De Clemente presbytero Alexandrino : homine, scriptore, philosopho, theologo liber.

311쪽

singulorumque et omnium, quae in unam conseruntur notionem i). Sed in ceteris animantibus Ουνεο tet nihil aliud est, nisi perceptio, impressa quaedam rei Sensibus Subiectae imago atque adumbratio. Quae quidem, qualis sit, ex addita ἀνῖ ληφε ως voce plane liquet. Nam duae hae Voces συνεο ς τε καὶ particulis τε καt ita coniunctae sunt, ut altera alteriu8 vim explicet atque augeat. 'Aυτιλη- ne autem l. l. nihil aliud esse potest, nisi perceptio sensibus facta. Accuratius enim expo8iturus, quid Sit η Ivma ις, Sive ipsa γὶ οὐ ναlo ς'Ivtua et tκη, quam Iuviatu Voenre nolit, Clemens, quo haec munere sua natura sungatur, explanat hoc modo: et ην δἰ Ita θητηρt DV ἀυτ t-λαγ ν άνεσθαt TE ρυκυια v, i. e. illam, cui natura ingeneratum est,

ut sensibus percipiat. Sed percipiendi verbum haud quaquam accurate reddit illud et os civitλα11 Θάvεσθαι, quod pulcherrime, quomodo sensus ad re S percipiendas se habeant, indicat, ut in ipso et 6 ἀλλήλως aptissime appareat. Quod, quo reddam verbo latino, nescio; pluribus igitur utar Verbi S. civit λα:). Θάυε obat e St: adversus externarum rerum impul Sum receptum agendo et quasiro pollendo persipere. Sed est συνεο ς τε καὶ ἀνzιληφic, quamquam utraque per Se quidem non tam id, quod recipiendo repellcndoque osscitur, quam ipsa actio significatur, tamen usu plerumque rei alicuius imago quaedam atque adumbratio, tραντασια, vel notio in homine ot intelligentia. Quae quum ita Sint, naturae corporeae, cuius etiam homo corpore Suo est particeps, non quidem cognitio proprie dicta tribuenda est, attamen qua8i cognitio, intelligentia atque perceptio. Iam quum haec naturae corporeae vis intelligondi atque percipiendi alio modo etiam haud inepte vis cogitandi, non quidem ex ratione, Sed eX Sensibus cogitandi, appellari possit: Clemens sine dubio non probaverit illam naturae definitionem, qua sitores exten Sa, Sed alteram potiuS, qua eam e8Se substantiam dicimus cogitantem, at Vero Suo modo, i. e. naturaliter. Reliquum est, ut alteram cogniti0nem, quae praecipue ruti stet nominetur, brevi etiam examinemuS. Hanc autem in Solis potentiis λ6r καῖς inesse auctor ingenue satetur. Itaque iam de alterius humanae naturae partis cognitione simulque cognoscendi facultate agitur, quam item optime eX ipsius Clementis explicatione, qualis sit, pervidebimus. Et haec quidem auctoris explicatio est: η δε

τωτος, η συμβλητικη δυναρος, ων φρονησίς εστι καὶ επιστωτὶ, καὶ λος καὶ ἐκα-στου, καὶ παντων των εἰς ενα λογον. Huic igitur συνεύει deinceps statim opponitur τὶ γνωσις ut scientia ipsius essentiae, Brιστρο η του οντος αυτου.

312쪽

ρακτηρι ετ α t. Notam igitur atque formam propriam, qua animi cognitio ab altera, quae naturae corporeae e Si ingenerata, discernitur, accipit illa ἀπο et ης Ivωνιγὶς καὶ του λό700, ex quibuS eto λωί -κ69 hominis constat. Etenim η Ivu, μη pertinet ad et v προαιρετικrivetriis φυχης λ07ικῆς δύναμ. v. Et est quidem non iam potentia solum libere eligendi, sed potentia agens, quae agendo con Stanter certo modo crevit, ut ita dicam, in habitum, semper idem eligendi snostrum: Etlinia ling)φ). 0 λογος autem similiter cognoscendi habitum significat repetita ratiocinatione acquisitum. Quamobrem alteram cognitionem, Iu motu proprie nuncupatam, ab altera hominis parterationis participe libero instituta ratiocinatione sormari dicit. Nec

