장음표시 사용
71쪽
gnoscimus, plura involvant nobis investigabilia, quam quae a nobis investigari possunt, quod denique nimis arctis lu
mitibus scientia rerum naturalium contineatur; quod idea mundi, qualis in intellectu divino existit g. 38 r. pari. r. ωι nat. , innumera contineat, quae a nobis investigari minime possunt, satis superque intelligit. Quamobrem cum intellectus divinus inscrutabilis dicatur , quatenus comprehendit nobis investigabilia; consideratione mundi eundem nobis inscrutabilem esse agnoscimus, si perpe damus stupendam multitudinem eorum, quae ad notitiam nostram pervenire nequeunt, quod ea, quae cognoscimus, plura involvant nobis investigabilia , quam quae a nobis investigari possunt, quod denique nimis arctis limitibus
scientia rerum naturalium contineatur. Differt in serutabilitas intellectus divini ab eius ineominprehensibilitate, de qua dictum est in propositione praece. dente. Incomprehensibilis nimirum dieitur intellectus diis
vinus. quatenus nobis minime repraesentare valemus modum,
ruo idea universi tantam rerum multitudinem continens &ingula disteriabilia uno quasi obtutu comprehendenda e hibens, ab intellectu divino formari possit, ita ut nihil imst in mundo inteIligibili atque rationali, cujus Deus sibi non semin sit eonseius. Ast inscrutabilis dieitur intellectus divinus, quatenus ideae mundi, quae in intellectu ipsus exsestit, innumera insunt, quae a nobis investigari minime possunt. Stupendam prorsus horum multitudinem ut agnoscamus, emitanda quoque est continua rerum in universo mutatio. Cum enim idea mundi, qualis in intellectu divino existit, quemadmodum jam ante monuimus ,. a . , mundum repraesentet quoad omnem statum quovis momento variantem; repraesentationes istae, quibus status muadi continuo variatur pa3. Ontia. , non minus i numerum
72쪽
3c rebus in eodem existentibus tanquam fixa spectantur. Poterat hic quoque urgeri, quod in omni mundo materiali nec eodem tempore, nec diverso existant duo corpora similia f. a 46. Co moc , immo omnia elementa rerum mainterialium, substantiae simplices g. I 8a. Cosmia. I, quarum aggregata sunt corpora g. I 6. Coμοι, snt dissimilia s .
I9s. Comia. dc unumquodque eorum contineat seriem nutationum, quae diversa est a serie alterius cujuscunque g. i98. Comia. , ideoque quovis momento status unius elementi disserat a statu elementi alterius cujuscunque f. ao I. O oc), immo idem elementum quoad modificationes etiam a se ipso s3. I97. Cosmia. . Ast ad ea descendere in praesenti nolumus, quae ad paucissimorum sunt pa- Iatum, ab eo autem facile supplentur , qui in operibus nostris anterioribus versatus industriam suam in se desiderati passus non fuit. Plurimum vero conducit, ut disserentiam inter mundum sens bilem&intelligibilem I. a M. Drri. . Theol.
nat. , 3c utriusque a rationali probe cognitam perspectamque habeamus i I. as 8. Gθει. pari. I. Theol. uat. . Ex praesenti autem propositione patet, quomodo etiam ea, quae a nobis vel prorsus non, vel non certo cognosci possunt, inofluant in agnitionem intellect us divini, quatenus nobis investigabilia sunt , immo quod investigabilia esse debeant, si con-sderatione mundi intellectus divinus a nobis agnosci deis bet, qualis sit. Et hoc modo etiam experimur, vera esse omnia, quae de intellectu divino in Theologia naturali deis . monstrantur, dum consensus rationis Ec experientiae redditur manifestus.
q. 28. Potentia Dei confideratione mandi a oscitar, F perpenda- De potentiamus totum hanc mundum a Deo esse Iactum. Etenim si per- Dei agη
pendimus, totum hunc mundum a Deo era factum; De- sotada.
