장음표시 사용
41쪽
r6 . F. sILvxsTRI FRIER.tiir enim intellectione forma litet, qua a brutis i& caeteris, quae infra sunt, secernitur: et Resiue aute in re intellecta, quae cu uniuersalis sit, incorruptibilis etiam sit oportet. Est ergo trii mana anima ineorrupti' bilis 1 etique. Quarto. Appetitum naturalem esse inistra utique impossibile sit oportet, alioquin Deus aliquid naturale frustra indidisset: homine aute perpetuo ellia, hominis naturalis appetitus efflagi-.tati quod inde liquet, quia esse ab omnibus appetitur eo modo quo apprehenditur, puta, a brutis hic & nunc. ab homine aute etiam Pe petuo, dc ut aiunt in simpliciter, dc id ipsum Sin alijs, Scin nobis eκ petamur. Consequitur ergo homo perpetuitatem secundum animam, qua est e perpetuo dc secundu omne tempus apprehendat. Quinto. Quicquid in alio excipitur , iuκta modum excipientis eXciPitur, ut experientia docet, & libro de Causis inscribitur. Rerum autem naturalium forinae Sc simulacra in passibilem nostiram intellectum exciapiuntur, ut sunt actu intelligibiles, consequenter autem uniuersales, ct immateriales, ct consequenter quoque etiam incorruptibiles: Intelle s igitur possibilis quod incorruptibilis sit oportet, consequenter vero S humana anima, cuius intellectus possibilis est aliquid. Sexto. Esse intelligibile ipso esse sensibili, permanentius esse liquet, ct consessum . Quod autem in rebus sensibilibus est primum recipiens , materia scilicet prinari & illud ipsum secundum substantia
suam incorruptibile sit oportet: alioquin si corrumpatur, eiusmodi corruptionis aliquod subiectum prius sit oportet, cossequenter autem primu si1biectum non erit primum.Igitur longe magis intelle mis possibilis, qui intelligibilium formarum primum susceptiuum est, quid
incorruptibile est: consequenter vero dc anima, cuius ipse aliquid est. Septimo. Faciens nullo contradicente nobilius facto est, saltem in ipso Deri vel ante: quia illud actu est, hoc vero in potentia. conseque ter vero intellemis agens noster nobilior sit oportet intelligibilibus,
quae nos Intelligimus: cu apud philosophos 1lle actu intelligibilia emciat. Cum igitur talia intelligibilia actu ut sic incorruptibilia sint, multo fortius intellectus agens incorru tibilis est: consequenter autem de anima, cuius lumen is intellectus est. Octauo. Nulla forma corrumpitur, nisi aut actione contrarii, ut calor actione frigidi: aut destructione subiecti, sicut corrupto oculo, visus quoque corrumpitur. aut
desitione suae cause, quemadmodum sublata praesentia solis, lumen quoque ab aere tollitur. Anima vero humana corrumpi nequit peractioncm contrarij,cum per intellectit in possibilem ipsa simul recep tiva ct cognitiva omnium contrarioru sit: similiter autem neque commptione tui subiecti, non enim secundum esse dependet a corpore ,
veritin potius subsistens eiu ut probatum est similiter quoque neque
42쪽
- a DR x et R I GI M A G sper deficientiam suae causae, quippe quae non potest habere aliquam causam nisi aeternam, dc Deum , cum in esse nisi per creationem non Prodeat, ut pote quae substantia simplex subsistens sit. Nullo igitur modo corrumpi potest. Nono Si humana anima corrupto humano Corpore corrumpatur, eo etiam debilitato animam per se debilitari oportebit: cum enim substantia subito desinat, quae limul desinunt, simul , in desitione disponuntur. Non debilitatur autem anima corpore debilitato nisi per accidens, inquantum scilicet vis animaeo sano corporis indiget, sicut debilitatur visus debilitata pupillo quod inde patet: quia si virtuti ipsi debilitas aliqua per se accideret, organo
