De summo bono lib. III, : omni hominum generi quàm vtilissimi..

151쪽

LIBER IMI Steste depromitur. Proprium autem hypocritarii est offerre se in oratione videlibus, quorum fructus est non deo placeresed gloriam ab hominibus com parare. Non in multiloquio exaudiuntur homines a deo quasi plurimis eum verbis conentur inflectere. Neque enim conciliat eum multiplex orantis sermo; sed pura sinceraque orationis intentio Bonum est corde semper orare, bolaum etiam de sono

vocis deum spiritalibus lymnis glorificare, NihiIest sola voce canere sine cordis intentione essed sicut ait Apostolus, Cantantes in cordibus vestris, hi et est, non solum voce, sed & corde psallentes.

Vnde Malibi Psallam spiritu, psallam , ente. Sicut orationibus regimur, ita salmorum studiis delectamur. Psallendi eniti utilitas tristia corda

Consol. atur, gratiores mentes facit, fastidiose obialectat, inertes exuscitat, peccatores ad lamenta in . uitat. Nam quatiuis dura sint carnalium corda ,sta

tim ut psalmi dulcedo insontierit , ad affectum pie tatis animum eorum inflectit. Dum Christianummon vocis modulatio, sed tantum verda diuina,

quae ibi dicuntur debeant commouere : nescio ta-tinen quo pacto modulatione canentis maior nascitur compunctio cordis. Multi enim reperiuntur, qui cantus suauitate commoti sua crimina plangunt atque ex ea parte magis se istuntur ad lachrymas, ex quas fallentis insonuerit dulcedo suauissima. Oratio in praesenti tantum vita pro remedio peccatorum effunditur: psalmorum autem deis

cantatio perpetuam dei laudem demonstrat in gloriam sempiterna sicut scriptu est, Beati qui habitat in domo tua diae, in secula seculorum laudabunt te.

152쪽

Cuius operis ministerium quicunque fideliter in tentaque mente exequitur, quodammodo angelis sociatur. De Lectione. Cap.8. Rationibus mundamur,lectionibus instrua- mur utrumq; bonum est, si liceat: si non liceat, melius est orare,llegere. Qui vult cudeo semper esse,frequenter debet orare,frequenter legere Na cinoramus ipsi, cu deo loquimur : cuvero legimus deus nobiscum loquitur.Omnis profectus ex lectiones meditatioe procedit. Quarem nescimus, lectione discimus quae autem didici meditationibus conseruamus.Geminu confert donum lectio sanctarum scriptusarum, siue quia intellectum mentis erudit,seu op a udi vanitatibus abstractum hpminem ad amorem dei perducit.Excitati enim saepe illius sermone,subtrahimur a desiderio vitae mundanae,atq; accensi in amore sapientiae,tanto vana spes mortalitatis huius nobis vilescit,quanto amplius legedo spes terna claruerit Geminum est lectionis studium:primum, quomodo scripturae intelligantur:secundum,qua utilitate vel dignitate dicantur.Etit enim antea qui' promptus ad intelligendum quae legit,sequenter idoneus ad proserendum quae didicit. Lector strenuus potius ad agenduquae legit, ad sciendum erit proptissimus Minor enim poena est nescire quid appetas, quam ea quae noueris,non implero Sicut enim legendo scire concupiscimus,sie sciendo recta quae didicimus implere debemus .Lex dei de prςmium habet scena legentibus eam .Praemium his qui eam bene vivendo custodiunt poenam vero eis qui eam male viven-

153쪽

LIBER III. IIdo .ntemnunt. Omnis qui a praeeeptis dei dincedit opere, quoties eade dei praecepta legere vel audire potuerit,corde suo reprehensus cosunditur, quia id quod non agit memoratur, teste conscientia interius accusatur.Vnde de David propheta deprecatur dicens,Tunc non eosunda dum respicio in omnia mandata tua.Grauiter nanque nusquis. que confunditur,quando mandata dei vel legendo vel audiendo respicit,quae vivendo colemnit.Corde enim reprehenditur,dum mandatorum meditatione docetur,quia non impleuit opere,quod divitana didicit iussione. 4 De assiduitate legendi. Cap. s. Emo potest sensum scripturisancte cogno-μ seere,nisi legendi familiaritate, sicut est seriptum, Ama illam exaltabit te glorificaberis ab ea, cum eam fueris amplexatus. Quanto qui' magis in saeris eloquiis assiduus fuerit,tanto ex eis uberiorem intelligetiam capit,sicut terra quae quanto amplius excolitur,tanto uberius fructificat. Quato amplius ad quamlibet artem homo conscedit,tanto magis ad hominem ars ipsa descendit: si