um eundem ad existentiam perduxisse intelligimus, cum G a antea
73쪽
antea ejus nihil extaret, sed ejus saltem idea In Intellectu
divino existeret f. 18 I. pari. r. Theia. nat. , Vi cujus ta tummodo possibilis erat q. 39 a. pari. r. Ibes. nat. . Quo
niam itaque inde patet, Deo possibile esse ut ad actualiatatem perducat ea, quae in se spectata tantummodo i trinsece possibilia sunt, possibilitas vero ad actualitatem perducendi ea, quae intrinsece saltem possibilia sunt, potentia Dei est g. a a a. pari. r. Theol.ηat. r, potentia Dei utique agnoscitur consideratione mundi, si perpendamus totum hunc mundum a Deo esse factum. ostenditur etiam hoc modo. Mundus & quicquid in eo est quoad actualitatem suam dependet a potentia Dei g. 8o3. pari. r. Theοι nat.) & quoad actualitatem suam est speculum potentiae divinae . 8o4. pari. I. Theol. ηat.). Quainobrem ex eo, quod mundus a Deo ad exis stentiam perductus est, colligitur potentia ipsius . 78
Gaa. pari. I. Theol. vat. . Quod si ergo perpendamus totum hunc mundum a Deo esse factum, potentia ipsius
agnoscitur. a Qui potentiam Dei agnoscere vult, utique supponere deinbet, quod Deus existat & mundum hunc fecerit. Haec . igitur ante cognoscenda sunt, quam ad potentiam Dei agnoscendam accedas. Faciunt vero huc, quae de existentia Dei ex contingente existentia hujus universi rerumque natur Ilum colligenda g. Ia.) & de argumento pro existentia Dei a posteriori ad sensum communem reducenda supra demonstravimus M. I 4. . Sed cum nemo non ultro adis mittat, potentiam Dei ex eo agnosci, quod mundum hune fecerit, alias non extiturum non opus est, ut hisce diutius immoremur. Quoniam vero mundus a Dei potentia non de
pendet nisi quoad actualitatem suam; ideo quoque eadem aliunde nisi Diuiligod by Corale
74쪽
nis ex hae dependentia a posteriori agnosci potest potentia divi.
na, nimirum ex eo, quod Deus eandem ad actualitatem
perduxit. Sicuti enim potentia artificis agnosci nequit nisi ex opere, quod secit; ita quoque potentia Dei non aliter agnosci potest, nisi ex opere ab ipso facto, qui est mundus. Ex eo, quod quia facit, colligitur, quod facere potest q. 29. Magnitudo potentia divisae agnoscitur, fl confideremus multi- De magnia tudinem S magnitudinem corpurum mundi totalium, multitudinem rudinepote V varietatem corporum partialium S magnitudinem immensam to- tie divinatius mundi. Cum enim potentia consistat in possibiliate agnoscenda. ad actualitatem perducendi ea, quae intrinsece possibilia sunt q. aaa. pari. r. Theol. nat.); quicquid ad Uum perducitur, id potentiam producentis arguit, consequenter quo majus id est, & quo plura & a se invicem diversa ad actum perducuntur, eo major quoque intelligitur potentia producentis. Enimvero Deus secit mundum &ipsa elementa rerum materialium c . 7sου. Part. I. Theol. nat. , di quanta sit tam corporum mundi totalium, quam partialium multitudo & varietas, in superioribus jam inculcavimus, cum de intellectus divini magnitudine agnosce da ageremus . a 3. . Magnitudo autem corporum totalium ex dimensionibus Astronomorum patet. Nimirum Terra nostra ex recentissimis Gallorum observationibus estias Iosa 38o I. milliarium cubicorum, cui Venus arqualis est. Et quamvis Luna saltem sit pars quinquagesima, Mercurius vigesima septima, Mars quinta Telluris, satis tamen adhuc vastae moles sunt, si comparentur cum magnitudine corporum partialium in Tellure, veluti elephantis &ceti, aut magnitudine aedificiorum maximorum. Dantur Diuili od by GOmle
75쪽