Teparato non repararetur: quod selsum utique cernimus, quippe quantumcumque vis visiva debilitata videatur, reparato organo, reparatur: unde non debilitatur anima corpore debilitato, nec etiam sensitiva, ut etiam per illud Aristotelis primo de Anima videre licet: scilicet, Si seneκ iuuenis oculum acceperit, videbit utique ut iuuenis. Ex ijs manifestissime liquet, actionis debilitatem propter animae debilitatem non accidere, sed organi. Cum igitur intellectus sit virtus animae non indigens corpore, ut liquet ex clictis, neque per se neque Per accidens debilis efficitur, aut senio, aut quavis corporis debilitate. . Et si interdum in operatione intellectuali debilitas ei rgit, aut fatigatio, non ex debilitate dimetis ipsius intellectus ; verum potius 1 δε-rum virium, quibus eget mortalium intellectus, imaginationis scilicet, memoraciuae, Sc cogitatiuae,ac sensuum. Est ergo intelleitas noster immortalis, consequenter autem & animae intellectivae substantia. Decimo. Deus iustus sit oportet, quippe qui veluti uniuersorum ma- fa omnem persectionem contineat oportet, consequenter autem dc iustitiam, quae est perseimo creaturiae permaxima: Omnibus emo pro cuiusque operibus tribuat necesse est, quod hoc effectus iustitiae sit. Aut ergo in praesenti seculo,aut certe in futuro. dc quidem inPraesenti nequaquam: expetimur enim plerumque peiores accipere meli ra , ita peiora meliores. ergo in futuro. Ergo post corporis depositionem vivat anima oportet. Haec autem tam egregia de animae lin-
mortalitate sententia Aristotelem minime latuit,qui in primo de Anima dicit, quod intellectus idest anima intellectiva videtur substantia quaedam esse, dc non corrumpitur. Nec verbum illud de substantia aliqua separata, quae sit intellectus agens, aut etiam possibilis, potest intelligi:quod ex ipsis verbis Arist. in xj. Metaphy.potest intellisi, qui
aduertus Platonem dicit, quod causae mouentes praeexistiant, scilicet ipsis effectibus: causae vero formales sunt simul cum ijs, quorum sunt causae: quando enim sanatur homo, tunc sanitas est, ct non prius,
contra hoc, quod Plato Posuit formas rerim praemictere rebus. Et
43쪽
ijs dicti: subdit. Si autem & posterius aliquid manet, perscrutandum
est: nam in ciuibusdam nihil prohibet, ut si anima tale, no omnis,sed
intellectus. yx quibus liquet primo, quod cum de sorinis loquatur,
vult inteIlectum, qui est forma homulis, Post materia, idest post con. Pus,posse remanere. Patet.secudo,quod ille intellectus de quo loqui . tur in primo de Anima,subitantia separata non sit. Pateat etiamte iis,quod licet Arist.senserit animam humanam esse formam, non tamen senserit eam non subsistere, & consequenter corruptibilem rquod tamen Gregorius Nisi illi imposuitmam a generalitate aliarum formaruin, anima intellectivam excludit, dicens eam Post corpus manere, S substantiam quanda esse. Punctu ultimii. Brutorii animae nequaq immortales putandae sunt, Primo. Si eni immortaliter viveret brutplis aia, seu certe post corporis lepositione, sine corpore qdoq; operari Post et,quippe operari vivere praesupponat oportet. Nulla aute eiusmodi animaru operatio sine corpore esse Potest: neq; eni aliqua sciasus operatio sine corpore est, nec superior aliqua in huiusmodi animabus potest inueniri sensitati Pr clarior: neq; enim ii uelligunt, aut ratiocinantu quod inde liqueri quia omnia eiusde speciei uno modo, 'uasi a natura mora operantur S non ex omnis enim hirundo similiter nidificat,& omnis ara n ea similiter iciam orditur,dc Persicit. Pereuiue ergo corpore, pereat bruta is anima oportet. Secudo Quscim; serma a materia separata est intellectiva in actu sit necesse est: primo qu intellectus agens ea ratione facit species intelligibiles actu, qua has a materia abstrahit, co- sequentei aute si manet post materia,idest corpus, brutatis anima erinforma intelligibilis in a siu actu intellecta: quippe quet erit forma
a materia separata, S. cosequenter etia erit intellectiva , quippe in separatis a materia filem e stantellectus Sc in reluctu primit:secudo.quia sicut se habet sorma ad eleuari super Diaterra, ita α adesse cogniti Lse habet: vi experientia docet in gradibus entium, quς cognoscunt: eonsequenter vero quod in suprςmo gradu cst eleuationis a materia, ut quia est abstractu reλliter ab ea, in sumemo gradu cognitionis sic oportes, id est in gradu e ru 'us M'tylli unt, cosequenrer vero omnius Orma inimaterialis uatella ia cst: Rd brutali anima intellectiva notest, alioquin bruta iiitelligcrony, quod est insati e. Ergo a materias parabilis ii H est.Tertio In Omhu re, qui ad Persectione quamuis attin gere potest, eiusce Persectionis appetitu n Iuralis inuenitur: bonum renitia est qd omnia apPetunt, singula aute F roprisi.In brutis ante perinpetuitatis essendi almetatus naturalis invenitur nullus, ni si vippetu tatue e secundu specie, inquantu in eri lauςnitur appetitus generationis
