장음표시 사용
51쪽
daemoniorum timiditate satis, credo, in libro, qui Protrepticus inscribitur, eXposvirnus, ab de historia necessaria usi δ). Quibus verbis quin ille ipse Protrepticus, quein habemus, intelligendus Sit, propter argumentum indicatum, ne minima quidem dubitatio esse potest. Itaque hoc quoque iam c0ncludimus, et Protrepticum et Stromata ab
eodem scriptore es Se profecta. Atque idem probatum est de Paedagogo et Protreptico; ergo et Paedagogus etiam et Stromata eodem utuntur auctore. Quae quum ita sint, tria illa Opera ad eundein virum reserantur oportet. Sed hoc adcuratius etiam poterit demonstrari. I pSe enim Paedagogus quoque in Stromatum l. V Ι. et citatur et, qualem nune habemus, deScribitur. Jam anten autem, inquit, Paedagogus, in tres a nobis libros divi Sus, quomodo ex pueris educamur atque alamur, exposuit, i. e. Vitam explicavit honestam) ex catechesi inchoatam una eum fide ereScentem, quae eorum, qui in viros adgeribuntur, animum virtute illum praeditum ad scientiam gnosticam praeparat accipiendam δ). Quemadmodum autem hoc loco Paedagogus ut scriptus antea inducitur, sic huius initio Stromata ut scribenda aperte indieantur. Is Vero, inquit, Paedagogus πρακztκ ς, ου l υεθ6ὀtκυς ad actionem tendit, non ad disciplinae rationem. Cuius finis non est, ut animum doceat, sed ut meliorem reddat; qui honeste vivere docet, non arte ac Scientia. Quamquam idem ipse Logos etiam doetor est, nec Vero nunc
ipsum. Qui enim in dogmatis aperit et patefacit, is est doctor δ).
Discrimen igitur inter Paedagogum, nune quum maXime Seribendum, et Stromata, postea componenda, Statuit. Faetum utrumque priore loco testatur idem auctor, cui utrumque etiam ad Scribamus, nisi commentis magis delectamur quam Veris, nece S Se e St. Iterum
ergo necessitudine Protreptici cum Paedagogo et Stromatis perpensa, maiori etiam persuaSione tria illa Opera eidem scriptori tribuimus, praesertim quum dictio, argumentandi ratio, tota orationis
indoles prorsus sit eadem. Quid hinc igitur utilitatis 3 Certo plurimum. Nam quodcunque veterum testimonium ad unum
eorum per se per tine i , propter illam necessitudinem indidam tria simul confirmat. Sed singula singulorum testim0nia
Ordiamur autum ab eo libro, qui: AoIος προτρε κυς πρυς 'Eλληνας inseribitur, de quo illud primo moneo, hune Vere esse Clementis librum ita inter omnes, penes quos iudicium de hac re esse
52쪽
H debeat, constare, vix ut disputationu egero videatur. Sed externis testimoniis, in quibus quaestionis, cui potissimum opus quoddam
sit adiudicandum, cardo Versatur, creberrimis, pro temporum conditione, utitur et invictis. Ac primum quidem Eusebius librum Clo montis, et Titi quidem Flavit, i. e. presbyteri AleX., commemorat, cui inscriptio Sit: lJρος Enηυας λογος ι προτρεπτικυς δ), quem illum esse nobis adliue ex Stantem, inde apparui, quod idem aliis locis δ) non solum argumentum plane idem significat, verum etiam multa ad verbum suis Scriptis intexuit. Librum porro eiusmodi a Clemente e88e compo8itum testantur Hieronymus δ), Cyrillus Aloxandrinus'), Photius si). Neque est, cur hi alium, quam qui Eusebio visus ad nos pervenit, legis Se Opinemur. Hatti αὶ tiro et autem similibus utitur testimoniis. Eugobius enim tres libros esse Clementis Paedagogum inscriptos narrat β):
Hieronymus , , Paedagogi libros tres g), et alibi , Paedagogi tria volumina '). Photius porro ,,Paedagogus Clementis), inquit, tribus voluminibus elaboratus, mores vitamque dirigit ad rectes acta '). Inscriptio, divisio, argumentum cum ei S prorSUS CODSentiunt, quae ipsius auctoris Verba supra transscrip SimUS.