Dantur tamen etiam planetae Terra nostra majores retenim Saturnus 98o. Iupiter IIIo. vicibus superat Tellurem, ut ideo in eo spatio, quod occupat Saturnus, 98O. in eo autem, quod Iupiter replet, a IIo. Terrae nostrae aequales collocari possent, si in unum volumen compingerentur. Sol autem, qui Terram nostram illuminat &calore suo fovet atque foecundat, millionesimes, seu miruties millies superat eandem. Constat ex superioribus fas . , omnes fixas esse totidem Soles & circum eas perinde ac circa nostrum revolvi planetas. Unde facile conjectando assequimur corporum quoque istorum magnitudinem. Quodsi itaque multitudinem & magnitudinem corporum mundi totalium , multitudinem & varietatem partialium & immemsam magnitudinem totius mundi perpendamus; ecquis dubitare poterit, inde magnitudinem potentiae divinae agnosci pQuoniam Deum consideratione hujus mundi agnoscere volumus, fieri aliter haud quaquam potest, quam ut no- his ad animum revocemus ea, quae de mundo ab Astronimis detecta suerunt , nec in iis acquiescamus , quae solis oeulis eum adspicientibus patent. Equidem non ignoro, cum pauci admodum sint, qui scientiae astrono eae seseomparandae student, fore longe plutimos, qui, quae ex Astronomia sumimus, in dubitationem adducunt, atque pro
incertis & fallacibus opinionibus, immo pro suavibus somniis habent; horum tamen praecipitatum judicium , quod
de re non satis intellecta ferunt, nos minime morari deinhet. Ut vero agnoscant, non temerarie esse rejicienda,
quae quomodo inveniri potuerint ignorant; in memoriam ipsis revocandae sunt praedictiones eetipsum Solis atque Lu. nae, quas minime sallaces esse ipsmet experiuntur, utut ignorent, quomodo Astronomi talia praescire possint. Quodsi ergo hoc modo convineantur, Astronomia datum esse , ut . sciant Diuiti sed by COOste
76쪽
sciant a eognitione nostra procul remota & aliis impervia; cur in aliis, quae experientiae non subjacent, sidem ipsis
denegare velint, ratio nulla suadet. Neque enim est quod provoces ad praedictiones calendariographorum astrologicas, quae rectius ex calendariis exulare deberent, quemadmodum Astronomi in suis Ephemeridibus nullum ipss locum reis linquunt. Astrologia non confundenda est eum Astrono. miat hare enim scientia de motibus sderum est . quae simul ducit ad naturam & magnitudinem sderum atque mundi totius systema cognoscendum et illa vero ars divinatrix de e sectibus sderum in natura sublunari ad superstitionem ortum suum referens & scientiam astronornicam in abusum vertens, ut ideo Dptirus in praefatione ad Tabulas Ru dolphinas f. 4. Astronomiam appellet matrem sapientissimam pauperculam, Aitrologiam vero filiam stultam, quae quaestu non ab omnibus probato matrem alit 3c sustentat, propterea quod tune temporis adhue ex constructione thema. tum genethliacorum quaestum faciebant Astronomi, qui simul Astrologiam profitebantur, eum Amonomo pro omni suo labore immenso ne obulum quidem solvat ullus, nisi Regum munificentia sustentetur. Ad Astrologorum insulissa commenta nos nunquam provocabimus , ubi de . Deo eonsderatione hujus universi agnoscendo agitur. Non est, quod objicias. Astronomos summos in determinandis sdeis rum magnitudinibus atque distantiis mirum quantum inter se dissentire, consequenter ex tanto ipsorum dissensu patere, incerta esse omnia, quae ab ipss ea de re dicuntur. Qui enim Astronomiae dc progressus ejusdem peritus est, ei ratio tanti dissensus non ignota est, neque etiam is ignorat, quaenam tanquam certiora ceteris minus certis sint pras.
