De Clemente presbytero Alexandrino : homine, scriptore, philosopho, theologo liber.

121쪽

etiam in Graecum sermonum ver8ae sint, ne quis ignorantiae habeat excusationem I).

Est porro videndum, ne quid pro philos0phia habeatur, quod

est ab ea quam alienissimum. Eiusmodi autem in promptu liabu-mus artem Sophisticam a Graeci S adamatam, quam Ev II 60να Et ραντα ortκῆ ponimus. Haec quidem duabus inprimis artibus utitur adiutricibus: νηeto tκη et εριοῖ κη. Quarum utraque a philo Sophia segregata hominibus orit exitio. Sophistica igitur, quae philosophia unquam non sine magna diligentia invenit, furatur, cuius finis non est veritas, sed admiratio. At vero Apostolus eam minime admiratur, sed increpitat ut litis, invidiae, maledicti, Suspicionmia,

concertationum cauSam. Nemo ergo eredat eorum Opinionibus,

nemo decipiatur, neve ulla capiatur quisquam affectione quam isti

opinantes, haud ita dignitatem suam minuere velint, ut vel philosophiam attingant, vel dialecticam, vel discant physicam, sed solam postulant ac nudam fidem; perinde quaSi, nulla vitis cura adlii-bita, statim ab initio uvas cuperent accipere. At Vero eSi quaedam Vitis, quae est Christus, agricultura, quae eXperientia multarumque rerum peritia nititur. Quomodo enim non sit necesse, qui dei voluerit potentiam attendere, is de rebus, quae Sola mente percipiuntur, prius philosophando disserat 3 Nonne etiam, vocabula ambigua et dubia, quae in S. Script. occurrunt, distinguere, oritutilo 3 Scio quidem multos fuisse et Prophetas et Apostolos nullis disciplinis instructos; sed repleti erant hi certe dipiritu S., id quod

Omnibus minime contigit. Nobis enim discendum est, quod illis sponte su obtulit. Jumenta quidem metu impellente aguntur: nos haud similitor. Sin libero faciamus, quae sucimu8, priuS cognOSeamus oportet sacienda. Scripturis ergo agnitis, vitam instituamus obedientem. Nec vero omnium ost docere: aliis docendi inprimis a deo assignatimn est munus, aliis agendi. Ne igitur alteri ulteros vituperent. Nam Sicut Verbum pravum a prave facto nihil dissori: ita sermone recto utentes eos, qui recte Volunt agere, adiuvant. Est enim et sermo salutaris et Opus Salutare. Quemadi Odum ergo, si nemo iam bene faciat, nemo etiam erit, in quem beneficia conseruntur: sic Obedientia quoque tollitur et fides, nisi simul accipiantur quum praeceptum tum huius interpres. Hic autem artem litigiosam illam et sophisticam respuat. Non enim est sapientia

122쪽

iinprobitatis scientia. Iseque cloquontiam equidem nimis sectabor, suci cogitatum indicasse orit satis. Servari enim et eis, qui volunt Servari, opem ferre, Optimum est, nec vero loquendi formulas, tan- qtiam Ornamenta, componere. Quae nutem Plato in Politico ct Thoatituto de locutionibus artificiosioribus praecipit evitandis, ea brevissimo S. Scriptura sic habet: Ne muli uin verseris in verbis. Dictio enim velut corporis vo Ati8, reS autem carneS et nervi. Quod igitur in vestitum luxuriosum, hoc etiam cadit in orationem nimis ornatam. Nec vero urbana e St Oratio, quae magis ad delectandum idonea est, quam adiuvandum. Veritatem di8cere per se est difficillimum. Ne quis ergo, quasi multos allecturus, vanum dicendi gloriae studium aemuletur. Unus gnostico auditor susscit δὶ.Sod iam ad veritatem edocendam propius aecedamUS. Haec igitur non est sapientia huius mundi, quae est stultitia potius apud deum, eiusmodi se Sapientum cogitationes cogno Seentem, quod Vanae Sunt. Sed ea Sola est sapientia, qua deum agnoscimus, mi Sericordem, iudicem, iustitiae sontom. Sapientia huius mundi autem philosophia intelligitur Epicurea, qua, providentia Sublata, in deorum numerum refertur voluptas; et si qua alia philosophia divino afficit honore elementa, quorum nescit cauSam efficientem, nec videt opificem; quin etiam Stoica, quae deum, quum sit corpus, per vilissimam pervagi88e materiam docet. Ut autem ad Veram perveniamus sapientiam, Opus est labore. Minime enim Logos otiosum vult esse credentem, Sed sequaerite, inquit, et invenietis. Sed inquisitionem terminat inventione, recentes quidem nugas expellens, doctrinam φ) autem, qua fides confirmatur, approbati S. ΙΙOo autem, ait Apo Stolus, dico, ne quis vos decipiat inprobabilitate sermonis, ut qui, quae a decipientibus quibusdam dicuntur, discernere didiceritis, eisque, quae obiiciuntur, Occurrere sitis docti. Sed ut ad veram, quae Christum sequitur, doctrinam revertamur: haec quum deum huius mundi opificem habet, tum providentiam eius refert ad res Singulas; elementorum autem talein novit esse naturam, ut in eam et Ortus cadat atque mutatio; vitae donique finem docet dei similitudinem. Non ergo in vera erant doctrina philosophi illi Graecorum veteres, qui elementa, Vel ignem, δ) p. 34l-345.