Eidemque sere Stromatum sunt testes. Haec quidem Eusebius h. e. l. V. e. 11. Commemorat tantum ut opus Clementis; sed alio loco et titulum et argumentum generale indicat. , , Clementis, inquit, et publμαῖεῖς omnes Octo 8cit. libri) apud nos servantur, quos tali donavit inscriptione: Titi Flavii Clementis gnosticorum Secundum veram philosophiam commentariorum Eetρυ, νιατεῖς λ ψ). Argumenti autem multa tam accurate describit hoc loco, ut nulli quidquam dubio verisimilitudinis relinquatur, quin eidem et topιαῖεiς, quos Eusebius legit, ad nos quoque pervenerint. Commemorat etiam
53쪽
Quod si his ipsis testimoniis unum trium operum illorum verea Clemento scriptum e88e probari videbitur, omnia erunt probata. Sud singula per se sola ita satis confirmari nescio an libenter con- codamus. Accedit autem quod Codices m 8S., quamquam perpalaei, tamen, quotquot sunt, Clementi Alexandrino singula opera illa tribuunt. At vero in his etiam valet: si unum Clementi adiudicandum, Omnia. POSSUm pleraque etiam addere probantia, sed nolo in manifestis esse multus. Jamque ad singula accedamus.
54쪽
l. se singulis Mementis Al. scriptis; et primum quidem de
De tempore, quo scriptus git Pro trepticu S. Ac primum quidem de tempore, quo scriptus ait Protrepticus, quaeramus. Etsi igitur nihil certi, tamen quid probabile sit, definiri potest. Nam quum et in Pasidagogo et in Stromatis comme- Σίa Oretur, his eum tempore antecedere in promptu est. Stromata nutem, qudius, ut infra confirmabitur, Paedagogus antiquior est, inde ab a 194 componi coepta esse videntur. Id vero hic ponimu8, loco ostendemus. Ergo ante annum 194, idque eo intervallo ante, quo Paedagogus consciebatur, Protrepticum editum esse non sine ratione probabili coniicimus. Et quoniam Clementem, dum Pantaenus Scholam Alexandrinam regit, scripta in medium protulisse, non est verisimile, ipse autem ab anno 189 ei praeesse incepit, primo deinceps quinqu0nnio librum illum haud dubie exaravit. Quo quum accedat, quod Eusebius ) Clementem inter eos refert, qui scriptis ante Victorem Papam, qui a. 192 episcopatum Rom. nactu S est, Christum deum esse defendant, quae scripta προς τα ἔθνη fuerint VerSn; unde saeile προτρετ παυς προς 'Eλληvας intelligitur: hunc editum esse aut a. 191 aut 190 pro certo statui licere videtur. Et de tempore quidem hoc scire Sati S e St.
