De Clemente presbytero Alexandrino : homine, scriptore, philosopho, theologo liber.

41쪽

De Stromatum denique codicibus haec dicit: ,, In SUR ... horum ementis operum oditione Hervetus unius tantummodo in eorrecti codicis c0piam se habuisse fatetur. Nos vero in aliis, qua potuimus, maiori diligentia ubique sive no Atra SiVe amieorum cura perquirendis codicibus omnem paene operam perdidimus. Unum

enim duntaxat in Cluromontano huiusce regiae urbis R. R. P. P. Societatis Jesu Collegio Graecum sxemplar invenimus. At illud, Summa Harduini, doctis omnibus notissimi, humanitate nobis Suppeditatum, recenti manu in charta papyra ea descriptum, capite Sicuti in editis minutum est. Plures etiam in eo occurrunt librariorum amanuen8ium errores et lapsus, qui sine aliorum codicum

auxilio Vix a quoquam pos Sunt omendari. Omnes tamen ex illo diversas ab editis lectiones sedulo collectas publici aliquando, Si per otium liceat, iuris faciemus, vel cum iis lubenti animo communicabimus, qui novae horum Clementis Stromatum adornandae editionis provinciam in se suscipere voluerint δ). Quibus accedit, quod Montesalconius Stromatum codices mss. praeter Aledieeum ViX HS quam eXStare narrat δ); praeterea autem Venetiis apud Antonium Capellum, Patricium Venetum, in Codice bombycino seculi XIV excerpta prolixa ex Clementis Atromatis a Se e S Se reperta. Pottorus autem in Praefatione editionis suae ad Leotorem , , Scriptum Stromatum exemplar nullum oculis suis perlustrare liouisse satetur. Montesalconius enim hac in re ipsum adiuvit. Verum hoc me, inquit, quum infortunio, tum onere levavit vir clarissimus Bernardus Monte falconius, qui pro neerrimo, quo Semper ardet, humaniores litteras promovendi studio variantes lectiones non solum ex Ottoboniano, qui eorum proligi Ora quaedam Fragmenta, sed ex Parisiensi sitiam Codice, qui integrum Stromatum Opus complectitur, accurate descriptas ad me transmi Sit: quas, quum

paulo seriu8 advectae non antea ad manu S meaS perVenerunt, quam

priores quatuor libri cum quinti principio e praelo evasis Sent, ad

calcem operis simul exhibendas curavi. Itaque unum tantum Stromatum Codicem manu scriptum adhuc novimus. Nam illum,

cuius Nourrius mentionem secit Claromontani Collegii, o Mediceo descriptum videri Fabricius iam animadvertit, id quod inde sit probabile, quod uterque pisdem verbis mutilatus est. Atqui Parisiensis orecenti manu in charta papyracen de Scriptus e St; ergo aut ex vetustiore Mediceo ipso manavit, aut Saltem eX eodem, unde

h) l. c. p. 806. ) In Diario Italico p. 64.

42쪽

otiam Mediceus. Quodsi ne unus quidem Strom. codex probatae aetatis integer ad nos pervenit, quid absit, ut vera ubique Clementis verba facile re8tituantur, in promptu esse videtur. Nec tamen in omnibus desperandum esse infra apparebit. Cohortationis autem codex Bibliothecae Reg. Par. CDLI., qui

membranaeeus anno 914 manu Baanis, notarii Arethae Caesareae Archiepi Scopi, exaratus est, sine ulla controversia optimus et sereunicus est. Nam alter ille Parisini R. R. P. P. Societ. Jesu Collegii, ut chartaceus et manus recentioris ex hoc nescio an descriptus sit. Tum enim temporis, si alter Cod. antiquior exstitisset, is non tam sacile, ne levissimo quidem vestigio relicto, perditus esset. Quem autem Potterus vidit o Novi apud Oxonienses Collegii

