De summo bono lib. III, : omni hominum generi quàm vtilissimi..

81쪽

nis adiicit.persectorum est iam viroru non quemlibet sanctorum imitando, sed ipsam veritate intuendo,ad cuius imaginem facti sociustitiam operari. Et hoc indicat quod scribitur, Faciamus homine ad imagine isimilitudinem nostram: quia ipsam intelligendo imitatur diuinitatem, ad cuius factus est similitudine.Iste ergo latus est, ut non egeat homine demonstratore iustitiae,sed ipsam contempla do imitetur iustitiam. Exempla sanctorum quibus

aedificatur homo, varias facili consectari virtutes, humilitatis ex Christo,deuotionis ex Petro, charitatis ex Ioanne,obedientiae de Abraham,patientiae

de Isaac,toleratiae de Iacob,castimoniae de Ioseph, mansuetudinis de Moyse,constantiae de Iosue, benignitatis de Samuele,misericordiae de David, abstinetiae de Daniele, sic caetera facta prioru quo

labore,quo moderamine,quave intentione vel co- punctione gerantur, vir sanctus imitando considerat.

De compunctione cordis. Cap. 2 ompunctio cordis est humilitas mentis cuo lachrymis exoriens de recordatione peccati timore iudicii.Illa est conuersis perfectior compunctionis affectio,quae omnes Lia carnalium delideriorum affectus repellit, intentionem suam toto mentis studio in dei cotemplatio nem defigit Geminam esse compuctionem, quapropter deum anima cuiusq; electi afficitur, id est, vel dum operum suorum mala considerat,vel dum desiderio aeternae vitae suspirat.Quatuor esse qualitates affectionum,quibus mens iusti taedio alubri compungitur, hoc est, memoria praeteritorum fa-

82쪽

rinorum,recordatio futurarum poenarum,consideratio peregrinationis suae in huius vitae longinquitate,desideriu supernae patriae, quatenus ad ea qua- totius valeat peruenire. Quisq; dsi peccator memoria compungitur ad lamela,tunc dei se praesentia sciat visitari: quando id quod se admisisse recolit, interius erubescit,suoq; iudicio poenitendo iam punit.Nam tunc Petrus fleuit,quado in eum Christus repexit.Vnde Psalmista,Respexit inquit,&comota esta contremuit terra Gressus dei sunt in corde hominis interioris,quado bona desideria surgunt ut calcentur mala. Quado ergo ista in corde nominis fiunt, sciendum est tunc esse det per gratiam cordi humano praesentem , unde se tunc magis homo acuere ad compunctionem debet,quando sentit deum interius operante.Quomodo mens

hominis iusti ex vera cophictioe rapiatur, 'ualiter infirmata reuertat, degustatae lucis magnitudine,illii nosse posse quida aliqd exinde gustauit. Sutqui no ex vera cordis copunctione sui accusatores fiui,sed in ad hoc esse se peccatores assignat,ut ex ficta humilitate cofessiois locu inueniat sanctitatis. EDe Consessione peccatorum Iceni

X eo unusquisq; iustus esse incipit, ex quo

D sui accusator extiterit Multi autem contra semetipsos peccatores fatentur, uanae semetipsos a peccato no subtrahit t. Magna iam iustitiae pars est semetipsi im nosse,homo i prauus est, vi ex eo diuin et virtuti subdat humilius, ex quo sua infirmitatem agnoscit.Bene se iudicat iustus in hac vita,ne iudicetur a deo danatione perpetua. Tu au

83쪽

LIBER II. 3ste iudkiu de se quisq; sumit, quado per digna poenitentiam sua praua facta condemnat Amaritudo poenitentiae facit animum sua facta subtilius dis cutere, dona dei quς contempsit flendo commemorare. Nihil autem peius il culpa agnoscere, nec deflere.Duplicem haCere debet fletum in poenitentia omnis peccator, siue quia per negligetiam bonum no fecit, seu quia malum per audacia perpetrauit. Quod em. oportuit no gessit, de gessit quod agere non oportuit. Ille poenitentia digne agit, qui reatu suu satisfactione legitima plangit,codemnando se ac deflendo quς gessit,tanto in deplorando profusius,quanto extitit in peceato procliuius Ille poenitentiam digne agit, qui sic praeterita mala deplorat,vi futura iter non comittat. Nam qui plangit peccatum, iterum admittit peccatum,quasi siquis lauet latere crudum, quem quanto magis lauerit,tanto amplius lutu facit.Quanuis quisq; sit peccator desiimpius si ad poenitentiam conuertatur,co- sequi posse venia creditur.Nullus enim de bonitate dei dubitat, sed sola accipientium prauitaS conferri sibi indulgetiam abnegat. In hac vita tantum poenitentiae patet libertas,post morte vero nullam correctiois esse licentia.Vnde diis dicit, Me oportet operari opera ei si me misit donec dies estῖVeniet aute nox quado nemo potest operari. Hinc de propheta,Date inqt,dirio deo nostro gloria antee

