장음표시 사용
61쪽
Q. Licetne agere, vel non vera cum conscientia dubia de malitia actionis, vel omissionis 'II. Minime: sive dubium sit juris , sive saeti; nam qui agit cum dubio , exponit se periculo peccandi; qui autem exponit se periculo peccandi, re-vcra peccat juxta illud Ecel. 3. : Qui amaι periculum Aeribit in illo. Item
lenemur nos agere ex Conscientia ni taliter certa de honestale aclionis; aliter agendo peccamus: uti constat ex epist. ad Bom. I. en p. 24. ns ,
quod non est eae side hoe est ex morali certitudine, quod lieitum sit) peccatum est. Qui autem cum dubio agit, have moralem certitudinem non habet. Denique agens cum dubio, videtur interprolative velle malitiam actio. uis, quam cum dubio ponit; nam vult quod agit exaequali voluntatis inelinatious, sive illud sit licitum, sive illicitum. Mazgolin, Antoino, S lampb. . Quid si dubium siι mere speculativum' R. Si in praxi supervenit aliqua nova ratio. seu circumstantia, qua dubium speculativum tollatur, et haheatur moralis certitudo de honestate n-etionis, lieitum est agere, quia prudenter agitur. Si vero in praxi nulla ha betur circumstantia , et gravis ratio , per quam lollatur dubium specula livum ; tunc non est licitum agere , quia ex dubio speculativo oritur etiam dubium praeticum. Hinc sit dubium, an liceat pingere die sesto; non potest quis dia festo pingera , nisi concurrat gravis ratio, et rationabilis circumstantia, V. g. necessitas, bonum commune elo. : quibus fiat, ut quod dubium erat, videatur moraliter certum, quod sibi hoc die festo liceat pingere.
. Quid si dubium siι negativum'
R. Nec etiam licitum est agere cum tali dubio, sive juris sit, sive facti; nisi prius deponatur ; et rationes sunt eaedem quae superius allatae sunt. Verum salendum est, quod dubium negativum libenter repellendum est al-que deponendum, quia est male fundatum; agens enim nullas habet ratio- uos dubitandi; vel si aliquam ha het, haee est nimis levis, et contemptibilis; ae proinde post sussicientem adhibitam diligentiam, si nullum apparent prudens motivum dubitandi, dubium suum, tamquam scrupulum jure rejicere potest, et tuto agere, uti apparet ex cap. 44. de seu leni. Excomm . collet, Cuniliati, Anio ine. O. Ouale peccatum eommittit, qui vis cum eonseientia dubia pn. Committit peecalum ejusdem speciei, et gravi latis , cujus est pecea tum , de quo ipse agens dubitat, etiam si id , quod agit, sit per se licitum. Dubilat, v. g. quis, an expuere in Leelesia sit peccatum grave contra Fidum, et fio dubitando expuit in Ecclesia; revera graviter costra fidem pee-cat , quia exponit se periculo tali peccato peccandi; et quia interpreta livo vult malitiam latis peccati. Magetolla, Anio ine. Et idem die, si quis dubitet in confuso, an id, quod agit, sit peccatum, non distinguendo, an mortale sit, vel veniale, et dubio non deposito, agit; hie enim graviter peceat, quia committit se periculo peccandi graviter.
O. Quomodo re gerere debet, qui in aliquo eas u laborat eonscientia
62쪽
R. Antequam incipiat a gero, tenetur illam deponere, secundum prudentiae leges; diligenter inquirendo veritatem juxta personae eonditionem, et rei qualitatem, recurrendo ad Deum pro lumine; viros probos, ac doctos, eonsulendo etc. Quod si post haec, adhuc dubium perseveral; si non urgeat
necessitas, abstineat ab actione, vel omissione, ne periculo exponatur errandi: Si vero urgeat necessitas, tutiori parti adhaereat, ne periculo erran randi se eommiliat. Ila D. Antoninus, Magetolla, Genet, Anioins, Stampo.