cui in lege scribitur, Moyses ascendit in montem,&dominus descendit .veru est de otio spiritali iiddille tantum secreta diuinorum scrutatur mandatorum qui ab actione terrenae curae reuocauerit animum, sedula familiaritate scripturis sanctis in liqserit. Nam sicut caecus iidens potest quide uter-q; ambulare,sed non consimili libertate, dum caecus pergens quo non videt offendat: videns vero offendicula cauet, quo sit pergendum agnoscat:Sic qui nubilo terrenae curae fuscatur, si tentet dei

154쪽

scrutari mysteria non valet,quia caligine curarun Suidet. Quod ille tantundem efficere valet, qui sese de exterioribus seculi curis abstrahit, totum se inscripturarum meditatione defigit. Quidam habent intelligentiae ingenium,sed negligunt lectionis stiliadium, quod legendo scire potuerunt,negligendo

contemnunt. Quidam vero amore sciendi habent,

sed tarditate sensus praepediuntur: qui tam assidua Iectione capiunt quod ingeniosi per desidiam non

nouerunt.Ingenium tardius etsi non per naturam, per assiduitatem tamen lectionis augmentatur. Naquanuis sensius hebetudo sit:frequens tamen lectio intelligentiam adhibet. Sicut qui tardus est ad catapiendum pro intentione tamen boni studii pr iniupercipit: ita qui pr stitum sibi ex deo ingenium 1ntelligentiae negligit,codem natione reus existit:quia donum quod accepit desipicit, fer desidiam delinquit. Quidam dei iudicio donum scientiae quod

negligunt accipiunt,ut durius de rebus creditis puniantur Tardiores autem ideo quod scire cupiunt difficiliter inueniunt, ut pro maximo exercitio laboris maximum prςmium habeant retributionis. De doctrina sine gratia. Cap. IO. Octrina sine adiuuante gratia, quan uis in-u Et datur auribus, ad cor nunquam descendit: foris quidem perstrepit, sed interius nihil proficit. Tunc autem dei sermo infusus auribus ad cordis vltima peruenit, quado dei gratia metem interius ut intelligat tangit. Sicut enim quosdam sam charitatis suae deus illuminat ut vitaliter sapiat,

ita quosdam frigidos torpentesque deserit, ut sine sensi persistant Plerique acumine intelligendi vi-

155쪽

uacἡs existunt, sed loquendi inops angustantur Quidam vero in utrisq; pollent,quia sciendi copiamin dicendi efficaciam habent. De superbis lectoribus. Cap. II

Lerique scientia accepta scripturarum, nor ad dei gloriam, sed ad suam laudem tuntur dum ipsa scientia extolluntur, desibi peccant ubi peccata mundare debuerunt.Nunquaconsequuntur legendo perfectam scientiam arrogantes. Nam quanuis sapientes in seperficie videamur medullitus tamen Veritatis arcana no tangunt, quia superbiae nube praepediuntur. Semper enim sitiverbi legunt, quaerunt, de nunquam inueniunt. Diuinae legis penetralia humilibus bene ad deum intrantibus patent: prauis autem atque superbis clauduntur.Nam quan uis diuina eloquia in lectione arrogantibus sint aperta, in mysterio tamen clausa atque occulta sunt. Dum sermo dei fi delibus lux sit, reprobis aute ac superbis quodammodo tenebrescit:&vnde illi illuminantur, inde

isti excaecantur.

