장음표시 사용
131쪽
. tudinem rationis divinae consideratione hujus universi a agnoscimus.
Quaecunque res in mundo cognoscimus, praesertim si ita regno animali versemur, Omnes cum ratione agere vide tur, quatenus actiones earum tales deprehenduntur, quales a nobis sine rationis usu edi minime possunt. Ast ne per praecipitantiam animantibus brutis tribuamus rationem, qua carent, animum saltem advertere tenemur ad .actiones viis tales in eorpore nostro ceterasque naturales, inprimis vero ad actiones vegetabilium a structura eorum pendentes, quae per observationes micro Opicas aliquatenus saltem nobis eois gnita est, quamvis procul adhuc a nobis absit, ut eam penitus perspiciamus. Nulla vero est ratio, cur dubitemus, res quoque ceteras omnes, quae nobis prorsus inaccessae sunt. eodem modo agere. Ubivis itaque deprehendimus rationis divinae vestigia. & inexhausta rerum multitudo, quam Priamum de ea cogitamus, mentem stupefacit.
villo respecta temporis. Cum per essentiam ens sit possibile l. is 3. Ontol. , qui agnoscit, rem unam quamque ab aeterno possibilem manere, hoc est, nullum fingi posse te pus, quo ea possibilis esse coepit, aut, ubi existere desiit, quo non amplius dici poterit, rem istiusmodi possibilem esse, is aeternitatem essentiarum agnoscit. Similiter cum quae rebus inest veritas irascendentalis a principio contradictionis & rationis lassicientis dependeat g. 498, Outol. , qua tenus scilicet non repugnat, ut quaenam simul eidem sub jecto insint s. 83. Oatοιx cetera vero in iis, quae sinuliniunt,
132쪽
Agnitione Dei. II sinsunt, rationem sussicientem habeant, estr vel actu insint, vel saltem inesse possint g. Io. ωtot. I veritatem transcendentalem aeternam esse agnoscit, quatenus nobis conscii sumus, nullum fingi posse tempus, quo non repugnare coepit, ut talia simul insint eidem tu ecto, & ceteraeut vel simul inesse debeant, vel inesse possint, rationem sussicientem in iis habeant. Et eodem modo idem inteuligitur de veritate logica, quod ex quolibet exemplo manifestum est. Ita absonum unusquisque judicabit, si quaesiveris, quandonam verum esse coeperit, ut tres in triangulo anguli simul sumti aequales sint duobus rectis, &quandonam id verum esse desierit. Quoniam igitur per ea, quae de existentia Dei a posteriori agnoscenda, vi cujus agnoscitur tanquam ens a se, universi autor . aa. . de
ta sunt, constat, rerum essentias & Omnem veritatem transcendentalem atque logicam ab intellectu divino tanquam fonte suo derivari, hoc modo possibile est, ut aeternitas Dei inde cognoscatur. Mundus hic adspectabilis & qui quid in eodem existit dependet ab aeternitate Dei per esissentiarum aeternitatem & per eandem aeternitatis divinae speculum est β. 3Is. p r. i. Theoc nati , immo quatenus eidem insunt veritates logicae sine ullo temporis respectu, aut ab aeterno tales β. 8 36. pari. I. Theol. nat. I aeternitatem Dei consideratione hujus universi agnoscimus, si consideramus aeternitatem essentiarum & veritatis rerum transcendentalis, immo quod omnis veritas logica sit aeterna, seu talis sine ullo respectu temporis g. 784. pari. r. nees.
