장음표시 사용
301쪽
quo aut inutili aut ulmina liti lateaturJ Qui dicit Heci, sed prolui , confiteturrieci , et delensionein sibi aliunde conquirit. In huius ni odi hominein vel reum dicit in velleniluni. luelatio crimitiis sest cum reus id, quod arguitur consessus, alterius Se inductum peccato ilire sucisse demonstratJ Secundam speciem adsiti aptivae 5 qualitatis rela tion em posuit. Hanc desinivit per ἐννονηματικῆν desinitionem. Quae constitutio tunc est, cum alterius peccato se fecisse reus di sit, piidquid admisit: huius exemplum subiecit Horati, qui sororem suam nentem interfecit. Et subiungit praecepta, primum, ut si qua constitutio ante ipsam relativam tractari possit, excutiatur circa ipsum, qui reus est Mion hoc animo in secisti hoc utique sic factum est et in conparatione -: dei nil , quoniam et relatio refert actus ad alterum, ut se defendat: dicit enim 'seci, sed ille meruit , necessario etiam lilc cuterarum constitutionum ratio iractabitur. Cum enim coeperimus dicere 'ille non meruit', et coniectura esse potest Disinis et quaelibet alia constiti illo. Ergo accusator in defensione eius, in iste in i 5 reus transferet crimen, tractabit alias constitutiones. Hoc pacto sit, ut, licet relatio sit constitutio, in hac tamen adhibeam iis alias constitutiones illi tibiis modis, vel circa personam ipsius rei. quo animo secerit , vel circa personam illam, in quam reus transferet crimen. Post haec igitur tractanda est ipsa relatio criminis. quam in praeceptis ab eodem subiectis cuivis facile est ror cognοScere: u Sque ad illam partem, quae semper, sicut in Sillieriore praecepto traditum est, propositionem liabet iplasi deliberativam, qua ex utilitatis honestatis lue partibus quod agendum est, quasi res in consultatione sit, declaratur. I et elisor habebit cuncta contraria, I sed si incidentes constitutiones aliae fuerint, omnia ex earum diversa parte tractabit. Item per praecepta 25 convertulido modo ad suam puristin argumentando deducit ' eii in locis communi biis iam accusatori iluam defensori datis, quOS i pSe Supponit. 27. Postea si iluae facultas eritJ Ante relationem criminis et eius argu menta ceteris constitutionibus accusator et reum onerare debebit et illum defendere, in quem reus transfert crimen. Nanupie dici potest 'quod fecisti, an non hoc animo secisti', quod est alterius constiti itionis: d inde et ille, quem meruisse dicis, aut non meruit aut non hoc pacto meruit , quod utique aliarum est constitutionum. Ita antequam ex praeceptis relationis aliquid agamus.
coiistiti itionibus reliquis et circa rei personam uti poSSumus, ut eum arguamus, et circa perSonam eius, in quem crimen tranSsertur, ut eum defenden- aestes reum dccti re pOSSimu S.
Postea translationis uti partibusJ per praescriptionem: non tibi enim
licuit occidere . Deinde negare audiri olior tereJ hodie tu audiendus non es, si quidem et ui illam, fluam pituitus es, audire noluisti'. U
quid DLIo 26 eonuertendo modo nos: convcrtendum naodo DI Fi, convortendo modum riuali otiis L FUO, nisi quod conlierlendum in F non mutatum est 26 eum
mei: cum O 27 supposuit O 28 si qua BFD 29 illum meli eum O ali
eius με sona in F transseritur D, fort. ex transferetur 37 per praescriptionems' corr.r perscriptionem Dut F praescriptione B corr. es O au negare itebebit su- diri oportere id o hodie Di: iit dicamus: hodie D BFG qu ponit iis D fori. ex Poenitus audiri II
302쪽
Et id, quod iudicat uni non sit. pro insecto haberi oportere mentiris, quod dicis sororem flevisse, quia non est inde iud uiatiini. Nunc apud iudices accusent, quem sine iudicilius ipsi condemnarintJ modo crimen ingeris, posteaquam poenas Sum pSisti de Sorore. 5 Ac si idem sacere ipse, qui nunc accuset, voluisset, ne hoc iluidem ipsi ii uicquam opus suisse iudicioJ ut et hic, qui Horatium accusat, potuisset sinu iudicio quasi peccantem Occidere. lSi vero celeri ipioque idem sariant, omnino iudicium nullum suturum Soritici syllogismi secit formam, qui in infinitum semper intenta rei desinitioneio porrigitur fgranum, cumulus, a corvus): occidit Horatius, Occideret accusator': ita soniper sine iudicio erit poena. I iluisse hiinc ipsum de illa sumere suppliciumJ quasi de sorore. Et de ea pur amplificationem ex delit, rationis liracceptis dicitoJ ut dicasi istum . honestunt, utile vel contra: quae omnia in deliberationis praeceptis
23. Ut refelli et in contrariam partem converti possintJ ut . eum Supra verbi causa dictum sit ab accusatore, non debuisse a fratre interfici sororem, dicat hic magis a fratre debuisSe. Ut ne ab ipso ipi idein, qui fecisset, in dubium vocareturJ ut negare non 20 posset, quod admisisset, quod haec victoriam Romanam lugeret. li Ex iudiciorum perturbatione j quoniam non erat occisa iudicio, quae