De carnalibus lectoribus Iaereticis Cap. 2 Equaquaquam legem intelligit qui carna- liter verba legis percurrit,sed is qui eam sensu interioris intelligentiae prospicit. Nam

qui ad literam legis intendunt, eius occulta penC. trare non possunt. Multi enim non intelligendo spiritaliter scripturas, nec eas recte sentiendo in liqressim deuoluti sunt atque in multis erroribus defluxerunt. In solis fidelibus religata est lex testante domino per prophetam Signa testimonium,signa legem indiscipulis meis, ne eam aut Iudaeus

156쪽

intelligat. aut haereticus,quia no est Christi distipo Ius .Vnitatem quippe pacis qua Christus docuit nosequutur,de qua idem dominus dicit, In hoc cognoscent omnes,quia mei estis discipuli , si dilectionem inter vos habueritis.Scripturas haeretici sano sensu non sapiunt Med eas ad errorem prauae intelligetinductit,neq; semetipsos earum sensibus subdunt sedeas peruerse ad errorem propr1um pertrahut Doctores errorum prauis persiuasionibus ita per argumenta radu lentiae illigant auditores suos, ut eos

quasi in labyrinthum implicent, a quo exire vix valent.Tanta est haereticotum calliditas, ut falsa veris malaq; bonis permisceant,salutaribusq; rebus plerunq; erroris sui virus terserunt,quo facilius possint prauitatem peruersi dogmatis sub pecie persuadere veritatis. Plerunq; sub nomine catholicorii doctorum haeretici sua dicta conscribunt, ut indubitanter lecta credantur. Nonnunqua etiam blasphemias suas lateti dolo in libris nostroru doctoru in rut, doctrinamq; vera adulterando corrupiant, stilicet vel adiiciendo quς impia sunt vel auferedo quς pia sunt. Caute meditanda,cautoq; sensu probanda

sunt quae eguntur,ut iuxta apostolica monita teneamus quae recta sunt refutemus quae contraria

veritati existuti sicq in bonis instruamur,ut a malis illesi permaneamus. De libris gentilium. Cap. I 3. Oet ideo in libris suis Venere impudica, P attemq; adulterum deum appellare Oluerunt, ut persiuaderent mentibus hominum quasi deum imitari malum, ut dum libidinosa persuasioni eoru flagitia cofidenter c*mittunt, no

157쪽

quasi homines peritos sed quasi coelestes deos imitari videantur.Ideo prohibetur Christianis figme ta legere poetarum,quia per oblectamenta inaniufabularum mentem excitant ad incentiva libidinu. Non enim solum thura offerendo dςmonibus immolatur, sed etiam eorum dicta libetius capiendo. Quidam plus meditari delectantur gentilia dicta propter tumentem Ornatum sermonem, si scriptura sanctam propter eloquium humile. Sed quid prodest in mundanis do strinis proficere, inanescere in diuinis: caduca sequi figmenta, coelestia fastidire mysteria Cauendi sunt igitur tales libri, propter amorem sanctarum scripturarii vitandi.Gentilium dicta exterius verborum eloqpentia niterit,interius Vacua virtutis sapientia manent. Eloquia autem sacra exterius incompta verbis apparent, intrinsecus autem mysteriorum sapientia

fulgent.Vnde apostolus,Habemus,inquit,thesaurum istum in vasis fictilibus Sermo quippe dei occulium habet fulgore sapientii, veritatis re positum in verborum vilissimis vasculis.Ideo libri sancti simpliei sermone conscripti sunt, ut no in sapiεtia verbi, sed in ostesione spiritus homines ad fidem perduceretur. Nam si dialectici acuminis versutia aut rhetoricae artis eloquentia editi essent nequa putaret fides Christi in dei virtute, sed in eloquentiae human pargumeris consistere: nec quenqcrederemus ad fidem diuino inspiramine prouocari,sed potius verborsi caliditate seduci. Omnis secularis doctrina spumantibus verbis resonans, ac per se eloquentiae tumorem attollens per doctrina simplicem lumilem Christi euacuata est, sicut scri

158쪽

ptu est Nonne stulta fecit deus sapientia huius mucli)Fastidiosis atq; loquacibus scripturae sanctς minus propter sermone simplice placent.Gentili enieloquentiet coparata videtur illis indigna. Quod si

animo humili mysteria eius intendant, confestimaduertui quantu excelsa sunt,quae in illis despiciut. In lectionem verba ,sed veritas est amanda Saepe autem reperitur simplicitas veridica, compolita falsitas, quae hominem suis erroribus illicit, ter linguae ornamenta lavaeos dulces aspergit. Nihil aliud agit amor udanae scietiae, nisi extollere laudibus hominem.Nam quanto maiora fuerint literaturae studia anto animus arrogantiae fastu insatus maiore intumescit iactatia. Vnde lene realia mista ait,Quia non cognoui literatura,introibo in potetias domini. Simplicioribus literis n5 est prae-Ponendus fucus grammaticae artis. Meliores sunt enim communes literae:quia simpliciores. ad Qtam humilitatem legentium pertinentes: illae vero nequiores, quia ingerunt hominibus pernitiosam

