor-20 menta sunt. Haec autem omnia, quae non oratione argumentorum 1idem sa-ciunt, a Graecis πίστεις ατεχνοι nominantur, non quidem recte.
Uterque simili via praeceptorumJ et accusator et defensor. Nam et ex quaestione suspiciones et ex testimonio et ex rumore aliquo pari rationeJ Ideo sit ut arte egeat huiusinodi disputatio, quoniam et contra 2b haec es pro his saepe dicendum eSt. t ex causa et ex persona et ex facto duci oportet, id quae ex consesso argumentis materiam tribuunt: ut ex facto' inquit 'duci oportebit': ecce iam non est πίστις ατεχνος, id est fides sine arte.
Artificii non putant indigereJ cum appellant πίστεις ἀτέχνους. 30 Aliter hoc de genere ac de omni coniectura praecipiendum i putantJ ut
dicant alias divisiones esse ad probationem coniecturae, non quas supra diximus, cauSam, perSOnam, laetum.
Nam et eius qui in iluaestione aliquid dixerit et eius qui in testimonio et ipsius rumoris causaJ ut ea, quae materiam ainimentis praebent, et illa. a. quae quasi habere artem negantur, isdem attributioni tuas tribuant probationit raelatum.
Ex isdem attributionibus reperieturJ quae semel praecepta sunt de coniectura. 2 fori. cum rei certae est a. 4 dubiaeque D pr. m. b partes duasJ ammantemsc. et rimantem, ut ex allato patet exemplo: suspicionibus credi oportere vel non opor- . tere'. Capp. 6 locus Om. F I 0 ornatur oratione D et corr. F 12 discedit a causa D pr. m. : deschndit ad causam D BFO I3 iurem iuratus Di 14 inducendus esi se. locus communis scripsi: u endus est D , iudex utendus est D corr. m. 2, BF, utendum est edd., θεύει utendum est coni. Orelli IT aeJ aui F Is similitudine dictionisJ-φρασεως, h. e. elocutionis. Vulgo stilum vocant'. Capp. 20 cum uuctoritas - Sunt mei: om. O 2l non om. D et pr. m. B 22 me τε lc ATεxnoc ηYc Fin mei nominatur D 27 consesso D r consessione DyBFO 28 tribuunt ui ex facio O 2s ni crεtc ATεx Novo mei 30 artificii Dit hoc ceterum ceteri B in arii fieti D BFO; interpolatio inde Orta est, quod librarii, ut editores, m. arti scit n. p. indigere lemma esse non intelleaeerunt. 36 arte artem D hisdem mei probationi tractutum F: probatio tractatum D , tractatum probatio B sed m. 2 in
loco eraso, tractatum, prohntio ex ii Silem ete. Op . ex isdem est. lemma esse, in F
sionis indicatum est 38 hisdeni DB repperietur DF praeceptae o cum Capp.
288쪽
Omni autem in causa pars argumentorum est adiuncta ei causaeJ Et loeus communis argumentum Psi, arguine rini ulu autem duo generat unum. quod ipsius causae proprium est, aliud. quod ei ipsius et similium: hoc. quod secundum est. locns communis appellatur. Verum locorum communium ge-5 nera sunt duo, ut ipse declara l. In Oinnis eiusdem generis causas transferri non satis cmmmode possit Jlloc argumentum est solum, non argumentum per locum communem. l , . Quae ex contrario quoque liabeat proba hiles rationesJ credendum.
iu Suspicionibus credi non oportere aut OportereJ id est thesis. Per conquestion mi iluod est piropritilla epilogόrum. lio quibus ante dictum est 4 in libro primo, hoc est in epilogis. id est in
Aliquam probat,ilem utraque ex parte ratio viJ haec θεσις est. 11 cirlioribiis illisJ auditoribus sei licet. Nam tum ei conceditur commune ipi IudamJ Non debet enim locus communis induci. cum adhuc nihil probatum est. Et auditoris animus renovatur ad eae quae restantJ Ipost probationem per
is Aut omnibus iam dictis exsuscitaturJ quia et in epilogis sunt loci saepe
Omnia enim ornamenta elocutionisJ id est, figurae. quae sunt aut σχήμματα διανοίας aut σχήματα aut σχαματα λορου, ut quidam volunt. Sic oratorum liuoque multorum communes loci suntJ Nam cum locira communes ideo dieantur, quod in similes causas conveniant, rum ab Oratoribus lamen dicantur, diversitate dicendi vix liossunt esse communes. liverborum et sententiarumJ-- διανοίας σχήματα. Atque hoc sit nobis dictum communiter de omni genere communium t eorum4 ut et genera duo dixerit communium locorum, id est certae rei et in-ao certae, Et quemadmodum sint dicenda praeceperit, sed hoc generaliter in omnibus constitutionibus. unc autem in hanc constitutionem proprios coniecturae locos communes dabit. lG. Nunc exponemus in coniecturalem constitutionem qui incidere soleantJ Locorum communium genera dicta sunt, quemadmodum dieanturra praeceptum: ita omnia, quae doloris com uitanibus praecipienda videbantur, exposita. Nunc subiungit certos coniecturae locos. qui in aliam constitutionem non cadunt: sunt enim coniecturae tantum Et in quamlibet eoniecturam dicta similitudine transferentur. Suspicionibus credi oportere et non oportereJ et reli pii, vel qui sup- ω positi sunt vel qui esse possunt. Qui omnes ex uietico genere orti in contrarium argumenta I sumunt, et non tam loci communes quam locorum com- . munium loci sunt. Sunt alii proprii in coniectura accusatoris et propriit omnia a Mem 2 genera sunt /' b duo sunt ipse BF: et ipsono si omnea BFυ S rationes arguinentalidi I l3 conelusionem D Id est est eredendum non credemtum BFD; credendum etc. D in mam. 16 lummeit et tum O et inesuxu O quiddam dicere FO 18 per Ioeum om. 22 figura D 23 quidami Fortunativinus p. I 26, 2/ saepe uolunt BFlneerie D D ei Om. D. F a. l. habet 33 expolii naus qui BF: qui loci communes BO ilieoncidere D 34 sunt ei F 35 praeceptum est D BFO ad expostin Di: expoΚita etiam sunt BFG, et D in maro. 40 ex theti eo generet
h. e. ex genere Eive ex eo loci communis oener e . quod ad thesin pertinet. Theris autem est seneralia quaestis in utramque partem disputabilis, v. yr. utrum auspieionibus credi oporteaι laeene'. Cay P. .
