De summo bono lib. III, : omni hominum generi quàm vtilissimi..

91쪽

LIBAE Ir. 46fectis viris velut magna crimina euitatur. Quid aute homines peccatores de magnis sceleribus agere

debent, quando etiam perfecti leuia quetq; delicta quasi grauisisima lugentῖNon solum grauia, sed

leuia sint caueda peccata. Multa enim leuia unum grade efficiut. sicut solent ex paruissimis guttis immensa flumina crescere.Numerositas enim in unu coacta exudante efficit copia. Peccata quς incipietib leuia sunt, perfect is viris grauia reputatur Tato

enim maius cognoscitur esse peccatum,quato maior qui peccat habetur.Crescit enim delicti cumulus iuxta ordinem meritoriis saepe P minoribus ignoscitur maioribus imputatur. De Grauioribus peccatis Cap. Is .Xperimento vel contemptu minorum pec catorum maiora comitti peccata, ut durius feriantur pro magnis sceleribus qui de paruis eorrigi noluerunt Iudicio aute diuino in reatu nequiore abutur, qui distingere minora facta sua

cotemnunt. Multi a crimine in crime corruut: quia

dei cognitione habentes,timore eius negligunt: quem nouerunt per scientia, per actionem non venerantur ideoq; cς cantur diuino iudicio punienda committere dc in poenam commissi facinoris, facimus deterius addere saepe peccatum alterius peccati causa est, quod committitur cum aliud ex ipso quasi sua soboles oritur' sicut fieri solet na sci libidinem ex nimia ventris ingluvie.Poena ero peccati peccatum admittitur, quando pro merito cuiusq; peccati, deo deserente in aliud peccatum deterius itur, de quo amplius qui admiserit sordidetur. Ergo praecedens peccatu causa est sequetis pec

92쪽

eati,sequens vero peccatu poena est praecedetis de licti.Praecedentia itaq; peccata sequentium sunt criminum causa, ut illa quae sequuntur sint praecedentium poena. Praecedentium peccatorum poena, ipsa

vocatur induratio veniens de diuina iustitia. Hine est quod ait propheta,Indurasti cor nostrum ne timeremus te. neq; enim quicsiq; iusti sunt a deo impelluntur ut mali fiant, sed dum mali iam sunt indurantur ut deteriores existant,sicut de Apostolus dicit, uoniam veritatem dei non receperunt,ut salui fierent immisit illis deus spiritu erroris. Facit ergo deus quosda peccare,sed in quibus talia a peccata praecesserint, ut iusto iudicio eius mereatur in deterius ire. Alia quippe peccata praecedetibus aliis pecccatis prolabuntur in poenam qua peccata moerentur. Quaeda de ira dei veniunt peccata, quae promerito aliorum compensantur peccatorum. Vnde propheta Ecce,inquit, tu iratus es de non peccauimus,in ipsis fuimus semper: tanquam si diceret, Quia semper in peccatis fuimus, iratus es ut dete rius peccaremus. Quid enim sit iram dei mereri, qd vero prouocare,prudens lector debet scire Grauior est nanque ira quae prouocatur quam ea quae meretur. Nam meremur, quando ignora do peccamus: prouocamus, quando scimus boni facere, nec

volumus. sic iram dei dum vitii sumus vitare possumus. Timeamus ergo ne veniente illo terrore iudicii sentiri possit vitari non possit. i De manifestis occultisq; peccatis. cap. 2 O. Aioris est culpae manifeste locculte rec-M care. Dupliciter enim reus est qui aperte

delinquit,quia lagit 'docet. De talibus

93쪽

Esaias dicit, Et peccata sua quasi Sodoma praedicauerunt,nec absconderunt Multi enim publicὸ delinquentes sine ullo pondere sua flagitia praedicant, nec ulla utuntur sceleris verecudia. Quaedam enim iam iustitiae portio est, iniquitatem suam homini abscondere, de in semetipso de peccatis propriis erubescere. Peccatum perpetrare crimen est, peccatum praedicare clamor est. De quo etiam dicit Apostolus, Et clamor auferatur a vobis cummi