cotenebrescat,id est, antesi mors ς terna prςueniat.

In hac vita dii estis,deii per poenitentia glorificate.

Adhuc in hoc seculo poenitentiam operantibus dei misericordia subuenit. In futuro autem iam nooperamur, sed rationem nostrorumper ponimus,e iiii

84쪽

Per id deterio antur plerunq; iniqui, P per patientiam dei spatium accipiunt emedandin quia illi mora vivendi non utuntur ad poenitetiam, sed ad peccandi usurpant audaciam A malo autem in dete rius vadit qui tempus sibi ad poenitendum indultum,ad libertate praui 'peris vertit Festinare debet ad deum poenitedo unusquis' dum potest, ne si dum potest noluerit, cu tarde voluerit, omnino non possit Proinde propheta ait, tiaerite domi nulati inueniri potest,inuocat eu dum prope est. Et ubi inueniri potest, nisi in hac vita, in qua etiade prope est omnibus inuo vitibus seΘNam luc iam longe erit quando dixeri , Ite in ignem aeternum. Modo autem no videtur de prope est clunc videbitur de prope non erit: qui in videri poterit, io poterit inueniri.Si quando quisque peccare potest,

poenitet,vitamq; sua vivens ab omni crimine corrigit,non dubium c moriens ad ἴternam transeat requiem. Qui autem praue uiuendo poenitentiam an mortis agit periculo' sicut eius damnatio incerta est,sic remissio dubia.Qui ergo cupit certus esse in morte de indulgentia:sanus poeniteat,sanu per petrata facinora defleat. Sunt qui poenitentibus securitatem cito pollicetur,quibus bene per prophetam dicitur, Curabant contritione filiae populi mei eum ignominia dicentes pax, demo erat pax. Cum ignominia igitur curat contritionem, qui peccantid non legitime poenitenti promittit securitate.Vnde sequitur, Confusi sunt quia abominationem fecerunt,id est,confusi sunt no poenitendo, sed poenas luendo. Aliter enim confunditur coram iudice reus, dum pleri itur, atq; aliter qui de malo operc

85쪽

erubescens corrigitur. Ille enim, quia reprehensus est,confunditur:iste,quia se malum fecisse memoratur. Quanuis per poenitentiam propitiatio peccatorum fit, sine metu tamen homo esse non debet, quia poenitentis satisfactio diuino tantum pensatur iudicio no humano.Proinde quia miseratio dei occulta est,sine intermissione flere necesse est. Neque enim unqua oportet poenitetem habere de peccatis securitatem. Nam securitas negligentiam parit: negligetia autem saepe incautum ad vitia transacta reducit. Dum per poenitentiam expulsa fuerint ab homine vitia si sorte post hec intercedente esuritate quς libet culpa subrepserit, confestim delactationes pristinae vitioru mete auidius irrepsit: pulsantesq; homine in cosuetis operib'grauius pertrahut:

ita ut sint nouissima hominis illius peiora priorib CDe Desperatione peccantium. Cap. Iq. On per locorum spatia ,sed per assedi una bo

num vel malum itur recediturve a deo Neq; enim gressu pedum, sed gressu operu vel moru elongamus vel propinquamus ad deu Perpetrare flagitium aliquod,mors animae est: cotemnere poenitentiam sermanere in culpa,descendere in infernum post mortem est. Ergo peccare ad morte pertinet,desperare vero in infernii descendere. Vnde scriptura ait, Impius dum in profundum malorum venerit contemnit Saepe diabolus eos quos conuerti ad poenitentiam aspicit,immanitate scelerum percussos ad desperationem deducit ut subtracta spe veniae,trahat in diffidentiam quos non potuit retinere perseuerantes in culpa Sed poenitens

