장음표시 사용
101쪽
petimus inter eos, qui liberi sunt, h6K pol est imperari a voluntate, quia alioqui supponeret actum imperij, qui e I iam liber est, ac proinde non esset pruemus inter eos, qui liberi sunt. Idem Gco de ipso imperio Non enim imp ratur a priori imperio, quia daretur progressius in infinitum. Posterior quaesti6,an scilicet praeter
imperium voluntatis, requiratur e ,
iam imperium intellectus, dissicilior est. Scotus putat sussicere voliintatis imperium. Thomistae requirunt aliud imperium intelleiaus, quod exprimiatur hac voce, Fac hoc. Vt res Clare imtelligatur, notandum ell, duplex esses imperium i Vnum, quo quis imperae aliis; quo pacto Rex imperat subditis: 'Alterum, quo quis imperat sibi , quo- pacto quilibet homo dicitur sibi im- perare,quando ex imperio sitae voluntatis aliquid facit. Hoc posterius, do quo agimus,debet explicari per prius. Igitur in priori imperio, tres pers na spectandae sunt,nimirum Rex,constiliarius obditi. His correspondent in posteriori
102쪽
posteriori imperio, voluntas , intelle-oxm, diae potenti. Voluntas habet se initar Regis, cum sit Domina aliarum potentiarum. Intelle gus est quasi consiliarius,qui proponi t & suadet Volum rati, quid faciendum, quid omittendum sit. Aliae potentiae habent se per
modum subditorum. Cum ergo quaeritur, an praeter Voluntatis imperium, requiratur etiam imperium intellectus,perinde est,ac si quaeras,an praeter imperium Regis,requiratur etiam imperium consiliarii λFacilis respontis est. Non requiritur selute, d tamen dari potest,desaepe expedit dari. Quod sic ostendo. Rex potest imperare suo costiario in hunc modum , Si, audito & approbato tuo
consilio , animaduertes me remissiore esse in executione apud subditos, dotibi p0testatem,&simul mando, ut me moneas, excites, & impellas ad Urgendam essicaciter executionem. Sin per 'me satis ero promptus, no opus est ista monitione. Igitur,si Rex,audito com suo, essicaciter imperat subditis ex
103쪽
o C A p v T III. cultorium, sufficit imperium Regis : si non ossicaciter imperat, adhibendum , est imperium consiliarii,qui ipsum encitet & impellat, non quidem propria authoritate,quod non potest; sed pes
tim authoritate ab ipso Rege accepta, partim rationibus,quibus persuadeat, urgendam esse executionem
6 Simile est: de voluntate, Intellema & aliis potentiis. Nam quando volu tas, audito consilio& iudicio intellectus, eligit media ad alique finem obtinendum; si essicaciter illa eligit, sta
lectui, ut ipse eam incitet & impellat ad Urgendam executionem. QuodH-cit intellectus , hoc aut simili modo e hoc,urge executione quid eo es λ erit Eretua, feceris;noli neg ere occasionem. 7 Hinc soquitur primo, aliter intellectum, aliter voluntate imperare. Voluntas propria authoritate imperat , nec tantum aliis potentiis , sed etiam intellectuid sibi ipsi. Intellectus neC propria
imperio intellectus: si inefficaciter, Urget executionem, sed imperat ini
104쪽
DE LIBERO ARBIT. 72 propria authoritate imperat, nec Ommnibus imperat, quibus voluntas,sed soli voluntari, Vc urgeat eXecutionem. Rursam, voluntatis i mpertu consistit in Cilicac1 volitione;intellect' imperiuin quodam i mpulsu,suasione,hortatu. Secundo sequitur, imperium intellectus dupliciter spectari posse. I. quatenus est actus a voluntate imperatus;
α si c supp onit imperium, seu acti uum
Vsam voluntatis. Nam ab illo debet
imperari. a. quatenus habet rationem imperii, respectu voluntatis; & sic praecedit imperium seu activum Vssem voluntatis , respectu aliarum potentiaria.
Vnde etiam patet, duplex i mperium voluntatis distingui posse. Vnum, quo imperat intellectui , ut ipse imperet Scinstiget voluntatem, si remissa sit. Altiterum, quo imperat aliis potentiis, Ut CXecutionem praestent. Inter illa duo intercedit imperium intellectus. Tertio sequitur, imperiit intellectus 9 non esse simpliciter necessariu . Nasicut voluntas potest applicare intelle-
105쪽
intellectus , ita potest applicare alia
potentias ad executionem, sine praeriuio imperio intellectus. Q Ua reS, in quo casu maxime necessarium sit iniri perium intellectusZseu,in quo Casa iluntas maxime indigeat imperio intellectus3 Respondeo Tunc maxime indiget,qWando eligit aliqua media,quagu si quidem placent,sed tamen habent
annexas aliquas dissicultates, quae re tardant ipsam ab urgenda executione. Tunc enim utile est,si intellectus h re tur 'uluntatem, & Variis modis cmnetur persi1adere, ut alacriter pergas dexecutionem, nec Ob ullam mole
stiam patiatur se impediri. Quando autem eligit talia media,quae & plac ipsi, & in quibus non e peritur dis
cultatem,tunc sponte Urget e ecuti nem, nec indiget monitione aut im perio intellectus. Hinc sequitur, viro bonos, qui amant Virtutem, maXii indige. e hoc imperio, quia res dissici les aggrediuntur: impios oro, quia ., mant voluptates, non egere,quia sp0' te amplectantur ea, quae carni grata
106쪽
implex spectari potest bonitas in a
ctu voluntatis elicito: Vna naturalis3 altera moralis, ut notat D Thomas quaest. 18. artic. &SCotus in a. d. o.