vero ea percipit tantum res, quatenus Sub sensus cadunt, sed ad et oo v αυτο, i. e. ad τὰ νοητα pertinet, quae sola animi virtute comprehenduntur δ). Nam haec se cognitio scientia est essentiae

ipsius l. l.). Quod si utraque hominis pars cognoscendi vi quodammodo ostpraedita, quaeritur, utra ad Veritatem perveniatur, Utrum neutra, an alterutra, an utraque. Sed priusquam hane quaestionem aggredimur, nobis ipse cognoscendi sinis est indagandus, qualem statuat Clemens, vel ut aliis verbis utar, quid sit Clementi veritas, inquirendum e St.

Quid sit verita S. Si ex Clemente quaerimus, quid sit veritas, aperte respondet: veritas est Scientia veri'). Quare quaestio nostra dividitur

λ) Haec γνωμῆς significatio apud Clementem ubique obvia. Cf. e. c. Strom. Vt I. p. 856, ubi regalem dei cultum fieri docet: διὰ τῆς θεοσεβους γνωμης τε κia γνώ

σεως, quae manifesto spectant ad voluntatem et cognitionem. ) Verba: κα θ' ῆν μόνω H λογικαι δυναμεις γνωσεις γενησοντο, Πon p0S8um silentio praeterire. Potterus enim coniicit, sequum vOX δυνάμεις e sententia praece

dente post λογικH excidisset id quod verum esse videtur). post λογικH repetitum ab imperito scriba eam in textum sorte receptam esse. Quod fieri potuisse facillime non nego. Sed Voce δυνάμεις eiecta, quum γνωσεις exsistat subiectum, quomodo expli-eabitur 3 γνωσεις ἐπιβαλλουσω, quid est y επιβαλλουσαι ad δυνάμεις aptissime resertur, ineptissime ad γνωσεις. Itaque aut intelligendum est: δυνάμεις γενήσονται γνωσεις, i. e. δυναμεις γνωστικαὶ ; aut, id quod magis placet, legendum est pro γνω- σεις γενησονzota Verbum γνωσονται, Vel etiam: γνωσεις saecus.) γεννησουσιν, ut sit: λογικαὶ δυνάμεις Sol ne gignent cognitiones, velut Strom. I. p. 335. συνεσις dicitur αγχίνοιαν γενναν ζητητικὴν διὰ φιλοσοφίας ἀληθους. Sed quum, qualis codicis conditio sit hoc loco, nesciam, nihil pro certo statuerim. Quidquid autem probaveris, vis loci capitalis minime mutabitur.

313쪽

statim in duas quaestiones, quarum una quaerit, quid sit verum, altera, quid sit scientia. Quid igitur Clemens verum esse dicit,