Pro trepti cum scriptum esse ad Graecos proprie appellato S. De inscriptione autem huius libri ne minima quidem est subdubitatio. Quam praebent codd. m 88., eam probant omnia, qUae memoriae prodita sunt te Stimonia. Neque etiam libri, qui spectabant
55쪽
ad hortandum, ut Ciceroni hoc genus appellare placet, apud Veterectrari suerunt Τ). Sed verba τρυς 'Ελληυαζ Hieronymus interpretatur
amplexus esse videtur, quum et Tatiani et Clementis librum προέ Ελληνας citaverit: τρυς τα ἔθνη. Quin etiam constat inter Omnes tam Veteres quam nequales nostros, τρυς 'Ελληνας hoc loco nihil aliud esse, nisi , , ad gentes. Nihil vero hac opinione a veritate magis alienum. Vehementer saltem, quin illud ita se habeat, equidem dubito. 'Eλληνας primis post Christum natum seculis non
Graecos Solum, sed in universum etiam omne S, praeter Judaeos,
populos, qui nondum essent Christiani, vocatos esse scio, inprimis urbanitate, eruditione, humanitate ornatos. Nec vero ita factum esse largiar, ut Graeci proprium gentis nomen Statim amitterent. Quapropter, ubicunque illo tempore nomen Ἐλλη utuu occurrit, ibi,
utrum Omnes gente S significet, an unam, cuiUS proprium e St, Considerandum. Et hoc quidem loco consideranti nihil magis mani- se Stum, quam Graecos proprie dictos significari. Probat id autem libri indoles et argum0ntum, ut generaliter in Vita * l. expo- Suimu S. Nune vero singula quaedam proferamus. Quum igitur, ubi primum') vox 'Ελληυων obvia est, de Amphione sermo Sit, de Orpheo, de artifice quodam Thrace, de Eun0mo: quos, quae SO, Clemens his verbis: , , qui ergo sabulis vanis credidistis q), allO-quitur, nisi Grae00A Solos 3 Itemque mysteria Eleusinia ,,Ve Stra
appellat, V u ut v τα lauarspici, i. e. eorum quos cohortatur β). Imo pronomen si 12 ις inde a pag. altera usque ad p. 95, i. e. DOViSSimam, EeXeentie S U8urpatum, ne Semel quidem praeter Graecos proprie
dictos ad ullam aliam gentem directo pertinere demonstrari potest. Potest nutem demonstari, ceteras gentes distingui ab eis, quibuscum loquitur. Tantum enim abest, ut ha8 unquam ullo Uatur, ut eas nominatim potius Graecis, quibuscum disputatio est, opponat q). Et locus quidem aportior, quam cui ulla amngatur ambiguitas, p. 33-34 legitur. Postquam enim Graecae Superstitionis turpitudines narravit auctor, pergit hoc modo: , , Quanto meliores Aegyptii, qui vicatun et per urbes, bruta animalia coluerunt,
56쪽
quam Graeci, huiuscemodi scit. impudidissimos) deos adorantest
In participio autem , adorantes s latet Sensu Saltem pronomen ,,VOS. A MOX enim pergit: ,, Aegyptii, quorum nunc seci mentionem, dispersi sunt in varios stultus et religiones. Deinceps animalium diversorum cultores Aegyptii enumerantur. QuibuS enumeratis:
At VOS vero Graeci , inquit, omnibus numeris quam Aegyptii meliore S vereor, ne potius dicendum sit peiores) qui Aegyptios quotidie ludibrio habere non intermittitis, quales estis in bruta animalia 30 Quae quum ita sint, alia argumenta conquirere iure SuperSedere potero. Quamquam novam vel inde argumentationem institui possit, quod Clemens, ut Graecus tota natura, etiam in
aliis scriptis inter 'Ελληυας et δαρδο ρους diligenter distinguit J).
Jam vero si Clemens Atheniensis Cohortationem Suam Scripsit ast Graecos, quid inde sequitur 3 Quod ei hunc librum exuraturo propo Si tum fuerit, esse in promptu. Athenas enim tum etiam temporis scientia vitaque exculta floruisse vel eo doceri 8, quod Clemens sub finem Cohortationis, quum Jesus docuerit, totum Orbem terrarum Athenas saetum esse laetatur, neque in po8terum illuc discendi causa prosidisci opus esse a SSeVerat'). Ne porro dubitandum, quin hac in urbe, doctrinae incunabilis, seculo secundo multae Graeci ingenii, eruditionis, urbanitatis reliquiae ipsa traditione, quae a patre ad stium redundat, viguerint. In his autem mediis Clemens natus, educatus, doctus est; inter commilitones indole, diligentia, eventu excelluit; in eorum numerum qui urbanos, cruditos imprimisque intelligentes se habuerunt, nescio an facile admissus Sit; imo, qua erat omni ex parte prae Stantia, Veterem
patria litterarum gloriam qui renovaret, idoneus videri debuit. Sedoceol Ad Christi logoni transit, laudat, quae eruditi despiciunt,
sapiens sit stultust Nonne et6bet χαρ lavetας admiratos, qui factum esset incredibile auditu, quaesiisso verisimile est 3 Quaerentibus autem Clemens respondet Cohortatione sua, quam Simal defensionem quoque habeam. Quod si utrumque perspexeris libri propositum, et defendendi et cohortandi, argumentum, quod iam Sum expositurus, percipies. ) cf. p. 340. 8 - 9; 340. 1 sq.; 352. θ; 355; 432. 6; 438. 22; 454. 13; 658.