malitia,id est, cu ipsis peccatis .Ex eo ipse quo quisq; peccatum quod agit non abscondit, iudicii iam esse indicium: quia non erubescitur,nisi de conscietiae reatu .Ergo hoc ipso quo quis' de facto suo erubescit,ipse sibi iam iudex fit. De Peccati amore. Cap. 2I. Liud est non peccare amore dilectionis dei: A aliud timore supplicii Qui em amore cha ritatis dei no peccat,horrescit omne malum amplectendo iustitiae bonum nec eum delectat peccatum etia si sceleris impunitas promittatur. Qui vero sola poena supplicii in se vitia reprimit,quanuis non expleat opus peccati:Viuit tamen in eo voluntas peccandi, doletq; sibi illicitu quod lex prohibere dignoscitur. Ille ergo mercedem boni operis percipit, qui amando iustitiam facit, non is qui eam solo metu poenarum inuitus custodit. Quidad diligunt peccatum, faciunt: quidam diligunt

tantum, non faciunt: pleriq; Vero faciutriatum, de non diligunt.lsonnulli peccatum non faciunt, do tamen iustitiam odiunt. Grauius autem peccat,

qui non blum peccatum diligit,sed Tacit quam qui non facit, Ddiligit grauiusq; interdism qui dia

94쪽

ligit non facit,ῆ qui laclide die Gravissisimum

est non solum faceresed diligere peccatum.Nasunt quidam qui confestim peracto flagitio cossindutur: sunt qui no solum no dolent gessisse ma- tu,sed etia de ipso malo opere gloriantur. Sicq ad coparatione mali fit deterius, dum de vitiis grat lantes extolluntur in peius.De talibus ait Salomo, Quid tantur cum male fecςrino exultant in rebus pessimis.

De peccandi necessitate. Cap.22.

Nterdum s mali sumus,necessitate potius L io volutate existimus Verteda est aute necessitas mali in oluntate boni.Pleriq; non voluntate,sed sola necessitate peccant pertimescetes teporale inopia. Et duir sentis seculi necessitate refugiut,a futuris bonis priuantur. Item nonulli peccata voluntate no necessitate 5mittunt,nul-Iaq; coacti inopia existunt iniqui, sed tantum gratis cupiui esse mali. Neq; enim ipsam re amat qua appetunt,sed ipsa tantu peccati malitia delectatur. Dς peccandi consuetudine. Cap. 23. Elius est peccatii cauere Temendare. Faci-im clius enim resistimus hosti,a quo nodum viQcti sumus, quam ei a quo ia superati ac deuicti cognoscimur.Omne peccatu antevadmittatur amplius pertimescitur. Quassis autem graue sit dii in usu venerit leue existimatur, sine ullo metu

comittitur.Istis fomitibus quasi quibusda gradibus

coalescit omne peccatii Cogitatio naq; praua deIectatione parit,delectatio consensionE, consensio actionem, actio consiletudinem, consiletudo necessitatem:sicque his vinculis homo implicatus quad.

95쪽

LI BAE II. catena viliorum tenetur astrictus:ita ut ab ea euelali nequaquam valeat,nisi diuina gratia manum iacentis apprehedat. Peccatum admittere, cadere est in puteum: consuetudinem Ver peccandi facere, os putei est coangustare,ne is qui cecidit valeat exire. Sed interdum etiam tales deus libera dum eo rum desperationem ad conuersionem libertatis cornutat. Ipse enim miserante peccata dimittuntur, quo protegenie sit ne in deterius peccando eatur. Nequissimum est peccare,peius est peccandi consiletudinem facere. Ab illo facile ab hoc cum majgno labore resurgitur,dum malae consuetudini repugnatur Male agendi consuetudinem recessum esse propheta asserit in profundu cuius usu quasi quadam lege homo tenetur astrictus ut etiam quando non vult, peccatum admittat. A lapsu vero cito resurgere, non est in profundum ire Apostolus legem peccati dicit esse in membris suis,quet

lex consuetudo est, quam peccand concipimus, de non ab ea cum volumus discedimus: quia iam necessitatis vinculo per cosuetudinem retinemur.