etο αληθεζ8 Verum versari dicit in his quattuor: sensu, mente, scientia, opinione δ). At hoc dici de vero non per se, sed quatenus inter ipsum et hominem ratio quaedam intercedat, sponte apparet. Hac autem ratione vel generaliter tantum cognita, - accuratius infra de ea disseremus, - ad Veri definitionem perveniemus. Aeprimum quidem, scientiae et opinioni non eandem esse rationem ad Verum, quam sensui et menti, animadvertendum est. Nam scientiae essentiam docet Clemens eodem loco constare ex sensu atque mente δ), quam alio loco constare affirmat οια του λυρου ita, ut alio λοὶ o labefactari non possit'). Unde consequi videtur, opinionem ex sensu atque mente constare Videri potius, quam re apse coΠ- Stare, Ut quae λ0Pp ἀ 18etctatet oet 13, i. e. ratiocinatione, quae labefactari non possit, careat. Sed quomodo scientia ex sensu eonStat atque mente 3 Ita quidem, ut scientia his viribus, sen8u et mente nitatur. Quare etiam dici potest, verum in his tantum verSari, sen Su ac mente. Et Sengus quidem veri, dum rerum notitiam quandam nanciscitur, modo suo est particeps. Quae autem ei subiecta sunt, appellantur hanc ipsam ob causam, quia et subiecta Sunt, τα otio θητα. Sed sunt etiam, quae gensus fugiant, percipiantur autem mente. Haec igitur, ad quae solus pertinet is voυς, Sunt τὰ voητα. Iam Vero τοι νοητα et τα α tabτα Sunt ipSa Vera, quorum notitia, dummodo recte percepta fuerit, ad scientiam ducit. Sunt enim etα προς αισθη o ιν τε καὶ vo tv lv αρI SItvόlμενα demon- Atrationum, quarum finis scientia, principia nullius ipsa demonstrationis indigentia' . Nam illud ipsum est, quod etiam l. s. l. in Sensu ac mente Versari eto αλ ηθες dicitur. Quamobrem hic etiam auctor Sensus ae mentis commune esse docet et O ἐυαρ7ες. Nec vero haec Sunt totum to αληθες; sunt potius ea veri pars, quae apparet vel τῆαὰθ St, i. e. corporis Sensui, vel vos sat, i. e. mentis Sive animi quasi sensui, et percipitur sine demonstratione evidenter. Quae pars consistit in eis, quae fiunt, tum quoad naturam corpoream, tum quoad mentem sive animum. Disserunt autem inter se fieri

314쪽

otosso δ). Et ad haec quidem, quae sunt, peΠetramus per ea, quae sunt. Etenim ex eis, quae evidenter apparent, ratiocinando et concludendo ea, quae sunt, i. e. e S Sentia8, omnium, quae fiunt,

tri sensui apparent Eponto atque evidenter, inventis, et ea, quae fiunt sapparentia υποκειμεvα ' in, et ea, quae Sunt quae non cernuntur oculis) scimus. Nam quidquid evidenter apparens percipimus, id, donec causam eius coneludendo cognoverimuS nondum Scimus, quia Omnino tum demum Scimus, quum viderimus causam' . Quod si causam alicuius rei Viderimus, et causam Scimus et id, quod efficit, TO vGηlμα τε και Tu GT0κε Ῥιενο v. Scientia Veri est igitur proprie scientia caugae, qua etiam rei evidenter apparentis perceptio fit scientia. Atque veritas est scientia, sive cognitio demonstratione stabilita cauSarum, Sive es Sentiarum, in quibus maxime consistit eto ἀληθες. Cognitionem igitur Eive seientiam veri, quae est veritas, dupligem

fiunt, consentientem β). Verorum autem scientia est veritatis habitus si). Huic quidem veritatis definitioni aliam Clemens prorsus congruentem alio loco quasi ex tempore reddidit. OVera est, inquit, Sententia, quae id, quod est seto ov) inveniens assequitur Τ). Vora sententia hoe loco nihil aliud est, nisi scientia. Sed pergamus ad quaestionem, quae Sequatur Oportet.*7. Α natura corporea veritatem acquiri nullam. Omne igitur animal etiam rationis expers sensibus percipit, δὶαtob etηρt uv ἀvzιλαμδάνεται l. l. . Sed haec perceptio, ' ληφιζper se quidem nullo modo Veritatis est comprehensio, quia causae rei perceptae scientiam non continet. Quinimo τοι νοητα, in quibus solis ratiocinatione ad veritatem pervenitur, et0ὶς ἀντιληπῖοις μη

) Ibid. p. 932: διαφερει δε με non recte legitur 9 το εἶναι του γενεσθω. ) Ibid. p. 9IT. De vera demonstratione.') Strom. VIII. p. 928: Philosophorum inquisitio versari dicitur ἐν τοῖς νοτ ασικH τοῖς υποκειμενοις, ubi τα υποκείμενα ad τα ἐναργως φωνομενα refero, τα νοη-ματα autem ad essentias. Ibid. p. 925: ἐπίστασθH εστιν οταν ἴδωμεν την αἰτίαν. ) l. c. II. p. 468: γνωσις δε ἐπιστημη του οντος αυτου, ξ ἐπιστημη συμφωνος τοῖς γινομενοις.