29. nemotio est criminis . cum eius intentio facti, quod ab adve sario insertur, in alium aut in aliud dimovo turJ ' νοηματικη delinitio. Haec tertia 21 species adsuit litivae ipialitatis remotio criminis dicitur, quae delinita ostsic: cum intentio facti removetur vel in alium vel in aliud. Ipsa autem remolio nunc rei est. nunc causae; sed, si causa removetur, vel in hominem removetur vel in rem: sin autem res remo votur, tantum in hominem removetur vel ab homine. Causae remotionem in hominem docuit per cxemplum D de legato Rhodioriani: causae remotionem in rem in eodem exemplo Ostendit. cum ilixit 'mortuo quaestore Si togatus viaticum non accepisset . Verum Pra cepta tradidit. iluibus uteretur accusator, cum argueret eum, qui causam lacti in hominem reunoveret. Et est primum, ut accusator eum defendat, in quem culpa removetur. sed, si hoc non potuerit, dicat hoc iudicium aliud 35 ρsse, illud aliud. Deinde dicat uni cuique suum esse officium: hunc non oportuiSse pecaeare, illum reum csse posse; non debere coniungi de sensionem iiii iiis cum illius accusatione. Haec in remotionis partibus integris conple litis accusatoris sunt. Defensoris autem haec: primum ut stilaecumque accusator ex aliis constitutioni biis argumenta secerit, solvat: deinde accuset eum, cuius 40 causa peccasse se dicit: deinde doceat so aliter sacere non potuisse nec debuisse: non potuisse, ex utilitatis partibus, non debuisse, ex honestatis: de
corr. in dei tn, intenta F, aed in in ras. in granum DF: ut grannm BD , videntur verba a nobis incluxa explicatio esse voc. σωρος II erat D I i utilem Din contrariam in D l9 secisse et D 21 Ex ind. perturbatione Br Κι in in F in eras. iud. perturbatorem DF 23 criminis est O 24 ἐννοηuoαικη nox:εηκε tiri Arici A DF. Ennoninati sin B. ἐννοητικὴ υ al accipisset D 33 accusatoreum des. v et i sed D ncei inniorem et acclis. de r. eum D 'M3 nliud illud B asi do. bere DFr delinro tamen no M autem D a. I. m. 2 40 doceat B: doeei DF sacer s. t. non debui fige. nec . potuisse non sis ras.) debuisse ex honestatis . non potui Ge. Ex utilitatis partibus u non potuisse DF: nec potuisse O di non potuisse spost debuis, om. D
303쪽
iitro lite autem in delit, salivo genero tractavit. Deinde dicet a se omnia facta esse . cluae sacere potuerit: p rcurret omnia vitae suae praeterilae dicta. facta, consilia, ut probet suam non fuisse eulpam. cum hoc non impleverit. Cum voro causa non in hominem, sed in rem removetur, omnia eadem praecepta accusatoris et defensoris erunt, excepta vel accusatione hominis, in I
quem remotio sit. vel defensions. Rei renistio cum sit. dedit exemplum de adulescente . qui porcum lenuit: rem Aved Mim a se factum et dicit non suae fuisse potestatis sacere vel non sacere. II ic nascitur illlud novum. ut fiat remotio rei non in hominem, sed ab homine, et existat constitutio ali ac satore, cum dicitur quod fecisti. non tu Tacere debuisti . Exemplum dedit de iopraetore, qui cum consules deberent, ad arma populum convocavit. Hic praecepta dat . uti exprimamuR. quid cuiusque Sit potestatis, quid ossieti. ex utilitatis partibus et honestatis, et ut hoc probemus exemplis. Deinde adiimgit locos commul nes, si qui esse possunt, indignationig aut conquestionis. ut uterilite sibi pro suis partibus sumat. 15 In alium aut in aliud demoveturi aut in personam aut in rem De utroque distinctiusJ et de honesto et de utili. 30. Sin non in hominem certum, sed in rem aliquam caura demovebiturJ hucusque in personam, nunc in rem cauSa removetur. Accusatione alterius et culpae depulsione dempta. celeris similiter uti dii locis oportebitJ dempta depulsione reliqua lalia perseverent in rem, qualia suerunt in p rROI 3m. ipsius autem rei lit remolio, cum id. quod crimini daturJ Nunc remotio
rei: nam supra causae docuit remotionem et in hominem et in rein: sed remolio roi tantum in hominem sit, et fit duobus modi8. Nam nunc remotio disit rei ab eo, qui reus est, nunc remotio tu rei ab eo, qui accusator est: quod orit novum. ut status ah accusatore nascatur. Ad lite in hoc genereJ remotivae constitutionis, ubi tantum ros. non causa
remnuetur.3 l. Concessio est. Per quam non factum ipsum probatur ab reo, sed ut mignoscatur, id petitur: cuius partes sunt duae. purgatio et deprecatioJ Uuarta species est in adsit naptiva qualitate concessio: hanc desinit ita: eum non factum purgamus. sed ut ignoscatur petimus. Hane partitur in duo. in purga t io nem et deprecationem: et purgationem desinit ita. cum non laclum purgamus. sed voluntatem. Id fieri diuit tripliciter, si aut inprudentes saeta- ramus aut casu aut necessitate. Inpri identiae dat exemplum de vitulo immolato. item casus de eo. qui hostias praesta non habuit ad diem certum. item n cessitatis de rostrata navi in portu. ubi non licebat. inventa. Haste tria sex sempla idcirco iuncta posuit, ii ita eorum omnium similis praeceptio est. Namque ut ei in superioribus. ita el hic primum coni eviraliter agendum ah 4oaceusatore, ut id. quod reus negat se voluntate secisse, consilio factum doceat ac voluntate: ile inde subitingat sinitivi status tractatilin, qui, ut supra docuit, quadruplex est: delinitio brevis. adstruelio desinitionis, et tertio loco.