44쪽
n E s T R I a I MA a I s, L f, r .shune est: non autem quantu ad propria appetitu animalis, inquantuanimes est, qua est appetitus cosequens appetentis apprehensionem ; Q ippe cu anima scnsitiva no iiiii hic & nuc apprehedat,esse perpe-.tuu apprehedere no Potest, Sc coseque ter neq; illud appetitu animali
appetere. Non est igitur anima brutatis capax ipsius esse perpetui Ssempiterni. mmam humanam immortassem se, de mente Aristotelis. CAP. V ET si mei non est in stituti quid de immortalitate nostri: animi sta erit philosophoru sapientissimus Aristoteles afferre, quippe qui
non humana auilioritate probare cupio quod sentio : inciaeter tamede sentetia & opinione Arist. in re hac cogor ratione habere, quo ineipsum ab ijs quae mihi falso & leuiter fidest me no audito ) verbo aut
scripto Petrus Pomponatius in Apologetico suo imposuit, eXPurgerquod scilicet x iso suo libro, quem de immortalitate imo de mortali late i animae cudit, subriserim dc probarim. Haec enim falso Sc leuiter dicuntur: quan potius eo vi ,ingemui ac dolui, quod ita catholica fides in Paruulorum mentibus per christianos elidatur, Sc enervetur, Scerroribus innumeris sit occasio data, quod iam expeclentia docet: de si inmiti fuisset, in librum per ignes, V eneto cXemplo, animaduer tis lena. Illustrissimos autem dominos Venetos potius laudaui, dc miratus sum , quod nulla habita ratione amicitis ad Perretum Venetijs id effecerunt, quod ubique faciundu erat, tantu scilicet scelus flammis vltricibus expiasse. QSamqua vero copiosissitne, luculeter & eruditisiime, dilectus ae filius, Et discipulus Partho. Irissianus ordi. Pr dia. elusinodi opinione onfutarit,adducam tamen Sc ego quae quondala Commeta in primi voluminis nostri coliati contra eiusmodi optinionem,antequam scriberet Perretus, copendiose edideram, de si nec in hac diem propalata sint. QSantum aci hoc quattuor ex ordine sa-
rus sum. Drimo enim tangam breuiter opiniones: secundo adducaquae dubitatione ingerunt 'tertio conclusiones pauculas statua: deniq; vero aduersantium rationibus respondebo . Quantum vero ad primum attinet, tres de re hac opiniones relegi. Primam quidem eorum
qui astriiκerunt,nsi esse euidens quid de hoc senserit Aristoteles, Domin nonnulli astruXere principia eiusdem illud magis innuere, quod mortalis sit anima, ut Herueus egsequaces quot primo. l.Xj. Alii vero econtra, illud ma2s innuere, quod immortalis sit ext Scotus de Scotista in . dist. 3. Opinio vero secunda eorum est, qui sensersit, Aristotelem eXpreme selisisse eam fore mortalem e quorum primus, quatum legeris,inter catholicos tractatores Greg. Nissitati qui tam e de-C a ceptioni
45쪽
eemioni subiacuit, ut capitulo priore liquetr Sc idem videtur sensisse Alexander Aphrodiseus sectator Arist. qui intellectum possibilem
corruptibilem putauit, ut recitat diuus Thomas , qui eam opinionem iamdiu euerterat, & si eam nunc nonnulli reuocare moliuntur phialosophi , cum laici, tum etiam resistas, Albertum Magnum, diuum
Thomam,& alios praeclaros cum humanae,tum diuinae sapientiae si diosissimos tractatores, aut ignaros, aut simulatores statuentes r dum Arist. aut non intellexerunt, aut ex christiana pietate aliter eXposuere quam pro vetitate exponendii sensissent. Tertia vero opinio eorum
est, qui dixere, nec primam, nec secundam opinionem stare posse cum verbis Aristotelis, sed S per illa, & per rationes ex illis deductas eueristi: in qua opinione non Albertus modo, dc diuus Tho. verum communis theologoru schola est, in qua dc ego,qui nihil sum, persisto.Nee me ad diuumThomam affectio portat, nisi quatenus ita sentio: quippe sicut Deus, ita & Sancti eius non indigent nostro mendacio, ut pro ijs dolos loquamur: sed neque in ijs me aliqua portat elatio, sed dolor magnus, quo uror eκ scandalo pusillorum, & desiderium ingens s mandi infirmos in fide, quibus ad firmiter credendum adiutorio maximo est philosophorii, Aristotelis vero in primis, testimoniu:quemis admodum ecoma titubant quidam imbecilles, si ea quae fidei sunt, in dubiu verti apud viros praeclaros forte audiuerint.& naec de primo.