νουσα.

315쪽

enim, quae in homine mentis ope intelligentia, quae voερα, fieri potest, in corvis voces humanas imitantibus prorsus seiungenda e8ta scientia δ). Sensus autem, unde nascitur pereeptio, duinmodo animal, quod Sentit, etiam ratione sit praeditum, scalae quidem Sunt Scientiae, minime vero sua ipsorum vi atque indolescientiae efficientes: sed ex sensu ac mente scientiae constat es Sentia').

Meliorem hominis patrem, eto λ 67tκ6v, ad Veritatem

Quibus ita comparatis, si quampiam veritatis cogno8stendae Vim in homine inesse voluerit Clemens, hanc moliori eius parti tribuat oportebit. Cognoscere autem hominem ac scire posse illi e Si per- Suasissimum'). Quam enim praeclare, ut illud iam uberiu8 eXpOnam, quam praeclare Pyrrhonios non a rebus incertis solum Sed Idane ab omnibus assensionem cohibentes ἐπέχ6υtα c) resutati Placitum enim illud, inquit, quo assensio cohibetur ab omnibus, primum, ut n Seipso aSSen Sionem cohibeat, consequens est. Nam aut Verum esse a liquid concedit, quamvis minimum: tum, qUia non omnibus assen Sio neganda est, ipsum dissolvitur; aut nihil omnino Verum es Se contendere perseverat: tum ne ipsum quidem Veri

quidquam dicere posse in promptu est. Porro aut verum dicit, aut salsum; si verum, veri aliquid posse reperiri liquet, Sin minuS: Vera relinquit, quae tollere voluit; in quo enim mendax ostenditur arto χη tollens, in hoc sublata vera esse ostenduntur β). Haec igitur per Se patent. Sed homini a Clemente veritatis reperiendae facultatem tribui supra satis probasse nobis videmur: sin homini, hominis parti rationis participi, quum alteri parti eam abiudicaverimu S, tertia autem non exsistat. Et quod quidem merito ita concludimus, id etiam disertis verbis a Clemente declaratur. Sunt enim τα vori TaIυμναοια et ' ut ph). Namque animus ὁ νους, λογικη) creatus est ad scientiam γ). Quae quum ita sint, quae Clementi cogn08-cendi via et ratio placuerit, investigemus.

316쪽

I9. Quomodo cognoscatur, Vel Clemens qualis sit philosophu S.

Iam vero sumus in eo, ut, Clemens qualis sit philosophus, aperte ac simpliciter ostendatur. Quid enim sit cognoscendum, habemus

perspectum: Sunt quidem essentiae et per eas etiam τοι *αtv0Iμενα, i. e. totum Verum. Tum Vero etiam scimus, quaenam sit hominis