O. me eryo aziomae In dubiis ιutior pars esι eligendas esι de praece to R. Est equidem de praecepto, quando dubium prudenter deponi non potest aut per rationem aliquam , aut per aliquam juris regulam : v. g. Pro eo standum eει, pro quo δωι praesumptio ς vel in dubio tutior est condissis Possidentis etc. Nos enim, ut recte operemur, lenemur removere omno
tericulum peccandi, dum agimus. In dubio autem versantes , hoc pericuum non praecavemus , nisi tutiorem eligamus partem. Hinc Augustinus lib. I. de Baptism. cap. 3. ail: Graviter peccareι in rebus ad salutem Animae periinentibus vel eo solo, quod certis incerta proponere . Cicero etiam, etsi gentilis, lib. I. de ossic. : Bene praeci iunι, qui vetant quis Fuam vere , quod dubiaea , aequum ais, an iniquum. Praeterea Summi Pontifices saepissime hoc axioma inculcarunt, et quidem per verba imperativa: Via tutior in dubiis est eligendae Semilam debemus elisere fusio. reme Quod certius eaeistimamus tenere debemus. Quae loquendi formulae
praeceptum indicant, non verum consilium. O. Aonne huic doctrinae adversatur caput: Dominuse de secund. n.
tiis; et captii: Inquistioni tuae; de aentent. Eae mm . tibi coni si du- litandi de natore matrimonii imponitur onus reddendi debutim alteri conjugi an bona fide erissenti. Nam tutius fuisseι, abstinere ab hujusmodi readitione ob periculum fornieationis γR. Hi lex lus minime adversantur expositae doelrinae; nam coniux in istis casibus reddendo debitum , parism eligit tutiorem quia de duobus malis illud eligit, quod Ecclesiae iudieio minus videtur. Et quidem minus malum apparet in his casibus a jure propositis debilum redderct, quam denegare; redditio enim debili, si laederet, laederet tantum easti talem; at debiti denegatio laedit justitiam, ae exponit alterum conjugem periculo incontinentiae, suspicione, blasphemiarum , rixarum eae. Collet s. 78. I. At alii alia ratione ducuntur.
Q. Quando ergo Deum habet resula illa: In dubio melior est condisio
possidentis pR. Habel locum in materia Iustitiae; quando nemps quis ineipit dubitare; Bn res, quam incipit possidero bona fide, sit sua vel aliena; et adhibita
sussieienti diligentia, dubium deponere non valuit; tune enim rem PoleSt re tinere ς quia possessor non solum innititur rationibus a sequalibus , ne innititur alter, de quo dubitatur, an res sit sua; sed innititur etiam possessioni, quae asseri titulum , ae proinde jus. Possessio enim est jus insistendi in ronon prohibita possideri. Praeterea innititur praesumptioni, quae sint pro e , qui possidet; nam jure praesumitur , rem esse potius ejus apud quem pos Fideiur, quam alteriur; cum sere semper adveniat ui res, nonnisi apud do minum , custodiatur.
63쪽
O. mee allata resula: in dubio melior est conditio possidentis: rate nata materia reliquarum virtutum p R. Minime: Dani haec regula introducta est a jure humano, ad tollendas lites , pro sola materia, quam justitia respicit; et in qua agitur de meo, et tuo, et alieno, et efformari potest praesumptio; quod ille sit dominus, apud quem res ex lat. At non sic pro materia reliquarum virtutum, in qua agitur de lietio, vel illicito; quia cum rationes aequales pro utraque parte sint, et dubium efforment, non habetur alia ratio , unde sormari possit praesumptio , quae dubium tollat. Q. βι non potest dici, quod, quando leae non esι certa , 3ed dubia ,ssens yo3sidet libertatem agendi R. Minime; quia ad inculpabiliter agendum homo non potest agere id, quod vult, sed illud, quod licitum certo apparet, saltem certitudine morali.
Haee autem certitudo moralis non habetur, quando rationes aequales sunt
tam pro honestate, quam pro turpitudiue aetus, sed habetur dubium, pro quo excutiendo tenenda est regula allata: In dubio tutior pars eri eligenda. Hi ne inseras: 1. Si quis dubita , an Lex lata sueril, nec ne, tenetur illam observare , nam aliter imprudenter agit, eum se exponat periculo violandi legem ; et qui amat periculum, peribit in illo. I. Qui est certus de Lege, et dubilat num Lex propter aliquam circumstantiam obliget, tenetur legem servarct, quia in dubio standum est pro lege, quae certo apparet, et est in possessione obligandi; lex enim nou sertur , nisi ut obliget. Sic qui dubitat, an legislator sit legitimus superior, au legitime eleelus, an potestatem habeat imperandi hanc actionem, vel prohibendi, an onus impositum per Legem sit justum etc. tenetur implere legem quia in hujusmodi dubiis stat pro Lege possessio praecipiendi. Αntoine de legibus, Maetetolia, aliique. 3. Qui dubitat de justitia Legis, eam servare tenetur, quia praesumitur, legislatorem, nonnisi omnibus inspectis legem tulisse. Undo si miles dubi-iai de justitia belli, militare tenetur; si subditus dubitat de justitia vectigalis solvendi, leuetur illud solvere. 4. Qui dubilal do adimpletione Legis , legem adhue adimplere lenetur ;quia lex possidet jus suum eertum , quo non debet expoliari per adimpletionem incertam. Quare si clericus beneficiatus dubitet, an reci laverit illa
die horas canonicas, tenetur eas recitare, ut legem certo adimpleat.