Quantum vero attinet ad secundum,Aristotelis teXtus tres , dc cMteXtum unicum citabo, quibus secundi opinates innitutur. Et primus quide in prooemio est primi de Anima, ubi tex. co. II.& 13. sic in se ma loquitur.Dubitationem autem habent & passiones animae,utrum sint omnes communis Sc halentis, an aliqua etiam animae propria ip-vus . Hoc enim accipere quidem neccssarium est , non autem leue. Videtur autem plurimorum quidem nullum sne corpore pati, neque facere, ut irasci, considere, desiderare, & omnino sentirer maxime aute asiimilatur proprio intelligere. Si autem &hoc phantas aquae dam, aut non sine phantasia, non cotinget urique neque hoc sine compore . Siquidem igitur est aliquid animae operum aut passion in proprium, continget utique ipsam separari: si vero nullum est proprium ipsius, non utique separabilis. H. aec Aristoteles, qui ijs quidem verbis sane intellectis ad probandam, aut etiam improbanaam animi nostri immortalitatem, nindamenta iecit. Vbi etiam illud in primis aduertendum est, quod tres conditionales ediderit. Prima. Si intelligore est phantas a quaedam, aut non sine phantasia, no erit hoc sine compore'. Secunda. Si est aliquid animae operum aut passionum propitu, continget utique ipsam separari.Tertia. Si vero nullum est ipsius pro
prium s scilicet opus, vel passio non utique separabilis, set te, est .
46쪽
Aduertendum secundo est, quosdam de Scotistas, ct alios dum clarissim et veritati Thomae obviare conantur,in fauorem infidelitatis loqui , & dicere, quod tripliciter operatio quaevis dicitur animae Propria , aut communis animae S. corpori, scilicet organice, obiective, ScPartialiter. Et organice quidem coinniunem dicunt eam,quae elicitur quidem a corpore, non tamen toto, verum ab aliqua parte corporis Perfecta per aliquam animae Partem IV,tellativam, eo modo quo ab
oculo elicitur vilio , in quo potentiam visivam residere liquet. Deinde vero, ut aiunt, dicitur secudo operatio communis obiective, illa videlicet, cuius elicitiuum principium est anima sola quidem ue verum absque obiecto corporeo exerceri nequit, uti est nostra intellectio in statu vis r quae phantasmata necessario, non quasi organa, sed quasi obiecta eκquirit. Tandem vero comunis dicitur operatio partialiter, negative tamen, ut si qua a toto composito primo producitur: ita videlicet quod anima nulli certe parti corroris esset ratio elicitiua aut productiva eiusmodi operationis, ut accidebat in comuni primo modo r nec ipsa etiam anima se sola eam eliceret , ut dicebatur de communi modo secundo, sed esset ratio operandi toti composito primorsicut si dicamus, animam se volutantis aut ruetis ab alto, esse tali co
pori rationem 'uod moueatur ad inia. Similiter quoUe, secundum istos, per oppontum dicitur opus animae propriu tripliciter, aut quia non est per corpus Veluti per organum: aut quia per illud nὁn sit ta- quam per obierim: aut quia non est per corpus totum tamquam per partem alicuius compositis quod primo operetur. Tertio quoque aduertendum est, quod ipia praedictorum diuisio est mala , & a diabolo excogitata ad obnubilandum verae philosophiae, & christian. ae pietatis doctrinam . QSod equidem eX ijs liq t. Nam tertium in ordine membrum esto in natura constare possit, tamen a primo uti pie
non differt, nisi ea ratione, quod illud quod in membro primo facit
pars corporis, hoc in membro tertio corpus totum efficit, non autem corporis pars certa, determinata, ac signata. Patet vero in tertio de Anima teXtu. commen. q. S I. ab operatione intellectus organum excludi, quia corpus est, non autem quia corporis pars, aut corpus
totum est: quippe eX utroq; aeque sequitur, quod intellectus aut qualis, aut calidus, aut cede frigidus si, seu corporis totius seu partis alicuius actus sit: imo hoc magis inferri dixeris, si totius corporis, ut a parte organica praescindit actus sit: quod scilicet organum iam sit tali corpore immaterialius, ut pote quod species rerum sine materia ex cipiat . Tertium ergo istud membrum, quantum ad praesentem institutionem pertinet, contra primum distingui nec debet, nec potest.
