장음표시 사용
311쪽
adversarius hanc causam adderet legi. . etiam si sine alicuius periculo hoc fieri possit. Tum Seiu per idem spectare et idem velle demonstrabiturJ Semper hoc esse in hac lege, quod senserit scriptor, ut quod nos Sensisse Scriptorem dicimus, id est, ad quam sententiam scripta verba accommodamus, ipsa a Semper Sit, neque aliquo tempore mutetur, nullexistat aliquando diversa. Interdum, inquit. is, qui se sententia defendit, contra scriptum sic dicit: hoc Sel SiSse scriptorem, ut non semper idem Sit, quod sensisse dicitur. sed pro tempore, pro eventu sit alia adque alia sententia: et his duobus praeceptis supponit exempla. lo Semper ad idem spectare, hoc modoJ unius partis vel praecepit et tractatus exemplum.
Quam in suam tutelam venerid intra annos quattuordecim, quibus inpletis potest sacere testamentum. Cum eo, qui est heresJ secundus Scilicet, et tunc heres. si filius, antequam in suam tutelam veniat, moriatur. in hoc genere non potest hoc diciJ quod interpretatur, scripti semper eandem esse sententiam, non ad tempus accommodari. Qua laetus ille, qui contra scriptum dicitJ id est secundus, qui secundus de numero factus heres ab adgnatis scripto ab hereditate summovetur: quia resecundus scriptus cum sit, non nato silio secundus non est. Quae in omne factum idem valeatJ Iioli quod supra, sed hic pro tempore, ut quid fiat lex senserit. Cum prope muros hostes castra haberentJ Probavit hucusque conpensa livam subesse interpretatae voluntati contra scriptum, cum voluntas specta- 2btur ex tempore: subiungit et relationem subesse. Tum remotio criminisJ Adiungit item et remotionem criminis subesse interpretatae voluntati contra Scriptum, cum voluntas mutatur, ut ad tempus sit: supponit etiam quartam speciem adsumptivae, id est concessionem ei
Tum concessio per purgationemJ quia concessio et in purgationem et in deprecationem dividitur: sed deprucatio non Subest. Purgationem cum Speciebus suis subicit. Quare aut ita sententia induceturJ nedit ad concitisionem duorum praeceptorum Supra Positorum, cum voluntatem interpretamur contra scriptum. li a.
43. Scriptum ergo is, qui defenditJ Hinc incipiunt praerepta, quilius uti debeat is, qui se defendit scripto. Quid factum sitJ ab eo scilicet. qui ex legis verbis arguitur. Quid iuratus iudexJ id est, in quam rem iuratus iudex sedeat, hoc est,
Si neutrum negetJ id est, aut scriptam esse legem aut hoc se fecisse.
2 posset BO 3 iam D idem ad idem B Fio demonstratur DBOidem semper F 6 nel uee F l3 Antequam O suam in D inter B expletis no 17 In hoc - diei J lemmatis aionum nos adiecimus is uuae Dille DF: et ille Bo secundum qui secundum D 20 dei numero O 22 tempore. Nam tiani inducitur comparntio ei reliqua. ui quid fiat F 24 cum mei: Quod Ocostra hostes o 2 3 ex pectatur mei 26 relativam BO 27 relatio F, aerila ex corr. in ras. item DF: nunc BO 3I tunc F concessio in purg. o 32 purgationem l depraeentionem II cum add. Chrisι speciebus suisJ qna8 sunt imprudentia, casus, necesSilas . Cnpp. 36 Ergo is qui seripium υ his Ddefendet O ali sit om. O uidelicet B 3s id ost - η dent F in ras. habet, quae sequuntur liso est sedcui s. l. a d. m. 2 40 legis DBi 4 I scriptum eod. tax. et O hoe mei: hoc idem O
312쪽
14. Contra autem diceturJ al, eo . qui se contra istum . qui scripto nilitur. voluntate defendit. Sed huic nunc locos dat. non quo ad eius partes iam transierit. Verum ut intellegamus, sontra quos locos eius, qui se voluntate defendit, respondere PDSSit. 5 Aut eausa adsumptiva inseretur J quoniam. cum ad tempus voluntas scripti accipienda ostenditur, necessario per adsuinptivae qualitatis speciem
Si aliud sensisse scriptor. aliud scripsisse dicaturJ Prima pars, qua utitur is . qui se voluntate defendit. contra quam nunc praecepta dat scriptori. io Sin causam adseret is, qui a sententia stabilJ Secunda pars. qua utituris, qui se voluntate defendit. contra quam nunc praecepta dat scriptori. Sin causam adseret is, qui a sententia stabit Dictus primus locus est ab eo, qui Scripto nititur. Per partes suas: qui per praecepta sequitur, Secundus locus est, in quo ostenditur . si in ceteris legibus causa accipiatur. in hacis lege causam accipi non Oportere. Hoc ut probari possit. demonstrandum est, quod lex vel scriptum quodlibet ad res maximas. utilissimas. hon stissimas. religiosissimas pertineat: unde inutile, turpe, nefas esse doceatur. legi tam diligenter scriptae non obtemperari. Deinde docendum . quod omnia ea uta in hae lege sint et prospecta et excepta. quae excipienda, perspicienda cavet re daque videbantur. Subiungitur tertius locus, in quo docetur hanc causam accipi non oportere. In quo. quoniam adversarius. qui contra scriptum dicet, aliqua aequitate se tuetur, laborandum est, uti doceat qui se scripto defendit. illud aequum non esse, quod adversarius dicit: quo loco bene tractato, ut doceat aequum non esse. effici, ut et nou Oporteat conredere adversario. 2, Nam superiores loci hoc agebant, quasi non liceret id fieri, quod adversarius vellet: hic autem locus. ut dixi, in quo docetur aequum non ESse, quod adversarius dicit. demonstrabit set non oportere audiri, cum iustum non videatur esse i quod dicit. Deinde descendendum erit ad adsumptivae qualitatis
sp cies per tractatus ab eo. qui scripto nititur, uti per ea praecepta. quaeso supra data sunt conpensationis et relationis, remotionis, concessionis, explicet locos partis suae qui nititur contra eum, qui se voluntate defendit, supponendo causam ex locis adsumptivae qualitatis: deinde rationes adserendae sunt et causae, quare aut in lege aut in testamento ita scriptum sit quod scriptum est, ut ex hoc modo non scripta tantum defendere, verum volunta-aa les interpretari videatur ille, qui scripta defendit. Primum nulla in lege ullam causamJ praecepta partitionis, quibus uti debeat is, qui se scripto defendit. Prima pars his sere locis confiirmabiturJ in nulla lege causam accipi
ad 45. Deinde item quaerereJ Hoc totum per inductionem, ut ex eo, quod conceditur, id, quod non conceditur, concludatur. Secunda pars est, in qua est ostendendumJ Secunda pars incipit de partitione eius. qui contra sententiam scriptum defendit.