Multum veri amor agit in homine: sed resultatear malae consuetudinis lege. Bene autem audacter pro bona conscientia exultat, qui valenter in se reprimit quod insolenter impugnat. Freque ter peccare cauendum est: nam hoc ips quod de malo nostro plerunque deus istbis salutem operatur,quanto mirabile est,tant' perrarii est. Propterea metuendum est confidere ita saluari, ne forte dum expectamus a vitiis sanari, vitia multiplicemus. salutem non adipiscamur. Ergo studeamus aut non cadere, aut cito conuersi a laps

96쪽

consurgere.Omnino peccare cauedum est. Quddsi humana fiagilitate peccatum subrepserit,conse-stim erit corrigendum, quod nequiter sentitur comissum Cito enim corrigitur culpa, quae cito coisgnoscitur tardius autem fanatur vulnus, quod iam

putrescetibus membris longo post tempore curationibus adhibetur.Iteratio peccati grauior est, sicut est si morbus super morbum veniat, sicut si imber superimbrem occurrat Mora peccandi immanitate facit sceleris.Vnde dc propheta,Vae, inquit, qui trahitis iniquitatem in funiculis vanitatis, de quasi vinculum plaustri peccatu Trahit enim iniquitatem ut funiculum,qui tardat conuerti ad deu. Trahere enim iniquitatem est moram facere in iniquitatibus.Vnde Isalmista Prolongaveruntinia quitates fias dominus iustus concidet ceruices

peccatorum.'

De peccati recordatione. Cap. 24

Onu est homini semper ante oculo pro-B pria adhibere delicta, secundum Psal.sententiam, Et peccatum meum ante me est semper.Sicut enim non oportet reminisci peccati affectum sic semper necesse est numqueq; suum indeflendo commemorare peccatum. Apud iustum recordatio peccati facit taedium animi. Qui autem luxuriae cupiditati subditi sunt, cotumaci superbia etia deripti peccati opere gloriantur Serui deitata recordatio esse debet peccati,ut exigessit semper lachrymas cofiteat. Vnde de psalmus dicit C5 uersus sium in erumna dum configitur spina Pec catum meum cognitum tibi feci. Dixi,pronunciabo aduersum me iniustitias meas domino. Supra

97쪽

ens sidixerat, Quonia tacui:hoc est,non semetonfessus inueterauerit omnia ossa mea dum clamarem tota die.Quid ergo tacuisse se poenitet, nisi c5fessionem peccatorum Quid clamasse se dolet,nisi defensionem maloru Qui ergo peccatoru suoru defensor exiturit,necesse est ut poenitendo accuset

quod superbiens praue admisit. et De Cogitatione. Cap. 2s. Ipartita est causa peccandi, id est, operis

di cogitationis,quorum unum iniquitas dicitur quod opere gerit aliud iniustitia quod cogitatione admittitur, Prius autem actio resecah-da est, postea cogitatio.Prius praua opera, postmodum desyderia vicissim aute 4 cogitatione opera procedunt, de ab opere cogitatio nascitur: qua uis etsi ab opere malo qui' vacet pro solius tameprauae cogitationis malitia non erit innocens. Vnde Hominus per Esaiam, Auferte,inquit malum cogitationum vestrarum ab oculis meis. N5 enim

solum factis, sed de cogitationibus delinquimus, si

eis illicite occurrentibus delectemur. Sicut vipera a filiis in utero positis lacerata perimitur:ita nos cogitationes nostrae intra nos enutritae occidunt, concepto interius vipereo veneno consumunt, animamq; nostram crudeli vulnere perimui. Non est

arbitrii nostri cogitatioes prauae suggestionis praeueniresiacere autem in animo cogitatione, nostrae

attinet voluntati. Illud ergo ad culpam no redigitur,istud culpae propria imputatur Na cogitationes illicitas occurrere, daemon si est cogitationibus oblectari peruersis,nostrum est.Plerunque fieri siolet,ut immundar corporalium rerum speclas quas

98쪽

didicimus nostris mentibus opponantur, totelites eas cogitemus quantunique ab eis aciem mentis auertere nitimur,tanto illae se magis animo ingerunt, obscoenisque in nobis motibus obrepunt. Sed fit hoc pro conditione mortali,qua meruit primus homo in poenam sui Peccati. Dum unusquisque diuina illuminatione praeuenitur,statim molestiis turpium cogitationi pulsatur. Sed dei seruus iudicio timoris dei earum tentamenta a semetipso reiicit, bonisq; contra obiectis cogitationibus turpes a se repellit. Magna obseruatia circa cordis est custodiam adhibenda,quia aut bonae aut malae rei ibi consistit origo. Nam sicut scriptu est, Ex corde exeut cogitatioes malς Ideoq; si prius prauae cogitationi resistimus,in lapsium operis no incurrimus. No est timendus bona malaq; in cogitatione veniat sed magis gloriandu est,si mens mala bonis intellecturationis discernat. Ite nihil iuuat op inter bonum malum sensu prudentiori discernimus

nisi opere aut mala cogitata caueamus, aut bona intellecta faciamus.