Bibliotheca, eum esse eundem, atque membranaceum noni Seculi

illum Reg. Bibl., manifestum est. Namque ille quidem Nov. praeter Cohortationem Paedagogum quoque exhibet. o Cohortationem manu Seriptam, ait Potterus, una cum duobus Paedagogi librispo Sterioribu8, eorundemque nonnullis fragmentis, suppeditavit Novi apud Oxonion sus Collegii Bibliotheca. Atqui Parisiensis item Paedagogum complectitur, et quod rei caput est, eodem modo mutilum. In cuius descriptione catalogus haec verba habet: ,,Libri primi decem capita priora et undecimi initium desiderantur. Hoc est: liber primus paene totus, praeter ,,nonnulla fragmenta, duo capita et tertii partem, desideratur. E qua similitudine, utriusque cognationem esse statuendam, mihi quidem certo colligi videtur. Idem vero Codex, nisi egregie fallor, etiam unus optime Paedagogum serunt; quamquam libri primi pauca tantum fragmenta. Duos quidem Codices Potterus inspexit; ,,trium Paedagogi librorum codicem, inquit, unum Bodleii, sit huic in omnibus fere concordem alterum praebuit angustissimi Regis nostri Bibliotheca. In quorum concordia Sumna a cauSam agno8 eo, cur ad

eundem duo illi sint reserendi. Sed quum neutriu8 accuratam Viderim descriptionem, utrum cum alterutro Parisiensi chartaceo consentiant, necne, dicere nequeo. Attamen propter antiquis Simorum Cohortationis et Paedagogi codicum illorum consensionem, omnea Clementis Al. operum codices mss., qui in Britannia reperiantur, cum Parisiensibus ut rivos cum sontibus cognatos esse, aliquis forte suspicatu8 fuerit. Sed quomodocunque haec se habent, summam gravi 88imi auctoris codicum adhuc esse inopiam, nemo erit, quin videat. Nec Verohoe solum dolendum est, verum etiam illud, quod neque perpauci

quidem exstantes satis inspecti sint atque collati. Plerique veteres

43쪽

auctores, quos vocamUS pro anos, ad veritatem menti ae vitae augendam nihil ullo modo conducunt; nihilominus codices eorum

mss. incredibili labore saepius revoluti, inspecti, eXcerpti sunt. Nolo quidem vituperare eos, qui Graecae litterarum antiquitatis reliquias religiosissime indagare student; quamquam si quis in nugis quibusdam ad mentis lucem vitaeque honestatem vel etiam commodidatem nihil pertinentibus multum olei et operae perdiamrmaverit, huic adversarius exsistere dubitaverim. Sed in universum studium illud et probo et amo. Attamen Clementem At., cuius opera tam ingenio acuminique quam diligentiae atque sollertiae latissimum, ut dicunt, exercitationis campum aperiunt, ita negligi non laudo. Certe in Clementis Al. scripta Iaborem impendi 8Se non magis quemquam poenituerit, quam in Pherecratis et

Eupolidis fragmenta, vel in Catulli, Tibulli, Propertii carmina. Haud equidem ignoro, quantum suerit opus Clementis critico elici.

Philologiae abundantia instructissimus atque ευ ο eto χια illa maxime neces Saria, nisi theologiae quoque peritis Simu8, non multum perficiet; contraque theologus subtilis philologiae instrumentis destitutus in coniecturis plerumque errabit. Atqui philologos minus etiam theologiae scire, quam theologos philologiae, experientia

quotidiana, magis, quam placet, docemur. Nee vero ulla regula Sine exceptione; qui igitur Se exoeptos esse merito arbitrantur, eorum cum pace illud dictum esse volo. Ut autem vita est, non POSSUm, quin, Omnes sere viro8 ceterum doctos et humanissimos de theologia

et religione iudicantes ita inepte et absurde loqui, fatear, ut cum eis cavillari paene cogaris. Sed haec res utut se habet, Clemens adhuc criticum philologum theologum de Siderat. Huic autem accedenti, modo non aegre serat, aliquid, quod dicam, reliquum e St. -

Quomodo Clementis opera multa ex parte p088 intcorrigi sine novis Codd. m 8S. proprii S. Quamvis enim codices manu scripti sint perpauci, attamen plurimis locis, auxilio aliunde petito, neScio an mederi possimu8. Ea enim erat Clementis gloria atque auctoritas, ut non minima script0rum pars in aliis posterioris aetatis auctoribus passim citaretur, quorum codice8 m88. , Satis vetusti ad nos pervenerunt. Atqui

codices hi ipsi, quod ad fragmenta ipsis servata attinet, ex parte tanquam Clementis codices habendi sunt. Quod si quis eos omnes , voluerit revolvere, fragmenta illa excerpens, haud dubie is quidem multa in ipsis scriptis sine ulla controversia re Stituere poterit at-