5. Qui dubitat. an Legis obligatio ad venerit, vel desierit; leuetur ad legem servandam, ne exponatur periculo illam violandi. Sic qui dubitat, an perve norit ad aetatem viginti duorum annorum tenetur servare jejunium: qui dubitat die Jovis an in eopta sit media nox, tenetur abstinere a carnibus; et idem dic, qui Sabatho dubitat, an advenerit media nox, et dies Dominicus inceperit. Anto ine.
. Vuid si quis dubitaι de Voto
R. I. Si post diligentem inquisitionem non apparet probabile aliquod
Iundamentum, quod votum emiserit, nou tenetur ad volum: quia voluntaria obligatio, qualis ost obligatio voti, praesumi non debet sine ulla verisimili ratione: et dubium hujusmodi eum sit negativum, et irrationabile, tamquam scrupulus , est rejiciendum. Antoino do Relig. Disiligod by Coral
64쪽
2. Si aequalis ratio sit pro ulraquo parte , quod sei licet volum sit emissum, et quod non sit emissum; qui dubitat, tenetur servare volum , quia
aliter exponitur periculo violandi votum. 3. Qui certo recordatur vovisse , sod dubitat, an voverit cum sussicienti advertentia, an eum intentione se obbligandi, an cum plena libertate, etc. etiam tenetur ad volum, quia probato iacto, eensetur adfuisse omnia, quae requiruntur ad satium , nisi aliud certo conflet. llic tamen advertendum ,
quod si quis aliquid proposuerit, vel promiserit, et paulo post dubitat, auhabuerit in lentionem vovendi, non praesumitur Vovisse; quia, eum Bd v lum requiratur, ut sit deliberata promissio excipe lamen nisi habeat consuetudinem vovendi, quia tune praesumitur vovisseὶ si haec adsuisset, recordaretur equidem paulo post iste, qui dubitat. Anto ine ibid. , Hartoua de Conseient. dubia cap. 5. . Qui certus est de voto, et dubitat de ejus adimpletione, tenetur ad votum adimplendum, quia obligatio eerta non extinguitur per iugeriam solu
S. Qui certus est de volo, et dubital de quantitate, vel qualitate rei promissae , investigare lenplur ex circumstantiis; qualis fuerit sua intentio, et Juxta eam Servandum est volum; quia volum non obligat ultra voventis intentionem, ut nil D. Thonias A. 2. qu. ult. Brt. 4. Si de sua in lentione nihil ex circumstantiis eruatur, investigetur ex consuetudino loci, vel regionis; si ex his nee etiam appareat ejus mens, lutior lune pars est eligenda;
ila D. Thomas in 4. dist. 38., qua est. i. art. 3. ad 6. ibi: Si dubites, quomodo se in novendo ha rest, debet tutiorem viam eligere, ne se discrimini commutat. Antoine loe . eit.
R. I. Qui eum dubio, an res sit aliena, illam incipit quocumque titulo, Sive oneroso, sive gratuito possidere, ut suum satiat qui et possessor dubiae fidei antecedentis dicitur) peceat eontra Justitiam ; quia exponit se periculo possidendi, et relinendi rem alio nam, invito rationabiliter domino si vero accipiat illam ex animo restituendi eam domino si eum inveniat post diligentem inquisitionem, quam exhibere proponit, non peccat accipiendo, quia nullam domino irrogat injuriam. Anto ine do justi t. et jure cap. 5. q. 2 o.