-) θεωρίαν hoc loco, modo oppositionem: κανην smθνην) φλυαρίαν consideraveris nec, quid demonstraturus Sit Clemens, imo quae deinceps statim eXplicet, negleXeris, non γνωσιν dices esse, Sed doctrinam, atheorie.

123쪽

vel aquam vel aerem vel atomos divino Coluerunt h0nore, quorum vita otiam fuit, quasi deus vivus et verus non es Set. o Parvuli Subesementis huius mundi, ait Apostolus, eramu8 Serviente8. Parvuli etiam philosophi orant, donoo por Christum fierent viri. Viri

autem non ei, qui opinione Sunt sapientes, sed reapse. Differt enim maxime ab Opinione veritas. o Cognitionis opinio instat, , ,earita8 autem, quae non opinione, Sed veritate nititur, se aedificat , . Sin huius autem verno sapientiae, quam dei filius docuit, participes fieri conemur, non Solum lingua, verum etiam aure S erunt purgandae. Id quod mihi, quominus scriberem, erat impedimento; imo nunc adhue Vereor, ante porcus, ut ait Seripi., iacere margaritas, ne eas conculcent pedibus et conversi nos lacerent. Quam-Vis enim Aint verba pura et sancta: auditoribus impuris indoctisque ridicula videbuntur, dum hominus ingeniosi et honesti nihil admirabilius putant, nihil magis divino spiritu inflatum.' Animalis enim homo non Suscipit ea, quae sunt spiritus; sunt enim ei Stultitia. Quid orgoy Nihilno docendum 3 Docendum certe. Quod

auditis in aurem, praedicate super tectat Itaque arennaS Verae cognitionis traditiones excelso atque eXcellenter eXplicatas accipere nos iubet, acceptas autem, quemadmodum audivimUS in aurem,

Sic quoque tradere, sed quibus oportet δ). Quare ita Scribam, ut veritas nemini Ee aperiat, nisi qui innocens omnia inter Se coniuncta diligenter legerit'). Itaque et barbarorum sit Graecorum phil0Sophorum Singulae Sectae aliquid, partem quandam veritatis, quae per Se quidem una est, sortitae, quasi totam iactant veritatem. Luce autem orta, credo, omnia illuminantur. Prodeant ergo omnes, quidquid habent veritatis, et Graeci et barbari; nam in veritate mira Semina propria colligondi vis inest. Sunt enim multa, quibu8 omnes Scholae, quamvis ipsis dissimilia videantur, quod ad totam pertinet veritatem, congentiunt. Singula disserunt; ex disserentibus liarmonia conflatur. Qui enim singula composuerit, is totam contemplabitur veritatem. Ut autem in unaquaque phil080phiae Secta pars quaedam veritatis quasi avulas a custodiatur, Logos effecit. Quamob-

λογουνται. Interpres: MEtiamsi certum sit et extra controversiam, eas esse dissimiles genero et tota veritate. ' Qui quid legerit, nulla assequor c0niectura.