44쪽

que novum paene codicem colligere. Sed exemplo rein illustrabo. In sola Bibliotheca Coistiniana solim Seguerianai septem codices m 8S., partim optimae aetatis, maiores locos e Clementis scriptis non paucos exhibent. Et sunt hi quidem, quos Catalogi verbis transcribam: l) Cod. XXV., membranaceus, seculi X; complectitur Acta Apostolorum et epistolas catholicas cum Commentariis ex Chrysostomo aliisque Patribus et Auctoribus collectis. In quibus est Clemens Stromate US. 2) Cod. CXII., bombycinus, seculi XIV., qui continet Collectionem rerum moralium ex Operibus Chrysostomi et aliorum. Inter quos alios videmus Clementem Alexandrinum. 3ὶ Cod. CXIII., membranaceus, elegantissimus, Versus finem seculi IX scriptus, ut videtur. Fol. 287 legitur: Theodoreti in loca difficilia S. Scripturae. Locis porro Theodoreti admiscentur alia permulta quaedam longissima S. S. Patrum et Scriptorum; equorum numero Clemens. In hoc igitur vetustissimo codice insunt olongi s sima e Clementis Operibus excerpta. 4) Cod. CCI., bombycinus, seculi XV., sol. 3. habet Collectionem interpretationum ex diversis interpretibus in s. Evangelium Sec. Lucam. In his interpretibus numeratur Clemens. 5) Cod. CCLIX., membranaceus, seculi XI., sol. 57. leguntur: S. Athanasii Monachi Sinaitae Responsiones ad Quaestiones Orthodoxorum de variis capitibus. In quibus responsionibus etiam to ei si Clo mentis Stromatis citantur. 6) Cod. CCLXXVI., membranaceus, X seculi circiter. Continet Joannis presbyteri et monachi Eclogas. Sunt autem plurimae disputationes, e . g. de potentia dei, de creatione, de laude et gloria deo reserenda, simil. Testimoniis utitur set S. Script. et S. S. Patrum; inter quos Clemens Alexandrinus est. Paedagogum enim huius adhibet et Stromata. 7) Cod. CCXCIV., mombranaceus, XII circiter seculi. Complectitur Eclogas seu Excerpta Scripturae, Patrum, aliorum in varia capita et argumenta ordine alphabetico digesta. In quibus etiam excerpta e Clo mente Al. Qui ergo haec excerpta, quae haud dubie magnam partem eX vetustioribus, quam qui adhuc exstant, Clementis Al. codicibus manarunt, Summo certe labore suscepto, contulerit, hic non dubito quin multos loco A, quos habemus desperatos . facile in pristinam integritatem restituat. Quam quam eiusmodi laborem, Opportunitate data, felicius suscipi, quam do industria, n0n infitiar. Quare

45쪽

illud mihi quidem placuerit, si viri eruditi, alius aluid, ubicunque

obvium, Conquirant eum uno communicaturi. - Sed sunt etiam in Clementis operibus, quae corrigi possint vel Sine codd. m88. Altera autem haec ratio multa restituendi vera in ipsorum scriptorum continuatione atque Sententiarum disputationi Sque perpetuitate posita est. Fit enim accurato legenti haud raro, ut vix ullare, nisi oculis apertis, ut ita dicam, opus sit, quin, quid vere scriptum sit a Clemente, Statim et quasi sponte agno Aeat. Quod ut probem, nonnulla licebit exempla ex Cohortatione nunc quum maxime obvia breviter eXponere. In Cohortatione igitur ad Graecos p. 3. lin. 25 haec leguntur:

Quod si ad verbum latine reddiderimus, ita se habet:

,,Dulce quoddam et verum per Sua Sionis Venenum cum hoc cantico commixtum e St.