a. Qui incipit rem possidere dubia fide, si post diligentem inquisitionem,
quam ex justitia praestare tenetur, sibi probabilius videtur res esse eliena, enetur eam simul eum fructibus restituero domino, si appareat; aliter pauperibus , quia non potest prudenter praesumi, esse suam. At si aequaliter probabile appareat, rem esse alienam, et non esse; pro medietate restitu re eam lPnetur domino, si nolus sit vel pauperibus, si ignoretur; quia paria Sunt jura possessoris, et domini, de quo dubitatur; et possessio dubia fide incepta nihil possessori consert. Idem. 3. Si res sit in manu alterius, et aliquis dubitat, an sit sua non potest illam praeripere , et si praeripit, peccat, lenetur eam restituere, et damna mpensare, quia in dubio polior erat conditio possessoris bonae fidei, ad coque et injuriam intulit. Idem. 4. Qui de re adhuc a se possossa hona fide, incipit dubilaro, utrum sit aliena qui et possessor dubiae fidei consequentis diciturin tenetur ex justitia diligentiam adhibere, pro rei verilate adquirenda, ne exponatur perieulo Cooste
65쪽
relinendi rem alienam injuste, quod si ex praemissa inquἰsitione, longe pro-
habilius appareat, rem esse alienam, tenetur illam restituere, quia proha bilitas longe major possessionem vincit,et parit certi ludinem moralem quod res sit aliena, et proinde domino restituenda. At si aeque probabile appareat, et proinde dubium sit, quod sit sua, et quod sit aliena; tune potost retinere, quia in pari caussa melior est conditio possessoris; et possessio dubium tollit. Anicine loco ei lato. Q. Possessor dubiae fidei consequentis potestne vendere, vel consumere rem . quam dubital, esse alienam R. Maxime: modo animo paratus Sit prelium restituero domino cornparenti, et vendendo rem, emptorem moneat de illo dubio, quod vitium oc- eullum reputatur: sic enim agendo, nulli injuriam inser l. Idem.
Q. Otixd si possessor dubiae fidei consequentis diligenter nerualem inquirere, et dubium desonere omittat' R. Peccat juxta materiae quantitatem ; et domino postea certe cognito
lenotur non solum rem restituere, sed etiam fructus, et damna ct illata compensare ex illo die, quo dubitare eoepit, quia ex tune coepit: esse posses.sor malae fidei, set domino injuriam intulit, omittendo veritatis inquisitionem. Imo si ex omissione illius diligentiae, amplius non potest scire, an revera res sit sua, vel aliena: lenetur eam pro ratione dubii restituere; nam
negligonii a sua injuriam intulit ei, de quo dubitatur, an sit dominus. Idem . . Quid si quis rem re nemine possessam Occupat, dubitans, an siι aliena, vel nullius 'B. Si post diligentem inquisitionem, adhuc dubium perseveral; pro medietate restituenda est; nam possessio eum dubio ea pia nihil facit meliorem possessoris conditionem; ae illius, de quo dubitatur; unde paria sunt juraeirca rem. Idem.
Q. Ouid si quis eertus de debito suo, dubilat, an illud persolveris 'R. Τenetur integrum persolvere debitum, sive debilum ex contractu ortum sit, sive ex delicto; quia debilum certum non extinguitur per solutionem incertam, cum non servetur aequalitas, et possessio, atque praesumptio stat pro debito. Idem, et Layman. de legib. cap. 2O. num. 5O.
O. Possessor sibi fidei potestne tempore inquisitionis uti re , de qua dubi αι βR. Si res est usu consumptibilis, uti non potest, nam aliter frustra diligentia adhiberetur quia quid restitueret, si dominum inveniret Si vero res non est usu consumptibilis, si potest uti tali re, dummodo paratus sit solvero domino, eum invenerit, pretium usus, deductis expensis; ita enim nullam domino injuriam insert.
O. Quid de dubio et ea malaimonium pst. I. Qui dubitat, se aliquo impedimento dirimente esse irritum, nullatenus potest matrimonium contrahere, et si contrahat, non deposito dubio per diligentem veritatis inquisitionem peccat moraliter a. contra Religknem, eui inseri injuriam, exponendo Saeramentum periculo nullitatis: R. peceat eontra justitiam, si alter eo ux sistat in bona fide quia ei infert injuriam, exponendo contractum matrimonii periculo nulli talis, et proinde laedendi rius honestatem, et decorem: 3. eontra Castitatem, exponendo mpericulo consumandi matrimonium nullum, ae proinde sornieandi. Dissiligod by Cooste
66쪽
u. Qui eum dubio da impedimento dirimente contraxit matrimonium, intra bimestre non potest pelere, Deque reddere debitum matrimonii. Non potest petere, quia ratione dubii, non habet jus petendi, ne Se exponat periculo fornicalionis: non potest reddere, quia altera pars, licet existat inhona fide, altamen in ira bimestre, si matrimonium adhue non est consumalum, non habet jus petendi, ut ex cap. Eae publico, de Convers. Conjugat.
