De Clemente presbytero Alexandrino : homine, scriptore, philosopho, theologo liber.

301쪽

inter ipsa, quae spectat ad essentiam, ita ut alterum alteri opponi possit tanquam imperans obedienti; quinetiam ita, ut se sapientis sit

gnostici anima, velut in corpore peregrinans, hoc Severe et austere utatur, non nimiam in ipsum assectionem o8tendens vel indulgentiam: ut quae statim, si migrandi tempus eam VocaVerit, relictura sit tabernaculum: Ad vena, inquit, sum in terra et peregrina sum ego vobiscum Atque haec disserentia tam magna est, ut Basilides hanc admiratus in eum errorem inductus sit, ut animam essentia esse supra hunc mundum opinetur. ,,HOe autem non ita se habet; unius enim omnia sunt dei, neque erit quisquam natura, i. e. essentia mundi hospes, quum sit una quidem essentia quod ad rei creatae conditionem attinet), unus vero deus. QuamviS autem anima non sit divinae essentiae, attamen tantum essentia sua differt a corpore, ut hoc, sicut homo peregrinans deversoriis in via, ita utatur j. At vero hac similitudine arta illa copulatio tolli videtur. Sed hoc nunquam concedet Clemens, quinimo hominem ut hominem eX utraque con Stare semper tenet habetque perguasum. Quapropter etiam corpus et animam tanquam unum totum quoddam copulans appellat humanitatem ανθρωπ6zητα), i. e. humanam naturam'). Atque haec ipsa ανθρω-ntietης in omnibus hominibus singulis inest eadem. Et corpus quidem in omnibus natura sua idem eSSe, demonstrare ex Clementis sententia Supervacaneum duco, ut quod nemo unquam sanae mentis in dubium revocaVerit. De animis autem haec dicit. Ipsae enim per se pares sunt animae; animae neutrae nec masculae nec seminae') Haec Sunt manifesta. Alio autem loco non minus aperte docet: se Constat inter no8, eandem in unoquoque genere naturam eandem etiam habere virtutem. Atqui non aliam, quod attinet ad et ηv ἀνθρωπ0τητα, naturam ha bere videtur mulier, aliam autem Vir; at enimveroealidem: ergo etiam virtutem' in ' Quibus ita comparatis, ut penitus cogn0ScamUS naturam, quae

δ) Haec omnia eadem continentur pagina.

γησας τὸν ἄνθρωπον, ολο υ κηδετο του πλασματος ' καὶ σωμα καὶ νυχηνακειται αυτου ὁ παναρκης τῆς ανθρωποτητο ς ἰατρος, ὁ Σωτηρ.

302쪽

est omnium hominum communis, utramque partem per Se eXaminemus oportet. Sunt autem Graeca verba, quae vocibus animae et corporis latine reddo, et cui 1α. Quid est igitur quido muα3 Quum autem, semeliorem hominis p tem e S Se animam, corpus Vero deteriorem, inter omnes constet: prius, quid ex Gomentis doctrina melior illa pars sit, quaeramus, ut meliore cognita, deterior huius luce illustrata facilius intelligatur, quid sit, quid sibi velit. η igitur, quid est 3'H consistit in hisco tribus: ratione, ira, cupiditate R);

i. e. anima ratio ei natur t aetat), irascitur 00110υῖαιὶ, concupi scit artibu11ει). Sed huius loci Nourrium audiamus interpretem. ,,Neque dixeris, inquit, velim, eum Clementem) docere triplicem st) esse homini S animam: IF avους ουν υπαρχουσης et ER quippe loquendi ratione tres tantum denotat animae facultates, illasque sic distinguit: prima est, eto υοερου, ὁ ο ε λGPaettκον καλῶzαι' Intelligentia, quae ratiocinandi facultas appellatur. Haec autem est, inquit, interior homo, quae exteriori imperat, et ipge a deo