304쪽
si adserit. itedii tio est donia iti itis ad sileri ita: si vero non adseri l. separatio desim itionis a specie: quarto loco lit uestructio delinitionis pariis adversae. erum ilic omissa destructione deliinitionis pariis advorsae, reliqua tria coit plebuntur, ut breviter deliniat casum, inprii dentiam, necessitatem: dei nil 5 adiungat adproliationeni dei initioni' per exemt,la: tertio loco separet a definitione quod reus fecit . et id ostendat esse dissimile . quod sit eius lacinii A non ignorabile, non fortuitum, non necessarium. Itemonstrabit post haec potuisse vitari. potuisse i provideri: et id do stat quomadmodum. deinde adiungat accusator alteram delinitionem, per quam nomina alia supponat inprudentiaelo rasui necessitati, inertiam neglegentiam latuitatem. l'ost haec illud adicit. uti excutiamus, ne sorte necessitas habuerit turpitudinem: ut disputari possit mori melius suisse, ne tantam turpitudinem subiremus. Post haec dicit adiungΡndum esse tractatum de iuris et aequitatis natura. de qua et in negotialiqualitate tractatum est, et maxime in absoluta iuridiciali. 0uae duae qualiis lates solis videntur distare temporibus: nam rerum tractatu eodem rontinentur. Post haec dicit adiungenda exempla. si tamen saeuitas da hil. in quihus
doceamus simili de causa nescio quibus veniam non esse Doncessam. Et adiungam iis illis magis suisse tribuendum. Postremo ex partibus deliberationis turl e et inutile doceamus esse conredi, Pt magnum periculum suturum. eum m tanta res admissa sit. si non fuerit a iudicibus vindicata. Contra haec deson sor ronversione ut tur horum, maxime autem ut defendat voluntatem plaugeat quod voluntati fuit inpedimento, et doceat nihil amplius se potuisse sacere quam secit. Deinde inducat locum communem 'voluntatem spectari oportere': deinde conquestionem cum culpa tareat. se adfici supplicio: com-25 munem hominum esse infirmitatem . I.oti vero communes accusatoris hi sunt: 'in eum qui confitetur', et alter: poecandi licentiam tribui, si non desaelo, sed de voluntate quaeratur'. Defensoris conquestio est de calamitate. quod non culpa sua. sed vi maiore peccarit: alter locus de fortunae potestaleot infirmitato hominum. t ritus locus animum, non δventum considerari'. ad Post haec exempla ablue tractatus admonet. quod in omnibus exemplis supra positis leges sunt. Unde necessario incidunt tractatus etiam legales: sed hoc negat esse mirandum . quod causarum genera quaedam simpliciter explicantur. quaedam coniuncta sunt. Unde, qui omnia praecepta cognoverit. quidquid perspex Tit in exemplo. translatione locorum necessaria Perse liteas tur. Nam cum hic et leges sint, necessario quae legum praecepta sunt, eonplere debem iis . de quibus post dicetur. Nunc tantum ea praecepta posuit. quae concessioni. de qua tractatus erat, convenirent. Si quid res ipsa dabit facultatis . coniecturam ii duci ab accusatore oportet, ut dicat accusator per coniecturam aut prudentem secisse, aut non casu setisse aut non necessitate. o sed voluntate secisse.