putat Sancheg cum plurimis lib. 2. disp. 24, quaest. 5. Post bimestre a uiniem, ia adhuc dubium perseverat, non potest petere debitum, quia non hahet jus petendi ratione dubii, at tenetur reddere debitum alteri Conjugi in bona fido existenti, quia haec habet jus pelendi ex Cap. Dominus de se cundis Nuptiis. Quod si uterque conjux tempore contractionis matrimonii dubitabat, dubio permanente, tam tu ira, quam post bimestre, uterque nou potest pelers, neque reddere debitum eonjugale ad evitandum fornieatio nis perieulum; sed debet impetrari dispensatio.
o. Quid si quis contraaeu bonastae matrimonium,sed portea in dubium incidia de ualore illius'
R. Hic tenetur diligentiam adhibere ad dubium deponendum, aliter peceat ratione periculi fornicationis , cui se exponit. Tempore investigationis nou potest petere debilum ratione dubii; sed tenetur illud reddere alteri conjugi in bona fide existenti, nam haec possidet jus petendi. At si uterque eon-jux tali dubio laboret; debitum neque poli hoc tempore, neque reddi potest, quia ob periculum fornicationis uterque tali jure privatus est. Quod si post diligentem inquisitionem; adhuc dubium perseverat, tunc debitum et peti, et reddi potest, quia dubium superveniens honae fidei obesse non debet.
Q. Quid si inquirendo, inveniat matrimonium revera fuisae nullam , sed auera pars eaetatis in bonafri .
R. Conjux, qui verilalem novit, non potest reddere debilum coniugi petenti, licet in bona fide existat; quia talis copula esset vera fornicatio, quae QSt intrinsece mala, et nullo modo cohonestari potest, etiam si immineat poriculum mortis, infamiae, jacturae bonorum; vel compellatur a Superioribus sub gravissima poena excommunicationis etc. cap. 44.. inquistioni, da
Beni. excomm . et ex cap. liateras, de restitutione spoliator. . Qui dubitat, ae incurrisse censuram, tenetur e se serere uti cenauratum, donec dubium prudenter deposuerit, aut a censura fueris ab Olutus
R. Maxime; qualecumque sit dubium sive iuris; sive facti: ex cap. illud
dominus, de clerie. excom. Ini nisi ., ot ratio est, qui aliter sa exponit perieulo violandi censuram. Quare, qui hujusmodi habet dubium, tenelut sibi absolutionem procurare, antequam Sacramenta recipiat; vel ministret; aut illa peragat, quae scit censura lo ess prohibila. Verum sussicit in tali casu absolutio Episcopi, etiamsi dubitetur de censura Summi Pontificis; quia sicuti volum reservatum desinit esse tale, quando dubitatur de eo, sic et ceusura reservata desinit esse talis; quando dubitatur de ea. Collet. t. s. sol. 5o4. Antoine de censuris sol. 163. ΙΙinc inseras, quod gerendus usi uti censuratus, quando quis fuit censura irretitus, sed dubital, an Superior eonsuram tulerit animo ligandi, vel te rondi ; vel dubitat an a censura fuerit absolutus a logitimo Superiore, vel dubitat de justitia, vel num legitimo tempore appellaverit. Anioine loco citato. Toal. I. 5
67쪽
9. Estne habendus uti irregularis ille, qui de irregularitate sibiωι R. ille, qui dubitat de irregularitale, debet primo adhibere diligentiam
ad dubium deponendum , et tempore investigationis debet se gerere uti i regularem, no exponatur periculo violandi irregularitalem; quod esset peccatum grave, uti patet ex eap. Illud Dominus citato. Si autem, diligentia adhibita , adhuc dubium perseverat; si dubium est juris, non est gerendus uti irregularis. Nam irregularitas non contrahitur, nisi in jure sit ex prossaox cap Is qui, de sent. Exeum . in 6. At si dubium est facti, excepto saeto homieidii, nec etiam censendus est irregularis; quia, cum irregularitas sit quid odiosum, restringi debet ad casus in jure expressos. Io jure autem non est expressum, quod irregularitas contrahatur pro facto dubio, ex eo plo solum homieidio. Dixi, eaecepto homicidio; quia si quis de eo dubitat, ire gularis censendus est in utroque soro, ut ex cap. Ad Audientiam, ei ex cap. Signifeasιi, de homicid. Collet x. s. sol. 5aa. Licet Antoine sol. aro.