Et praeterea cum anima rationalis non operetur nisi Per potentias, ut
47쪽
P.λε ILVE s TR PRI 1 R. n unc suppono: omnis autem potentia animae,ut indum ue pate auth abet organum , aut si Parte est antellectiva: omnes enim potentiae sensitiuae & vegetatiuae nabent organum corporale apud omnes cum medicos, in pnilosophos: consequenter aute omnis passio vel OPeratio communis animae & corpori per parte corporis, idest organum sit oportet, nisi dicatur ipsum tangere e se operationem, quae Per i tum corpus sit, ea ratione quod organum tactus per corpus omne dia Iatetur:tamen patens est , quod nuinquam homo toto corpore tangitiimo corporis partes aliqumunt, in quibus nequaquam existit anima secundum rationem tactus, verum secundum Potentias vegetatiuas dumtaxat, cuiusmodi sunt dentes Sc ungues, ac caro tactus organum
Protegens. Non est ergo illa diuisio philosophica, sed diabolica, idest diabolic malignitati accomoda. Aduertendia est quarto, quod Ariastoteles in prima conditionali, quicquid de reliquis dicatur , non loquitur assertiue, aut deterininando veritatem : sed inquisitiue S disputatiue potius volens ostendere difficultatem accipiendi de anima veritatem, sicut etiam facit in multis, quae post ista verba dicit: unde illa verba quae post hac sequuntur, scilicet, intelligere, Samare, Sodi, re non sunt animae passiones, Teimst. eNponens dicit, quod Arist. ibi assimilaturma s dubitant quam docenti: nondum enim destruXerat opinionem ilicentium non differre intellectum S sensum . Et ita etiam in proposito, cum necdum eiusmodi opinionem euertisset, dictas conditionues argumentando Profert, volens per primam ostendere, quod de passionibus animς acciperemotione difficile sit, quippe etiam illa quae videntur maxime propria animae, ut intelligere, via dentur esse coniuncti: cum intelligere sit aut phantasia quaedam,idensensus, aut non sine phantasia: unde etiam in hoc S. Tho. introducae stytelem quasi argumentantem, concludens in f ne,ac dicens . Et in hoc erit dilucultas huius quastionis: quia scilicet omnes passiones animae secundum apparentiam videntur esse coniuncti . haec S. Tho qui etiam dicit, quod per duas sequentes conditionales os edit neces
hiatem dictae quaestionis, scili cet, an omnes anima Passiones coniuncti sunt,necne. Quia tamen argum etando Arist.aliquo modo veru dicit, non autem omnino, sed Plenam determinationem reseruat ad ii
brum tertium: ideo diuus Tho.eius determinatione quasi praeuenius, dicit hoc ex parte verum , dc salsum similiter ex parte , Intelligeroe enim est animae propriu,idest sine corporeo organo,& risi propriunt, idemine obiecto corporeo, adducens Aristotelem dicentem, quod phantasmata se habent ad intella tum sicut coibres ad visum, qui scilicet ad visum se habent ut obiecta, non autem ut organa,vel instr
ruenta , ut soluendo et . Secundus autem textus est in tertio de Anima
48쪽
Anima a tex. m. II.usq; ad teκ.com. 2 o. via Arist. Ioques de intellectu agente, sic dicit .. oniam autem sicut in omni natura est aliquid, hoc quidem materia unicuique generi hoc autem est potentia omnia illa) alterum autem causa es factivum, quod in faciendo omnia , ut ars ad materiam sustinuit, necesse est in anima has esse differentias. Et est intellectus hic quidem talis in omnia fieri, ille vero in omnia facere, sicut habitus quidam, & sicut lumen : quodam enim nab- 'do & lumen facit potentia existentes coloresH. Et hic intellectus separabilis tk imeassibilis Sc immiκtus, substatia actu ens: semper enim
nonorabilius est agens patiente, & principium materia. Idem auteest secundum actum scientia rei: quae vero secundum potentiam tem-Pore prio in uno est; omnino autem neque tempore: Sed non aliqua-