praeuidere debet callidas contra se hostis insidias,

86쪽

scq dei iustitiam metuat,ut tamen Quis in magnis sceleribus de misericordia eius conndat Amplius I tatur deus de anima desperata, aliquado couersa,ῆ de ea quς nunῆ extitit perdita sicut de prodigo filio mortuus fuerat de reuixit, perierat cin- uetus si de cuius regressu magnum fit gaudiu patris.No aliter cora deo langelis copiosius est gaudiu de eo qui a periculo liberatur,lde eo qui nuῆnouit pecc*ti periculum. Quato enim cotristat res perdita,tanto magis si fuerit in ueta letificat: sicut in euangelio,Pastor ille exultat qui perdita ouem inuenta humeris suis gaudens reportat.Nullus desperare debet venia,etia si circa sine vitae ad poenitentiam couertatur. Vnum queq; enim deus de suo sine,no de vita prώterita iudicat. Hoc quippe Gegis testimonio edocetur: s homo de suo extremo iustificatur,quado deus pro asini primogenito oue iussit offerri, hoc est immunditia vitae prioris mutanda per innocentia boni finis. Vnde de cauda iubetur offerri in hostia,id est,uita extrema in poenitetia Multi superna respersi gratia in extremis suis ad deum reuertuntur per poenitentia, qu cuque mala gesserui,quotidianis fletib purgat, atq; in bonis factis mala gesta comutant, quibus iuste totum

quod deliquerat ignoscit, quia ipsi quod male geta

serut,poenitendo cognoscunt. In vita hominis finisquet redus est: quonia deus non respicit quales antea viximus,sed quales circa finem vitae erimus.

De his qui ideo desertintur. Cap.rs. Eserente deo,nullum poenitere, deo respi-u ciente sua unumquenq; facta videre plagere, unde ceciderit cogitare. Nonulli au

87쪽

tem ita despicititur a deo, ut deplorare mala sua nopossint etiam si velint. Consilio immundorum spirituum hoc est,quia ipsis negatu est post priruaricationem regredi ad iustitiam, obserare aditum poenitentiae hominibus cupiant, ne vel ipsi reuertatur ad deum: eosq; socios in perditione habere cotendunt quibuscunq; fraudibus insistentes,ut aut desierantur a deo, aut flagelli inamanitate desperet. In gemiscedum est iugiter, postposita securitate lu- gedum me dei secreto desiusto iudicio deseratur hona de perdendus in potestate daemonum relinquatur. Nam reuera quem deus deserit, daemones suscipiunt. Dominici contemptores praecepti, statim ut auertuntur a deo, a malignis spiritibus occupantur, a quibus etiam ut mala faciant persuadentur. Hinc est illud propheticum, Inimicos dei persequititur tenebrae,quae intelliguntur daemones. Vnde de in psalmo legitur,Immisistoes per angelos malos. Quidam reproborum in potestate det monum occulto dei iudici, iustissimo rediguntur. Esaia testate,Ipse misit eis sorte, Manus eius diuisit eis eam in mensura,vsq; in aeternu possidebunt eam inidam ele istorii dimittunturdiuina iustitia incidere in errore peccati sed tamen miseratione eius reducti denuo c5uertutur. De talibus emper propheta dominus loquitur,& dimisi eid reduxi eu, reddidi et con latione. 5nutast etiam reuertes deus ad homine que deseruerat rursus a figens visitat: per lamenta lachrymaru ac poenitentiae afflictionem a peccatis expurgat dicente Iob ad deum, Propter superbia, inquit, quasi leaenam capte me,reuersusq; mirabiliter me crucias.

88쪽

Reuertens enim deus homine cruciat quando que peccantem deseruerat,flagellando iterinvisitat.Maiis actibus contra nos amplius coelestem iracundia nequaquam prouocare debemus,lquin potius si poenitendo digna deo acta gesserimus, saeueritate eius in clementiam comutabimus. Nam ille qui nos malos tolerat, non dubium esto conuersis clementer ignoscat.Nams seruatur nobis tempus poenitentiqvi no simul morte obruamur pr cipiti sed detur locus satisfactionis, hoc totum de dei procedit clemetia, ut nos non damnet crudeliter, sed expectet ad

poenitentiam patienter.

De his qui ad delictum post lachrymas

reuertuntur. Cap.ris .