Quar ex his dicendum est primo, quod si quis eum dubio juris, vel saeti de irregularitate exeepto homieidio ὶ nulla adhibita diligentia, ordinos suseepit, licet graviter peceaverit, nihilominus, si postea adhibeat diligentiam, et adhue in dubio remaneat, poterit in Ordinibus ministrare, quia non est repulandus irregularis. Collei. ibid. a. Si aliquis qui abortum molitus est, dubitet, an laetus erat animalus, vel non, aut qui dedii mandalum, vel consilium ad inserendam alteri moditem, dubitat, an essica ei ter influxerit in illam; aut qui dubitat, an in vena. tono hominem occiderit, vel seram; aut Medieus, qui rationabiliter dubi-lel, i an aegrotus mortuus sit ex sua imperitia, et negligentia, an ex morbo ete. irregularis est censendus ; quia in his casibus dubium versatur circa
Q. Reeeatum dubium estne censendum reservatum n. Si dubium est juris, sellicet, num hoc peccatum sit nee ne ros ruatum,pee atum reservatum censendum est; nam hoc dubium significal dubiam potestatem absolvendi in Consessario; cum potestate autem dubia Consessarius non potest absolvere, ne exponat Sacramentum Poeni lentiae periculo nulli-
talis. Eruitur etiam ex decreto Clementis VIII. edito anno I 6os. ubi prohibetur omnibus consessariis ei iam privilegialis in Italia degentibus: Ne quis eorum sub Praeleaetu privilegiorum, ab ullo eae casibus clare, vel dubia, et quomodocumque Sedi ostolicae reseruatia,vel reservandis absolnat.
Si aulem dubium est saeli, num scilicet peecatum reservatum eommissum , necne, sit peccatum hoe non censetur reservatum ἰ quia reservatio , cum sit odiosa, est restringenda ad casus certos. Hi ne si quis commisit pee- calum reservatione arietum, at dubitat an eum plena advertentia, vel cum
suffetonti eonsensu illud eommisit, et id plane constat Consessario, a simpliei consessario absolvi potest, quia agitur de dubio iacti Anioine de poe- nil. sol. a 85. . mentiens absolutus a dubio reservato per simplieem Confessarium, teneturna denuo confieri illud ostid confessarium habentem faculta ιem, at eerto deprehendat, fuisse peccatum iliud reservatum R. Llesti aliqui negent; probabilius tamen assirmant plurimi; quia sicut qui eonfitetur peeeatum uli dubium, lenetur denuo illud consileri, si depro-
68쪽
hemlat postea, illud emto fuisse commissum: ila el iIla, qui consiletur peccatum dubio reservatum, tenetur donuo illud confiteri ei, qui habet facultatem; nam licet fuerit absolutus, non tamen fuit sibi, ut par erat, imposita satisfactio, et saeta commonitio; quare ut haec sibi fiant pro mensura suis eleris, tenetur denuo ad habentem facultatem adire. Ciera sol. I9.
Dicimus I. nunquam esse lieitum eum conseientia praelice dubia opera ri, et casu, quo aliquis operetur, peecat, et quidem peccato ejuSdem spe
eiei, et gravitatis, de quo dubitat, quia qui se exponit periculo peccandi, jηm peceat juxta illud: qui amat periculum in illo peribis: Eccl. 3. 2 i.
Quare si dubitat an illud sit mortale, mortaliter peccat. Quid si seiat quis aliquid eras malum, sed dubitat an si mortale, aut veniale, et eum tali dubio operetur Alii eensent hune peecare graviter, prout in speeie obj tum peceati est grave, aut levo. Ita Vasq. Saneh. eis. Alii
cum Azor. Bonae. , CMDU. etc. putant semper peccare graviter. Alii tandem eum n nar. Granavi et aliis plurimis satis probabiliter tenent tau- tum venialiter peccarct, si homo ille minime advertit, neo etiam tu confuso Bd perieulum graviter peccandi. neque ad obligationem rem examinandi, Et modo objectum non sit certo per se peceatum grave: adderem modo etiam
homo sit timoratas non scientiae.
