Tractatus scholasticus De libero arbitrio. Authore R.P. Martino Becano Societatis Iesu, S.S. theologiae doctore et professore ordinario

41쪽

lectus non est radix libertatis. Minor patet,quia si intellectus esset vera causa vel esset causa libertatis quoad actum primum, vel quoad actum secundum. Neutrum dici potest. Non prius,quia libertas voluntatis quoad actum primum , non est aliud, quam ipsa voluimias libera, ad quam physice producem dam non concurrit intellectus, ut per se constat. Nec posterius, quia libertas quoad actum secundum non est aliud. quam ipsa actio a voluntate libere pro dens, nempe ipsa volitio seu electio: sed ad hanc actionem physice elicien-- dam non concurrit intellectus, tanquacausa, ut sequenti quaestione probabo, sed solum tanquam conditio , quam tenus scilicet voluntas non ageret, nisi obiectum illi ab intellectu repraesenta'

retur.

ἔ Probatur a. quia prima & praecipua libertas voluntatis eth quoad exercitium, quam necessario supponii li bertas quoad specificationem: sed ad liberi tem quoad exercitium non semperr quiritur indifferentia intellectus: ergo

42쪽

indisserentia intellectus non est radix libertatis in voluntate. Minor patet , quia volun tas libere appetit beatitudinem in communi, quoad exercitium , potest enim suspendere actum, si velit: Et tamen intellectus circa beatitudinem in communi non est indifluxens: Ergo, C. Ad argumentum, quod superius in v contrarium allatum est, facile respondetur , quia illa varietas seu indisserentia intellectus in iudicando , non potest ullo modo esse causa liberi tis , ut iam ostensum est, sed tantum nitio, sine qua voluntas non pos

selliberc emrcere omnes si1OS actUS. Ad i. confirmationem dico volun- Ttatem ideo esse liberam, quia Deus eam liberam socii , & appetitum brutorum non esse liberum, quia Deus liberum non fecit. Quod autem voluntas

nostra vocetur appetitus rationalis,

hoc ideo est, quia sequitur dictamen

rationis : sicut appetitus brutorum dicitur irrationalis , quia non sequitur rationem, sed sensum.

43쪽

si potentia cognoscens esset indete minata, & proponeret Varia obtesta, voluntas non posset Unum ex multi libeὰ oligere, quod concedimus; quia hoc nihil aliud est,quam illam indςte

minationem potentiae cognoscentis ςsse conditionem ,, sine qua voluntas non operaretur hoc modo.

V. QVAESTIO

e n voluntas in usua liberitatis dependeat ab intellectu, sab eo in alteram partem δε-

terminetur ra Vo hic quaeruntur. i. An. Volunt in si1is liberis actionibus depende-pt ab intellectu 3 α. Anab intellectu i alteram partem determinetur)Vtrum que assirmant Thomista: hoc sensu Primo , quod voluntas in agendo dem pendeat a prachicoiudicio intellectusis

44쪽

soli , quod voluntas non possit aliquid ri ιο ppetere, nisi intellectus practice iudi-c et appetendum esse. Secundo, quod oluntas non solum dependeat, sed et iam determinetur ἁ practico iudicio intellectus, seu, quod voluntas, posito practico iudicio intellectus , determinetur ad sequendum illud iudicium I praesertim si sit ultimum, quod expri

mi solet his verbis :; Hocnunc, omnibul sideratis. et endum autfaciendum est. Seotus, Henricus & alii . coni senti unt Ego paucis resoluam. si tPrima Conclusio.Voluntas in oriri t. actione, siue libera, siuenecessaria sit semperpendet ab intellectu : non ta inta semper a practico udicio intellectus. Priorpars patet, quia voluntas n5

potest aliquid velle, nisi ab intellectu irroponatire illi si1b ration. boni Ergo

semper pendet ab intellectae Hoc sensu dicuntPhilosephi: Voluntatem no, festim incognitum. Ec Vihilesse viaisum. η prius cognitum. Et Poeta ait; Ignoti nuncupi o: Posterior probatur, quia ut voluntas appetat aliquod obiectum,

45쪽

non semper necesse est, ut intellectus practice iudicet appetendum esse, secialiquando sufficit, si apprehendat illud

sub ratione boni. Quod maxime locum habet in repentinis motibus Voriuntatis , qui fiunt sine praeuia deliberatione , quos aliqui vocant motuβprimo prialios, Nam ad illos elicien dos non opus est iudicio practico, sed sussicit limplex apprehensio alicuius boni , ut docet quotidiana CXpe rientia. Potest etiam habere locum in actu deliberato; ut qMyndo occur runt duo bona , ex quihI alterum eligendum est , & intellectus spec latiue iudicat alterum essς turpe, aluterum honestum , ac doinde practi Ce iudicat ., honestum turpi praetarendum esse. Tunc enim potest voluntas pro sua libertato digere bo num turpe I relicto honesto , quan tumuis intellectus iudicet, honestum practice praeferendum esse. Huc spe ctat illud Medear apud Ovidium; Video meliora proboque, deteriora sequor Et habemus clarum exemplum in ijs, qui contra conscientiam aliquid