124쪽

cationem Graeci sapientis verbis uti veretur, cuiu8 testimonium verum esse affirmat. Idem facit in priore ad Corinth. ep. c. 15. 32 33.). Sed omnem voritatem Logo duberi iam demonstrabimus. Itaque Septem apud Graecos numerantur sapientes, quamquam de Eeptimo loco SeX nomina certant. Omnes vero longe po8t MOySem vixisse pOStea videbimus; nunc autem sueritne philosophandicorum ratio, Hebraica et eum aenigmatu, considerandum. Primo

igitur Platone teste, omnes Graeci, inprimis Lacedaemonii et Cretenses, brevitatem amplectabantur, undo illud: Nosce teip-8 u mi ut exemplo utar, prosectum est, et plurrina huiusmodi proverbia. Deinde autem plurimi philosophi suorunt barbari, quos ideo etiam Plato magni aestimat. Et omnes quidem, quod memoriae proditum est vel ex rebus, dum vivunt, gestis colligi potest, post Moysis aetatem exstiterunt. Jam vero Graecos ab Aegyptiis, quorum nomina et urbes patrias novimus, philosophiam didicisso historia testatur. Plato corto id quidem fatetur, ut de Seipso, et de aliis. Democritus, Magorum et Sacerdotum discipulus, adiit Babyl0nem, Persidem, Aegyptum. Pythagoras Zor0aStrem Per8am aemulatus est, quem Aloxander ille, qui de symbolis Pythagoricis scripsit, Naetarati Assyrii discipulum esse, imo audiisse Gallos et Brachmanas narrat. Aristotelem cum Judaeo quodam vorsatum Clearchus Peripateticus dicit, a se cognitum. Numa autem, Romanorum reX, Pii a populo homini vel bestiae similem dot imaginem offici votuit, per Moysem haud dubie adiutus est. Philosophia ergo, multae quidem res utilitatis, per gentes pellu-

odiis, floruit olim apud barbaros. Habent autem Singulae genius 8uos philosopho8, quos alii alio ornant nomine. Sed omnibus Judaeum genus longe est antiquius, cuius philosoplitam scriptis niandatam ante Graecam esse natam copiose demonstravit Philo Pythagoreus, quinetiam Aristobulus Peripateticus, alii. Apertissime autem Megasthenes, qui cum Soleuco Nicatore vixit, in rerum Judicarum l. tertio scribit haec: ,, omnia quidem, quae de natura dicta sunt a Veteribus, dicuntur otians ab eis, qui extra Graeciam philosophantur, partim apud Jndos a Brachmanis, partini vero in Syria ab eis, qui Vocantur Judaei. Multa vero alia huc spectantia sabulis nimis ob Scurata sunt δ). Nec Vero philosophiae Solum, sed omnium sero artium inventores barbari: Astrologiae sit Geometriae Aegyptii et Chaldaei;

125쪽

IIotrusci tubam, tibiam Phryges excogitarunt. Cadmus autem, qui Graecis litterarum exstitit inventor, Phoenix suit. Medicinao porro auctorem suisse Apim tradunt, Aegyptium, indigenam, antequam Jo venerit in Aegyptum, quam artem postea Aesculapius auxerit. Atque primae navis fabricator Atlas Libys narratur. Celmis autem et Damnavaeus, Idaei Dactyli, in Cypro primi invenerunt serrum, ex quo alii barbari Varia instrumenta et arma sabricari coeperunt. Similiter barbari innumerabilium sero inventores artificiorum, et ad quae 8 tum quotidianum pertinentium sit ad

mercaturam, et ad bellum, et ad re S Omnes, quae vitam Vel instruunt, vel sustentant. Quae ita Sese habere testes sunt: Scamon,

Theophrastus, Cydippus, Antiphanes, Aristodemus, Aristoteles, Philostophanus yν Strato, e quorum libris de inventis pauca eXcerpsi,

ut comprobarem, idoneam ad inventionem in barbaris ines Se naturam, a quibus Graeci acceperunt utilitates. Sed inprimis doctrina sero ad Graecos pervenit, maxime quae vorsatur in libris conscribendis. Ab Anaxagora enim, Hegesibuli silio, Clazomenio, primo librum Seriptum editum QS se narrant. Deinceps autem Omne8 arte A liberales scriptura uti inceperunt.