cognoscendi facultas. Quid igitur reliquum est aliud, quam ut inquiramus, qualem rationem Clemens statuerit inter essentias cognoscendas et vim cognoscendi humanam 3 Et in hac quidem statuenda totus est Aristoteleus, i. e. autem: Clemens ut philosophus est Aristoteleus L . Sed prius Clementem ex suis ipsius scriptis philosophum agnoscere studeamus sine ulla opinione praeiudicata; deinde autem quam brevissime Aristotelem comparemu8. Neque igitur Clemens, quasi Platonem Secutus, τοῖς αἰσθητοις minus tribuit, neque cum Stoicis, quod Eolis non debeatur Aen-δὶ Quamquam in I 2. h. c., ne longus essem, errores de Clemente philosopho enumerare nolui, tamen non possum, quin hic pauca exempla attingam saltem. Est enim profecto operae pretium, animadvertere, quam libenter Viri doctissimi, quibus alias auctoritas divina sero ludibrio est, in multis auctoritati humanae fidem, quam carbonariorum vocamus, habeant. Nam quum quispiam, Clementem Vel Neoplatonicum, Vel Stoicum esse, egregio scilicet lapsu, contendisset: idem deinceps plurimi nihil dubitantes, nihil perscrutantes, narrant et repetunt. Quam leviter autem hoc fiat, ex uno licet exemplo intelligatur. Gueri hius enim scribit, riClementem Strom.V. p. 679)more suo Platonigante dixisse, a Platone manifesto testimonio probari, Christum etc. l. c. II. p. 125. Quid igitur 3 Num sorte is Platonissat, qui Platone sententiae cuiuslibet utitur teste 3 Qui hoc sentit, is, credo, Clementem non solum Platonissare dicet, verum etiam eundem Homerissare, Heraclitissare, Aeschylissare, Democritissare, Epicurissare etc. etc. etc. sexcenti alii auctores a Clemente in nonnullis probati possunt asseri), affirmare non dubitat. - Aliud autem exemplum afferam eorum, qui eum faciunt ἐκλεκτικον. Brucherus igitur id Clementi propositum suisse contendit, ut sePlatonem, Aristotelem ot Stoicos cum christianis placitis conflaret in unum doctrinae corpus. Quod quidem ad philosophandi rationem non pertinet. Sed si verum esset, aut christianam doctrinam mutaret opus suisse, aut philosophorum commenta, concedo. In quorum etiam optimorum scriptis quum multa nihil aliud esse nisi commenta libenter lateretur, imo hortaretur hanc ipsam ob causam, ut omnes ad Christum Se converterent: minime in mentem ei poterat venire, ut quae vera et divinitus communicata habebat, ea ad illa, quae ut salsa respuebat, accommodaret. Quae autem a philosophis recte dicta erant ideoque consentientia cum christianis dogmatis, ea

debebat agnoscere, et id quidem, non quia ab illis probata erant, sed quia Ver a probabantur; quo accessit, quod his agnitis via ad Christum philosophis facilius patefieri videbatur. Quid ergo Τ Num Clemens, dum, quae et hic et illic vera apparebant, ea sponte constari dicit, ipse conflare conatur Τ -

317쪽

sibus, id ne sciri quidem contendit: sed ex sensu atque mente scientiae constat essentia l. l.). Neque Sine senSu, neque sine mente, unquam exsistet scientia. Quale autem Sensuum munus 3 Sensus sunt scientiae scalae l. I). Quas scalas si nemo ascendit, nihil refert, an exsistant, nec ne. Et sic quidem in eo, quod est rationis expers, animali, quamvis Sensibus praedito, Acalae non ducunt ad scientiae altitudinem, scientia nullo modo nascitur. Sed est, qui ascendat scalas in homine, ὁ νους, mens, animus. Ad cognitionem autem veritatis εἰ Ρωσιν)non acceditur nisi demonstratione ἐπιατηνυοvtκη ). Itaque sensuum scalas ascendit, qui recte demonstrat. Est igitur, quum sit, qui ascendat, etiam, qui demonstret, i. e. animus. Et quomodo, quaeso, demonstrat 3 Certe sensibus aliqua ex parte adiuvantibus R), id quod ex eis, quae supra

dicta gunt, necessario conSequitur; siquidem Sensus scientiae sunt scalae. Quinetiam ea est inter corpus et animum coniunctio, ut, qui sensus sustulerit, demonstrationem ipsam tollere omnem cogaturβ). Res autem ita se habet. Sint quaedam oportet, quae, quum ut evidentia sponte et omnibus appareant, per se nulla egeant demonstratione'). Nam si ea quoque, e quibus primum demon- Atratur, demonstranda essent, nihil igitur ante ullam demonstrationem haberetur certum atque evidens: progredi in in sinitum cogeremur neque unquam, demonstrandi quasi fundamento perpetuo regrediente, demonstraremus quidquam q). Sed per se certa illa et credibilia habemus: τα πρὸς αἰσθησιν τε καὶ v0ηotvlvαρ suu φαι vol1ενα l. l.), e quibus Si quis, ut consequens est, concluserit, reapse demonstrat si). Haec igitur evidenter apparenti a sunt quasi Scalae, quas sensus, ut ad scientiam ascendat animus, huic praebent. Quae vero sensu vel exteriori αισθήσει corporis) vel interiori vοήσει sive αἰσθηοει cuidam animi) - namque

gunt, quae corporis oculis appareant, τα α ιοθητα, Sunt, quae animi oculis, etα v0ητα; quemadmodum enim Sen Sus ad eto cito Hietou, sic