32. Atque tum sex his locisJ iuris atque aequitatis it natura. Et quasi in absoluta iuridiciali per se hoc is,sum ab rebiis omnibus separatim considerareJ quoniam convenit negotiali absoluta qualitas tractatu
2 ad speciem II 3 tria F eorr. e terita n quodi quam F surtii iiiim DF demolistrauit D 9 subponit F i l iudieiali D pr. m. 18 misso magis IIo postrema D 22 uoliintatis D nil D 23 seeerii malim 25 coitimuids D 26 licentiani iri hui acripsi: Iieentiam tribuit DB F, licentia tribuitur u O2η surinnao D 2l, μεα considerari oportere 31 stini mei: sin ι O . a coniuein D omnia qui F 34 necessarium persequitur F 38 oportebit ni D
305쪽
rerum ut ili stat tali lii in modo tempore, ilitia negotialis de si ituro iusto agit, absoluta de praeterito. l33. Si aut in liis aut in aliis exemplis scripti quoque controversiam adiunctam videbitJ IIoc praecepto ostendit incidere semper legaleS posse controversias constitutionibus principalibus, nec aliquando legales status posSe existere principales. 34. Deprecatio est, in qua non defensio facti, sed ignoscendi postulatio contineturJ Secunda pars concessionis deprecatio est. Hanc delinit ita: cum non factum defendimus, sed aperte veniam postulamus. IIoc autem actionis genus non Deipienter incurrit in iudiciis, sed in senatu aliquotiens et io
apud populum: datque exemplum vel 0uinti Numitorii vel Syphacis: ubi
primo eius, isti ut ignoscatur postulat: ut sua beneficia commemoret, si qualia bii erit in vita praeterita, et idoceat Deme maiora, quam Sit laetum, unde reus est: deinde maiorum suorum beneficia ostendat: de indidi dicat se non is odio ne ipse crudelitate secisse quod fecerit, sed stultitia aut alicuius inpulsu: deinde polliceatur se alicubi profuturum: deinde ostendat se consanguineum magnis ac principalibus viris vel amicum: deinde amplitudinem suam et voluntatis et generis et eorum voluntatem ostendat, qui de se iudicent, et Omnia, tuae personae amplitudinum lionustatemque demonStrant, sed haec cum con- etu questione potius quam cum adrogantia. Post haec debet adiungere ex einlita, in quibus doceat aut simili de causa ignotum multis aut maiora delicta concessa: deinde doceat se in potestate item fuisse et id ignovisse quam plurimis. Postremo ipsum peccatum extenuare debebit et conparare: propter parvum admissum se hominem tali honore supplicio adfiici non oportere, quo adsi- 25 citi litur ret fri, qui maiora committunt: haec confirmare locis communibus. qui ad captandam misericordiam in primo libro videntur expositi. Sed contra hunc ipii dicit, primum maleficium augebit: deinde dicet nihil inprudenter factum. crudoliter et Limice omnia: ipsum inmisericordem. inmitem, Superbum. inimii una semper fuisse, amicum numquam futurum: et si beneficia pro- autulerit ille, i tui veniam petit. is, i pii contra dicit, docere debebit causa aliqua. non helii volentia Praestita. aut aliud maius poStea conSecutum, aut hoc malo it beneficia superiora delissa. aut leviora beneficia maleficiis, aut, ut honor habitus est liene factis. pro male licio poena sumatur: deinde ut per lorum communem dicat turpe esse et inutiles ignosci; di inde Optatum fuisse, ut reus asali piando fieret, et nunc non vindicari: postremo cogitare debere. ipiali animo circa stum sucrint ut quali Odio. Luci communes eius prunt, indignatio maleficii, et alter, ut eorum misereatur, qui fortuna, non malitia
pecraverunt.1 ictum nos: rebus DBO, in rebus V aget F 3 iis D scripti controversiam J' Alludis au prunam statuum divisionem in λογικον. ratio unlem, et νομικον, legat Pin. Nam scriptum hoc in loco legem, textumenta ceterasque scripων um species indicat, tit paullo post putetu . Cnpp. 4 controuersias in F erug. et status corr. 5 colisti inlim es D legales sint iisJ V Vide ui legali hiis etium controversiis nomen sintns tribunt ipse Victorinus: quidum enim rhetores nonnisi de rationalibus controversiis nomen status
ecl. Ase. et O , nii qua alia coni. Orelli 32 pr8 erit ita Capp.: prnesti ium mei. sed videtur in F tu corr. - in ani hoc DF: et hoc BO a. i superiora besne siet a G delata D 38 miseroatur F: mi Aproniatur I et D, sed niur D in ras. m. 2
306쪽
Nam et iii senatii de Syphace diu deliberatum estJ Ita hic docet postula
tam esse veniam per deprecationem. lliam semper animo bono se in populum suisse non tam facile probabat, cum coniecturali constitutione uteretur J ua excludebatur eius coniectura. 5 quia factum negabatur, quod erga populum nο. bono animo suiSset, et relinquebatur sola deprecatio. 36. Quoniam ergo in generali coiistitiitione tam diu propter eius partium multitudinem commoramurJ Omnes quattuor constitutiones eum suis speciebus exposuit: supererat iam de controversiis legali hiis disputari, sed quo- 10 niain partitus qualitatem species ei duas dederat, iuridicialem et negotialem. ipsamque rursus iuridicialem dividens in absolutam et adsuinptivam species ei duas dederat, iuridicialem ipsam ita dolinierat, ut in ira aequi et iniqui natura aut praemii aut poenae ratio quaereretur: aequi et iniqui natura in omnibus exposita est supra tractatibus circa omnes species iiiridicialis: unde nunc necessario admonet de poenae ac praemii ratione esse tractandum. quod multa existunt genera causarum ex praemii petitione, similiter et poenae. Nam Cicero de praemio tantum loquitur: nos tamen ei ad poenae actionem, ratione tradita. praeceptum de praemio per similitudinem transferemus. Petuntur' inquit praemia et apud iudices et in senatu et in aliquo consilio . 20 IIic admonet. quod in senatu' dixi l. ne ipiis a rhitretur de deliberativo dicendi genere sumptum esse tractatum, cum de iudiciali genere dicendi Onanistractatus haberetur. Iloc, inquit, neminem moveat, luoniam et apud senatum. licet sententiae dictio sit, quod dicendi genus deliberativae convenit. tamen itidiciale genus dicendi est existimandum, cum et in senatu licet dura probando homine inprobandoque tractetur. Et omnino. inquit, ista tria genera causarum forma quadam et primo genere distant: altiore et pleniore intellectu implicita sibi et conexa Suis partibus continentur. 3T. Nam et apud iudie es de praemio Saelie accusatorum quaeriturJ Accusatoribus lege praemia dabantur, hoc ipso, iluod accusabant. Exemplum au dat Τullius: nullo praemio adducti': item: non enim spolia Gai erris concupivi. Id non, si per sententiae dictionem agitur . deliberativum esti Deliberativam sic definierat, ut diceret cum rcs posita in il consultatione civili habet in se sententiae dictionem . Ergo cum agitur in senatu de homine probandora vel inprobando, non deliberativa exinde dii eiula est, ilitia habet sententiae dictionem, sed iudicialis causa magis, spita de homine probando inprohandoque tractatur.