Nihilominus in Graeca philosophia vis quaedam inest, imbecilla

quidem ad mandata Domini exsequenda, at Vero maXime regalis illius doctrinae Viam praeparans unicuique, qui Providentiam eX- sistere crediderit δ). Attamen sunt, qui Solam veritatis communicationem agnoscant reVelationem, quam VOCamVS, Supernaturalem; philosophiam autem furto surreptam vel a fure, ab Angelo scilicet veritatis nonnulla ex parte perito, qui in Veritate non man Serit, donatam venisse in terram. Quamvis enim utilis evadat philosophia, deum tamen huius utilitatis non ita causam esse, ut voluerit illam hominibus impertire, sed eo tantum, quod non impedierit; causam es Se potius surtum. Tum vero Omnino non Deu8, Sed diaboluS causa erit, si quidem haec non in nihil agendo cernitur, quinetiam in ipsa actione. Quodsi is esset causa, qui non prohiberet, deus omnium peccatorum appareret auctor, quae contra eX libero hominum arbitrio vel minus vel malo adhibito proficiscuntur. Impedire quidem in causa es Sepotest; quia agere e St; non impedire, minime. Restat igitur, ut diabolum philosophiae, utilis eiu8 quidem, auctorem e88e dicas, quod, quum iste nullius boni iam sit causa, est absurdum. At vero Scriptum est: se omnes, qui suerunt ante Dominum, fures et la- p. 36l-366.

126쪽

tronesi Ita sane. Nec vero omnes homines siue ulla exceptione,

sed pseudoprophetae, qui non proprie missi sunt a Deo. Latro autem et fur praecipue dicitur diabolus, qui prophetis, tanquam frumento gigania, admiscuit pseudoprophetas. Huius igitur prophetae sunt pseudoprophetae, qui ip8um nomen habent furtum. VOS, ait Dominus, vestro eX patre Diabolo estis, et desideria patris vestri vultis facere. Qui si quid habent veri, id ad iustos, si fieri possit, frangendos adhibent, ut dicit Pastor Hermetis.

Sin quae est aperta utilitas, huius nunquam diabolus auctor exsistere poterit. Quod bonum, id divinitus communicatum. Quidquid autem deus voluerit dare, nemo e8t, quin impedire valeat. Sed etiam malorum multitudinem e pravo animorum habitu natam vortit in finem salubrem divina providentia, quod est maximum eius opus; nam benefacere divinae naturae egi, ut lucis lucere. Quare in furto quoque phil080phiae illo vestigium quoddam divinae sapientiae agnoscimus et motionem quandam a deo ortam, minime vero a diabolo. In hac autem selatrones et fures Graecorum fuerint phil080phi, qu0d quum ante Domini adventum nonnullas veritatis partes ab Hebraeis acciperent, id minime agnoscentes, haec sibi dogmata propria attribuerunt. Deinde autem alia adulterarunt, alia interpolarunt, alia etiam invenerunt. Veri enim Simile est, eos etiam habui S Se πνευμα α ιοθησεως, i. e. Spiritum intelligentiae Exod. 28. 3.), quo Hebraeorum prophetae Secundum Apostolum fuerunt re- ploti. Sed in universum Graeci fures, qui, dum SeipSos amant, gloriam quaerentes, elati, ex Seipsis loquuntur. Quorum perdet deus sapientiam Sapientum, quibus Je Sus Christus, quem praedicamus, stultitia est, fabulam exsiStimantes illud, quod per hominem dci filius loquatur, deus autom habeat filium, qui passus sit. At vero stulti evadunt, qui non credunt; Sunt autem, qui non credant, non quod deus eorum corda afficeret duritia, sed quia credere nolunt. Voluntaria enim et electio est veritatis et declinatio δὶ . Ex utrisque partibus, et ex Hebraico populo, et e gentibus, quicunque credere voluerint, hi recipientur in sepopulum peculia-D εκουσι ος γαρ έλε αιρεσις, ῆτε τῆς δεηθείας εκλογη. Sine dubio mirabere, qui haec legeris, duas voces αιρεσεως et εκλογγῆς idem declarantes non coniuncti O-nibus τε καὶ, Sed proΠ0minibuS νῆτε, γλε copulatas esse. Ego vero miror, cur αῖ ρεσις et 1κλογη hoc loco sint copulandae. Restituendum potius pro voce ἐκλογῆς, quae librarioli negligentia irrepsit, id quod sententia postulat, εκτροπη. Paullo post eadem sententia his verbis redit: εφ' η μιν κειμενα διελεγχουσα si προφVτείω, καὶτ ὶν αι ρεσιν, καὶ την εκτροπήν. l. 22-23.