do quidem intelligit, aliquando autem non intelligit. Separans autem est solum in hoc quod vere est, Sc hoc solum immortale dc pe Petuum. Non reminiscimur autem, quia hoc quidem impassibilet Passivus vero intellectus corruptibilis, de sine hoc nihil intelligit antiania . haec Aristoteles. Quem equidem textum diuus Thomas diuidit Per particulas quinque, tutata ea quae signauimus, in quarum ,rima dicit Aristotelem probare, quod in anima sit intellemis agens , quia in omni natura, quae est quandoque in actu, quando γe in Potentia, idest, quae operatur quandoque in actu, dc quandoque in potentia , Principium activum Spassivum sit oportet, oc consequenter ista ense oportet in anima: quod, ut i dem innuit, intelligere oportet aliter quam in alijs naturis, quae non agunt, sed aguntur: in ijs enim agens extrinsecum esse Potest, non in anima: quia uota esset arbitrio libera, nec a natura sufficienter in suo gradu instituta. In secunda vero partiacula , quae incipit ibi. Et hie intellectus separabilis; ponuntur quat-ritor conditiones intellectus agentis, scilicet esse separabilem, ainpansibilem , immixtum scilicet eX corporibu , vel immixtum organo dc
in his tribus conuenit cum possibili) dc in actu secundum substantia, in quo differt a possibili, qui secundum suam substantiam est in potentia: uod intellige, quia intellectus agens secundu suam substantiam vel essentiam est actus non ordinatus ad alium actum quo perficiatur; secus de possibili. Et hoc probat, quia agens agit inquantum est actu, unde est nobilius pasta. In tertia aute, quae incipit ibi: Idem autum est secundum actum scientia ret,incipit loqui de intellectum actu, dicens quod est idem rei intellectae, dc quod in eo potentia ad scientiam est prior actu, det quod non quandoque intelligit, de quandoque non, cum sit in ipso intelligere, per quod dissere a possibili, dc habituali.
In quarta autem, quae incipit ibi. Separatus aute, loquitur de tota
Parte intellectiva, quae sepai ta est ex hoc qd sine organo operatur.
49쪽
quod non potest dici solum de possibili, vel solum de agete, di est itilud quod dixerat in secudo, quod hoc genus animae separatur ab alijs sicut perpetuum a corruptibili. In quinta autem, quae incipit ibi: Noreminiscimur autem , excludit obiectionem, ne scilicet quis credat, uod in anima, si manet post mortem, sit rem reminascentia eo mo-o quo nunc: quod falsum est, quia pars manens est impassibilis,
ideo in ea non sunt passiones, ut sunt amor, odium, & reminiscentia, ct huiusmodi, quae eκ aliqua passione corporali cocingunt: passivus vero intellemis, idest, pars animae, quae no est sine dictis passionibus, est corruptibilis: pertinet enim ad partem sensitivam,quae dicitur intelle ctus, & rationalis participative. i. Ethi.& sine hoc intellectu nihil intelligit anima. Haec est sententia dc mens diui Thome in sua expositione. Circa istum autem textum, quidam dicunt multa proliXe,& perpl ira nihil ad nomini institutum attinentia: unde eorum doctrinam obiter recitabo. Sic autem habent. Nam primo multum laborant in declarando quonam modo in particula prima, natura, s matur e & tande inserunt, quod ex ratione Arish non habetur, quod
in anima sit agens & patiens diuersis potetijs: sed solum quod hς differentiae sunt an anima sicut in omni natura r per quod volunt isti habere, quod feci dum Arist. intellectus Uens sit substantia separata,vi Possint perpetuitate, qua Arist. ascripsit intellectui, attribuere ipsi intellectui agentir consequenter vero negare a possibili,& wnsequenter ab anima nostra. V ellem autem quemadmodum dc aequum est,
isti ita secure somniantes, dc sine probatione imponentes Aristoteli, quod intellectus agens sit substantia separata, responderent ad ratione diui Thomae praeceptoris sui, qui secundo contra Genti. cap. 78. alias. 7. probat hoc esse falsum in haec verba: inita vero plures crediderunt intellectum agentem esse intelligentiam separatam , fuisse de mente Aristotelis,ostendendum ex verbis eius, quod ipse hoc non