Si quid igitur ex hac ipsa quippiam accusator derogetJ id est aequitate.
4 respou deri C risi li Aut si eausa O η dieiine O la utitur IIO in Sili in Φ' Il uoluntate se BD 12 8i in D 14 est om. DB hae lege hae legem D, hane legem Bo 16 quod DF . quia Bo 20 esse uidobantur 22 doceas D 23 iraelato bono F 24 elilei ut et non D: emelei ui non BFD 2b hoe liuil F eg raul O 27 demonstrat,itur DF ei D: euni BFD Udata DF: die A B 3l qui seripto nititur Christ 33 quare B eorr.: quae D. quod BF ant instrumetito D 36 partionis D, partitionis dat F 40 lotum mei: lauium D 42 pars est D : pars est eius B F, pars eius mi B
313쪽
dii Onia in ille, qui se sententia defendit, contra scriptum aequitatem debet adserere, necessario is, qui se scripto defendit, debet rursus iletrahere aequitati. 47. Contra scriptum autem qui dicet, primum inducet eum locum, per
quem aequitas rausae demonstreiurJ Nunc tractatus est Pius, pii voluntate 5 se tuetur contra scriptum, quod supra tractatum est. Is inducet primum locum aequitatis, ut ostendat, quae Pt ipla lis sit illa causa, quam adhibet, per interpretationem legis: deinde adsumptivae partis cuiusque praecepta SP rva hit dicens: hoc quidem scriptum in lege est, sed ego seri, ut prodessem , vel reliqua, quae adsumptivae sunt spialitatis: ut sacta ipsa sua enumeret et io exequa' tur: deinde tres illos compleat locos ex adversa parte, quibus usus
est is, qui scripta defenderat: hic ex contrario doceat in omnes leges accipi causas, et in hanc h)gem accipi debere. et hanc causam accipi debere: finomnes leges accipi causasJ iniquum aliquid constituet: ut omnia supplicia
culpae et malitiae vindicandae causa constituta sint: nune se nihil malitiose i5 secisse: ipsum scriptorem . si hodie praeSens esset, factum Suum probaturum. aut, si ipse hoc ageret, facturum suisse: hac de e lusa viros honos electos et dignitate et a lale, ut non scripta legis recitarent, sed interpretarentur: ipsum legis scriptorem non barbaris hominibus ac stultis commisisse scripta sua. Nam si hoc crederetur. diligi'nter cuneta exequeretur: nunc quaedam reposuisse, ex quibus etiam non scripta rognosci possunt per intellectam voluntatem. I ostea ille endum est, quid fleri lio tuisset aut quid accidere potuisset: in lytibiis causa cum conlocatur, ostenditur ree edendum fuisse a scriptis propter vel necessitatem vel honestatem: omnes leges conlii Phendere Omnia
non posse, quae velint exprimere vel excipere, sed esse naturaliter in legibus 25. cunctis tacitas exceptiones. Deinde locum hunc debebit ex Pilui. quod neque sermo hominum ne lue scriptum alii plod id ano se exprimat aut eloquatur voluntatem, Sed Semper spectari ex seriplis reliqua. quae in voluntate intellegi possunt. Deinde utili latis et honesialis partus Oxplicandae sunt, in quibus docebimus, quid nos sererimus et qiud advorsarii velint . ut nostrum utile. ad- 30
versariorum inutile demonstretur. Dei nil locum commvnsem dubemus inducere: non litteras sequi nos oporteres, quast et tenues et Obscura se sunt notae
voluntatis, sed ipsam illam voluntatem: deinde induestro desinitionem, quid sit lex, et sic definire. ut haec potius voluntas quam Si riptura vidPalur, meritoque iudices hi serviant legi, qui voluntati in li gis interpretantur: in i pium Messe adfici supplicio eum, qui non aperte contra legem secerit, sed ex aliqua ratione utilitatis rei publicae. II is rationibus et rebus tres illi loci adprobantur, qui sunt contrarii superiori hus tribus, uti doceatnus et accipi causam in
et ilicet ei in D, eum inducet O n tuentur F is D: isque DFO I illa sit Bo I 0 ipse coni. Orelli la et hanc enusam accepi debere D, sed accepi
debere corr. ex uecepit, eadem tamen manu, vi videιur l l in omnes leges accipi causas DF. quae nos isducenda esse indicavimus; in omnes leges accipi causas. in hane non aceipi BO: ludetur locus lacunam traxis3e, ut ex Aeqq. quoque amaret, eaque perperam mera illa repetitione caepleta esse tui tu una nil tu id constituet DBi: in iis quum altilii id constitui B O: in F hic locus sic expletus est, sed, ut videtur, eae ipso Cicerone sS. II v. non ex meliore exemyis conunenturii: Nullo in legem esse quae aliquam rem inutilem aut iniquam steri u lil. id est in i iuum aliquid constituet supplicia quae tib legibus proiici seantur culpae F. ut est Ohud Cic. I 6 hodie om. Fl7 hae J ae D: in seqq. iudices a re desideratur 1η et a pie D 20 exe- qtiere litur Uyn Ui 2l exposuisse V 23 cum F s. t. ante causa 24 prius volom. F 25 possent et exprimerent D pr. m. 26 quod DF: quin B 28 spectari Um: exi, eeiuri DB O 29 pnitis D 32 nos sequi δε' δὲ scriptura mei: , ripti im G Ili lii sorviant D: in semitant nFD 36 n parte D