Illa pars, quam irae tribuunt, quae est iracunda, haud ita procul a surore habitat. Tertia denique πολυαορ ρου ch eto ἐπιθυμηItκον καὶ

autem sOrmaa se mutans tertia est cupiditas, quae plus, quam Proteus marinUS, daemon Varius', etc. Ex his autem liquet Clementi triplicem animam nihil esse aliud, quam Unam eandemque

animam Spiritualem et rationalem, triplici facultate, Seu, ut loquuntur philosophi ac theologi, tribus potentiis praeditamq). Et haec quidem Nourrius. Hoc igitur, Clementem neque illo loco neque alio animam rationalem ex tribus proprie separatis sed in ipsa coniunetis partibus compositam e S Se docere, libenter ei largior; at vero animae rationali iram et cupiditatem tanquam proprias facultates sive potentias, illud ego nunquam. Walchius autem, sequo sensu effatum eius Clementis) de triplici

) Paed. III. p. 250: Tριγενους Ουν υπαρχουσης τλὶς φυχῆς, το νοερὸν, ὁ δηλογιστικον καλεῖται, ὁ ανθρωπος εστιν ὁ ενδον, ὁ του φωνομενου τουδεανθρωπου αυτὸν δε ίκεῖνον ἄλλως ἄγει ὁ θεος. τι δε θυμικον, θηριωὁες ον πλησιον μανίας Oικει. πολυμορφον δε τὸ ἐπιθυμητικον καὶ τρίτον. - Negat tres animae separatas partes a Clemento doceri.

303쪽

anima sit intelligendum, vix intelligi posse censet ). Cui respondeo: Tibi ne vix quidem, nobis haud difficile. Locus enim ipse se

interpretatur. Ex Nourrio autem haec tantum quaero: an et0 00yt- κου λο It κου 8 Nam anima rationalis tota ratio et nihil in ea rationi non conveniens. At vero θηριωoες potius to bulbaκου δ). Aneto επιθ011ηettκ6v λ 67tκ693 Nihil cupiditate minus λοὶ κονδ). Rationali igitur animae, et ν λ 67ικφ, utrumque abiudicandum, eteto bul χου et eto intθυμηettκο v. Attamen modo utrumque animaeus a Clemente disertis verbis tribui vidimus. Quid ergo γAn dissere inter se animam et λοὶ κυν dicamus maxima differentia 3 Et tamen anima nihil nisi ipsum λοὶ κου'). Una et go voce in duas sententias ducimur contrarias. Quod quomodo Se habeat, ut comprehendamus, primum et0 λογικον, quid Sit, enucleemus. Quum enim multis locis, quibus Cementis de hominis natura sententiam aperte dici perspicuum est, prorsus idem Significet ac λο7tκον, certe eis ipsis locis φυχτὶ et Ρ λογικ' poterit explicari, et Omnino qua te nus anima et ratio idem declarant, unius Significatione reperta, alterum quid sit, non minus erit in promptu. Ratio igitur seto λοr κου Sive λοItaettκοψ, qua ratiocinamur sol α- λογι ὁ μεθα), est principatus feto 87εμ ινικον) in h0mine β). Quamobrem Eeiungenda est prorsus ab ira et cupiditate, quae semper oportet principatui obediantq). Rationis autem, qna ratiocinamur, una vis egi cognoscendi et tis Ivωρίζειν sensu proprio . Est enim cognitio Ivωοις proprie dicta, i. e. hoc loco: cognoscendi initium sive, ut nos dicere Solemus, principium), qua Solae potentiae rationales cognoscendi principia evadent λ). Et si quidem Clemens z0 λ 07tκ6v nuneupat etv λοὶ tortκον, ad hane potissimum ratiocinandi Vim, qua cogno ScimuS, respicit '). Haec autem cognoscendi facultas του λογικου tam propria e8t, ut hoc ea agente quagi alitur. Qnamobrem cognitio coelestis illa, de qua infra disseremus uberius, a Clemente vocatur cibus rationalis. Sed habet etiam ratio illa, quae est principatus in homine, alteram vim, vim quidem eligendi').