De Conscientia. Capa 3 . Vmana conditio dum diuersis vitiositatibus

Ire mente conturbat,etia ante poenas gehennae perincoditu animae appetitia iam poenasco scientiae patitur.Omnia fugere poterit homo praeter cor situm. No enim potesta sequis' recedere. Vbicuq enim abierit reatus sui conscietia illum onderelinquit Quauis humana iudicia subterfugiat omnis qui mala agit:iudiciu iam coscientiς suae effugere nolo est. Na si aliis celat quod egit, sibita micelaremo potest qui plene nouit malum este

99쪽

quod gessit.Duplex fit ergo in eo iudicium,quia de hic sitae conscietiae reatu punitur, de illic perpetuali poena dahatur.Hoc enim significat, Abyssus abyssum inuocat in voce cataraliarum Abyssus enim abyssum inuocare, esh de iudicio suae conscientiae ire ad iudici damnationis perpetuae . In voce cataractarum id est in praedicatione sanctorum. De Intentione mentis Cap.27 Culus hominis, intentio operis eius est. Si ergo intentio eius bona est,in opus intemtionis ipsius bonu est. Alioquin malae inte-tionis etiam si bonum in factis opus appareat, bonum tamen iam non est,quoniam ex sua intentione aut probatur bonum,aut reprobatur indignum.

Bona est ergo intelio quae propter deum est: mala Vero quς , terreno lucro aut vana gloria est. Qui opus bonum bona intentione non faciunt per hoc magis caecantur opere, per quod illuminari poterunt. Vnusqui' bonum opus quod agit intentione bona agit,quonia pro mala intentione plersiq; opus boniquod agimus perdimus, de minus a culpa vacamus.Sςpe quae apud hominum iudiciu bona patent,apud examen' diligentissimi aeutissia mi iudieis reproba deteguntur. Ideoq; omnis sanctus veretur ne serte bonum quod agit pro aliqua animi intentione in oculis dei reprobum sit. De sensibus carnis Cap. 28. Er sensus carnis morbus irrepit menti. VnP de ter propheta dominus dici omnes

cogitationes terrae ab Aquilone venient, ponet unusquisq; soliu suum in introitu portarum

Ierusale. Regna Asilonis vitia sunt,que sedes suas

iiii

100쪽

in portis ponunt,quando per sensus carnis labem animae ingerunt, ideoque in ipsis portis, id est, in ipsis sensibus regnant. Neque enim aliunde peccamus nisi videndo, audiendo,attrectando,gustando atque tangedo.vndes alias dicitur ntrauit mors per fenestras nostras. alibi,Et extranei ingrediebantur per portas eius, super Ierusalem mittebat sortem .Extraneos quippe immundos esse spiritus, qui tanquam per portas ita per sensus carnis animam irrepunt, eam illecebrando deuincunt. De Sermone. Cap. 29. Vm qu dam parua vitiorum verba no euin tamus in magno linguae prolabimur crimine: dum facta quaedam non grauia libereae sine metu c5mittimus,ad potiora scelera lorrenda peccandi consuetudine labimur. Sicut plerunq; multiloquiorum stultitia reprehenditur, ita rurstis nimis tacentium vitia denotantur. Illi enim satis laxado linguam in leuitatis vitio defluunt, isti

nimis retinendo ab utilitate torpescui. Imperiti Acut loqui nesciunt, ita tacere non possunt Mente enim ineruditi,ore loquaces, verbis perstrepui,sensu nihil dicunt. Sicut falsitatis crimina a perficientibus pertimescuntur,ita otiosa verba a persectis viris vitantur.Nam sicut ait quidam, Sicut pro otioso verbo ratio ponitur,ita pro sermone iniusto poena

exoluit vani sermones in ore Christiani essem 5 debent. Nam scut mali mores in bono colloquio

corriguntur,ita praua colloquia bonos mores corrumpunt.Custodia ori ponitur, dum quisque non se iustum,sed quod magis verum est,peccatore fatetur Maniim super os ponit, qui bonis operibus