289쪽
desensoris: atque accusatoris duo, unus, qui atrocitatem laeti cumulat, alter. per quem negat malorum miscreri oportere. Defensoris etiam similiter duo sunt. unus declaratio calumniae aecusatorum. alter conquestio captandast misericordiae. Distant aut 'in vi ilieticis nitido linc, quod illi habent ex utraque . part tractatus et in contrarium Suggerunt argumenta. hi unius tantummodo spartis sunt et aut indignationem solam aut pulam exprimunt conquestionem. ita duo genera locorum communium esse manifestum est, unum. illiod Ex duplici tractatu generaliter constat, quod theticum dicitur. aliud, quod generali qui lem. sed unius partis aut indignatione sola aut sola con litestinim tractatur. Sciamus autem hos omnes locos, id est ista duo genera, ex iisdem attributionibus iotractari, ex iptibiis argumentationes, id est ex altributis personae et attributis negotio, illa tantum dilatantia et dicemii diversitate, ut argumentationes sublilius . tenuius, acutius Oxplicentur, loci vero communeS gravius, Drnalius, verbis et sententiis excelleuisuis. Nam in argumen lationibus sola quaeritur veritas: in locis autem comissiunibus, i quamquam et verilas adseratur, tanasti , io quod est illorum proprium. rei prolintae anal,litiido captanda est. 1 inde satis clarum est etiam locos argumentationum vim tenere, ita tamen, ut amplius aliquid agere videantur. cum praeter si dein rei cumulum videantur inplere. In contrarias partes deducenturJ thetici sunt credi oportere, non opor
i ertus autem locus est acclisatoris . per quem auget laeti atrocitatemJSulieriores loci in contrarias parios deduci possunt: isti vero loci proprii dantur aut accusatori aut defensori suo. Ceterae argumentationeSJ alit a personae aut a negotio attributis. Ut id. quod dicitur . verum esse videaturi quod est proprium argumen- 25
In his, tametsi hoc quoquo videri oportetJ ut et in locis communibus
veritias quaeratur, sed orationis modo distet ab argumentatione. l7. Cum est nomi uis controversia, quia vis vocabuli desinienda verbis est, constitutio desinitiva diciturJ sequitur desinitiva constitii lio, quia asconiectura praeceptis Supserioribus torminata est. Haec desinitiva, quia tunc exoritur, cum nominis controvorsia est, et quia vis nominis desiinienda verbis est, desinitiva dicitur constitutio. Huic Supponit exemplum: cum reus fit pater maiestatis, qui silium prohibuit seditiose contionantem, id est silium tribunum pl. Est in hoc uiuinate etiam alia constitutio vel relativa vel con- aspensativa vel absoluta. Nam 'licuit mihi, paler sum t absoluta est, 'mortiit' relativa est. promi' conpensaliva. Verum hoc in themate non quid sit. considerari Tullius volui l. sed interim monuit id percipi, ad suo hoc exemplum ideo dedit, ut finem tantum consideremus, quia nunc propu r sinem subiecit exemplum. Praecipit autem in omni hoc libro considerationem ad- 40hibendam esse circa omnes constitutiones et earum partes et controversias.