133쪽
Ideam temporis confusam habemus, quatenus percipro Inus continuam mutabilium successionem sq. s i. Ontoj. Hine in tempore distinguimus pi aeteritum, praesens δc sutum irum 8c in eo concipimus principium 3c finem. Ast quam do de aeternitate cogitant homines, eandem sibi imaginantur tanquam tempus infinitum tam a parte ante, quam a. 'parte post, ut loquuntur Scholastici. ita ut aeternitatis neotprincipium. nee finis concipiatur. Certum tamen est, quod aeternitas Dei δc tempus infinitum . seu utrinque intermismatum , toto coelo disserant f . IOI6. pari. I. Theod. n . . Id tamen non minus verum est, in aeternitate nec pri cipium, nee finem admittendum esse. Quamobrem qua do Deum aeternum dicimus, non aliud indigitare volumus, quam ipsum nec existere coepisse, nec unquam desturum existere. Et ideo sufficit aeternitatis notio, quam possibilistatis intrinsecae atque veritatis cum transcendentalis, tum logicae consideratio offert, quod scilicet nullum fingi possit tempus, quo quid possibile vel verum esse et erit. δέ quo possibile, vel verum esse desinet. ad aeternitatem Dei agno e scendam. Neque fieri potest, ut, qui temporis saItem id
am quandam habemus, aliam aeternitatis notionem eonis qui valeamus, quam negativam, scilicet quod non se rem. pus, sed a tempore diversum, utpote duratio, seu exisse otiae continuatio, cui principium 8c finis repugnat Istius. modi existentia est, quae neeessaria dicitur in oppostione ad contingentem. cujus notioni ideo mest aeternitatis nootio. Quando igitur consideratione eontingentis existentiae . huius unisersi existentiam Dei necessariam agnoscimus, aetra nitarem quoque Dei admittere tenemur. Cumque ideae . . rerum, quibus & essentia, dc veritas tam transcendentalis. quam logica continetur. snt actus intellectus divini. aeteris nitas essentiarum ac veritatis aetemhatem intelIectus divini. . consequenter ipsius Dei aperte laquuntur, qualis convenit . . modulo intelleetur nostri. ' . . . .' i s. . sue
134쪽
g. II. AE erritatem esse incomprehen ulam aPUemur, F , pus se uoddam stupenia magnitariait quomodocisque xoris representemtis prehenssit atque per aedamur. id pro mensura Memitaris afumi mihime mora tenerrast se, per qxantumcunque umerum id multiplicari ponamus. Quo ris ηυμα- modo istiusmodi tempus nobis repraesentare valeamus, o-
stendimus jam olim, cum demonstraremus, quomodo imis mensitas aeternitatis quoddammodo intelligibilis, aut potius imaginabilis emciatur, veluti si ponamus spatium a Sole usque ad Saturnum, vel ultra eundem usque ad fixas repleri arena, & singulis annis, immo si ita visum fuerit, sinisgulis seculis aut prorsus singulis millenariis auferri granulum arenae unicum . 43. pari. r. Theoti nat. . Ita enim proditurum stupendum annorum, seculorum, vel millen riorum numerum, facile animadvertet, etsi quis tantummodo in confusis perceptionibus subsistat, nec accurato calculo armularum numerum, cui annorum, vel secul
rum, aut millenariorum numerus in hypothesi praesentia qualis est, definiat. Quodsi jam supponamus, stupeuiscium hunc numerum multiplicarI per numerum quemcunisque alium; multo majorem inde proditurum annorum, vel stoelorum, aut millenariorum numerum, nemo non videt. Enimvero quantuscunque hic fuerit annorum nu- .
merus, ab eo tamen . qui Arithmeticae peritus est. effabilis essicitur, cumque principium di finem tempus habeat, quod eodem effertur, erit tamen aeternitati incommensiuistabilis, quamvis eandem tanquam tempus infindum imagiisnetis. Atque ideo apparet, aeternitatem Omnem captum nostrum transcendere, consequenter ejus incomprehensibilitatem agnoscimus. P a Qua
135쪽
Quantumcunque numerum essabilem essici posse, ex pitimis Arithmeticae principiis liquet. Quemadmodum enim in numeratione vulgari decem unitates simplices assumunis tur pro unitate in loco decadum , decem decades pro unitate in loco centenariorum, decem centenarii in loco milis lenariorum & sic porro in infinitum I ita etiam quilibet numerus quantumvis magnus millenariorum assumi potest pro unitate simplici, & ex hisce unitatibus concipi unitas deeadum ae ita porro. Et hoc artificio numerus quantumlibet magnus effabilis essicitur, ut intelIigatur. Hine autem discimus, aeternitatem nobis prorsus ineo prehensibilem esse, & oleum atque operam omnem pertas eam comprehendere eonemur. Tempus dependet ab eas entia rerum contingente . quae existere incipiunt ae desi. nunt; aeternitas vero ab existentia necessaria , quae conti
genti heterogenea est, ac ideo prorsus incomparabilis. g. I 8.