127쪽

lli rem; ceteri se ipsi segregant. Soci ut velint, neve sugiant inquirendi probandique laborem, hortatur Apostolus Τ).

Sed hic etiam vera a Graecis nonnulla dicta e Sse, quum, ara, in qua scriptum erat: -Ignoto Deoi inuonta, ad Areopagitas dicere coepisset, comprobavit. Nam et deum ignotum illum interpretatus est huius mundi opificem vivum et verum, et Arati poetaeu Sus e St Verbo; se Huius namque genus sumus. Nec tamen Omnem

Suscipimus philosophiam, sed rectam illam, quae, Vel Socrate teste, ad paucos tantum pertinet. Multi Thyrsigeri, Bacchi pauci. Sed quaecunque pauci isti habent vera, ea ad divinam providentiam Eunt referenda, quae et casum regit et fortunam. Imo si essent notiones innatae, quibus illi aliquid veritatis nacti putarentur, eas

ipsas ad deum naturae humanae opificem tanquam auctorem Ape tare fatendum e S Set. Qui autem mentem quandam communem habui S Se eos Contenderit, is, qui sit huius pater, quaeque secundum mentis distributionem iustitia, quaerat oportet. Incidet autem in prophetiae species. Quin etiam sunt, qui quasi ex veritatis lucentia repercussu nonnullan phil0sophis dicta osse velint. Et hi quidem haud tam inepto. Elonim divinus Apostolus do nobis dicit: oVidemus enim nune

tanquam per speculum Quemadmodum speculum no Stri corporis imaginem dum repercutit, ipsum corpus intuemur: sic in nobis QSSentiae no Strae repercussum quendam adspicientes Dogmetipsos cognoscimus una cum divini, quod est in nobis, i. e. animi causa officiente, i. e. una cum deo. Sed addit Apostolus: Tune autem, i. e. carne deposita , Iacie ad saciem. Tunc ergo deum ita intuebimur, ut eum, modo cor fuerit purum, certa cognitione et comprehen-gione possideamus. Sic igitur, per imaginem repercUSSam, qui

apud Graecos recte sunt philosophati, deum quasi pellucentem

perviderunt. CaVendum e8t quoque, ea ex Sacra Script., quae contra haereses

dicta sunt, reseras ad philosophiam, velut illud: is Qui falsis inititur, is pascit ventos et perSequitur aves pennatas, quod verbis illo loco sequentibus explicatur. Philosophia autem ut veritatis inquisitio non est sola et unica ad

veritatem comprehendendam cau8a, Sed conseri tantum, causa est cum aliis, Tu συνα tetis v citetiov. Una Veritas, multae eius inveniendae

causae; et plena quidem inventio per Filium. Una autem veritas in diversis rebus apparen8, diver8o utitur nomine, ut forta88e in

128쪽

recta Graecorum philo Sophia Graecam eam dixeris. Verumenimvero ipsa Veritas ac domina, quae violari nequit, est ea, quam do- comur a dei filio. Et haec quidem nostra veritas, a Graeca illa philo Sophia, quamvis, eiu8dem participe nominis, differt et magnitudine cognitionis, et demonstratione evidentiore, et virtute divina aliisque similibus. A Deo enim nos quidem docti sumus, ut qui revera sacras litteras a Dei filio didicorimus, diversa quoque ratione. Hoc discrimine pOSito, ne qui S me reprehendat, quod nimium tribuerim Graecae philosophiae. Ne ut