57쪽
Libri Protroptici argumentum e XPOΠntur. Prooemium igitur libri, quod decem primi S paginis c0ntinetur, dulcissimum est ac sua ius, quam eloqui po8Sim. Amphionem Thebanum tam dulciter fabula secit canentem, ut
cantu pisces inescaret. Arion autem Methymnaeus musica Thebas moenibus circumdedisse narratur. Α Thraeo quodam alio antinalia cantando man Suesaeta esse serunt. Mira etiam de Eunomo memoriae prodita sunt; hunc enim, quum rupta cilliarae chorda, in eius iugum cicada advolasset, instrumento musico qua Si ramo perSOnan Scitharoedum cum cicadae cantu suum ita temperasse, ut descientem
chordam suppleret. Quae, fabula sngente, audire iuvat; eisdeni Vero credere, superstitionis est. Credidistis autem Vos, Graeci, quorum luminibus solaveritatis facies, fulgens illa quidem, obstructa esse videtur. Et debent quidem cantoribus istis decipientibus originem: Cithaeron, Helicon, Odrysii montes, Bacchanalia, mySteriaque plurima, quae Omnia non minus in sabulis sunt, atque ipSOrum auctores. Haec igitur in ipsis Helicone Cithaerone Odrysiisque montibus iam obsoletis includamus. Nam malum doloremque emundo pellere nequeunt. - In illo enim insigni Graeci ingenii inendacio ea inest veritas, ut, homines dolore, vel etiam culpa quadam laborare, agnoscatur, malorum omnium dolorumque enu Sa, quRpulsa, laeti reviviscere amissumque naturae imperium recuperare
po8Sint. - Sed est profecto cantor verus, quem ignoratis, o Graecii Logos, inquam, coelestis, qui, quum legitime certasset, in totius mundi theatro corona triumphali ornatus e St. Nec Vero meu S quidem Eunonius Terpandri modos canit, neque Capitoni S, neque Phrygios vel Lydios vel Doricos; Sed aeternos novae harmoniae
Quo cantico dulce quoddam et verum tristis culpae venenum admixtum est δ). Sed mihi quidem positae in deplorandum illum errorem homines induxisse videntur, ut bruta animalia, lapides, ligna, imo ipsos dolore S, quorum Venenum ignorabant, quasi deos colerent. Quid inde accidit 3 Colentes colendis similes saeti sunt, i. e. bestiae, lapides, ligna, vel potius his ipsis hebetiores, servitute Suprema OppreSSi. At Vero meus contra venit cant0r, ut Servitutem illam acerbam t0l-
58쪽
leret, qui solus seras saevissimas, homines mansuefecit: Volueres, i. e. homines leves; serpentes, i. e. fraudulentos; leones, i. e. iracundo S; Sues, i. e. voluptatibus deditos; lupos, qui sunt rap aces. Quin etiam ex lapidibus et lignis suscitavit filios Abrahae, qui fuerunt secundum Scripturam homines insipientes. Nevonesol quidem et versuti simulatores, qui iustitiae insidiantur, quos S. Scriptura appellat progeniem viperarum, eXcipiendi, quorum Si quis poenitentia voluntaria commotus A6769 sequitur, homo fit dei. Eramus enim aliquando et nos insipientes, increduli, errantes, servientes voluptatibus et desideriis variis, in malitia ut invidia agentes, odibiles et odientes invicem; ut ait Scriptura Apostolica., , Quum autem benignitas et humanitas apparuit Salvatoris nostri