quaest. I. De morali hic agimus, &tria potissimum explicanda sunt. Primo, quid sit bonitas & malitia moralis, quae inin actu voluntatis elicito. Secundo, nde sumen sit haec bonitas & mali- tia. Tertio, quomodo haec bonitas dc malitia, quae est in actu voluntatis, differat a bonitate & malitia , quae est ii obiecto. Nam non solum actus volum alis est inor liter bonus aut malus, sed etiam obiectum, circa quod Versatur,qst moraliter honestum aut turpe Prima Conclusio. Bonitas moralis, 2 quae est in actu voluntatis Elicito, con- sistit in integritate , seu aggregati Onz
orum omnium, quae conueniunt M
107쪽
ctui secti dum rectam rationem, Ut desinit Scotus loco citato. Hoc sensu dixit D. Thomas quaest. i8. art. I. bonit tem actus nihil aliud esse, quam plenitudinem essendi i m actus , quam nos vocamus integritatem , seu aggregam
runtur in actu: Malitia moralis consistit in desecta, priuatione , seu CarCntia illi us integritatis. Nam si aliq uid desit actui ex iis , quae secundum rectam rationem deberent illi conuenire , iam actus moraliter malus est. Si nihil desidbonus est. Hoc sensu dixitDiuus Dionysius, capite quarto, dei diuinis nomianibus, bonum esse ex integra causa;malum ex quouis defectu. Secunda Conclusio. Bonitas 5c malitia moralis, quae est in actu volum ratis, sumi potest ex triplici capite. I. Ex obiecto. 2. Ex Circumstantiis: 3 Ex fine extrinseco. Ita Diuus Thomas quaestione decima octaua , articulo quarto , & Scotus loco citato. Ratio est , quia bonitas consistit in aggregatione eorum omnium , quae qui runtur
108쪽
runtur in actu secundum rectam rationem, ut iam dictum est: At recta ratio dictat, actum debere vel ari circa ho- nestum obiectum, cum honestis circumstantiis, & propterhonestum finem. Si vel in omnibus , vel in aliquo illorum sit defectus,non erit actus moraliter bonus, sed malus. Hinc solet di- stingui triplex bonitas in actu. Prima ex obiecto. Altera ex circumstantiis. Tertia ex tae extrinseco.
Tertia Conclusio. Bonitas&m litia moralis, quae est in actu voluntatis elicito, solet duplici nomine appellari. I. Bonitas & malitia actualis, quia scilicet reperitur in ipso actu. i. Bonitas & malitia formalis, quia actus ab ea formaliter dicitur bonus aut malus. Haec bonitas & malitia actualis seu formalis , quae est in actu, distinguitur a bonitate & malitia obiectiua , quae est in obiecto. Primo , quia bonitas obiectiva consistit in eo , ut obiectum sit
109쪽
4 C A p v T III. res aliqua honesta, & secudum rectan
rationem amabilis. Bonitas actualis in eo , Ut actuS versetur circa obiectu honestum,&secundum rectam rationem amabile. Secundo, bonitas obiectiva est prior bonitate actuali. Nam ideo a ctus bonus est , quia versatur circa obreiectum bonum.
Hinde aditus imperati sumant suam bonitatem smaliatiam.
T Oquor de illis actibus imperatis , qui non sunt eliciti a vol untate, se ab aliis potentiis: & vocari solent actus
cXteriores, vidistinguantur ab elicitis, qui dicuntur interiores.Possunt autem dupliciter spectari. 1. Quatenus appetuntur & imperantur a Voluntate , & sic habent se,ut 0biecta. 2. Q Tatenus exercentur a sui' potentiis , oc sic ha-.bent se. ut actus. Exemplo rem deci
110쪽
a. spectari , quatenus appetitur & imperatur a volutate dii dc sic est obiectum voluntatis. a. 'QUatenus eXercetur ab homine per potentiam executivam, α sic est actus potentiae eLecuti u Priori modo spectatur, cum dico, trus vult occidere hominem: posterior cum dic', Petrus occidit hominem. Hoc
Prima conclusio. si actus exterior spectetur priori modo , quatenus est obiectum actus interioris, sic est bonus vel malus obiective. Vel enim appeti potest secudum rectam rationem l
ues non potest. si potest, bonus est ; si
hon potest, malus est. Porro haec bonitas aut malitia conuenit actui ext riori per se, ut est prior actu interiori 'Nam privi est, obiectum csse bonuri vel malum, quam actum internum, quo illud obiectum appetitur, ellebo num vel malum. Secunda Conclusio. si actus exte- , flor spectetur posteriori modo, quatς- renus actua est , dc versatur in cXec