causam quidem adiuvantem eam eSSe neces Sariam dico . . Quinctiam onmes fore Christiani i. e. plurimi) sine illo disciplinarum

orbe, quam ἐIκυκλι0v παιδειαν Vocant Graeci, Sine Graeca philosophia quoque, imo multi sine ullis litteris, divina ac barbara moti philosophia, virtute divina verbum, quod est de deo,

fide acceperunt, ea eruditi Sapientia, quae per se agit sp0nte. Haec ergo satis diStincta a Graeca philosophia, quae non per se agit, Sed cum alio. Quamquam per se quoque philosophia Graecos olim iustos reddebat, nee tamen ea iustitia, quae in se egi perfecta, cui potius inveniendae conducit, non ita quidem, ut ipsa sublata,

veritas etiam tolleretur, Sed quemadmodum Sensus mentem ad cognoscendum adiuvat. Servatoris enim doctrina, nullius rei indigens,

virtus dei est et sapientia, cui Graeca philosophia non addit plus potentiae, sed contra Sophistarum argumentationes vallum circumdat. Veritas Christiana necessaria ut panis, philosophia obsonii similis. Graeci autem nune quasi conieetura Veritatis partem aliquam p088ident, sin discipuli fuerint facti, quasi intuentes totam agnoscent δ).Jam vero, ut Hebraeorum philosophiam multo quavis alia e 88e antiquiorem probemu8, disputandi ratio postulat. Fusu quidem id dumonstratum est a Tatiano et a Casiano. Nos autem breve saciamus. Ptolemaeus igitur Mendesius, sacerdos, tempore Am0Sis,

Aegyptiorum regis tempore Inachi Argivi, Judaeos, Moyse duce ex Aegypto exiisse scribit. Unde Moysem Inachi aetate, qui quadringentos annos et ultra vixit ante bellum Troianum, soruisse discimus. Argolicae autem res ceteris Grae is omnibus antiquiores, et Inachi aetas apud Graecos prorsus in fabulis, ubi de primo homine, do diluvio, de similibus Sermo est. Totam autem historiam antiquam percurrente8, MOySem SeXeentis ante annis et quattuor fuisse, antequam Bacchus in deo S referreretur, sid quod secundum Apollodorum tricesimo secundo anno Per8ei regnantis factum,) invenimus. 3 p. 371 78,

129쪽

Iino, dum Moyses Vivit, et genus limanum ex Graecorum historia nondum exsistit, et totum Coelum diis adhue vacuum δ). Jam si ceterorum apud Hebraeo S, MOy8e mortuo, prophetarum dueumque

tempora recensuerimUS: Omne8 ante Salomonem regem Troia capta

esse antiquiores, Menandro Pergameno teste et Laeto in Phoonteiis apparebit. Numerantur autem n MOJ Se nato ad Salomonem mortuum anni sexcenti saxa ginta tres et men Se S Septem. A Salomone usque ad Elisatii morioni anni Sunt, nostra chronographia recte sese habente, centum octoginta unus, ut eX multorum historicorum definitione temporum Homerus et Hesiodus etiam Elisaeo recentiores esse videantur. Quamquam de horum aetate poetarum multa est

dissensio δ). Josaias autem, Osee Michaea 8que prophetae post Lyhurgi, Lacedasimoniorum legislatoriS aetatem fuisse dicuntur. Id enim ox Diduehiduo quarto Megaricorum libro colligitur. Sed quum IIieremias prophetaret, accidit Septuaginta annorum captivitas per A 88yriorum regem, qui Nabuchodono Sor appellatus e St, septimo ipsius imperii anno, i. e. Secundo Vaphrei Aegyptiorum rogis, Philippo Athenis summum magi Stratum gerente, primo qUndragesimae octavae Olympiadis anno'). Soluta est autem captivitas septuaginta annis post, anno Darii Hystaspis filii regnantis secundo. Et fuerunt quidem Persarum regum anni ducenti triginta quinque. Atque Macedonum tempora in Aegypto anni trecenti duodecim numerantur, duodeviginti dies. Sed quum, populo redeunte Palaestinam, Aggaeus et Zacharias prophetarent, i. e. primo quadrage Simae OctaVae Olympiadis anno, hi ipsi non solum Pythagora, qui Saxage Sima Secunda Olympiade vixisse fertur, verum etiam Thalete antiquiore8 apparent, qui Graecorum philosophorum antiquis Simu8 circa quinquagesimam Olympiadem fuit. Quot ergo anni 8 Salomon Vetu8tior quam Septem Sapioni l μ) Sed hoc ex omnibus chronographis, et Graecis et bar-

D Haec omnia ex auctoribus a durate demonstrantur a Clemente, nec vero singula referre OpuS eSSe Puto.