314쪽
Omnibus legibus, et in hanc legem accipi, et hanc causam accipi. Praeterea operam dare debemus, uti etiam scriptum ipsum, si quo pacto p 08SumuS, convertamus, ut id videatur tenere verbis, quod nos interpretamur, facia-imisque tale aliquid. quale supra secit, qui scri lito nititur, ut ad scriptum adplicet voluntatem. Sic hic. pii a voluntate nititur, in scripto debet aliquid invenire. lii Oil interpretetur a se. quod conveniat voluntati. Id saciet, si ambiguum aliquid in scripto invenerit, aut per collectionem ex eo, quod scriptum est, id, quod scri litum non est. ostenderit: sic fieri ut, eum leve nescio quid in seripto invenerit, tamen. cum aequitatum Ostenderit. in sua causa 30 esse, plurimum proficiat: et subdiae et i adversario argumentum suum, in quo ille posuit 'scripta tantum iudices sequi debere , cum et hic docere coeperit in Scripto esse aliquid, quod prosit ei voluntali, quam interpretatur. Postremi sunt loci communes, qui sumi poterunt ex partibus adsumptivae qualitatis, quod supra diximus. Verum erit proprius locus eius, i tui scripta defendit: i5 leges ex se intellegi debere . non ex utilitate triti rli relantium': deinde erit alter: nihil legibus carius esse debere . At vero erunt alii loci communus eius, qui se voluntate defendit: Meges in consilio scriptoris esse et utilitate communi : deinde indignum esse aequitatem litteris premere et urguere,
cum aequitas magis in voluntate cernatur .ro Ex his locisJ quos tres in partitione sui ra posuit. 48. Et accipi causam, et in hac lege accipi, et hanc causam accipiJ repetit per anacephalaeosin in conclusionis tres illos, quos in partitione poni locos dixit et pro scripto et contra Scriptum. Aut ex scripto non scriptum aliquid inducerest id est syllogistice tractare. l25 Cum aequitate causa abundabit . necessario mullum proficiet J Fit et
hic conclusio. ut et is, qui voluntate se defendit. Operam det, ut ipsum scriptum pro se faciat, vel ambiguo aliquo reprehenso verbo, vel ceteris. ut non voluntate tantum, sed etiam scripto niti videatur: quemadmodum illi ipsi supra, qui se scripto defendit . ita praeceperat, ut noli sola verba amplectere-30 tur . ssed etiam scriptoris ostenderet voluntatem. I.oei autem communes ceteris ex adsumptionis partibus in utramque partem convenientJ ut aut removeat aut conpenset aut reserat aut concedat. 49. Ex contrariis autem legi hus controversia nasciturJ De legalibus controversiis turlia est, quae ex contrariis legibus constat; nam dicta est ambi-aa, guttas, dicta etiam controversia. iluae constat ex Scripto et voluntate. Contrariae vero leges nunc duae sunt, nunc plures, nunc una, Si duplex est,
quamquam etiam una simplex sacere leges contrarias potest. Una duplex facit leges contrarias, cum una pars nititur legis parte, altera rursus alia legis parte dimicat et repugnat. Apud rhetores est ista controversia: rapta si raptoris morti m aut indolatas nuptias optet , ut rapta una parte nitatur ac dicat mortem se optare dubere raptatoris, altera nuptias inducat, ac fiant leges
I legibus D eo' e legis 2 ut etiani BO possimus V 4 supra om. Fb Sie DB: Sed F qui DBr quia F 6 interpretatur 7 per collectionemJ συλ
λογισμον, i. e. ratiocination . qui status unus est eae quautior testalibus: de eo pluri
bus moae astetur'. Capp. s imi enerit in scripto BO I0 proficiat Capp.r profi- ei et mei eae assimilatione ad sequens ei subducet 12 ei' seius uoluntati qui Fra loci sunt B potuerunt D lG ad uero D I 8 urgere O Is in mei:
Om. O 2l in liano legem F eae cori'. in hanc causam mei, Aed in del. in B24 aliquod B O 2.3, abundauit D 26 se uoluntate BO at ceteris mei: ceriiso ex om. F substitutionis D 32 aut removeat - nni concedali r. e. utatur Orator eo qualitatis adsi ptivae status, qui dicitur remotira criminis, aut stata compensatioris aut relationis aut roncessionis . Capp. coneed ut Di: concludat D BF
315쪽