Nunc de praemiis consideremusJ llinc dare praecepta incipit, quae
servanda sunt, cum praemium postulamus: quod solum supererat de con-40 stitutione iuridiciali tractata. ut natura aequi et recti aut praemii aut poenae ratio quaeratur. Dat exemplum, in quo Praemium postulatur, de eo, qui
30 Cio. Veir. l, S. 2 l. I et in senatu mei . senatu et in consilio O postulati lain F a se Om.
DF populum Rii. FO probat DF 5 quia DF: qua BO I Quoniam igitur
O 8 speciebus suis O s disputare quoniamJ quando F in raa. m. 210 partitus B corr.: partitus e F, partium DB Il speciem D 19 consilio mei: concilio Capp. et O 2l iudiciali et 24 iudiciale B ex eo .r iuridiciali et iuridiciale DBiFO 24 existimandum nos: aestimandum mei et O; eL Cic. II. IIo a. f. 2b tractetur D corr. m. I ex tractatur 26 altiore tamen ei plen. O 28 saepe de praemio B 30 dat D a. l. Gai mei: C. O 32 Deliberaliuam mei: Deliberatiuum enim O 36 iuridicialis O malis inprobandoue ut etiam s. 25 40 aut fiat B eorr. - quaeratur DP, in qua aut - quaeritur F
307쪽
triumphum petit: post quod exemplum admonet neque hic neque in deprecatione nos facta intentione et depulsione et nata quaestione aut rationem inquirere aut depulsionem rationis, sed i ipsam esse iudicationem, quae sit quaestio: In deprecatione hoc modo, oporteatne adfici poena, in praemii petitione, oporteatne dari praemium. Dividit ergo dicenda in praemii petitione in quattuor: in beneficia, in hominem, in praemii genus, in facultates: quibiis singulis partes certas ipse supponit, simulque docuit locos communes. quos tantum in his partibus quattuor habemus in praemio aut in facultatibus:
reliquae enim duae partes ad secius tenent, et possunt audientes puhlicae rationis praemium et facultas plurimum commovere. 1039. Λc de constitutioni hus quidem satig dictum est: nunc de iis controversiis, quae in scripto versantur, dicendum videturJ Constitutiones rationales esse status et in primo docuimus et ipsas esse principales. Hoc quem admodum conpleremus in dicendo. superiore tractatu docuit: sed quia sunt 'Praeterea genera controversiarum, quae versantur inscripto, quae incidunt i5 constitutionibus, quae ipsa quinque sunt, necessario etiam de his dat praecepta. Sunt autem controversiae quinque, ambiguitas, Scriptum et voluntas, leges contrariae. ratiocinatio et desinitio. Scripti autem controversia est, cum in quocumque Scripto nascitur controversia, ut in legibus. testamentis. paelis,
edictis et ceteris. quae in scriptura sunt. Ergo principalis est ambiguitas, 20 quia ita ordinem incit, cuius desinitio adhibita est cum, quid senserit scriptor, obscurum est, ideo quia dii '' aut plures res signiscat'. Huic exemplum dedit, ut heres daret vasa caelata uxori quae vellet. Quoniam . ut diximus. constitutiones non sunt, sed inellidentes sunt controversiae, non constituit, quae sit intentio, quae depulsio, neque quae ratio et resutatio rationis et quae 25 iudieatio, sed continuo dat praecepta. quae sunt parti utrique communia. Sunt autem haec: primum ut negemus ambiguum et doctiamus locutionis ipsius consuetudinem: deinde ut superiora verba et inferiora consideremus. ex quibus colligamus, quae sit vera sententia: deinde excutiamus personam eius, qui scripsit: ut ex ceteris dictis eius, lactis, scriptis, animo atque vita, δ' quid senserit, possit intellegi: deinde excutiamus omne scriptum, ne in aliquo verbo aut nos adiuvet aut inpugnet adversarios: deinde dicendum id, quod adversarius intellegat, minus commode fieri, quam quod nos intellegamus. Huic praecepto exemplum dat: meretrix coronam auream ne habeto: si ha buerit, publica esto'. Hic enim tractari potest non bene sentire eum, qui publicandam dicit esse meretricem, quod publicae meretricis nullus exitus,
nulla administratio . hoc est nullum quodammodo vectigal: in t auro vero
partihus quattuor habemus D: in his partibus tu I hahemus duos F, tantum liabemiis quattuor partibus B, tantum in his partibus ex quatumr habemus o in praemio aut mei: in praemii genere et O s reliquae enim duae DF s reli D in ras. habet, in F
post duae eras. v c. heae. ut videtur : enim duae B, in priore ras. malare