318쪽

cipiuntur, partim ita percipiuntur, ut prorsus sint evidenter apparentia, de quibus dubitari plano nequeat; partim autem ita

tantum, ut, quum poSSe sal Sa e 88e videantur, vera tamen non Sine

ratione existimentur; et haec quidem non dicuntur evidenter apparentia, Sed ἔνθοξο , ut quae a communi opinione non abhorreant. Illis autem scientia utitur, haec, ut nobis persuadeatur, possunt efficere 'ειθῶ απερ ία εσθα t). Sed totum locum huc pertinentem tran8Seribam. Nulla, ait Clemens, Oratio simplex et prima vocatur ratiocinatio, etiamsi vera, sed est haec quidem composita minimum ex hisce tribus: duabus propo8itionibu8, una conclusione. Porro aut omnia egent demon Stratione, aut etiam quaedam ex eis sex tribus illis)sunt credibilia sine demonstratione). Quod si prius Verum e8t, uniuscuiusque demonstrationis postulantes demon Strationem procedemus in infinitum: et sic quidem evertetur demonstratio. Sin autem alterum Verum, haec ipsa credibilia per se erunt demonstrationum principia. Iam vero philogophi universorum principiadem On Strari non posse consentiente a fatentur. Quamobrem, Si est demonstratio, omnino necesse est prius uli quid sit per se credibile, quod dicitur primum et supra demonstrationem. Ad fidem igitur, quae demonstrari nequit, reducitur omnis domonstratio. Erunt autem alia quoque praeter illum ex fide sontem demonstrationum Principia, ea, quae evidenter tum Sen Su apparent, tum mente. Nam quae cadunt Sub Sensum, Sunt simplicia nec possunt solvi; quae autem ad vortatu pertinent, ea Sunt simplicia, cum ratione, primaque. Quae porro e X his gignuntur, sunt quidem composita, at nihilominus evidentia, credibilia primisque magis cum ratione. Quam vero propriam rationis iacula tem habe

muS Omnes natura insitam, elua est videre consequentia et repugnantia. Quae quum ita sint, si quas uerit eiusmodi inventa oratio, ut ex eis, quae iam Sunt credibilia, alii g, quae nondum sunt credibili a , Iidem possit praebere: hanc ipsam esse dicemus essentiam demonstrationis. Dictum est autem, otiam fidei et demonstrationis genus esse duplex: unum quidem, quod solam persuasionem praestat audientium animis; alterum vero, quod efficit scientiam. Si quis igitur orsus ex eis, quae sunt Sensu et mente evidentia, convenien-

319쪽

tem intulerit conclugionem: vere is quidem demonstrat; sin autem ex opinabilibus solum i. e. probabilibus et verisimilibus), nec vero primis, hoc e St, neque Sen Su neque mente evidentibus, convenientem quidem inserat conclusionem, concludit is revera, nec tamen efficiet demon Atrationem ἐπιστη 110 ut κήν; at Vero Si non convenientem, ne con cl udit quidem δ). Recta autem conclusio pendet ex Sana ratione. Rei ergo cardo vertitur in propositionibus examinandis. Quamobrem Clemens ei, qui demonstrandi facultate ceterum sit praeditu8, maXimam veritatis propositionum curam esse habendam affirmat. Atque se dico, inquit, eum, qui sit demonstraturus, Oportere haec duo observare in Omnibus: unum, ut Veras RS Sum at pr0p0 siti0Bes, alterum ut consequentem interat ConcluSionem . . . . Et diversis quidem opus est propositionibus, et eis, quae quaestioni propo Attae con Veniant. . . . Num Si non con venerint, fieri non potest, ut recte inveniat quidquam, quum tota quaestio ignoretur . . . . In omnibUS ergo, quae quaeruntur, est aliquid antea cognitum, quod quum sit omnino credibile ex seipso, creditur sine demonstratione. A quo quidem est progrediendum ad inquisitionem; ipsum autem Statuatur eorum, quae videntur esse inventa, κριτήριον '). Atque ut utrumque sat recte, ut quum Vera proponamu S, tum