46쪽

LIA ERO AR air vticiunt , quod sciunt esse prohibitumae nullo modo faciendum. Nam in illis voluntas non pendet a practico i dicio intellectus,sed illud resipuit. Secunda Conclusio. Voluntas in s si1is liberis actionibus on necessario determinatur a practico iudicio intellectus , siue quoad exercitium , sius quoad speciem actus. Probatur, quia posito praetico iudicio intellectus, adhuc manet libera quoad exercitium actus. Quamuis enim recta ratio iudi cet, hoc aut illud eligendum esse, potest tamen voluntas suspendere actum lcnon eligere,quod intellectus iudicat in praxi eligendum esse. Imo potest ,

contrarium eligere, ut iam ostensum est. Et confirmaturit .Quia hoc est dis crimen inter potentias naturales & liberas, quod naturales,positis omnibus ad agen requisitis, necessario determinentur ad agendum, ita ut non poς sint non agere. Liberae autenon detemminentur, sed possint agere & non age At voluntas est potentia libera,ri omnes concedunt : Ergo positis i

47쪽

omnibus ad agendum requisitis qui rum unum est apprehensio. vel iudicium intellectus) potest agere & non, gere. a. Qu- si voluntas necessario determinatur a iudicio intellectus , s quitur primo , voluntatem non possecligere minus bonum , relicto maiori . quia intellectus semper iudicat s nisi serte erret maius bonum minori pra ponendum esse: at hoc est contra eX- perientiam . quia sepe eligimus minuisonum a. Sequitur , Voluntatem eX duobus bonis aequalibus neutrum pos si eligere, quia rectum i udicium ratio nis neutrum alteri praeponit. Prima obiectio. Voluntas non potest aliquid velle,sine iudicio intellect': ergo si iudicium est indeterminatum,.Nipsa voluntas erit indete minata , si iudicium determinatu iri, & ipsa erit determinata : sed ultimum iudicium praeti inest omnino determinatum: Ergo volutas necessario eliget id,qu0dvltimum iudicium determinat esse ollagendum. Respondeo. Negatur prima Consequentia ; quia in eo consistit bertas

48쪽

sertas voluntatis, ut posito determinato iudicio intellectus, & omnibus aliis ad agendHm requisitis, ipsa adhuc maneat in determinata dc libera. Dices;Vnde ergo tandem determinatur Respondeo. Aseipsa. At aliae causa inquies,quq ex se indeterminatae sunt, non determinant seipsas, ut patet in

ductione. Nam sel, qui ex se indis

iens est ad producendum equum aut . leonem, non determinat seipsum adulterutrum producendum, sed neces Ie est, Vt Concurrat causa particularis , a qua determinetur. Similiter intellectus, qui ex se indifferens est ad hoc aut illud intelligendum , non potest hoc aut illud determinath intelligere , nisi per speciem intelligi bilem , quae hoς aut illud in particulari repraesentet, determinetur. Ergo idem est de voluntate. Respondeo. Causa ericiens duobus modis potest esse indete minata l. quoad exercitium. o. quoad specificationem. Illa dicitur indete minata quoad exercitium, quae est in disserens ad agendum aut non agen

D dum

49쪽

nem, quae est indifferens ad varios effectus producendos. Priori modo, sol e cause liberat dicuntur indeterminatae, quia positis omnibus ad agendum requisitis, adhuς manent iniuL ferentes, & possunt agere & non ag re. Neq; necesse est,ut huiusmodi causae . ab aliquo determinentur, quia s ipsias active determinat. Posteriori mo Go,ta causς liberae,qua naturales dicu-tur inde terminat*quiapossuntorios specie effectus Droducere ; quo pacto

voluntas potest exercere actu turpem&honestucintellectus potest formare conceptu substantiae dc accidentis ; sol potest producereleone&equv. H iusmodi ergo cauta, cum sint ex se indifferentes ad varios effectus,non pos sunt certum aliquem effectum producere, nisi ab aliquo determinentur: suo illa determinatio fiat in genero causae formalis extrinsecae, quo pacto

determinatur voluntas ad honestum

actum , si proponatur illi obiectum honestum , siue in genere cauta es

50쪽

DELIAE RO A Ra i T. s ientis , quo pacto determinatur sol,leone , ad producendu leone , siue in viroque genere, quo pacto determinatur intellect' per specie intelligibiloleonas,ad formanduconceptu deleo-

ne. Exhis patet lutio ad obiectione. Secunda obiectio. Voluntas snunquam agit contra ultimum rudicium practicum intellectus: ergo necesserio sequitus vltimum iudicium practicum. Respondeo. Antecedens distinguendum est. Potest e- tum dupliciter intelligi. i. de ultimo iudicio intellectus, quod praecedit e- 4lechionem voluntatis ue & sic falsum est, ut ex dictis patet, quia voluntas, pissi ' quocunque iudicio intello ius antecedente, adhuc manet libera in eligendo tum quoad exerci- rivis actus, tum quoad specificationem.potest enim eligere & non eligere, sicuti vult;& similater potest e duobus,hoc eligere vel oppositu. a. potest intelligi de ultimo iudicio intellectus, quod sequitur electione voluntatis,dclic verum est antecedens, sed negatur