ferenda. Omnis rerum astronomicarum cognitio ab o servationibus Astronomorum dependet, ut vero obset vatisones sint accurarae, non sola lassicit Astronomorum diliis
gentia, sed magnam in iis partem sibi vindieant instrume
77쪽
at, quibus utitur observator, & ipsius acumen exeἰtant scientiae astronomicae incrementa. Obtinet hoc inprimis ita Observationibus minutissimorum , quales requiruntur ad distantias siderum eorumque magnitudines definiendas, quem admodum videre potest, qui instrumenta veterum cum re centioribus & haec cum recentissimis atque modos obser vandi diversos inter se conserre voluerit. Quodsi in o servationibus unius, vel alterius scrupuli secundi dissere tia deprehendatur, inde in magnitudinibus & distantiis planetarum determinandis magna disserentia resultat. Quod vero observationibus recentissimis magis sit fidendum, quam anterioribus, etiam Astronomiae imperitus facile concedet, modo norit, Astronomos uti instrumentis & modis observandi, quibus minutissima, quae antea observari non poterant, OSservare possunt. Atque haec ratio est, cur dista tia planetarum a Sole & magnitudo Solis atque Planet
Tum multo major prodeat ex observationibus recentissimis, quam recentioribus atque antiquis. Tenendum praeterea est, quae de natura planetarum & inessabili numero fixarum novimus, ea telescopicis observationibus deberi. Constat autem telescopium demum initio se euli superioris fuisse in- .ventum & ad observationes astronomicas adhibitum, d inceps vero ulterius successive magis maeisque persectum,ae hodienum perfici. Non igitur mirum, quod majores nostri ignoraverint, quae nobis iam notissima sunt. Accedir, quod nostro aevo publico sumtu alantur Astronomi. eum longe rarissimi sint vivetii, qui propriis sumtibus
Astronomiam per observationes promovere possunt. Haec non alio fine commemoramus, quam ut sdem eonciliemus assertis Astronomorum . quibus utimur ad agnitionem Dei amplificandam. . Cum enim omnes credant artifici in arte .. sua; ut credant Astronomo, saltem ipsis persuadendum est, eos esse artifices, ne eum nugantium Astrologorum turba eodem loco habeantur, quorum superstitiosa commenta Calenda.
78쪽
aedariographi nostri propagant, ut Calendaria placeant vuDgo imperito, quod decipi vult. g. 3 o. Si materia tanquam masa uniformis spe atur, rationem exi- materia
sentie susscientem is se non continet. Etenim si materia tanqum is se specto massa uniformis spectatur . in ea non concipitur nisi ex- ta e tineae
tensio, divisibilitas ct mobilitas. Enimvero ex eo, quod rarim quid fit extensum, divisibile ac mobile, seu quod delO- existentis.co uno in alium moveri possit, minime intelligitur, quod existere debeat. Quamobrem cum per rationem sussicientem intelligatur, cur aliquid potius sit, quam non sit β. 36. Ontol.); si materia tanquam massa uniformis spectatur, rationem existentiae iussicientem in st non contianet. Plerique, i mno tantum non omnes, materiam spectant
tanquam massam uniformem, cujus Partes, quanta
cunque sumantur, sunt sibi invicem similes, itidemque toti masse fimiles, eum in imaginariis subsistere soleant , nec phaenomena a realibus distingvant pha nomeni inprimis substantiari nullam habentes notionem, qua- Ie materia est 38o. CosmoL . Quoniam consderatione hujus mundi adspectabilis Deum agnituri ultra phaenomena non progredimur, etsi idea Dei & attributorum ipsus multum amplificetur, si ad sontem usque Phaenomenorum destendamus, & qui existentiam Dei aut oetera, quae ipsi attribuuntur , impugnant in phaenomenis subsistunt, ae i de arma sua petunt; in praesenti lassicit, ut sesamus, sm
teria uniformis tanquam existens sumatur, in ea tamen ramtionem sussicientem existentiae non contineri, consequenter
ipsam non esse ens necessarium 3o9. Ontes. . Qui no vii disserentiam inter mundum intelligibilem & sensibilem Ha d. 2ο3. .