consequentem inferamus conclusionem, neque caute Solum atque non sine mentis acumine ad demonstrationem accedere Clemens nos iubet, verum etiam d*ιλονεικ ως, ἀ*tλ000ξως, ἀφιλαυτως, set λαληθῶς.

Deinde praescribit eam progrediendi rationem ad propositiones assumendas quaestionemque, quam imitentur nostrates Velim vehementer. Est autem SimpleX et aperta. Nam primum, inquit, definiendum, quid sit id, de quo quaeritur; et tam quidem accurate, ut quivis eiusdem linguae peritus, Voce pronunciata, statim, quid pronunciana cogitet, percipiat. Tum Vero, an exsistat, quod est definitum, nec ne, di8ceptetur oportet; denique si esse constiterit definitum, quae Sit eiuS Vis ae natura investigandum est.). Quibus omnibus ita disputatis, qualis Clemens sit philosophus, iam est exp08itum generaliter. Generalern autem

320쪽

expositionem nobis proposueramus. Sed ostendimus, qualem Clemens philosophandi viam et rationem probaverit θ ε tu p t ι; restat ut eandem ab eo in vita hominum, quales natura bona e8Se Solent, agnitam es Se demonstremus. Hoc igitur eius hac de re placitum. Homo primo admiratur ), dum sensus quidem tanguntur ab eis, quae apparent); deinde senescire existimat. Ignorationis autem scientia prima est disciplina δ). Qui enim se ignorare animadverterit, is sciendi desiderio capietur. Quid ergo 3 Quaerere incipiet; inquirere scienter demonstrando sincero cum veritatis amore

instituot di. Nam quid illud admirari 3 Admirari Eolemus, quod

rei cuiuspiam causam ignoramus. Quaecunque autem sensibus percipimus, ea sunt essecta, non efficientia. Quod si rem aliquam,

rimus, quum, quibus eXSi Stat, Causaa nesciamus, admiramur. Sin quae Sterimus, cur admiremur, ob hoc ipsum id fieri reperiemus, quod causae nobis ignotae sint. Iam quum, nisi cauSRS nOVerimuS, non dicamur scire, simulatque, quid Sit, quod admiremur, quae8tionem mOVerimuS, ne Seire nos existimabimus. Est autem hominia natura insitum et innatum, ut veritati cognoscendae studeat. Quare animi affectionem illam, qua nescire nos existimamus, StR-tim aciendi desiderium sequetur causarum quo inquisitio, quae fit demonstrando. Quapropter hoc etiam modo animum sensibus non solum incitari primum, sed scalis quoque, quibus ad veritatem ascendat, ab eis donari in promptu esse videtur. Hanc autem philosophandi rationem esse Aristoteleam . nunc brevi indicemu8.

Qualis Aristo totis fuerit philosophandi ratio.

De Aristotele philosopho hic accurate ac subtiliter disputare, non est mihi in animo, hoc proprium librum postularet haud mediocrem, - Sed pauca indicare tantum, ut ei, qui philosophiae Aristoteleae sit parum peritus, satis offeratur ad rem diiudicandam, neVe eruditus inveniat nimium. Neque igitur omnes locos ad unamquamque rem probandam colligam, sed unum Vel Paucos, qui sufficiunt ad rem indicandam.

l. c. VII. p. 867. Quae quamquam non sunt dicta καθοχου, tamen Vim ea universam habere facile intelligitur.') l. c. V. p. 65l.

라틴어 텍스트