Atqui canticum hoc est ipso dei filius. Quid ergo 3 Num dei filius

Verum est persuasionis venenum 3 Vel ut idem aliis verbis quaeram: num dei filius omnem perSUaSionem Semper, ubique, Certo OX- pellet 3 Quo sane nihil absurdius excogitari potest. Accedit autem, quod de persuasione hoc loco nihil pror8us agitur. Itaque vocem πεtθους corruptum habeo et sal8um. Quamquam Sylburgianae editionis interpres rem optime expediisse videtur his verbis: In quo carmine iucundum quoddam et ad persuadendum penitus factum medicamentum temperatum est. Sed sententiae huius vis totam disputationem perturbat. Quid tandem, quaeso, de persuasione hoc loco 3 Id tantum discrimen intor Graecorum poetarum carmina et canticum illud christianum statuitatur, quod ad dulcedinem et pacem hominibus reconciliandam pertinet. Persuasionis igitur vocis ineptum Sentiens Potterus ita interpretationem corrigere conatus e8t: Etenim dulce quoddam et in animis hominum potens pharmacum cum hoc cantico commiXtum eSt. Sed haec profecto interpretandi licentia maior est. At vero huius loci haud dubie corrupti medicina invenienda nihil facilius. Proxime enim verba, de quibus agimus, antecedit versus Homeri:

46쪽

, , Novum canticum, dolorem expellens iramque, in malorum adducens oblivionem Omnium. Jam quum Homerus hanc vim veneno cuidam tribuit, quod Circe in vinum iniecit, Clemens, qui eandem cantico suo Vindicavit, ad ipsam veneni imaginem redit. Venenum, inquit, certe dulce quoddam et vere dolorem eXpellens cum cantico meo commixtum est. Repitit igitur Homeri non verba quidem, Sed, imagine retenta, verborum SenSum; repetit φάρ μακον νηπενθες, SiVe ράγγ.ακov TS v0 ους. Et haec quidem vox restituenda, ut sententia optime quadrans sic se habeat: Γλυκυ τι καὶ ἀληθtv0v ραρ μακ6v TE vh 0M EIPEκραται Tua αο ματt. Itaque dum Graecorum poetae dolores, quos Vincere nequeunt, in deos reserunt sπευθη εκθεtά vetες p. 4. 3.), Clemens canticum habet, quocum dolorum venenum commixtum est. Sed de hoc loco

Similiter porro p. 4. l. 1., ut hoe quasi praeteriens moΠeam, grammaticae facillime poterit satisfieri, modo pro γε7ονεναι legerisISI0v0τες. Nam illud: ἐμοὶ με, 609 δοκουσιν tendit sine dubio ad

Est porro p. 16. l. 31-32 ad et iv 'Eλευολα hoc additum: et

'ATTtκM δε Eari Tobeto et0 χoeptou, quod a rerum interprete quodam adscriptum fortasse codicis margini in textum irrepsisse arbitramur. Delendum certe quovis modo. Nam a Clemente prorsuS alienumeSt. Primum enim, etηv 'Eλευσινα oppidum iam antea ab eo memoratum e S Se sine ulla geographiae nota, animadvertendum est δ);

deinde Vero eiusmodi geographiae expositionea alibi apud eum reperiri non solere. Denique, id quod est gravissimum, scribit ad Graecos, ut probamus, quibus loci Eleusinis descriptione haud fuisse

Jam vero legitur p. 31. l. 19-20: 00κ αν α ρροῖtatotc χρ υμένων scit. θεῶν) civi pli, πιις. Sylburgius animadvertit: Rectius ἀνθρω- πων. Et profecto ανθρωπtit et minus recte dicitur. Sed quid magis sponte Se praebet quam rectissimum: ἀνθρωπίνοις 3 Statim enim

47쪽

similiter.

Deinde p. 83. l. 36 - 37 legitur, citato Scripturarum loco

quodam: προς τους κυρο υς τῆς Tovηριας λέ7ε ἐλεεῖ καὶ δικαι0 auum πληροι.

Ita quidem Sytb. Flor. Heing. Sed quomodo, quaeso, temporibus iniquitatis deus tanquam propitius propter iniquitatem hortabitur: ,, Sperate in ipsum deum , tota populi congregatio; effundite coram

ipso omnia corda vestrat 3 Nam haec unt Verba, quae antecedunt. Itaque Hervetus scribendum esse coniecit καινους. Et sane hoc Codico Nov. confirmatur. Qui vero inde nascitur Sensu8 non est sino difficultate quadam. Hervetus autem ita interpretatur: , ,recentos ab improbitate, quibus sunt recens remi S Sa peccata. Eorum deus miseretur et eos implet iustitia. Sed volim eiusmodi elocutionis καυούς et πουηγtας eXemplum Unum Vel alterum noverim, ea Scilicet vi, ut Sit: eos, quibus recens peccata remissa sunt. offendit etiam illud, quod deus, peccatis iam remissis, dicitur misereri. Verumenimvero verbum πληροῖ quasi