Strom. IV. p. 567. alibi. -) l. c. VI. p. 808. Saepenumero. ) Ibid. cf. l. III. p. 542. Paed. III. P. 250-25 l. ) l c. VI. p. 737. Hunc locum infra accurate explicare conabimur.') Paed. III. p. 250. Strom. VI. p. 808; alias.', Ibid. p. 808: την προαιρετικην δε τO ηγεμονικον δυναμιν.

304쪽

Atqui ubicunque τυ αλ076v nuncupatur σω μα, τυ λ07lκον appellari solet a Clemente ψυχή. Ergo animam corpori oppoSitam apud Clementem eam hominis partem esse largiendum eSt, quae et cO-gnoscendi et eligendi sacultate viget. Et Sane anima non minusquam Io λ0 'κυν Saepenumero dicitur cogitare, ratiocinari δ);ot similiter libero siligendi facultas si tribuitur; velle est enim proprium animae munus δ). Quid igitur 3 Num anima ea vi, qua sit potentia quaedam sive substantia cogno Scen S atque eligenS, quadrat in eum locum, quo triplici modo agens inducitur, ratiocinans, iraScens, concupiscens 3 Minime ita. Nam haec quidem ab ira et cupiditate plane abhorret. Sed χης vocem apud Clementem non semper idem Valere, sateri iam non est cunctandum. Est enim quoque anima quaedam, quae concupiscit, id quod non illo tantum loco, quo de agimus, docetur, Verum etiam alibi '); itemque saepe de anima sermo est, quae irascitur'). Haec igitur anima ira8eens et concupiscens a priore, quae cognoscit et oligit, separanda est sine dubio. Quam autem vim ei huiuscemodi locis tribuamus 3 Est nulla nita, nisi vis corporis vitalis, Siveis Sum e Orpus Vi Vum, φυχη σωααzικηβ). Nam partem etiam rationis expertem, quae et ipsa haud minus quam principalis illa pars ad humanae naturae essentiam pertinet, dicimus aquaestio θαι β). Nam Caro e8t, quae concupiscit, spiritus carnis vitalis r). Per Spiritum corporeum, i. e. per Vim corporis vitalem, per animam eius sentit homo, 60nsupiscit, voluptate afficitur, irascitur, nutritur, augetur '). At vero quamvis haec corpori S anima Concupiscat et irascatur, nunquam tamen raci Ocinantem Se praebebit. Ergo ne haec quidem loco illo, unde ad humanam naturam accuratius explicandam orgi sumus, intelligi potest. ReStare igitur videtur, ut Clementem Platonis illud do triplici anima placitum pervulgatum retulisse tantum, suae quidem subtilis essentiarum separationin oblitum, coniiciamus. Sed si hoc conie-

305쪽

cerimus, ex duobus malis alterutrum nobis accidet: aut inementi imprudentiam haud parvam supponere cogemur, aut cum Walchio, quomodo totus locus intelligendus sit, nesciemus. Non nego qui dem verba ipsa a Platone esse sumpta, Sed Verborum sensus discrimine illo, quod in Evangelio egi inter λ0Itκ iv et cx 11αztκηv, multa ex parte mutatus est. Ratio, ira, cupiditas, quae tantum disserunt inter se, iam non potuerunt a christiano hornine uni eidemque tribui ossentiae. Quamquam ne Plato quidem neque animam

quandam a corpore plane Segregatant neque animam prorsus corpoream ita diviserit. Sed quae Plato non distincte seiunxit, ea emens accurati88ime seiuncta recte distribuit. Namque eto μεγλοὶ κου vim cognoscendi et libere eligendi) animae rationali, i ,χή λοὶ κη, tribuit, eth οε θυμtκ0v τε καὶ το ἐπtθυμη et tκυν animae

re certe Clemens distinxit accuratissime; sed vocabulis non utitur stabili modo et constanti. Iam Vidimus enim vocem φυ eum