m. 2 Hae scriptum est: Hae enim duae o et possunt - commoueret sic mei quoque, quae viae sana videntur il de his mei 12 scribto II tu controuersia, ut yy.: controuersia aut mei 22 est B: si D ex obscurumst), est sed F 25 dn-pitisin D 28 consuetudine D consideremus nerba et inferiora n 30 seribsit et deinde seribiis D, et sis fere semper scribtor etc., quae posthac adnotare omittemus 3l in erasse in F 32 aduersarios D : nduersarins D Bi. adversariis F. sed ris in ras., aduersarium B O 36 exitus mei quoque t fort. legis exitus; Siis Graeci nomine fimmo εἰσοδοvj vectigal et, ut vulgo loquimur, reditum quendam intellistunt: unde apud beatum Athanasium ἀνέξοδος dicitur pauper, cui nullus reditus e ho- vis, qui nullam facere impengam possit.' Capp. 37 administratio est, hoc est O
308쪽
publicando magnam esse titilitat in . I ost liaec adiungit titilitatis praeceptum. it interpretemur, quanto utilior res aut honestior praeterentur . si id intellectum fuerit. quod adversarius interpretatur. Hoc autem apertius fiet, si quod nos interpretamur doceamus honestum . utile. necessarium. Sed quo-5 niam scripti controversi a. sicuti supra docuimus. potest esse et in testamento. et hoc exemplum dedit: potest autem osse et iii lege: adiecit praecepta. si ambiguitas fuerit in lege, uti quaeramus, lac sorte, iluod adversarii intellegant. alia I ge cautum sit: deinde uti dicamus, quemadmodum scribi oportuisset. si id sentiret . quod adversarii die urit, illes qui scripsit. Huius praelo cepti et argumenti de themate supra posito sumpsit exemplum, ut doceat: scriptor. Si heredi consulere vellet. ut ea vasa daret . quae illi commodum erat dare, non adscriberet quae vellet'. Hoe enim non adscripto, quae heres vellet. ipsa daret: nunc quia adscripsit, utri pie eorum cautum voluit. quia hoc non adscripto consuluisset heredi. Ergo concludit praeceptum huius.11 modi in causis ita debero tractari: hoc modo Reripsisset, illo verbo usus esset. hoc non esset: isto loco verbum P Suisset aut non posuisset . Deinde adiungit praereptum. uti quaeramus. quo tempore scriptum sit quod scriptum est, quia ex hoc intellegitur voluntas scriptoris: deinde quasi deliberativae modo tractandum, quid utilius. quid honestiiti, sit: esse autem locos commum nes utrique parti . si quid pi r amplificationem dici possit. l 40. 0uod illius rei neque administratiM quam adversarius dicit. Nihil enim prolithel lictam exempli loco ponereJ sietam materiam, id
est theticam legem sine certa perSDDa.
41. Deinde si in lege erit ex ambiguo controversiaJ non in alia aliquam scriptura.
Alia in rh lege caulum esse doceamusJ id est, quomodo tu intellegis. I ermultum autem prolici et illud demonstrariJ Adiungit aliud praeceptum
esse considerandum, quemadmodum scribi oportuisset ab eo, qui scripsit. si Sic sensisset, quemadmodum dicit adversarius. M 42. Ex seripiti set sententia controversia consistit J l .egales controvorsiae quinque sunt, quae extra constitutiones tractatus suos habent: ex liis Tullius primam tractavit ambiguitatem. scriptum et voluntas nunc explicatur. Scriptum autem omne accipere debemus quidquid aut in legibus aut in testamen istis aut in edictis aut in omnibus scriptis intellegitur. Hoc definivit ita: cumas alter utitur vel his. quae Scrilita sunt. alter Arriptoris sententiam interpretatur et ad id, quod scriptum est, adiungil. idem tamen, qui sententia utitur. duplici modo adserit sententiam scriptoris: aut enim seni per dieit scripti eiustamini eundemque esse sensum, aut ad tempus et i ex eventu accipi oportere
id, quod sensit ille qui seripsit. Dat exemplum quemadmodum unum et idem
I publieantiam esse magnam esse 19 titilitatis prae Pptum utilitatem praereptiim II, utilitatem praecepti Bo 3 si id quod Ο 6 ei lioe DB: ex hoe Fη alia in lege F vii mrii ut O li scribtorem - non adscriberet D, aeriptorem - non adseribere BFD l3 ipsa DB F: ipse B 9 14 praeceptumJ per exemplum F in raa. m. 2 huiusmodi in Ur hiiiusmodi UD, in huiusm Η Olli non ita Dni iraelare DB si hoe modo D BFD lsi potuisset bis D IS leliberatiunε D: deliberativo BFD 2I Quid II 22 netum F. ficiam legem O24 ex nmbiguo om. D in aliqua alia O 26 in re lege DB: in lege FO do-eeatur D 27 demonstrare UO 28 oportuisset nos: possit mei, posset Basa. et οδl quattuor fiant DR sunt U B, sed V in ras.. sunt quinque O; fori. recte DF, si Victorinum errasse atatuas eonstitutio est e. status rationales. quos Principa- ea μωι metorinus'. Capp. 33 aut in strumentis D 34 in edietis F: in om. DBO ab sentiam D 36 adiungit De animus seribentis adinrigitur F, animum seribentis adiungit RG 38 sensum esse Bo et ex BF: aui ex Bo
309쪽
semper intellegatur in sententia scriptoris, cum heres secundus institutus interpretatur se heredem esso iustum, Sive natus filius esset, ut is heres esset, qui natus fuerat . sive natus non fuisset, ut alius nullus esset quam ipse.