Qui igitur est praetice dubius cirea aliquam actionem, debet utique prius dubium deponere per principium certum, vol reflexum de honestata actionis illius, modo homo ille sit suffici pus ad sormandam sibi conscientiam praelico certam, et deinde potest operari. Si vero in sussciens sit sputa quia rudis , lenetur Parochum, aut Consessarium. vel alium pium, ac d tum eoΠ-sulere, et juxta consilium agere. Qui vero dubius Esset, sed omnibus ponderalis adverteret dubium esse inane, hie bene potest ut reeto scribit Continuator Totirnely Tom. ν. Trael. de Act. hum. e. 3. art. 4. de Cons. b.ὶ dubium suum deponere sino alia reflexione, Et sie actionem exequi, tune enim si mali ita illius ignoratur, ignorantia illa est omnino in voluntaria, utpote quas studio superari non potest; prout alias Angelicus. Dicimus. it. Uellum esse operari cum conscientia meculative dubia sem-Per ae operans per alias rationes, sive principia reflexa judicat praetice uelionem suam esse moraliter honestam. Aliae enim cui sapienter rationatur Abel ly sunt rationes, quibus judieamus de rei veritate, nempe de pro-
69쪽
habilitate, si vo de dubietatu alterius opinionis, v. g quod bellum hoe sit probabiliter,an aut dubie justum aliae, quibus judicamus de honestate acti nis, scilicet quod in hoc bello imperante Prineips, liceat subdito praeliari
juxta doctrinam S. Aug. supra alia iam in cu. can. quid culpatur. Quoa autem ex principiis reflexis possit bene formari conseientia moraliter certa de honestato actionis, elare patebit infra ex s3slemate morali, quod in sincthujus Tractatus asseremus.
Horum principiorum principalissimum est illud quod leae dubia non potest certam inducere oblisationem. veritas hujus principii quod non negatur neque ab ipsis rigidae sententiae fautori hus evidenter in s3stemata mox en unciato probabitur. Vide ibi die euda. Ex hoc autem primo essor matur seeundum illud principium melior esι condiIio possidentis. Quoties nim lex dubia minimo ligat hominem, homo utique remanet solutus, et liber ab obligatione legis, eoque easu licite potest uti sua libertate, quam v re possidet cum lex est dubia: ait enim S. Thomas: Illud dieitur lieitum , quod nulla lege prohibetur. In a. Sent. Dist. νς. q. a. ari. 4. ad 2. HOC autem secundum principium licet aliqui illud infirmare eonentur, dicentes quod valet tantum pro soro, vel tantum in materia justiliae, ego tamen ne seio, quomodo in omnibus negari possit. Quaestio tantum esse potest an ita quolibet dubio morali possideat lex, aut libertas. Anti probabilistae didunt semper legem possidere, nos vero dicimus aliquando possidere legem, aliis quando libertatem, nempe cum lex non est adhuc promulgata. Haec dico, quaestio est, Sed nemo negare potest principium meliorem semper esse possidentis conditionem. Casu igitur, quo possidet lex, pro ea standum est, si vero possidet libertas, flandum pro libertate. Ad dignoscendum aulem pro qua parte in dubiis stet possessio, videndum pro qua flet praesumptio. Pra sumptio vero stat pro ea pisrte, quae non tenetur ipsa iactum probare, sed onus probandi illud transfert in alteram: factum enim non praesumitur , nisi Arobetur: quod est aliud principium approbatum a I. a. de probat. Iadubio igitur facium non praesumitur, sed est probandum. Si vero laetum
est certum, puta Si matrimonium certe est initum, et dubitatur an rite iniis
ium sit, aliud principium servari debet: in dubio omne factum praesum
tur recte sacrum, sive in dubio praetumitur factum quod de jure faciendum erat, sive Standum Pro valore iactus.