Cossideratione mandi agnoscimus, eum concipi non se nissis tempore existentem; non vero, Pando existere caeperit. Ο servamus enim continuas dari in mundo mutationes, ut ideo
series successivorum ipsi essentialis sit c . ss. αμοι, Quam
obrem cum tempus detur, quam primum res successivae in continua serie existunt set . Oa:α & ad hanc sciriem animum advertentibus idea temporis ingignatur III. Ontol. I mundum hunc non possumus concipere nisi in tempore existentem. Idem quoque ostenditur per indirectum. Ponamus mundum non existere debere in tempore. Cum tempus detur, quamprimum res successivae in continua serie exiis sunt 374. OxtM. ; nulta in eodem contingere possimi mutationes, consequenter cum Omnis mutatio in rebus
136쪽
materialibus mediante motu contingat, nullus in eodem crit motus. Semper igitur manebit idem status mundi, qui repraesentabit theatrum statuarum immotarum, aut chaos quoddam. Quamvis itaque nobis imaginemur, spati. um mundanum istiusmodi globis, qui nonnili statuis exornati sunt, repleri posse; cum dcsint in globis tanquam corporibus totalibus spectatores, istiusmodi mundus nutilo fine & absque ulla utilitate fingeretur. Quamobrem non modo patet, hunc mundum, in quo continuas mutationes observamus, si vel ad solum motum Solis atque Lunae animum attendimus, nonnisi in tempore existentem concipi posse; verum etiam sapientiae divinae, quam con, sideratione hujus mundi agnoscimus g. 33.), repugΠare, ut mundum in tempore non existentem producat. I. 67 1. O b. rat . Quod erat primum. Cum nexus rerum successivarum eonsistat in depe dentia effectus a causa essicientc l. a 3. Cosmol. I in serie causarum equidem cogitando continuo ulterius progredi possumus, quoniam tamen in hac ipsa serie nunquam perinvenitur ad causam, in qua subsistere possumus o. Oμοι ), i deo impossibile est, ut, quando illa coeperit, ex iis, quae observamus, determinemus. Patet igitur consideratione mundi non agnosci, quando existere coeperit. aod
Loquimur hic de phaenomenis. quae omnium observat oni patent. An vero quaedam Iateam, successu temporis forsan in aprieum producenda, unde de aetate si non tinitus mundi, saltem de praesenti Telluris statu eerti quid col- Iigi, aut minimum probabiliter concludi possit, nee asM- mare, nec negare audeo. Nullibi enim magis verendum,
137쪽
ne a -- aberremus, quam quando de impossibilitata e gnoscendi ferendum est judicium. Non ignoro . Hassuum proposuisse methodum investigandi mundi aetatem, seu p tius praesentis status Telluris, quem cum ipso mundo emo, pisse nemo demestravis; ast nititur ea hypothesi de salse dine maris fingulis annis erescente,' quae non observatione nititur, sed hypothes alia de origine salsedinis. Sed .His de dubito fore, ut hoe modo de aetate mundi tandem a quid probabiliter nobis innotesca . Observationes astron m leae & ea, quae ex ita deducta sunt. iisdem postea amisissa, certiora sunt principia , ex quibus tuno testere potest. non quidem, quamdiu steterit munduε. aut praesens fuerit Glluris statua, attamen quod tam diu iam fuerit ab hominibus habitatι, qui scientias, praesertim Astronomiam exis coluerunt. Vide. quae Casmur in Tractatu de ortu de prois gressu Astronomiae tradit, Tom. VIIL Commentariorum Aeademiae Regiae sitientiarum Parisinae, qui A. 173 o. pr diit. p. r. in Martiatur Hist. Sin. lib. I. refert. apud Sinenses prostare observationes aute 4 oo. annos factis; sed eatum reulla nobis in Europa innotuit. Immo in li-hro de mundo. qui Aristoteli adscribitur, Callisthenes, o servationes astronomicas a Babyloniis intervialo 4 ooo a notum factas ad Arototelem misisse legitur; sed haee quoiaque observariones iniuria temporum interciderunt. Cisens lib. t. de divinaticine narrat, quod AEgyptii artem astro. rum quadringentis septuaginta millibus annorum conseeuti essa
dicantur. Non jam commemoro Herodot m nobis ecina
servassa te ditionem ab AEgyptiis manantem. quod Eetipuis ea suerit ad circulum aequinoctiasem PerPendicularis, quam eum obserstationibus suis de obliquitatis eclipticae mutabilitate convenire ostendit de Louviis in Actia Eruditorum A. Iri 9. p. 29 a. & seis Enimvero nemo est . qui neseiat quantum ea . tuae a scripto ibus profanis tradun tur, disserant a Chronologia saria, quae ex Bibliis deis rima
138쪽
tivatur. Immo constat, quantus de aetate mundi iuxta scripturami lquoque sacram sit dissensus, pro uti Autores vel co. dicem Hebraeum, vel septuaginta interpretes sequuntur, ut nihil certi, quocunque te Vertas, de eadem constare possit. Uerum enimvero in Philosophia morali, in qua agnitionem Dei praxi ossiciorum ipsi debitorum instar landa.
menti inconcussi substernimus. Parum reseri, quamdiu extiterit mundus, aut quamdiu Tellus fuerit habitaculum homi. num; sed sussicit nosse. Deum esse aeternum, re extetisse ante mmnia secula, & antequam exsisteret mundus, atque hunc ab ipso factum δc cum eodem rempus ecepisse. Quamcunque quissbi finxerit aetatem mundi, & quantumcunque in ea erraverit, in Philosophia morali nullum inde metuendum est perieulum. De ea igitur ut in Ethica solliciti simus necesse non est. Sed mox Ostendemus, quinam errores ob imo becillitatem rauonis sint tolerandi, aut, quod praestat, quaenam in dubio relinquenda.