79쪽
ss. 2 3. Part. r. Theol. nat. D ei quoque perspectum est, materiam instar massae uniformis in unum volumen compactam, cum sit ens imaginarium, existere non posse , nec unqu/m existere potuisse. Istiusmodi massa est aor, quam dixere veteres & Ovidius per rudem ac indigestam molem explicat.
Deum πυπ Quoniam' materia tanquam massa uniformis spectata sum P rationem Iussicienteni existentiae in se non continet 3. 3o.), mundum ex absque ratione issiciente autem nihil existere potest β. materia stibi et O. Oilibl. ; si quis sumit, materiam tanquam ma Fam πηψυrmem sib4tς ' extititne, is quoque admittere tenetur, praeextitiFe ens aliud, qu0Ico is te. eidem existentiam largittim est, mnsequenter falsum est, quod Deus ex materia 1ibi ab aeterno cυexistente formaverit hunc mundum ad pectabilem.
. Quicquid iaciunt homines arte sua , id faciunt ex materia praeexistente, nec natura quicquam producit nisi ex mete. tia praeexistente. Sive igitur Potentiam hominum, si ve potentiam naturae consideres, qua ad actum perducuntur, quae antea non erant; non aliam inde notionem potentiae exsculis
pes, quam quod potentia sit possibilitas producendi rem
corporalem ex materia praeexistente, ut ideo corpcris productio semper supponat materiae praeexistentiam, quae incertam formam digerenda, ut existat corpus, quod antea non existebat. Atque haec ratio est, tur quidam in eam prolapsi sunt sententiam, quasi Deus ex materia 'ab aeterno ipsi coexistente produxerit nundum, alii vero sbi persuaserint, Deum ab initio produxisse materiam δέ ex hac deinceps formasse mundum. Priores sumunt, materiam necessario existere, quod tamen nec Probant, nec probare possunt j. 3o. ἱ posteriores autem tacite supponunt, impossibile esse,
80쪽
ese, ut corpus aliquod ad actum perducatur, antequam praeexistat materia, ex qua formari possit, in quo etiam priores sibi consentientes habent, qui propterea neassariam materiae existentiam sumunt. Errant autem , qui sic sentiunt. Verum equidem est, quod experientia docet, homines &naturam nullum facere posse corpus nisi ex materia prae- existente; sed cum inde non sequatur, impol sibile esse ut corpus aliter producatur quam ex materia praeexistente, Pre.
cario utique hoc sumitur. Condonandi sunt istiusmodi judicii lapsus hominibus plebejis, qui ultra sensus non sapi.unt; ast in hominibus eruditis, qui vulgo tutius sapere debent, praesertim iis, qui supra omnes sapere sibi videntur, ferendi non sunt, propterea quod in Logicam & Philosophiam peccant sua culpa.q, 3 a. 'ciri ideratione mundi hujus adspectabilis non acquiritur noti0 Iu quantam potentiae divine; ad ejus tamen diver3itatem a putentia naturae at- p0tentia Deique hominum avoscendam manu utimur. Etenim in hoc mun- cis dera:iυ-do non producuntur corpora, quae antea nondum existe- ne maudi abant, nisi ex praeexistente materia, sive suerint artificialia, sit gnoscatur. V e naturalia, ut non minus natura, quam homines divisione materiar forment partes aliter figuratas easque alio modo conjungunt, quam antea connectebantur, ut ita omnis operatio naturae ac omne factum humanum , quo corpora producuntur, tandem redeat ad variationes figurarum materiae di sitius partium, vel particularum matcriae divisae: constat enim naturam dividere materiam in particulas incomprehensibilitcr exiguas ad faciendum novam compositionem . arte Vero humana partes fiunt magnae,
pro diversitate corporis faciendi mole vastata. Quamobrem patet consideratione mundi hujus adspectabilis possi-