con trariae ex duplici parte legis. Item una lex contrarias leges lacere potest, hoc modo, cum lex est Hir sortis petat praemium quod volet', et duo adui scentes filii sortiter laceruiit: pelunt praemii nomine unus, ut pater, reus qui sa-ctus fuerat proditionis. ante iudicium liberetur: alter petit, ut agatur iudicium. Ita ex una lege, diversa petentium voluntate. leges contrariae esse dicentur. b. Verum his omissis Tullius definit . quid sint leges contrariae: deinde ponit exemplum de eo, qui tyrannum occiderit, ut praemium accipiat: deinde alteram legem proponit, ut tyranno occiso quimpie proximi sanguitie interficiantur: deinde reliqua praecepta dat communiter in utramque partem. Etenim cum ambae lege nitantur, quae praecepta data suerint uni parti, ad alteram partem, quae istetiam ii sa lege nitetur, praecepta eadem transferuntur: eritque utrique parti hoc principale, ut suam legem latulet, adversarii vituperet ei reprehendat. Erit
ergo tractatus talis, utra utilior lex sit, utra honestior, ulra magis necessaria,
utra ad res plures pertineat, utra ad maximas, utra lex posterior sit: melior enim quae posterior: utra lex iubeat, utra permittat - nam iubet desertor locapite puniatur , permittit adulterum cum adultera liceat occidere' -; deinde utra lex poenam constituat ei, qui non obtemperet, utra maiorem poenam: deinde utra lex iii beat, utra vetet. In eo enim, quod iubetur et trermittitur, quasi unum genus Sit: contrarium est in eo, quod vetatur. , Verum in eo quod imperatur et permittitur, est i diversitas, quam supra posuit, cum illic sit ne-rocessitas, hic utendi voluntas: at his duobus euntrarium eSt, quod vetatur. ut infamis ne militet', ut 'inpudicus ne contionetur . Mor autem est auctoritas legiti, qqdu Vel δα quam illa, quae imperat. 0mnis enim lex. quae vetat. sortior propterea, quia corrigit illam, quae aut aulaiiperat Etenim cum omnem hominem ad contionem venire liceat et sit haec lex, quae quasi permittit, haec, quae vetat ni saluus ue contionetur , corrigit illam legem, qua aut iubetur aliquid aut permittitur. Deinde considerandum, utra lex de parte constituta sitJ, utra de omni vel re vel aetu: utra lex specialiter scripta sit,
utra generaliter: melior enim, quae de Specie deScripta est, non communiter: et est communiter. ut 'lio ininem Occidere ne liceat'. specialiter svirum sortem δοοccidere ne liceat , et alia hii iusmodi. Deinde considerandum, ex qua legestatim fieri aliquid aut non seri necesse sit, et ex qua Sit aliqua tarditas. Nam est tarditas, ut in illa lege: legatus intra diem tricensimum proficiscatur . Haec omnia cum dicta suerint, operam dare debet una quaeque pars, quae pro lege sua nitatur, uti doceat legem Suam et iustam esse et apertam, Madversariorum vel iniustam vel obscuram vel ambit guam: aut ratio citiatione colligi. quod velint adhibere aliquam definitionem adversarii, ut intellegi possit,
quid in lege sit: in nostra autem lege omnia esse manifesta. Deinde debemus adiungere voluntatem, ut ad scriptum voluntas quoque interpretata consentiat: dare etiam operam, ut adversariorum lex contrariam habeat volun- Mtatem. Et si fieri potest, adversariorum legis ita est interpretanda sententia,2 uir ut uir D BFD 3 petunt DF: petit BO pater reus qui ΓΤ: pater eius qui reus L BFo A ita ut ex D dicantur F 8 sanguine ed. Aac. :sacile mei ambae DBi: ambae paries ByF 10 loges Bio li traiis serentur Outrique parti F: utique pars D. unicuique parti LIO 12 et F: Om. DBO
II, utra permittat Dis r uirii permittat utra delectet B et corr. D, utra permittal. utra
vetet O l6 puniatur permittat D is immo genus est 20 est di ueratias nos: Sit diu...ia lini illic sit nos: illic est libri 22 est autem o 23 illius Θ 25 omites homines V 26 permittat O 28 Sit D a. l. 20 descripta iVter ripis o GIF eeit imum D: tricesimum B, trigesimum 6 34 debeat uel debet F. debeat B lehelana D corr. in clehent una a, nititur no an autem itet D BFOratiocinationem DF Di colligi F: Oidlegii D, colligit Di. colliget 37 quae F adhibere aut saud. x l. perin delinitionem θ' aliquam aut corr. ex al) desiit. D di sen-
316쪽
vii paene etiam ipsa lex adversariorum per sententiae interpretationem pro
nobis sacere videatur, ut ambae leges nostrae sint partis: una noStra per Scriptum, adversariorum perὰoluiitatem. Postremi sunt loci coiiunii nes, qui in legibus contrariis sumi possunt ex utilitate et honestate legis culilScumque. 5 Ea maxime conservanda putetur, quae ad maximas res pertinere videaturJ Praeceptum hoc est: comparandas leges esse, ut, cum inter Se duae vel tres discrepent leges et servari non possint ambae, quia discrepant, ea maxime conservetur, quae sit in conparatione utilior, honestior, magis necessaria.