3 nccusatoris cod. Ras. et O 4 a thicis Di hoc modo O S aliud quidem quod generali quidem B 9 sola aut sola nos: ant sola D, sola F, sola aut tu sola F m. 2, sola aut BO l0 hisdem mei l 2 tantum B corr. e tamen distantiam Di I9 in mei: qui in s et B corr. m. 2 non L 3: oi non L BFO credi oportere B 2l certos nutem locos som. est D augent D 23 nccusatoris D suo J soli coni. Orelli: Drι. aut accusatori laus aut defensorihiis 24 . D utroque loco s. l. , posteriva om. O persona D negotii O 27 in his iani enei si sumptam sis ras. m. 2J etsi D, sumptum. Etsi II, sumptum. Tametsi O et om. BRI a. l. habet 30 est D corr. ex ot 30 absolutaJ Alias vocant atatum vvralitatis absolutum vel etiam absolutae, Graeci vero αντιληψιν. In eo posita est, ut quod quis fecisse se confitetur, id istre a se factum esse contendat.' Capp. 38 praecipi Christ it. Cic. II, S. 53 39 ideo D s. l. m. I 40 subiicit O praeeepit u I '
290쪽
iii ost legallos filialislion s. Pore piis onini litis in ulniii causa. in si tali hi tmateria Ouinia, quan inventa sit rilii, genera iluaestionum Possunt tractari. sumptis suae Pariis praeceptis: ut cum in themate coniectura fuerit, eius ili' visloitibus utamur. it inque set alterius vel aliarum, si quae inriderint consti, tritiones. Subiungit igitur in delinitione loeos a parte accusatoris. Sunt autem quattuor, definitio. approbatio desinitionis, deductio desinitionis in ilisa iii Certant si eciem, de qua agitur . destructio desinitionis adversae partis. qilae constat ex locis ipialitior: si demonstretur salsa, si turpis, si inutilis. si con- . latio iitrius lite delinitionis liat. Falsa doni iistrahitur ex opinione linia in uni. . iii si docemus de eo, unde quaeritur, ipi madmodii in aestimet pOPulus. iplun ad modii in iii consuetudine locutionis illatur il eo verbo. ipaud dusiit in iis . Turpis aut m Pt inutilis demonstratur adversariorum delinitio ex honestatis partibus et utilitatis, do quibus iii postrema liuius libri parte tractavit. Exprimimus igitur quae iliconimoda sutura sint, si ita accipietur. quod deliniti imost ab advel sario. Cotilatio vero deliinitio itum, qui quarius in reprehPlistolici cicuR Dst. huc aget ut nostram destia ition iii ostendat veram. holi stant, utilem, quod adversarii o tetidi iiiiis salsam, turpem, inutilem. Adseremiis praeterea ad desinitionis nostrae coiiliriliati item res aut maiori aut minori aut pari negotio similes. ut et ad desinitionem itosiratii similium conparalioli 2 lilecta Ostendan iis, quanto verior, honestior . utilior sit nostra deseriptio. Haec in situs, lici deliti iliolio. Sed si duae res Plii resve destitiendae siliit, ista omnia pro deiiii ieiidarum numero duplicantur. Vii aerit tir nim Sa p . . sursit an sacrilegus, qui vasa ex Privato sacro subripuerit vel de sacro privata.
Uitosilain a parte accusatoris et quid sit garrilegium et quid sit furtum deli-N, Iii nil uni est, in singulis delinitionibus illa supra posita praecepta complebit. deliniet. ailprobabit. deducet. infirmabit: quae cum secerit in deliniendo sacrilegio, faciet rursus eadem in desiniendo surto, mulata tantum tortia pari praeceliti. Λccusator enim. qui sarrilogium vult probare, negare vult hirti ini. lta in desiit ilione sacrilegii, quod probare nititur, ut lilr illis supra positis au praeceptis: in desinitione vero surti. quia surtum nega hit. litetur praeceptis defensori datis. id est ut post desinitioilem et pius adprobationem separationi in speci i faciat a desinitione: si et ii in in hoc thpinato et in ollismodi complexione desii illi mina. ut vertat similiter praecepta etiam defensor. Nam pioniam sui tum probare vult ille . ilui se defendit. post doliiiiiiiiii eiu et eius M, adprobatioti in deductionem faciet ad Appi ierit: contra cum sacrilegium deninierit, qui huc admisisse so non vult. illic faciet loco terito separationem lspeciei a desinition se. Ergo his modis et partibus desiit ilionem suam aerusator implebit. Ηabobit autem communem lorum ex ipsa definitiva coli stillition sumptum in malitiam eius, qui non modo rhrum, verum etiam v rborum PD-M testatem sibi adrogare conetur, ut et faciat quod velit, et quod fecerit. id quo voluerit nomine appellet.
tam. D. rum μ' docentus DFr ilueebimus no a slinuri mei: immo sexistimet de iii hiis in deliberativo genere. hoc est in in Atrema D ωΥ. m. 2 DFG parieliiiiiis libri II ita tauu D: tracti bit BF I exprimemus il eoinitioda I pr. m. fort. si id acei p. lli qui B: quia DF 20 DAlendamur corr. e. rostendamus deserit,ito D 2a stirripuit O 25 eomplet in D 2n npprobabiin: nut npprobat,ii DF: sistetur nil in aut lutere deitu et J h. e. deducet seneralem desinitionem in ipsam certam repeciem, de qua vi ur'. Capp. iiissi nia uti L 2s in Din. D des nitiones D eorr. o donni ii noni da desinitionum vi F: ut Om. D. ni delin. BO aT partibuq mei: speeipinis D impleuit D 40 id quod D