dei, non ex operibus iustitiae, quae se imus nos, sed secundum Suam misericordiam salvos nos secit. Eni Cnnticum illud novum quantam habet vim l Homines ex lapidibus, homines ex feris sormavit. Qui alioquin mortui, verae vitae expertes: hi, audito tantum lioecantico, Statim revixerunt. Neque hoo mirum i Quid enim 3 Poridem enim canticum, quod mundum redimit, creatus egi mundu S. Idemque elementa discrepantia ut ita inter se concinant effecit, ut totus hic mundus harmonia evadat. Quam dulcem harmoniam, qua omnes huius rerum univergitatis singulae partes ab uno extremo ad alterum concordissime consentiunt, composuit quidem, non musica Threicia, sed patria dei voluntate. Logos antem dei, qui, quamvis a David originem trahens, tamen etiam fuit ante eum, despecta lyra et cithara, instrumentis inanimis, quum hune mundum, quem ad Spicimus, magnum, tum parvum istum, i. e. hominem, et animum et corpus per Spiritum sanctum donat concentu, deumque celebrat multorum sonorum instrumento, instrumento huic, homini concinens. ,,Tu enim, inquit, es cithara et tibia et templum meum: cithara, per harmonium; tibia, per Spiritum; templum per Λ0rov; ut prima resonet, altera inspiret, tertium contineat Dominum. Dominus autem hominem effecit, pulchrum instrumentum spirans, secundum ipsius imaginem. Nam ipse quoque dei est instrumentum, omnibus numeris Con Sentiens, condinen S Sanctumque; Sapientia maior, quam pro hoc mundo, Logos coelestis. Quid ergo vult hoc instrumentum, dei Logos, Dominus, Canticum illud novum 3 Amissos caecorum oculos re Stituere, aperire surdis aures, debiles pedibus, vel errantes manu ducere ad iustitiam, demonstrare deum hominibus amentibus, corruptionem auferre, Vincere mortem, filios dicto non obedientes patri reconciliare. Hominum enim amans instrumentum illud dei: Dominus
59쪽
miseretur, castigat, hortatur, admonet, redimit, custodit mercedemque disciplinae abundantem, regnum coelorum promittit. Quem
autem ipso inde fructum percipit 3 Nihil, ni ei gaudium, quod nos
rediminur. Malitia enim hominum fraudulenta pascitur ipsorum interitu; veritas autem honesta, veluti apis, ne minimum quidem eorum, quae Sunt, interire patiens, propter solam hominum salutem
laetitia exultat. En, habes promissionem, habes humanitatem l Facsas graetiae particeps lNe tamen canticum redimens meum ita novum dici opinere, quemadmodum Vas aliquod vel domum. Erat enim ante luciferum; in principio erat Verbum. Quod autem nunc nomen adeptum est novum, Christi nomen, canticum illud, quod omnium rerum principium divinum et erat et est, Eanctum ab initio, potestate dignum, a me Vocatur novum. Quod autem Verbum et antiquum et novum est, duplicem Vim exercet. Nam quum esset in deo, effecit olim, Ut e SSemus; nune antem, postquam apparuit, in causa e St, Ut etiam bene simus, qui solus et deus et homo est, bonorum auctor omnium. A quo porro recte vivere didicimus, ab ipso etiam transmittimur invitam aeternam. Vitam dedit initio ut creator; recte vivere docuit, quum apparuisset ut doctor, vitam aeternam postea ut deus largituruS.