mentis elationem. Meliores esse gramaticos si haereticos Haeretici enim haustum letiferi succi hominibus persuadendo propinant Grammaticoru autem doctrina potest etiam proficer d vita, duinfuerit ad meliores silas assumpta. De Collatione. Cap. 14 Vm sit utilis ad instruendum lectio adhi- C lita autem collatione maiorem intelligentiam praebet. Melius est enim conferres legere. Collatio autem docibilitate facit.Nam propositis interrogationibus cunctatio rerum excluditur, de saepe obiectionibus latens veritas approbatur.

159쪽

LIBER III. γ' qQubd enim obscurum aut dubium est, conserεd

eito perspicitur. Multum prosunt in collatione β-gurae. Res enim cluae minus per se aduertuntur, per comparationem rerum facile capi itur. Nam saepe

sub specie alia spiritales causas scripturς diuin insinuant, misi per aliquam euidentem ostensione vix apparent occulta legis mysteria. Sicut instruere solet collatio,ita contentio destruit Haec enim relicto seni veritatis lites generat, re pugnando verbis etiam in deum blasphemiam ingerii. Inde deliqkeos de schismata, quibus subuertitur fides, veritas corsum pitur,scinditur charitas. Contetipsorum studium non pro Veritate,sed pro appetitu laudis cer tat:tanta est in his peruersitas, ut veritati cedere nesciant ipsamq; rectam doctrinam euacuare contendant.In disputatione infidelisi cauenda est propositionum artificiosa subtilitas, quae callidis obiectionibus retia tendit. Ita enim versutis assertionibus prauorum disputatio innodaxur,ut resta esse simulent,quae peruersa persea lent.Lectio memoriae auxilio eget. Quod si fuerit naturaliter tardior,frequenti tamen meditatione acuitur,ac legendi assiduitate colligitur. Saepe prolixa lectio longitudinis causa memoriam legentis obliterat. Quod si breuis sit submotoq; libro sententia retractetur in animo:tuc sine labore legitur, ea quae lecta sunt recolendo memoria minime excidunt. Acceptabilior

est sensibus lectio tacita laperta. Amplius ςssi intellectus instruitur, quando vox legentis quiescit, de sub silentio lingua mouetur.Nam clare legendo hcorpus lassatur, do vocis acumen obtunditur.

160쪽

De contemplationes actione. Cap. 1 6.

Ctiua vita innocentia est operum bonorue cotemplativa, speculatio supernorum .illa communis multoru est, ista vero paucoru. Actiua vita mundanis rebus bene utitur, contemplativa vero mundo renuncias,soli deo vivere delectatur.Qui prius in activa vita proficit, ad contemplationem bene coscendit.Μeruo enim in ista sus. tollitur, quia in illa utilis anuenitur. Quicunq; adhuc temporalem gloriam aut carnalem affectat c5 cupiscentia,a contemplatione prohibetur,ut positus in actualis vitae operatione purgetur.In ista eniprius per exercitium boni operis cuncta exhaurienda sunt vitia, ut in illa iam pura mentis acie ad contemplandum deinqui' pertranseat. Et Iicet couersus statim ad contemplatione conscendere cupiat, tamen ratione cogitur ut prius in activae vitae operatione versetur. Exemplum itaque activae viat et de Iacob sume,qui dum ad Rachel,hoc est ad visum principum destinaret, quae contemplationem significat:Lya illi, hoc est laboriosa vita supponit,

quae activa demostrat. Sicut sepultus ab omni negotio terreno priuatur:ita eonte plationi vacans ab omni occupatione actuali avertitur. Et sicut ab actuali vita conscedentes in cotemplationis quiete sepeliuntur:ita ab actione seculi recedentes eos vita aAiua in se quasi sepeliendo suscipi ac per hoc πι-tς mundan activa vita, vitς actita contemplativa sepulcrum est.Viri sancti sicut a secreto conteplationis egredititur ad publicum actionis:ita rursus ab actionis manifesto ad secretum contemplationis intimae reuertuntur,ut intus deu laudent ubi