i0 50. Ex ratiocinatione nascitur controversia J natiocinatio syllogismus dicitur: controversia legalis est: habet tractatum, eum ex eo. quod scriptum est, id, quod scriptum non est, colligitur. Cicero ait: cum ex eo, qlloduspiam sit, ad id, quod nusquam est scriptum. venitur . Et habet modos suos, quibus conprehendatur, vel simile cum colligimus ex maiore, vel cum con-lci sequens. Sed haec in Marcomanno exempla sunt posita: dat exemplum Cicero de eo, qui damnatus parricidii in carcere testamentum secerit. Nulla
quidem lex sacere testamentum prohibet eum. qui damnatus sit parricidii, sed sunt aliae leges, quae multa sacere prohibent parricidii reum et damnatum: ex quibus colligitur etiam hoc. faciendi testamenti illum non habuisse
20 potestatem. Item multae leges sunt testamentorum faciendorum. ex quibus iterum colligitur, hunc faciendi testamenti potestatem non halbuisse. Tractatus vero habet et locos argumentorum tales: primum ut scriptum laudemus et confirmemus: deinde conseramus cum eo laeto, quod colligimus ad scriptum: deinde ut simile esse doceamuA: deinde ut, si illud aequum sit, hoc 25 quoque aequum esse iudicemus: deinde ut dicamus, cur de hoc Scriptum sit, cum de alio scriptum non sit, quod quasi manifestum fuerit ex eo, quod scriptum est, etiam id, quod scriptum non sit . et idcirco a scriptore legis praetermissum esse videatur: deinde doceamus in multis legibus mulla praeteriri. sed accipi haec, ac si non sint praeterita. ex his scilicet, quae Srripla sunt.
ad Haec dicit it qui utitur collectione. Qui contra pugnat, ante omnia laborare
debet. ut similitudinem tollat et dicat aliud esse in eo. quod seriptum PSt. aliud in eo, quod admissum est, ac propterea esse dissimile et non debere aecipi ex eo. quod Scriptum est, lil. piod non scriptum est, cum Sit multa distantia. Dissimilitudinis autem partos hae sunt quae et similitudinis, de qui-ra bus in primo libro expositum. Addere praeterea etiam poterit is, qui contra collectionem nititur . uti et ipse utatur aliqua collectione: quod si ei contigerit, isdem argumentis utetur, quae supra dedimus ei. qui utitur collectione: sin autem non poterit uti, hoc aget, ut ostendat scriptum sotnm considerari
i enua II corr. e voletitia adirersari mini per iioluntatem aduersariorum
4 eontrarii D li uideatur L i: uidetur D BF 6 ut eum mei: utrum O I et soritari mei'. et si seruari s possint nost possunt DBFD 8 magis D r magis ant D DF,
magis autem O l0 eoni rouersia cum ex eo D, sed eum ex eo erasa l2 colle
gitur D I3 uspiam D pr. m. eorr. in ustinium iam sill ost recte libri Tulliani nusquam scriptum et,i peruenitur 6 14 colligimus D: colligimus vel quod cum B O eollegimus teolligimus no D in maro. m. 2 BFO ex malori D consequens F: consequens. dat exemplum DRO 16 testamenium sacere BD 18 socero D 2l eollegitur D non om. F 23 collegimus B ad scr. J nsscriptum D 27 sit D a. l. ab F 28 uideatur esse F 29 iis O 33 scriptum non est D 3l dissim. - et similit. Christ: dissimilitudinis apud partes haec sunt quae et sest et n. Om. Fὶ similitudinis DBF, verbis apud paries linoe sunt qu ne in B eα- punctis: dissimilitudinis et similitudinis edd. 35 expositum est F. exposito DB. exposuit Cicero O. item n m. 2 an pi nox: ot lim set conligorii si se aT liis Ioni OB . ilua DF , quas quos B utetur F 38 considerari mei: spectari o
317쪽
Oportere: periclitari iura omnia, si simili lii lines accipientur: nihil enim essρ
paene, quod non alteri simile esse videatur. I ostremo loci communes sunt alieo. qui illitur ratiocinatione: extra scriptum ivir Coniecturam id, quod Scriptum non est, accipi oportere: dei vile neminem posse scriptura conplecti universa: illum tantummodo bene scribere legem. qui quaedam contingat, ex liquibus alia, quae praeterit, intellegi liossint. Loci vero communes contracum, qui collectione nititur, isti sunt: cunisti turam non esse firmum argu mentum. sed esse divinationem: deinde stulti esse scriptoris non omnia, qua ucavenda Sunt, in lege conscribere.