') Etiam haec, et quae deinceps Sequuntur, uberiuS CXponuntur. δ) Hoc l0do digreditur paullulum narratio a proposita chronographia ad ea cominmemoranda, quae Babylone tum temporis mirabiliter inprimis facta sint, et quomodo evaserit praedictum a Daniel propheta de hebdomadibus illud illustrissimum. Quibus expositis, redit oratio, unde digresSa erat. IIine plurimos nominat et poetas et philosophus et vates. Deinde ad pradicendi facultatem deflectit haud raro occurrentem, quae tamen apud gentes Vel ObSerVatione nititur vel daemoniorum inditatione; apud Hebraess autem dei virtute et inSpiratione. ) Jam mult0rum, qu0rum n0mina partim indieat, tacet partim, divisiones tem-

130쪽

Quodsi Hebraeorum scripta ante Graecos philo Sophantes consecta erant, poterant quidem Grasici ab ipsis Veritatem, quam habent, mutuari. At vero IIebraicae linguase non erant periti. Id quidem concedo. Sed Ptolemaei tempore, silii Lagi, vel, ut nonnulli volunt, eius, qui Philadelphi eognomine utebatur, et legum et pr0phetarum libros Graece redditos essu notissimum habemus. ScimuSetiam, quam accurate id praestiterint septuaginta interpretes, quum singula Vertendo, tum cuncta comparando, quanta diligentia. Neque hoe sine summa dei providentia factum, neque etiam sine divina inspiratione. Itaque IIebraten prophetia quodammodo Graeca. OVasit. Quin imo antiquiorem fuisse interpretationem scribit Aristobulus in libro I ad Philo motorem, undo et Plato et Pythagora8 multa dogmata sump8erint. Atque Numpnius Pythagoreus aperte: ,, Quid enim, inquit, est Plato, nisi Moyssis Atticissans y δ)Moysem autem, mirabili vitae eius cognita historia, prophetam invenies, legislatorem, aciei in Struendae gnarum, ducem, politicum, philosophum. De propheta erit distendum po Stea. Cetera vero praeter philosophiam pertinent ad artem regiam, cuiUSuna spe etes est divina et rationi conveniens; altera nititur Sola p0tentia; tertia, quae Victoriam propter SemetipSam quaeren8 dominatione gaudet; quarta, omnium pessima, ut libidinibu8 quam maxime possit servire, finem sibi proponit. Sed ut ad veram regiam artem revertar: prudetitia re S creatas ordinat, divinas sapientia, humanas politica, regnandi Scientia cunctas. Itaque rex e St,

qui imperat secundum leges, imperandi scientia volentibus praeditus, qualis est Dominus, qui in ipsiani , per ipsum credentes admittit. Omnia enim traclidit Deus, omnia Christo subiecit regi nostro, Ut

in nomine Jesu omne genu flectatur. Jam vero ars imperatoria, quibu8 eX rebuS eon Stet, a Moyse accurate exposita est, a quo Graeci hanc doctrinam ne eperunt, quod ut exemplo probem: MOy8i S eX-

peditiones e regione deserta saetas Miltiades Marathonia pugna imitatus est. Quinutiam Thrasybulo ex Phyla exules reducenti

columna ignea dux fuisse narratur δ).Jam Vero a Moyse logis latore Plato in logibus serendis adiutus, uno quodam, quo omnia diiudicentur, principio OpuS e S Se agΠOVit.

porum ae definitiones mira eruditione exponit, nρnnunquam interrumpens enumerationein, ut e. c. de Variis linguae diutectis, cuius etiam bruta animalia quodammodo