usurpare vi duplici; nam modo φυχροὶ significat apud eum ipsam

mentem, modo vim corpori S Vitalem. Quamquam haec res prudenti lectori non fiet impedimento. Etenim si mentem significet, vox aut opponitur σω11αit, aut ei attributum est λ 67ικῆ, aut dicitur 6ιαλογίζεobat vel δουλεσθαt, nunquam Vero ἐπιθυμελ vel ὀpria εοθαt; contraque si vim corporis vitalem declaret, neque o υμαettopponitur, neque vel ot αλι μ εοθαι Vel 'οὐλεσθαι dicitur, sed φυχηzωμαItκη SiVe zαρκικη appellatur, quae irascitur et concupiscit. Iam vero, ut quaestionem Statim solvam, e At etiam tertia vocis significatio apud Clementem, quae totum hominem complectitur, vim et mentis et corporis vitalem coniunctam, id quod eo

minus miramur, quo Saepius auctor utramque Separatam eadem nominet voce. Sed brevi hoc demonstrabo. Ubi Clemens a Stoicis deum es Sentia constare ex corpore et Epiritu doceri refert, ipse diserto addit: sicut utique anima constat καet' ουσιαν ex corpore et Spiritu R). Quod autem et6 λ6rtκhv hoc loco, quum Voce totam voluerit significare humanam naturam, appellat πνευμα, hoc partim ex Stoicorum verbis repetitis explicatur, partim nihil est singulare vel novum. Occurrit enim gaepenumero; quinetiam anima corporea

) Strom. V. p. 678 aperte dieit, partem hominis rationis expertem bipartito diavidi, i n i r a m e t c u p i d i t a t e m, εχ θυμὸν καὶ ἐπιθυμίαν. cf. III. p. 542. ) Ibid. p. 699: φασὶ γαρ σωμα εἶναι τ ὁν λον οἱ Στωλοὶ, καὶ πνευμα κατουοίαν, ωσπερ αμελει καὶ τὴν ψυΠὶν. Illud αμέλει indicat, hanc comparationem esse ex Clementis 3ententia,

306쪽

alias Clemens de ea parte animae, quae sit rationis expers R); est igitur pars quoque eiu8dem animae, quae rationis eSt particeps, unde Vocem etiam hic totum hominem comprehendere apparet. Quae quum ita sint, videamus, utrum haec tertia vocis significatio in locum illum quadret, an haec etiam minus. Verum- enimVero non Solum eam quadrare probabimus, sed etiam ex ipsius loci indole eandem apertissimis enucleabimus. Et primum quidemeto λ0Portκον, SiVe v0ερ υ, SiVe λο 'κ su homo est, ait Clemens, interior, qui huiusce, quem cernimus, hominis imperium tenet β). Neque igitur eto λ67tuettκου facultas quaedam animi est,

ut Nourrius opinatur, neque, id quod Walchius fatetur, intelligentiam nostram et notionem fugit, quid sit. Est enim homo interior, animus ip8e, qui vi cognoscendi praeditus et eligendi imperat homini exteriori, huicce, quod cernimus, corpori'). Hoc ipsum deinde corpus es Se eo loco, quem modo interpretamur, iram et cupiditatem, eto bus κ6v eta καὶ ἐπιθυ11ητικον, vel inde sequitur, quod

utrumque et ρ λοὶ κ ρ, homini interiori, opponitur his verbis: hic cehomo apparen S. Tum vero diserte etiam.vocatur homo e X-terior β), et zo σαρκtκ0v. Accedit etiam, quod et o bus κυν dicitur θηρ tu οες, cupiditas autem omni modo enititur, ut occultet hominem, interiorem illum, qui eius imperium tenere debet. Quibus de causis nihil est, cur dubitemus, quin hic totius humanae naturae, et animi et corporis descriptionem habeamuS. Itaque hoc iam constabit inter nos: hominem esse συστα citu si), Sive συνθεσιν Τ) ex animo') et corpore, duabus quidem essentiis,

μ) Haec distionetio interioris et exterioris hominis Clementi est usitatissima. In Protr. p. 79 interiorem νουν anpellat, cui opponitur: ανθρωπος ορωμενος, γηγενης. Plore o quidem p. 80 sermo est de homine εγκεκρυμμεν ' ενδον. In Paed. autem I. II. p. 195 Similiter homo interior distinguitur ab exteriore; itemque p. 2l9. Atque in Strom. III. P. 526 hune usum ss. scripturis niti indicat. Ubique autem homo interior significat το λογικον, eXterior vero partem rationis eXPertem.