Rrisor est no poenitens si adhue agit quod L poenitet nec videtur deii poscere subditus,

sed subsannare superbus Canis reuersus ad vomitum,est poenitens ad peccatu Multi enim lachrymas indesineter fundunt, ieccare nodesinut. Quosdam accipere lachrymas ad poenitentia, effectum poenitentiae non habere,quia inconstatia mentis nil recordatione peccati lachrymas fundunt,nuc vero reuiuiscente su ea quae fleuerat iterando comittunt.Quia iraeterita vult plagere,&actionibus secularibus incubare, iste iustam mundationem non habet, quoniam adhue agit quς poeni- tedo deflere possit. Esaias peccatoribus dicit, Lava mini,mundi estote.Lauatur itaq; de sidus est, qui praeterita plangit, flenda iterum non committit.Lauatur non estissidus qui plangit inessit, nec tamen deserit, post lachrymas ea quae defleuerat repetit.Sic deniq; alibi animam poenitentem

89쪽

atq; iterum delinquentem sermo diuinus increpat dicens,Quam vilis facta es nimis iterans vias tuas. Quisquis ergo culpas praeteritas plQrat,hune necesse est modum teneat ut sic admissa defleat, ne iteruflenda committat. Vae mihi misero Isidoro, qui de poenitere retro acta negligo, d adhuc poenitenda

committo.

De Peccato Cap. IT. Vobus modis peceatum comittitur, id est, re aut vi cupiditatis,aut metu timoris: dii veli quisque vult adipisci quod cupit, vel timet

ne incurrat quod metuit. Quatuor modis committitur peccatum in corde,quatuor perpetratur ex opere. Admittitur cordefugiestione daemonum,delectatioiae carness,c5sensione mentis,defensione elationis.Committitur opere,nunc lateter nunc pala, Duc consuetudine,nunc desperatione.Istis ergo gradibus xcorde delinquitur, opere malitia perpetratur.Tribus modis peccatii geritur,hoc est ignorantia infirmitate,industria, periculo autem poenarum diuerso Ignoranti man q; modo peccauit in paradissi Eua: sicut Apostolus ait,Vir non est seductus,mulier autem seducta in praeuaricatione fuit. Ergo Eua peccauit ignorantia, Ad vero industria: quia non seductus, sed sciens prudensque peccauit. Qui vero seducitur,quid consentiat euideter ignorat. De infirmitate autem Petrus deliquit,quado ad metum interrogantis ancillae Christit negauit, unde de post peccatum amarissime fleuit Grauius est infirmitatevi ignorantia uen delinquere grauiusque industria,quam infirmitate peccare Industria nanq; peccat,qui studio ac deliberatione men

90쪽

t1 malum agit:infirmitate aut qui casu vel prςc1pitatione delinquit. Nequius aute de industria peccant,qui non solum non bene vivunt,sed adhuc de

bene uiuetes si possunt a veritate diuertui. Sunt eniqui ignoranter peccant, iuntinii scienter. Sunt etiam Se qui pro ignorantiae excusatione scire no lunt,ut minus culpabiles habeantur:qui tamen seipsos no muniunt,sed magis decipiunt. Nescire emtimpliciter aiuignorantiam pertinet: noluisse vero scire ad contumacem superbiam. lutatem quippe proprii domini velle nescire, quid aliud est si

velle dominum superbiendo contemneres Nemo igitur se de ignorantia excuset: quia deus no solum eos iudicat,qui a cognitione sua reuertutur,sed etia

illos qui nescieriit testate eode dia peis propheta,)Disperda,inquit, homines a facie terrς. eos qui avertuntur post tergit domini: qui noueri sierunt dominii, nec inuestigauersit cum Et Psal. ELfunde inquit, iram tua in gete quq te no nouersit.

De leuioribus pecςatis Cap.I8. Vlti vita sine crimine habere possunt, s1M ne peccato no possunt. Na quis in hoc seculo magna iustitiae quisque claritate resplendeat,nunqua tame adium peccatorsi sordibus caret Ioanne apostolo testant qui ait, Si dixerimus quia peccatu non habemus, ipsi nos seducimus,&veritas in nobis no est. Quςdam sunt facta similia peccatis:sed si bono animo fiant, no sunt peccata, utpote potestas si no se ulciscedi cupiditate,sed magis corrigendi studio ulciscatur in eum,qui delinquit.Item sunt peceata leuia, quae ab incipientibus quotidiana satisfactione purgatur:quq tam&a per-