qui secundus est institutus. Hunc sententiam unam memorat Et Sein per eandem esse. At v ro cum sententia scriptoris ita exponitur. ut ex facto aut ex se ventu ad tempus interpretanda sit, docet omnes sub qualitate adsumptiva partes in hoc genere contineri: in qua conpensatio est aut relatio criminis aut remotio aut concessio. In his enim omnibus speciebus adsumptivae qualitatis necessario lex praecedit: quae cum Scriptum habeat, habebit et sciitentiam. quam is . qui ea utitur. dicit ad tempus adcommodari. Dat exempla et docet lonon ad idem spectare in his exemplis sententiAm Scriptoris, sed ex tempore
semper intellegi. Post haec subiungit praecepta. quibus uti debet is . qui scriptum defendit, hoc est is, qui scripto se tuetur. Sunt autem haec: laudes scriptoris . communis loeus. in quo docetur nihil ab iudicibus spectari opor-lere nisi scriptum, et ii magis, si legitimum scriptum sit: tertio loco debetio inducere factum ab adversario. deinde postea comparare cum Scripto iit, quod factum est: deinde dicere, quod iudex in legem iuratus sit: deinde interrogare, quid sit quod ex adversa parte dicatur: modis autem variis
interrogare modo iudicem, modo adversarium, modo ipsum se cum admiratione interrogare, et interrogare haec: utrum Scriptum negetur esse si . re
plena admodum loquitur. an ab adversario aliud factum sit quam dicatur, an contra dici nihil possit', deinde concludere: cum scriptum ita sit et ab adversario laetum et ita factum non largetur, quod sumina stultitia sit contra dicere'. Deinde recitatio sequitur ipsius seripti frequens et conparatio facti cum scripto. vario modo, nunc ad te ipsum ut redeas, nunc ad iudices ista etsi ractes. Sed ad iudices cum dicitur, ostendendum est, quid sequi iudices debeant. quod duabus de causis sit ut sit apud iudices dubitatio, si aut Ohscure
scriptum sit aut adversarius aliquid neget: at hic utrumque manifestum esse, unde iudices parere legi oportet, non interpretari legem. I ost haec subiunguntur ea, quae contra eum dicuntur, qui utitur sententia. Et quoniam supra mdiximus: sententia aut idem semper spectat aut ad tempus accommodatur . si idem spectare dicitur sententia, ille, qui scripto nititur, dicit non oportere nos de voluntati quaerere, cum scriptum extet, quod indicium est voluntalis: deinde incommodum esse, si hoc instituatur, ut ab scripto recedatur: nam nec scriptores ratum suturum credent esse, si sibi debebunt interpretari as habere quod scri liserint. et iudices iudicium incertum Sequentur, si a scripto .coi perint discedere: deinde dicere magis voluntatem eum sequi. qui scripta defendat i quam eum, itui interpretetur: certius enim indicium est voluntatis
2 esse iussum D tue adsumptiua partes D . ut coni. Capy .: adsunaptiuae partes F. nil suinptiune pariis 'id eει, omnea sitas quattuor vectes, quae sunt sub
qνuilitate assumptiva' Capp T in ante qua Om. D pr. m. 10 exemplum Bol l defendii lioc est is F: defendit is D. defendit et is BO autem om. Bi haec FB i hae DBi 14 ab F: ad D, a no l. legitimum scriptumJ h. e. aut lex ipsa aut ex lege aliquid'. Capp. 16 deinde mei: Om. O 20 neget si ' si DF 2I an ab nos: ab mei: et an ah BF corr. m. 2 et O 2b ista iratias F 26nd om. D 27 fit ut sit nox: sit ut sit F, ut sit D. sit no 28 at hine n adhine D 2s oporteat F 30 ut supra F 3l sententia ad idem F 32 id om Dr ad idem ΓFD 34 abi ad D 35 nam nec nam sic ssiri ) nec seriptoris credo iii esse scredente se D, si hi debebunt interpretari habere interproiari ab eo F quod scripserini scripserunt B DBF: eredent quod scripserint O: Cicero sII, S. I 2M
haec habet: nam et eos, qui aliquid Seribani. non existimaturos id, quod scripserint, ratum ruturum. et eos qui iudicent etc. 36 iii dices iudicium F: iudicium DB, iu- .lices O si ab F 3T coeperint disi de re D: coepPrint recedere V, recedere cne p. no 38 est mei: esse D
310쪽