Sed unde malum in hoc mundo 3 Ab uno nequam, serpente illo, praestigiarum pleno, qui adhuc h0mines servituti tradit et contumeliae, initio autem Evam fraude decepit. Unde vero bonum 3 Ab uno eodemque adiutore et vindice nostro. Qui primo per pr0phetas salutem quum praenuntiaverit, nunc aperte ad eam invitat. Fugiamus igitur, Apostolicae admonitioni obedientes: se principem pote Statis aeris huius; spiritus, qui nunc operatur in filios diffidentiae, aecurrentes ad Redemptorem dominum, qui nunc et semper ad salutem accipiendam hortatur per prodigia signaque et in Aegypto et in deserto; per rubum et nubem, ancillae in Star, benignitatis gratia divinae in homines, Hebraeos comitatam. Hortatur autem multifariam: minitando, plorando, admonendo, planiendo, miserendo. Per signa loquitur; in ore est prophetarum, imo ipse homo apparet misericors deus, ut non credidisse te pudeat. Ipsum dei Verbum homo factum est, ut ab homine discas, quomodo homo fiat deus. Cur dubitas 3 Audi vocem Joannis praecurSOris
tam vehementer hortantem, clamantem in deserto, cuius Ουοια e Stqua Si Foevh πρ07ρε κη, quam auget etiam Angeli vox, qui sterili nuntiat sertilitatem. Duae autem hae voces clamaverunt ante domini adventum, ut iustis piaculis parati, non laureati neque sertis
60쪽
ex lana et purpura, sed iustitia redimiti, temperantiae, soliis cincti
advenientem digne exciperemus. EXcipiamus ergo eum, qui: Ego, inquit, sum ostium. Ostium e St omnibus, qui deum volumus cognoscere, ut hic universa S nobi S aperiat coelorum portas, quae, quum sint λ6rtκαὶ et ου Λόλου πυλπι, fidei clave panduntur. , , Deum enim num o novit nisi filius ut cui voluerit filius revelare. Bene autem scio, fore, ut i 8, qui OStium antehae clausum aperuit, postea etiam manifesta faciat, quae latent intus, O Stendatque ea, quae a nemine unquam neque poterant cognosci, neque pos Sunt, nisi quis per Christum fuerit ingressus, per quem solum deus adspicitur. Ne
orgo in posterum solliciti sitis de adytis impiis, de templis locisque
sueris, de diis, de vatibus quibuscunque sive vestris Sive aliorum; iam enim haec omnia, quamquam non vulgabo temere, quod Alcibiadem fecisse dicunt, tamen satis nudabo per veritatis Verbum praestigias, quae occulte in eis latent, ipsosque deos vestros, quos vocatis, quorum ritus mysticos tanquam in vitae scena quadam ante veritatis spectatorum Oculos evolvam δ).
Et hoc quidem libri prooemium, quod propter multam et Veritatem et suavitatem transscripsi magnam partem ad Verbum. Sequitur autem argumenti propositi expositio, cuius prior pars VerSaturin explicanda Graecorum deorum salsa divinitate, origine, cultu,
turpitudine, pernicie; altera Christi logem hortando ita describit,
ut haec mirabiles erga se non possit non excitare amores. De diis autem, quo S commenti Sunt, tria potissimum animadverti vult: originem, ut appareat, quam longo absint ab aeterna veraque divinitate; naturam, habitum victumque, quibus homines ipsi agno8- cantur Scelerati; cultum , unde voluptate, libidine, omni scelere delectari videantur. Remotior a culpa auctori esse videtur cultu 3
divinus, qui huic rerum ordini, inprimis soli stellisque tribuitur, quamquam hic quoque turpi ignorantia nitatur, qua homines, rei creatae pulchritudine ae praestantia quasi attoniti et stupefacti, ad
creatorem non perveniant. In Simulacris autem venerandis tanquam diis summam inesse amentiam, quae ne in simiis quidem reperiatur.
Philosophos denique nonnunquam attigis Se saltem Veritatem Iargitur. Ac primum quidem Bacchanalia commemorat, in quibus sacram inesse insaniam tερο 1αυtαυ) dicit δ), quam propter exclamationem ευαν Serpentesque, quibus Bacchantus redimiri solebant, ad Evam, per quam error in mundum intravit, mystice pertinere