Gestatem divisam una estri exi Atia eius ex eontingente min. De Gestate di-eorum, qua in ipso sunt, existentia agnoscimus. Quando divina ago enim ex contingente mundi & eotum, quae in ipso sunt,s
existentia Dei existentia colligitur, Deum necessario eri- stere agnoscimus g. ia. , qui ideo in existendo non dependet ab ente quodam alio, cum us principii rationis iussi.
cientis non perveniatur ad causam primam, in qua subsistendum, nisi admittamus existentiam entis, quod rationem existentiae in se ipso, non vero extra se in alio habeat s 6. Ontol. . Quamobrem cum per astitatem divinam non aliud intelligatur, quam quod Deus non vi alterius entis indigeat ad existendum g. a 7. M. pari. I. gheol. mrt. , ideo
que existere possit, etiamsi praeteripsum ens aliud nullum
139쪽
existat; aseitatem divinam una cum existentia eius eκ contingente mundi & eorum, quae in ipso sunt, existentia agnoscimus.
Asenatis notio negativa est , quatenus nimirum ab existentia Dei removentur, quae de existentia nostra & rerum ali rum in Tellure experimur, nimirum nos non extituros suisisse . nisi exstitissent parentes, a quibus geniti sumus, imomo omnes ipsorum majores, quorum numerum ut ineamus impossibile est. Similiter agnoscimus nos vivere non posse, nisi darentur praeter nos res aliae, quae alimentis eorporis inis serviunt, nisi daretur aer quem continuo respiramus, nisi darentur res, quae calore suo corpus nostrum fovent. &quas inter Sol eminet Tellurem & quae in ea sunt calefaciens. igne desectum eatoris solaris supplente tempore hiemali. Ad haee si animum advertimus, notio dependentiae in existendo ab alio ente animo ingignitur . ut intelligamus. quid sibi velit indigere vi alterius, ut existamus, 3c per comisquens quidnam sit ens ab alio 3. ar. pari. r. Theol. nar. . Quodsi tamen, quae duci te ab alio cognovimus, ab ente
quodam removeamus. aseitatis nescitatis notionem habemus,
quam esse negativam patet. Quando nimirum dicimus Deum esse ens a se , negamus quod sit genitus ab alio, quodque indigeat rebus aliis praeter se. ut existere possiti Ast quo modo possibile fit , ut existat ens aliquod, quod non productum est ab alio. & quod ut existat postea re alia nouindiget, concipere minime possumus , quamvis vis prin-eipii rationis sufficientis extorqueat assensum, ut vel inviti existentiam istiusmodi entis admittamus. Notio entis ab alio sustentatur & alitur, quando existentiam animalium , plantarum & rerum quarumcunque aliarum , quas natura producit. perpendimus. Et quo quis majores facit in eoenitione rerum naturalium progressus, eo magis distincta evadit notioentis ab alio & ad adaequatam propius accedit, etsi nunquam
140쪽
ad eandem perveniatur, eum omnium rerum dependentia in existendo ab aliis cognoscatur per nexum rerum Cmnium in universo, quem a nobis distincte cognosci minime posse vel ex antecedentibus, quae de eodem passim dicta sunt, apparet.
l. 6 o. IIna cum existentia nstessaria Dei etiam agnositatur, quod Dem sibi- ipse Mimetipsi sussciat, nec ulla re alia indigeat. Quando enim metim sufCognoscimus, Deum necessario existeret inde nobis pa-ficere deret, quod necesse non sit, praeter ipsum existere ens aliud, agnoscatur. Ut existat, quemadmodum exigit existentia nostra cum quoad ortum, tum quoad continuationem not. g. I9. .
Paret itaque, Deum nulla re alia indigere, ideoque sibimetipsi sussicere.
Homines praeter ea, quibus indigent ad sui eonservatio. nem, utuntur etiam rebus delectationis causa, quas voluis 'ptuarias dicimus, immo delectationis causa quoque faciunt res artificiales & artifex delectatur opere suo, quod multa arte fecit. Quodsi ergo quis in eam opinionem horum consideratione adducitur, quas etiam Deus indigeat rebus aliis praeter se delectationis causa; is animum avertit a ceoteris, quae consideratione hujus universi de eodem agnoscuntur, vi eorum, . quae in anterioribus demonstrara sunt.
Etenim quicquid voluptatis Deum cyncipere posse nobis imaginamur ex Opere suo, qui est mundus ab ipso factus; id omne in eo concipitur, etiamsi mundus non actu existat. ita ut existentia ejus nihil consore possit ad augenis dum selieitatem ipsius. Nimirum si ad intellectum divinum animum advertimus, Deo intime perspectum esse opus suum. antequam faceret, manifestum est. Nosse quoque Deus intelligitur potentiam sv m, qua id ad actum perduc re potest, quando voluerit. Ex parte igitur Dei perinde