lis, qui in eo loco sint, adimat pol statem J neque permillat, sed ui 10 quaSi permissio esse videatur, colluctio sit ex aliis. Desinitio est, cum in scripto verbum aliis i id est positum, cuius duxi quaeriturJ Subiungit postremam legalem controversiam . quam desinitionem nominavit: quae nulla parte distat a constitutione rationali, nisi quod turbum in lege positum vel in scriptura aliqua cum delinilui'. quid significet. i5 quid sit, tunc si et legalis desii nitio. Supponit exemplum de iis, is ii navem Suam dicunt, quod unus incubuerit gladio, alter remum inperitus gubernandit cutierit, gubernator in scapham suxerit: hi cum eo uisendani, cuius navis sit. ex lege initium capiunt controversiae. Quaeritur tamen verbum, iluod in lege positum est . quid sit navis: deinde luid sit navem deserere et quid sit Din navi remanere. Haec sola discretio est itala inter definitionem legalem et constitutionem, id est rationalem statum. Praecopia autem dicendi eadem
reservabimus, fluae supra Sunt posita, ut desiniamus et celera, quae praecepit. Dupciciliet ita Inrgii mori in ioni hiis quae in iudiciale causarum genus accommodantur, deinceps in deliberativum et demonstrativum argumentandi 25
lucos et praecepta dabimusJ Finitis omnibus liraeceptis, quae dari poterant
ad omnes constitutiones et ad omnia genera controversiarum, quae in legibus sunt, dumtaxat in iudiciali genero causarum. transit Tullius ad deliberativam causam et ad demonstrat am, i non spici alia praecepta esse possint deliberativae et demonstrativae, quam suerunt supra in iudiciali genere dumtaxat ad in constitutionibus. Nam pari modo coniectura. finis et ceterae constitutiones et Omnia gen Era conti oversiarum versantur in deliberativo et ii monstra-livo, quemadmodum in iudiciali. Unde non alio modo dicenda sunt in iudiciali et alio in ceteris, sed eadem ubi pie dicendi praecepta servabuntur: verum tamen, quoniam, quod iii primo libro docuit et hic admonet. sinus suos certos Mhabent genera ista controversiarum, iuuaretiirio propter sineS alia quaedam praecepta et alia qi Iaedam argvinciua tryllenda sunt, de quibus nunc tractahit. Finem habet sudicialis causa aequi satent, deliberativa finem habet utilitatem, ut Aristoteli placet, ut Ciceroni, utilitatem et honestatem. demonstrativa sinem habet honestatem. Ergo propter fines quasi alia argumenta sunt lol accipiantur Bo 2 poenae DB sunt communes Γ 4 deinde FB': deludo quod Lym scripturam D 5 liniuersam DB 6 praeteriit BO possunt F 10 Is D, uis BF l2 in Om. D, in F erasum let nullo distat , nulla
parte com . m. 2 R constitutione rationali J seu statu illo rationali. quem desinit
viam vulgo vocant'. Capp. 15 scribtura D tib tunc sit B de his mei IT ducunt qiiod B: om. DF IS hi cum F. ut eoni. Grini: hic cum DBo23 servabimus no 25 in deli heriit ilium - dabimus Om. O 26 dari poterant F: dari secerant DB, data suerunt O: Drt. dari debuerant vel oportuerat 27 controuersiarii in genera V 29 quo alia nos: pialia D, quod alia BFD 30 mera niri, suerim O iuridiciali H et eae corr. D 3l fines D 33 fort. dic uidum est
34 ihiqile dicemii D. dicendi ui,i lite O uerum tamen nos'. uertim etiam libra ali quod nos: Om. mei, ut O cum ed. ASc. certos om. B pr. m. 37 tra cuiuit Dδου sinus DBt aequitatis uel uri rati uani D
318쪽
uecessaria: aliud sitim cogut in tractatu praeter constitutionem quamlibet ille,
tur aequi leuitaui iii iudicibus 1 or uadere aliud ille, qui .stolidere cupitli doctulsio ni mi qui cistolidere vult titilitat ni Vitile ipsius utillialis et honestatis praecepta danda sunt . quae et deliberativae causae videlitiir et de-5 monstrativae propter sines proprios convenire: et poterat quidem supponere exempla ueliberalivae per singulas constitutiones, linc est . ut doceret sinci derri in deliberativa coniecturam. finem et reliquas constitutiones, item in il emonstrativa: sed quoniam res aperta est. dicere praeteriit, ne rem satis claram dum apertiorem per exempla vult reddere. obscuriorem exemplorum ni diversitate secisset. 52. Rerum expetendarum tria genera sunt, par autem numerus vitandarum ex contraria pari pJ Deliberativae causae et demonstrativae sines esse dixit utile et honestum. Vorum sest quiddam honestum, quod purum solum i per se honest una est . aliud vero honestiani. quod habet mixtam utilitatem: i5 quod idcirco honestunt dicitur, ii uia semper in copula lis rebus nomen a meliore parte componitur: ut demoustrativam causam eum intellegamus habere laudem et vituperationem. quidam tamen hanc Pandem causam a parte meliore. sicuti diximus, laudativum esse dixerunt. Ergo cum honestum luincyPr se solum sit, nunc sit aliud. quod iunctum est et utilitati. tamen etiameto hoc honesti nomine i nuncupatur. Sunt igitur tria. quae expetuntur: honestum purum, honestum cum utili, et ipsum utile purum ac separatum. Item tria Prunt genera rerum vitandarum: inutile purum. et illud inutile cum turpi. deinde etiam turpe solum. Honestum autem quasi genus est. quod quidem et alio nomine dicitur virtus: et scientia honestum est. item veritas: honestum 25 lior propter se expetitur. Est aliud. quod hac natura et hac vi est . t ut propter fructus aliquos expetatur, ut est pecunia. Item est ipliddam medium Ptdignitate et fructu alio ex potendum, ut amicitia, gloria Pt cetera huiusmodi. Sed liis tribus expetendis, lioc est honesto. utili et illi tertio, quod mixtum est . adiungilii tiir duo ad tractatum necessaria. necessitudo et adsectio, deau quibus postea plenius dispulabitur. Adque holi estum ipsum, quod propter se expelitur, cum in duaA partes, ut diximus, distribulum sit, prius tractat de eo ipso, quod purum est, nullo utili sociato. Quam diximus esso virtut m. hanc dividit in partes quattuor: prudentiaui. iustitiam. sortitudineni. temperantiam. Et delinit prudentiam ei lite tres species stibiurigit. metituriam. inta tellegentiam. Providentiam, quae ratione leni portam cuiast alit. Nam praeterili temporis eu nienioria. praesentis intellegentia. suturi providentia: has similiter desinit. Item desinit iustitiam secundam virtut Pin: ei sit hicit partes similiter tres. naturalem iustitiam. consuetudinis iustitiam. legitima in iustitiam: easque similiter desinit et dat exempla. Subiungit tertiani viritilem, quam O appellat sorti ludii ieiu: hanc desinit et ei subicit partes quattuor, magnifico n-tiam, sidentiam . palientiam, perseverantiam, quas item delinit . siculi omnia.