307쪽

non contrariis, sed quoad creationem unius conditionis, at vero disserentibus multum. Quarum una, animus, tendit ad deum δ). Est enim hic factus ad imaginem et similitudinem dei. Quare dignitas eius maxima. Quantum fieri potest in eo, quod creatum est, suo utitur iure. Itaque ea egi eius natura, ut age ipso moveatur δ). Et movetur quidem Semper; eo potest Venire, ut non agat corpori8 instar, Sed ipSe per Se a gat et cogitet '). Atque tanta est subtilitate et simplicitate, ut nullius materiae teneatur potestate et appelletur ἀσω - ματικος q). Tam magnus creatus est a deo, ut iam coram ipso

deo sit per se amabilis. Quamobrem Filius dicit Patri: Dilexisti ipsos, quemadmodum me dilexisti β). Quare etiam

animus actionum Suarum rationem reddere debet, aut gaudium, aut Supplicium aeternum accepturus, ut qui sit immortalis q). Huius modi autem essentia non generatur eodem modo, atque corpuS, Guχαzα et v T0υ GTερματος καταδοληυ, Sed intromittitur in corpus extrinsecus, ut cum ea vi vitali, quae rationi S est eXperS, Unum Constituat hominem 7). A quonam intromittitur 3 Ab ipso duo; η λ0 It κη desuper a deo in faciem inspirata est '). Unde

qui est in corpore tanquam gubernator in navi δ φ), cuius Oculus est ratio, brachium libera voluntas. At vero corpus, altera illa essentia, terrenum est, δ), agens versatur in terra, tendit ad terram δῆ . Neque Sui iuris est neque propter semetipsum, sed animi χρανον δ')

* l. c. VI. p. 788: αυτη ουν φυσις χρυχῆς ἐῖ εαυτῆς Oρuαν. Animadvertas velim, quam Clemens, qualis sit oporteat essentia, cui libero eligendi vis tribui possit, penitus perspexerit. Atque pervidit etiam, eX libero hominis arbitrio et culpam pendere et meritum.

308쪽

et natum propter animum δ). Neque subtile est neque simplex,

vertatur l. s. l.). Quamobrem neque veritatem cognoscit neque libere oligit bonum, sed sentit tantum, concupiscit, voluptate afficitur, irascitur l. l.). Atque hanc igitur hominis συνθεσιν, humanam naturam ex duabus partibus iam non partibus constantem ubique defendit Clemens, id quod sacillime, modo l0quendi eius usum perspectum habeas, agnos-

tantum hominis naturam agnosci: unam principalem et imperantem, alteram subiectam et obedientem; de indo autem et hanc et illam, imo nonnunquam etiam

totum hominem ab ipso appellari ita tamen, ut, ubicunque altior natura interiori opponitur, praehac: illa q υχης nomine ornetur. Sed duas hasce hominis

Quod si pergamus ad inquirendum, utrum Clemens homini ita nato vim attribuat cognoscendi , nec ne: quaestio iam talis sese offeret:

natur, quae non Sit altior quaedam vis corporea, sed vincta vel frigida animi particula. Quod ut probet, p. 808 conferri iubet. Sed res digna erat, quae diligenter ac Subtiliter eXplicaretur. Neque enim, quod ad me quidem attinet, pagina 808 eiusmodi quidquam a Per te, ut nulla egeat interpretatione, docet. - Nee vero possum Sstiis mirari, qua diligentia Gueri hius. De schola Al. II. p. 139) Clementi triplicem hο- minis partitionem tribuat, cuius ipse partes singulis ex lo eis singulas colligit.,,Hominem enim eX Clementis sententia tribus contineri partibus, corpore et duplici anima λογικὴ et σωματικῆ contendens locos citat, quibus Clemens minime hominem partitur, sed aut de Solo corpore ut homine exteriore, aut de anima σωματικῆ, i. e. de Vi corporis vitali, aut de anima λογικῆ loquitur. At vero qui, quae ibro Strom. VIII. de demonstrandi ratione continentur, recte perceperit, non prosecto ita demonstrabit. Ceterum non vidit Guerihius, σωμα et ψυχην σωματικην apud Clementem nihil dissere. Quod autem hominem Clementi ex allegorida decalogi interpretatione etiam decem partibus contineri admonet, hoc ipse, si iterum legerit, non probabit. Nam ex eiusmodi partitione decima hominis pars fieret spiritus Sanetus. Sed Clemens illam, non Partitionem, similitudinem potius ita inchoat: δε καὶ δεκας τις περὶ τον ανθρωπον αυτον. Quibus nihil minus comprehenditur, quam humanae nnturne Partitio. -

309쪽

l. 5. Utri hominis naturae Clemens cognoscendi vim tribuat. Quid autem Clementi de cognoscendi vi visum fuerit, ut recto

anquiramus, ordiamur ab hoc loco: ,, Dicitur autem alio modo quam mystico, quo et v Iv octu dicit esse hortum spiritalem ipsum

que Servatorem nostrum) etiam duplex cognitio: una quidem 60 mmdniter dicta, quae in omnibus hominibus inest similiter, intelligentia et perceptio, quae e X notitia unius

potentiae, non solum quae participes sunt rationis, Aed aeque etiam eae, quae eiusdem non sunt participes; et hanc quidem ego nunquam nominaverim cognitionem, ut cui sit in generatum a natura, ut sensibus percipiat. Altera autem, quae praesipde nominatur cognitio, a libero arbitrio et ratione χαρακτηριζεται, qua solae potentiae λο It καὶ sient Iumo sic i. e. potentiae cognOscentes), quae eis, quae comprehendUntur mente, Secundum nudam animi actionem pure ac Sincere an imum adiiciunt δ). Quibus verbis quin utrique hominis naturae vis cogno-

λ) Strom. VI. p. 737: Aεγεται δε καὶ αλλως διττη τὶ γνωσις' τὶ μεν κοινῶς, τὶ ἐν πασιν ἀνθρωττοις ομοιως, συνεσίς τε καὶ ἀντίληψις, κατὰ το γνωρίζεινεκα ον των υποκειμενων πανδημως εμφωνομενη, ῆς ου μονον αἱ λογικαὶ μυνάμεις9, ἀλλ' ἴσως καὶ αἱ ἄλογοι μεθεξουσιν ην ουκ αν ποτε ἔγωγε γνωσιν τε ονομάσαιμι, καὶ την δι' αἰσθητηριων αντιλαμβάνεσθαι πεφυκυιαν ' η δ ε ἐξαιρετως ονομαζομενη γνωσις, απι τῆς γνωμης καὶ του λογου Iαρακτηρίζεται' κα θ' ῆν μοναι αἱ λογικαὶ δυνάμεις γνεισεις γενησονται, αἱ τοῖς νοητοις κατα φιλην τηντης ψυχῆς ἐνεργειαν εἰλικρινως ἐπιβαλλουσαι. Haec Verba, quamquam per Se quidem non obscura, tamen propter cogitationum subtilitatem multis dubitationes movisse videntur non parvas. Veluti totum illud enunciatum: η ἐν πασιν ανθρα, ις ὁμοίως συνεσίς τε καὶ αντίληψις, ad verbum neque interpreti latino neque Potiero placuisse videtur. Volunt enim Verba ομοίως. . ἀντίληψις separenthesi includere, ut significent: sequemadmodum etiam συνεσίς τε καὶ ἀντίληψις duplex est). Sed quid, quaeso, o tali comparatione emolumenti redundat 3 Impedimenti certe plurimum. Quid deinde illud η ἐν πασιν ανθρώποις declarat, praesertim quum eiusdem quasi cognitionis etiam αἱ αλογοι ὁ αμεις particeps sint 3 Quo accedit, quod η γνωσις Proprie nuncupata non minus in omnibus sit hominibus. Nec denique auctor, si Vocabula illa comparare voluisset inter se, dixisSet: ομοίως συνεσις, sed vel o μοίως συνε- σει cs. p. 802. I. 13.), Vel ομο ιη συνεύει es. P. 594. 40. , vel co ς συνεσις, ut plerumque. Quamobrem ὁμοίως coniungendum esse arbitror cum his verbis: ar ἐν πασιν ανθρωποις, interpretandum autem itu: sequae in omnibus hominibus inest pari