Vet prae salis insertur. 1. Quod si lex est dubie condita, vel dubie promulgata, non obligat, quia possessio nou stat pro spsa, sed pro liberinis. Item dicendum si dubitatur an in lege promulgata comprehendatur, vel ne aliquod onus: tunc enim non tenemur illud impleros quia pro alia parte, do qua lex est dubia, lex non possidet. Contra vero si lex est certe condita, et ceris promulgata, et inde oritur dubium, an sit abrogata, vel revocata, aut dispensata, est observanda, quia tunc ipsa possidet. Sic etiam in dubio aut ex per se juxta fuerit acceptata, etiam observari debet, quia praesumendumost eam fuisse receptam ex illo alio principio: in dubio praesumitur factum
quod de jure faciendum erat. Insertur a. Id quod de lege dictum est, dieendum esse etiam de volo; v lum enim ost instar legis particularis, quam homo sibi imponit. Hi ne si quis
dubitat an emiserit volum, non tenetur illud implere ut communiter docent
cibaraui. Theorie. Iur. l. r. c. d. n. 19. Suar. in o. F. Div. o. recti
70쪽
. n. 1 F. alsiqua. Sie pariter qui dubitat an in volo emisso eomprehanda. ur aliquid, vel non, non tenetur ad votum quoad partem , do qua dubitat: pro illa enim parte volum non possidet, ut habetur eae GF Eae Farte 38. de Censibus, ubi eum aliqui quaedam vola emisissent, et postea dubitarent an tenerentur ad majus, vel ad minus promissionis laclao, sancitum suit letiori eos tantum ad minus, ideoquo notat ibi Glossa: In dubita liberum etiaequi quod magis pluetierit. Contra vero si quis est certus de volo, et du-hilat de satisfactione, tenetur quidem ad votum, quia tunc votum pOSSidet.
Dicunt lamen plures Auctores quod si quis probabiliter judicat jam volollatis secisse, an teneatur hoc non obstante illud implerer Negant plures A A., nemps Roncas. de Praee. Dec. c. a. de Volo g. 4. Sata. eod. tu. c. 1.
n. 14x cum Lum. Lugo de Poenis. Div. 16. n. 63; et alii, quia utriunt cum obligatio legis eo casu sit dubia, fit dubia etiam legis possessio.
Olim probabilem hane opinionem putavi, ductus magis a probabilitate exintrinseca, quam intrinseca, sed re melius perpensa, nunc minime illam pro- habilem eenseo Hinc oppositam dico tenendam eum Concina tom. S. Dissas. de Voto e 4. n. ro. anto ine de Relig. c. I. Volo g. I. Fili Leandr; eι aliis. Ratio quia cum volum est dubie emissum, recte dicitur non adesso obligationem illud adimplendi, tunc enim possidet libertas: cum tamen votum est certum , libertas haee ligata remanet ah obligatione voli, donea volum certe nou Sit impletum. Tum lanium pelina sententia admitti posset, eum pxobabilitas esset latis quod praesumere sacerei quadam certitudine morali voto jam suisse salislacium. Quod autem diximus de volo, intelligendum est etiam do satisfactione poenitentia o sacramentalis. Si quis aulem volum emisisset,et postea opus promissum jam praestitisset,
immemor tamen obligationis ex voto contractae, valde probabiliter non ι natur opus illud iterum praestare, ut docent Suarea de Rel. l. 4. c. 26. n S. Lam. t. s. t. 4. c. S. n. 7. Saneh. Dec. M. I. c. 13. n. D. Bonac. vi Le9. q. ν. P. 19. n. II cum A r. Less., et aliis communiter. Ηoe autem procedit semper ac votum certe judicaro potest, quod si memor voli fuisset, pro illius satisfactione applicasset opus illud, quod utiqua communiter praesumendum est: quisque enim generalem voluntatem habet prius oneri ex obligatione debito iaciendi satis, proin do opera supererogationia addendi. Insertur 3. quod subditus, quamvis non teneatur praestars obedientiam Superiori praecipienti in eis, quae sunt cerie illicita, tenetur vero in
iis, de quibus dubium est an sint licita, vel ue: quia in dubiis standum es, pro Superiore possidente jubendi potestatem, qua in dubio expoliari nequit:
ita communiter caset. q. IO. art. s. ad 4. Contin. Tournely t. 3 Fay. . q. N. R. ap et alii plures eum S. Antonin. S. M v. Cabassul. etc. Limitant vero Sorus; Tournes, Lesa. Sanch. Salmani. et communissimo quoties res praee pia esset valde dissicilis, et molesta, nemps si subditus obediendo deberet ss, vel alterum exponere periculo gravis damni spiritua. lis, vel temporalis. Insepiue 4. quod adolesesus dubitans an vigesimum primum annum Exinpleverit, non tenetur ad jejunium. Dubitans vero an perveneri L ad annum e εν imum, quo completo, probabiliter homo deobbligatur a jejunio tenetur od jejunium, quia tune possidet jejunii praeceptum Idem dicendum