digito, quid scriptum fuerit, ostendit. Nam satis urbane Clemens haud dubio dixit: Qui iniquitate sunt vacui, hos duus iustitia implet. Scribendum igitur: κε vobς etγὶς πονηρίας. Codicum Clementis operum et novitatem et raritatem qui consideraverit, is mutationes eius generis non habebit audaciores. Nec vero propositum est, ut coniecturas hic plurimas cumulem, sed nonnulla tantum exempla volui attingere. Possem quidem si vellem, mediocrem coniecturarum quasi Sponte occurrentium librum componere. Id autem huius loci non est. unt etiam permultae in oditione Poli., et a Sylbyrgio, et ab ipso partim collectae, partim saetae. In Valchenaerii chartis thesaurum huc pertinentem inesse Su Spicor, , ,qui Clementem Alexandrinum legit acumine critico singula notans et ad trutinam eXaminans δ). Reperiuntur nonnulla quoque non respuenda in Lobeckii Aglaophamo. Alia praeterea hic illic. Quae qui iudicio ac delectu conquisivisset, Operamis haud perdidisset.

Spero etiam, sore, ut codice8 m88., quamvis summa cum diligentia saepenumero quaesiti frustra, tamen in bibliothecis lateant. Spes autem mea ipsa latet in vehementi quodam desiderio novae et accuratioris editionis. Ea enim, qua nunc utimur optima Poth Joannes Lugae in Praes ad libellum: , Ludovici Caspari Valchenaeri Diatri bedo Aristobulo Judaeo, ' p. 7.

48쪽

teriana, nimis multa reliquit praestanda. Quamquam vel ita viro illo doctissimo gratiam habeo quam maximam. Ipsa autem latina interpretatio multas correctiones nacta minus adhue urbana est atque mendosior. Vetus illa satis barbara multis quidem locis polita et correcta est, sed multis etiam poliendo magis barbara, et corrigendo falsa sacta est. Jam Vero ad ea, quae e codicibus mss. supra memoratis litterarum formis descripta nobis in manibus sunt, ut vere Clementis presbyteri Alexandrini probanda accedamus. Quod ut facilius officiamus, prius laudes Clementis ut auctoris ex veterum Ore audiamus. Ita enim imago atque adumbrutio quaedam orietur Scriptorum eius, qualia haec fuerint.

Clemens, qualis auctor fuerit ex Veterum gententia. Quaecunque de Scriptis auctoris cuiusdam disputantur, ea nihil aliud oportet spectare, quam ut veritas, quae in ei S lateat, penitus cognita et ad scientiam augendam et ad communem Vitae uSum conserat. Quod ut efficiatur, praeter leges grammaticas, quaS scriptor Sequitur, vel omnibus usitatas vel ipsius potissimum proprias, praeter verborum novitatem, delectum, colloeationem, coniunctionem multaque id genus alia; praeter etiam libri cuiusque propositum, dispositionem, absolutionem; praeter tempora, quibus compositus esse videtur: duo inprimis inquirenda sunt, Unum, Volueritne auctor veritatem nuntiare, potueritne alterum. Et voluit Cinnens certe, ut qui integer esset totusque Sincerus; id quod sub finem vitae eius et veterum testimoniis et Scriptorum ingenio satis comprobasse nobis videmur. Utrum autem potuerit, nec ne, veteres item dicant primi; quamquam id ipsum quoque ex librorum natura atque indole infra quasi sponte agnoscemus. Eusebius igitur tam se e Xercitatum eum fuisse narrat in divinis scripturis, ut, Pantaeno etiamtum superstite, clarus fieri inciperet. Idem autem si admirabilem Clementem appellat, et

mum eum philosophiae christianae doctorem praedicare non dubitat β). Cyrillus autem Alexandrinus: is Clemens, inquit, Sanctos

) Euseb. h. e. V. 11: Κατα τουτον μον Γνντων06 ταῖς θείως γραφαῖς συνασκουμενος μ' υλεξανδρείας ἐγνωρίζ το Κλημης. 9 cf. Vitam. δὰ Chronic. Can. p. 2l6: Ei, ης ὁ Στρωματευς πρεσβυτερος 'Aλεξανδρείας, αριστος διδασκαλος ἐν τῆ κατα τον φιλοσοφία.