3 honestatem DFr utilitati m et fionestatem BO aliud - titilualeni nos: aliud qiii ost. vult nequitatem. utitiis qiud ostendere uult utilitatem D , alluit qui ost. viiii arquitati ni D corr. et aliud qui Ost. ituli honestatem I Fo, sed licinestatoni Fm. 2 in ras. 4 quae et mei: qnae O G lioe est - constitutioties Om. F pr. m.
incidere D s. l. 7 in deliberationem ae deinde in demonstrativa in F item D: item pari modo D BFO I3 iiii lem D I 4 et D s i m. I lli meliori o l7 aperien is est et tei purietatum ex utilitate B 22 Wrunt tria PO illud utile Detis quasiJ quodsi L 25 lioe propter I 3: hoc quod propter D core. BF. hoc est quod propter O; locus Duso ala dissinguitur: item veritas holi Atti m. hoc est . quod propter etc. 26 Esi item O 2 7 aliquo F 28 est om. D illi Com. ρι Πωθ.: illo DB U 30 plenius postea o disputavii D add. ur s. l. 32 utili Um: titulo DII aT ei D: ea ei F: et ille BG tres similiter partes B
319쪽
Quarta postremo silbiungitur virtus, quae temperantia dicitur, et ei partes supposuit tres: continentiam, elementiam, modestiam, quas partes definit ita, ut omnia superiora. Quibus explicitis aperte docuit id solum quod propter se expetitur et quid sit et quale sit. Verum cum lionestum hoc intellegamus Sse, quod propter Se expetitur, non propter aliquod emolumentum, quod bipsum utique virtus est: quoniam incidebat quaestio, an virtus, id est hono-Stum, propter Se expeteretur Epicurei enim dicunt virilitein expeti ipsam
propter voluptatem . huius quaestionis cum latior videretur esse tractatus, distulit et negavit ad hoc institutum debere sociari, ubi tantum praecepta traduntur . non rerum disputatio continetur. Nam primo in genere spiae Sunt, iis honesta appellantur: virtuS, scientia, veritas, quae nullam ob utilitatem, sed propter se expetuntur.53. Veritas est, per quam ea, quae Sunt ant suerunt aut sutura sunt, dicunturJ Hucusque naturam et iustitiam cumque hi8, quae naturaliter iusta Sunt, explicavit: nunc ea docebit cum partibus suis, quae per consuetudinem 14 iusta sunt. iustitiam enim esse triplicem voluit, naturalem, consuetudinis. id
est morum, legum. l54. Lege ius est, quod in eo scripto, quod populo expositum estJ Hucus que iustitiam consuetudinis filixitJ, nunc incipii legum. Fidentia est, per quam magnis et honestis in rebusJ in honestis actibus rosidentia est, ceterum in malis considentia. Nam 'multum ipse animus in se fiduciae certa cum spe conlocavit', ut est illud: Turne, sui merito siqua est fiducia sorti. Neque ad hoc nostrum institutii in pertinetJ Epicurei enim ct ipsam virtutem dicunt propter Se non expeti, Sed propter voluptatem, quae sectae rat Ilicii reorum est. Hoc utique revincendum, sed quia longioris tractatus est et alterius operis rhetorica enim nunc exponitur , ideo et hic dicere praetermisit.
Propter se autem vitanda suntJ Docuit honestatem sequendam, subiungit vitandam uir pitii dinem: Sed turpitudo in his est, quae contraria sunt virtuti- ἰι0bus. Fidentia, ut supra posuita virtus est: huic contraria est dissidentia: et audacia vitanda: l parique modo interes hi lutes et c9ntraria media inveniuntur.
quae ly it virilia sint virili litui Artam pia vitanda sunt . ut vitantilla ipsa tali fraria. Haec autem, quae Ilcina Sunt, nunc ita Sunt, ut certum notuen leueant.