ipsum scriptum. lITiec adversus eum, qui Sententiam semper ad idem spectare dicet. Sili alitein ad telii litis ad nnamodari seia letali alii dicet adversarius, debet ille, isti scripto nititur, n gare iustum esse, ut. elliri aliquis se contra legem serisse sal0atur, adserat causam vel temporis vel eventus vel aliam sis mile in . Deinde debet dicere semper areusatorum fuisse. lit, eum crinielI intenderent, laeti causam adferrent: nunc reorum esse, ut. cum secerint, quod
non licebat, facti sui adserant causam. Post haec tres locos debet adserere, qui pro scripto nititur: sunt autem hi: nulla in logo raugam contra scriptum accipi: in hac lege noli accipi: hanc causam minime accipi. Haec . uti dixi. io debet adserere: ac primum illud 'iii nulla lege causam accipiendam esse habebit haec praecepta, quod scriptori u que ingenium demit ad invenienda omnia neque sermo ad proserenda: si aliquid ex ei piendiarii putaret, esse consuetudinem scriptoribus exeippre. Hoc probabit, si mellet leges, quae habent exceptionem. Erit alii eiu vehementius. si eius ipsius scriptoris aliam is legem recitet aut in ipsa lege aliquod caput inveniat. quod excipiat. Deinde quasi per desiit illo item inducere Rioniam nihil aliud sest causam acciper nisi legem tollere', idque fieri, si causa accipiatur. quae sex ira legem est, id
est extra scriptum. D inde. omni lius peccandi licentiam dari. si causa semper accipiatur, et iudicibus errorem iiiici, eum a scripto re sesserint et sem-20 per causas sequantur, quae scriptae non sint: omnes civos quid agant ignoraturos. si ex suo quisque consilio agat et caligam legi adplicet. Postremo hos locos inducet: quod omnes artus rei publicae legi hus P x et coantur. quod hi iudicon l. qui a negotiis suis absint, inlud iurent in verba ceria, quod nullus xcusationem aut aliquam eausam reperiat. tiua, cum teneatur ad iudicandi dum, abesse possit, nisi si Padem causa utatur, quaesit in ipsis legibus in .stituta: iluod si omnes legibus tenentur, iniquum esse adversarios non teneri. Deinde per argumentationem illam, quae inductio nominatur. Qxplicare, an permittant iudices ad legem addi eam causam, qua se tuetur adversarius:
quod si ipsi non permittant. an. etiam si velint ipsi adit sero, populus sinat: an si neque ipsi neque populus permittant addi causam. intipatim esge ut hodie ita iudicent. quasi iam causa logi videatur adscripta: indignit in esse derogari legi aut abrogari legem aut ex aliqua parte nullari: fili rogari est in vitupri 3-lionein venire. abrogari lolam penitus tollere. tertium vero est, cum pars aliqua commutatur et vertitur.J Deinde adiungere. populum hodi nihil scire: aes iniquum esse ut illo invito et ignaro aliquid i de legibus iudicetur: esse eertum serendae legis tempus: quod si aliqui hanc legem serat, scire so velle, ut si aliquid sit captiosum adversariumve, contra dicat: turpia esse et inutilia haec. quae adversarii dicunt. Nunc legem. qualiscum lite sit. d here servari: post populo. si displiceat. licentiam commodari, ut vel abrogut vel corrigat ipsem. ο Deinde postremo loco concludet neminem permissurum suisse de populo, ut
1 speetare dieii BO a ui ra': ei Dnt 4 adserat D: iis Aerat B, asserat FO 6 essent D 7 hoo Bi K hii DF 10 Drt. primum in illud eausa
contra sententiam Mecipiemiani F; suppla Coulta seripium. De est comDa testem, conis
tra sor/nalem fui aiunt eois disposuionem . Capp. 13 exciperet h. e. uti exceptione . exceptionem adhibere . Capp. probam i D tb eapud D Denique Bi16 quoniam mei: quomodo D aliut D tu iudices in errorem F ini ei nos: mitii librι, immitti eoni. Orelli ab seripio BF 23 quia a F: quod a I BO: es cur. II, III nullus mei: nullam D 24 reperint DF: reeipiat Ly rseipia ut O 2b utatur B corr. eae nitatur 29 nu DB F. ut Capp. uoluu: aut B se populus non sinnt O mn ed. Ase. 30 si o n. quodsi V permittat BO hodiethoe de F eorr. in de hoc 34 populum hoe de F 36 aliquis fio. sed uidetur a in F adiecta esse, ali ius Bi , aliqui δε eorr. , aliqua D 3T esse iurpia no 38 dieani Bi