modo, intelligentia et perceptio ' Altera enim γνωσις, quamvis etiam in Omnibus hominibus reperiatur, non pari tamen modo inest, sed dissert in singulis et μεγε-

310쪽

scendi quaedam adscribatur, non est dubium; sed quae in ceteris etiam animantibus insit rationis expertibus, - quae hominis ecti propria eam Solam ob causam, quia corpus haud minus atque animus egi pars eius naturae constituens - : hanc igitur omnium animantium cognitionem ab altera, cuius solae potentiae λο καὶ sint participes, tantum differre dicit, ut vix ei unquam cogno Scendi nomen Concedere audeat. Atqui quum rvti,ctu omnem in brutis animantibus tollat, tamen συνεο tu τε καὶ cluet λγὶ tu eisdem largiri nullo modo dubitat. Quid est igitur συνεο te 3 10 ουνιεναι proprie dicitur ,,mittere in unum, , ,eoniicere. Unde usu venit, ut huic voci paullatim eadem Vis, quam , , animadvertendi verbo saeuthrathliata) tribuimus, subiiciatur. Itaque significat saepe eth συνιευαt: Sei PSum, animi vires ad attendendum colligere, ut idem sit, atque προσεχε tu Iovv609. Possunt autem animadverti tum res eXternae, quae Sen SUStangunt, tum animi actiones interiores, quae Sen Su quodam proprio

percipiuntur interno. Et in homine quidem, ut qui χη sit et παρ-κtκη et λο 'χη, utraque vis animadvertendi inest. Prior autem vis, animadvertendi res externas, sola in brutis animalibus, i. e. in tota, in universa natura corporea valet. Sed loco, quo de agimus, de

priore quidem vi sermo est, at vero ut est in homine, qui hanc etiam ipsam auget atque extollit quodammodo ad altiorem gradum. Quapropter Clemens caute docet, eam in omnibus hominibus quidem

e8Se pari modo, 0 10ι ς, nec vero in Omnibus animantibus, i. e. in hominibus et bestiis 6 16unc. Nam ratio homini S eorum, quae et G ἄλο-76v animadvertit Sive percipit, notiones effingit sive intelligentias, id quod et0 αλ 676v per se non potest. Natura igitur corporea per se quidem, qualis est in brutis animalibus, perceptiones tantum

habet, coniuneta autem cum animo etiam notiones. Utrumque

vero, et perceptio et notio a Clemente appellari assolet os vastet. Quamobrem ubi de usu εσει in homine agitur, ita potest definiri: intelligentia rei sensibus perceptae Si Ve noti O OOVEoice St. Quae o uva σε ως vocabuli vis ac significatio aperte declaratur hiS verbis: ozυυε sic est scientia eius, quod potest in unum conferri l. e. rei universae sub sensus cadentis), sive collatio Stabilis si . e. ea notio, quae similibus conferendis probata stabilitatem nacta est), Sive vis ea conserendi, unde nascitur prudentia et scientia, et unius

θει et ακριβεία. Συνεσιν autem et αντίλχφιν, quae manifesto copulantur inter se ad unam notionem, appellari a Clemente γνῶσιν illam, quam γνωσιν non esse Vocandam dicit, haec explicatio: την δἰ αἰσθητηρίων αντιλαμβανεσθαι πεφυκυιαν, tam aperte declarat, ut simpliciter et considerate iudicanti nullum dubium relinquatur. Atque iudicat etiam recte quidem Nourrius l. l. p. 1228.