49쪽

Apostolos sequitur ubique, quantum licet homini, historiae

cupidum β), plurimam rerum ad deos templaque pertinentium gnarum '). Hieronymu8 porro Scripta eius laudat vehementer: insignia Volumina plenaque eruditionis et eloquentiae tam descripturis divinis quam de secularis litteraturae instrumento β); ipsum autem se suo quidem iudicio omnium eruditissimum esse dicit si). Tum Socrates eum sevirum esse ducit Omni S Sapientiae scientia praeditum ). o Sapientissimum deinde SOZOmenus eum nominat'). Theodoreto vero, se omnibus eum doctrinae abundantia antecedere, perSuaSum est '). Jamque S. Maximus nomen ei tribuit ,,philosopho philosophorum δ'). Georg. denique SyncelluS: , , Clemen S, inquit, Stromate iis, ecclesiae Alexandrinae presbyter, doctor optimus in philosophia, quae est secundum Christum, scribendo elucebat λδ). Quas laudes si complexi erimus, duo in Omnibus momenta con Siderari agnoscemus: eruditionem et ingenium; hoc autem tam in

rebus, quae didicit, intelligendis, quam docendis. Summa ergoliaec est: plurima didicit, optime intelligit, docet egregio. Quod si ad nostram loquendi rationem accommodamus, addita voluntatis eius Sanctitate, hoc sonat: Clemens et materialem Et sorinalem veritatis prodendae facultatem liabet. Et profecto, Clemens ingenio, educatione, praeceptorum praestantia, ipsius diligentia atque integritate id altitudinis ascenderat, ut altior esset Suae aetatis fastigio. Quod si is nobis ex scriptis ei tributis occurrit, id ipsum probabit scriptorum veritatem. Jam vero de his ipsis

50쪽

Tria opera illa, ementis nomen pro se SSa, Vere es Se ab eo con Scripta.

Tria opera illa, quae Clementis nomine seruntur, o Coliortatio ad Graecos, ΟΡaedagogus, Stromata inscripta, ita plerumque ab hominibus eruditis auctori vero vindicantur, ut partim primuSex altero et tertio probetur, alter in tertio et primo, tertius ex primo et Secundo. Argumentantur enim hoc mouo: Cohortatio in Paedagogo et Stromatis a Clemente ut sua citatur: ergo huius est auctor; Paedagogus in Stromatis agnoscitur, Cohortationem agnoscit ipse: ergo Stromatum et Cohortationis Scriptor, i. e. Clemens, Paedagogum scripsit; in Stromatis donique Cohortatio et Paddagogi libri tanquam eiusdem auctoris laudantur: ergo illa quoque a Clomente composita sunt ). Sed, hanc demonstrationem in omnibus eodem revolvi nihilque igitur posse confirmare, manifestumost. Quid tandem ad probandum, Cohortationem ad Graeeos Verea Clemente esse profectam, sibi velint testimonia o Paedagogi

libris, quos ipsos, a quonam Sint consecti, ignoro 3 Et ita quidem in reliquis quaeri possit. Nihil ergo hoc m0do proficimus. Sed

alia prorsus Via ingredienda est.

In primo igitur Paedagogi libro, idque statim ab initio, triplex

Logi, i. e. Christi munus, quo hominus tota doctrina christiana

donet, explicatur. Versatur autem in cohortando, praeeipiendo, docendo. Ac primum quidem cohortandi munus eX- ponitur his verbis. , , Dux ergo coelestis, Logos, quum ad Salutem ad Vocaret, at 90 et με Tettκ0ς VOeabatur; proprie hic sermo incitans, ex parte quidem totum, appellatus est. Nam cohortans totus est

dei cultus, ut qui et huius vitae et suturae desiderium ingeneret menti cognatae δ). Deindo autem de praecipiendi munere deinceps quidem Euscipiendo ita disserit. Nunc vero, quum in medendo Logos) versetur et praecipiendo hic a nobis apposite uno appelletur nomine Παῖα lω76ς '). Quid ergo hinc colligitur 3 Ab

uno eodemque auctore et Protrepticum Scriptum esse et Paedagogum. Id quidem certo; nihil vero ultra. Nam utrum hic Clo monssuerit, an minus, in medio relinquitur. Sed aliud videamus. In Stromatum libro VII. c. 4. haec legimus: o Atque de Graeca quidem