sensit. Dicit enim primo, quod sicut in omni natura est aliquid quasi materia in unoquoque genere, & hoc est in potentia ad omnia, quae sunt illius generis: & altera causa est quasi em ciens, quod facit omnia qu. ae sunt illius generis, sicut se habet ars ad materia ; necesse est & in anima esse lias disseretias, & huiusmodi quide, scilicet quod in anima est sicut ma eria intellectus possibili in quo sunt omnia intelligibilia: ille vero qui in anima est sicut emciens caiisa, est intellectus, in quo est omnia facere, scilicet intelligibilia in actu, id est intellectus agens, qui est sicut habitus, ct non sicut potetia. ualiter autedixerit intellectum agentem habitum , exponit subiungens quod est sicut Iumen: quodam enim modo lumen facit potentia colores esse actu colores,inquantum scilicet facit is yisibiles actu: hoc aute circa intelis
50쪽
intelligibilia attribuitur intelleui agenti. Ex his autem manifeste habetur, quod intellectus agens non lit subsilantia separata, sed magis aliquid animae. presse euina dicit, quod intellectus possibilis S ages
sunt differentiae animae, Sc quod sent in anima: neutra ergo earum est substantia separitia . Adhuc ratio etias hoc idem ostenvit. In omni materia,in qua inuenitur Potentia, Sc actus, est aliquid quasi materia;
quod est in poteria ad ea quet sunt illius sesteris, ct aliquid quasi ages,
quod reducit potentiam in actum, sicut in artificialibus est ars & materia r sed anima intellectiva est quaedai h natura, in qua inuenitur Potentia dc actus, cum quandoque sit achii intelligens, ek quandoque in Potentia.est igitur in natura anim e intellectius aliquid qu si materia, . quod est in potentia ad omnia iiitelligibilia , quod dicitur intelleinis possibilis; α aliquid quasi causa euiciens, quod facit omnia in actu, & dicitur intellectus agens: uterque igitur intellectus secudum demonstrationem . st.est in natura animae,& non aliquod separatu secundu esia a corpore,cuius anima est actus. Amplius Arist. dicit, quod intellectus agens est sicut habitus, quod est lumen: habitus autem non signatur ut aliquid per se eκistens, sed alicuius habentis non est igitur intellectus a3ens aliqua substantia separatim per se existes, sed eiu aliquid animae humanae . Non autem intelliguur litter Arist. ut habitus dicatur esse essectus intellectus agentis, sed ut sit sensus: Intellectiri agens facit hominem intelligere omnia, quod est sicut habitus ..haec enim est diffinitio habitus sui Commen. Averrois ibidem dicit quod habens habitum intelligat pre ipsum,quod est sibi proprium eκ se, &qim do voluerit, ab ue hoc quod indigeat in eo aliquo extrinsecor expresse enim assimilat habitui non ipsum factum, sed intellectu quo est omnia sacere. Nec tamen intellisendu est. quod i Mellectus agessit habitus per modum quo habitus est in secuda specie qualitatis, secundum quod quidam dixerunt intellectum ageptein esse habitum principiorum.: quia habitus ille principiorum est acceptus a sensibilibus ut probat Arist. a. Posteriorii) S sic oportet qUod sit essemis in tellectus agentis, cuius est phantasmata, quq sunt intellecta in potetia. facere intellecta in actu : sed accipitur habitus secundu quod diuiditur contra priuationem,& potentiam, sicut omnis forma dc amas potest dici nal us.: & hoc apparet, quia dicit hoc modo intellectit agenae esse habitu, sicut lumen habitus est. Deinde subiungit, quoa hici ntellectus, scilicet ahens, est separatus,& immixtus, & impassibilis,de substantia actu est rhorum alitem quamior, quae attribuit intelle'ui agenti,duo supra expresse de intellectu possibili dixerat, scilicet quod sit immixtus,& quod sit separatus: tertiit, scilicet quod sit impassibilis.
sub distinctione dixerat.Ostendit enim primo, quod non est pacibilis D sicut