nunc ita, ut vocabulum non habeant. Fidentiam diximus esse virtutem, dis- 35sidentiam vitium: at id, quod fidentiae vicinum est, habet nomen, quod appellatur audacia. Item religio virtus est: in religiosilas vilium: atque religioni vicina, vitium tamen. Surirstitio nominatur, quae etiam ipsa est vitanda. Sed haec, ut dixi, inedia vel ricina habent nomina: nam sunt aliqua, quae non
22 Verg. Aen. XI, 502. 1 et ei partes subpoSitit U: et dat ei paries supposuit B, ei dat ei partes nod cum ovi. F 6 est. Sed quoniam V 8 iioluntatem DFi s ubi lumen Bi10 genere quaerunt D li appellabuntur 1 3 13 cSt D s. t. m. pr. per qui m
ea DF: per quam Γ, per quam immulata ea O Sunt aut Om. B pr. m. , sunt ant
ante fuerunt O 14 Nunc usque naturalem iustitiam F 16 triplieem esse BOI 8 Legi hus est D is dixit D s. l. m. 2 21 est fidentia F 22 m est illud D
in maro. m. 2 24 Neque ad hoc - expetenda sunt p. 303. 5J Om. D , suppl. m. 2 inmata. a manu saec. IX ah d epicure enim V 25 uoluntatem ii sociae
eae linitimum 3T idem d 38 uicina mei: uicinum o tamen superstilio vos: tamen Et superstitio mei, lamen est, et Sup. o ipsa est nos: ipsa sit libri
320쪽
liabent: ut. iiii illiu cum virtus sit, iii iustitia vitium. punire liostes etiam Fictos viciniim iiislitiaetici inim:Ii stilia parcendum vietis psi iiiiiiiii sest ali litanilo: cui rei non est voca hialum. ul asperitas i ut crudelitas Dii perstitio. alma et a J. 55. Sunt igitur multa, tuae nos cum dignitate . tum 1 ructu suo ducuntJo Docuit quae propter se expetenda sunt itemque propter se vitanda, quae honesta pura nominavit: nunc docet illa. quae mixta sunt et habent partem honestatis . partem vero latilitatis. quae tamen etiam ipsa honestatis nomine appellavit: sunt autem gloria. dignitas, amplitudo. amicitia. Haec delinivit: in quo simili modo amieitiam docet esse honestalem quidem mentis. sed rumio aliqua utilitate sociatam; loquitur enim de amicitia civili, quae utilitate non rar t. Deinde parteR eiuΝ amicitiae enarrat et causas: postr ino nil iungit illud tertium, uti separatam titilitatem e suig partibus doceat, cum illa ipsa commoditas honestate carens perspicitur vel in re publica vel in singulis civibus: haec autem in re publica nunc ad vires pertinet civitatiq. nunc ad oria nainentum: quae ipsa lamen in utroque utilitas nominatur. Sed vires nomine appellat incoluntllatis: ornamentum putentiam esse dicit, ut sint paries utilitatis duae, incolumitas et polentia. Ι'ost haec tractat, quod Iraeci appellant δυνατον, Latini quod si ori possit aut non possit': in quo etiam illud doeet . quod his vicinum est, et quid facile lieri possit . Prope enim 20 lieri non posse creditur, quod tum magna dii ficultate conficitur. Haec sunt de tribus, hoc est de honesto puro sine utilitate. deinde de mixto cum utilitate, tertio de sola utilitat . 56. Utilitas autem aut in uiastris rebus aut in corpore posita estJ Hucusque de hon sto cum utili. nunc do sola utilitate disseritur. 25 Uuoniam ergo de honestate et de utilitate diximus. r stal. ut de nec s-situdine et adsectione perscribamusJ IIonestali et utilii ali supra positae atque
tractatae duaς res necessario dixerat adtrituitas, necessitudinem Pl adsertionem: de his nunc praecipit ac neci ssitudinem illam doret ess . quae neque mutari neque ab exitu suo sterii possit: ait sectionem vero, quae ex trua yorean aut negotiorum eventu aut hominum administratione saeti se mutatur, ut res non tales sint . quales eSse risnSuerunt. Ac nece: illidinem. quae Prima est. in duo dividit, ut nunc necessita A sit . quae aliter exituq sui fi lia hero non possit. sed sua cogat et secta sine ulla ex reptione: dicit esse alleram ne pssitatem. ubi lieri aliter possit. cum aliquid admittitur. Postremum causae genu Sa asp. et crud. cuni Christo tW Mimux et nulliit m d liam nos: et eum ab , tum qnoque BD. ut libri quoque optimi Thuliani habent. quae tectis aeque eae interpretatione orta videtur atque et cum ducunt ad sp D d itemque D : itemque
dixti dieit 1 D BFD propter mei: quae propior 9 6 honesta nut inhonesta FI nomine honestatis O 10 sopiata D enim om. U 1l enarrat Orellit narrat libri l2 doeeat esse BFO ipsa illa O M pertinet causa eluitatis V Ili utilitas DBi: utilitas eonuenienter FDO ornamentum L ni: at uero ornamentum FB ol6 dixit tu vieinin F et quod melle F 21 de ante honesio om. F inras. de addidi 23 aut in nostris extraneis V pr. m. reluis mei: Om. O posita egi mit in sextraneis rebust D 25 restat mei: Iume restat O ut de iis rebus. qunsliis nitributns esse dicebamus, necessitudine BD 26 praepositne D 28 doeet osse illam D 2 adfectione D ex tempore aut DF: ex temporum aut ex temporum ae O 30 euomit in D hominum J hie desinit pr. m. in D, addita hac aut criptione: Exi Licir LEn En sate; Anris RuΕr Ric. R. Omissa eadem manu, guae Rupra inefectum stipplevit, in mata. adiecta sunt. SequiIur in D Censorini liber de cie natali in quinta schedia eiusdem fasciculi. Zl eonsueuerunt D neeessiiud rite quoil daa sun eog at esseola inflisela yr. m. I, suo agatur effectu F at aliquid DF: aliquod d Postremum ete. J Haec anuisa videntur a suo loco et Iran ferenda ad huius articuli Diem, ubi testimus: l,nuites autem et vi luporationes et . . nisi tamen a Victorino in ameres uin, ut commentatorihus aliquam eontinsiit, dicta fuerint. Capp.