장음표시 사용
121쪽
Iariter,ubi adiuuari ab alio vellet. Soetabile vero per amicitiam fecit, non per illam quidem,quae propter utile est & delectabile: quoniam facito soluitur haec sublato utili & delectabili,sed per illam, quae propter honestum est,qua qui sunt similes in virtute, &simi amici,sibi inuicem bona volunt, inquantum boni sunt, id est, secundum se,
non autem propter utilitatem ullam,& delectationem amantis. Si quis modo est,qui inuidia torqueatur,nonne is amicitiam tollit ita sanis.amicitia enim non inuidet amicis bona, qualiacunque eatadem sint, imo
cum sit in honesto fundata,no solum libenter videt in amico praesentia bona, sed & a-Ita illi optat. Si itaque tollitur amicitia,utique & locietas: si vero societas,quis n5 videt corruere pariter & institutum naturae, quae fecit hominem animal sociabile Secundo modo delere inuidiam moralis Philosophia potest, demonstrado nullum hoc ipso malignius vitium esse. Quid enim malignius, quam si ferre nequeas alium hominem bona aliqua possidere, quae sibi sedo
ribus,& vigilsis ipse pepererit qu3 nihil ad o
te iure ullo spectent quae nihil tibi noceat Tertio mocio docendo ex assidua re m. sublunarium vertigine &varietate fieri posse, ut priuentur bonis illis quibus inuide. mus in praesentia,eX quoru amissione cessa
122쪽
t eurus noster dolor st. Si enim conflata sit ex bonis externarum rerum inuidia, docebimus quam facilis ex subluni sortuna ad humilem lapsus sit, quum quotidie id inhumana vita spectetur,ut statim inops sit, qui modo diues fuerat Si ex corporis bonis, subita aliqua qgritudine corripi posse&coo tabescere corpora ostendemus: Sin etiam ex animi bonis, similiter fieri posse,ut ex aegritudine, vel noxa corporis aliqua, animus quoq; iactura sentialiut Messalae Coruino accidit, qui prae morbi magnitudinusui etiam nominis oblitus est, & Metrodoro Philosopho,qui cum in parte capitis pol steriore i ctum ex lapide accepisset, thesa
rum rerum in memoria reconditarum ami
sit. Quarto modo spem animis inqciendo de futura prosperitate, quae nunc n5 adsit: eadem nanq; ratione, qua docuerimus res humanas ad miserum statum deduci, dicemus ipsas amisero ad felicem euehi,imd id uno eoq; tempore contingere. illius enim calamitas , qui cecidit in infortunium ex bonorum amissione, felicitas est alterius, qui in eorundem successione constituitur. Quinto demum modo,acquirendi rationo
ac viam bona illa proponendo, quae inuiti intuemur in illis,quibus inuidemus. In primisq; supposito eo quod naturae donu sine bona corporis clicet nonnihil ad ea iaciat
123쪽
ars medica,ut infra patebio declarabimus in eo qui animi sibi comparare bona velit., quinque esse oportere. Primum Naturam. ingeniumve perspicacem ad quamlibet disciplinam eonsequendam. Dehinc educationem, exercitationemai a teneris annis
in primis disciplinis. Aci haec tertium, ut quibusque optimis tempestate sua habitis
praeceptoribus,se auditore praestet. Qua tum laboris eam patientiam, ut diu noctuque nihil cogitet aliud,quam quae ad disciplinas spectant. Quintum ut veritatis amo re teneatur,cetteris omnibus neflectis,quaa quam plurimis aliorum multi heri solent. Ηqc qui habeat necessariὀ,aduetura illi animi bona pollicebimur. Ad externam rem . acquirenda bona aborem partim propriupartim alienum facere demonstrabimus: aliquando vero penitus ab alieno: nonnu- quam etiam a proprio duntaxat ea accedere. Sunt enim multi,qui non solum genus.& educationem a parentibus acceperunt. sed&reliqua diuitias,potestatem, oriam. amicitias. Sunt ex aduerso alij qui nihil omnino maioribus,aut parentibus acceptu referre possunt: atque hi sunt quibus propria industria quaerenda sunt omnia. Me thodus autem istorum quaerendorum nusta facilior,potiorque est,quam si animi sibi
124쪽
etona comparenti consequuntur enim eos
qui animi nonis cospicui sunt,uniuersa, scilicet genus,diuitiae, potestas, gloria, ami' citiae. c APUT π IX. De Praestriatione et cura Invidiae perm cs vii Artem. Raesto est etiam ex arte Medica hiuladiar subsidium non omni quidem sed A illi, quae ex corporeis bonis conciliatur . neque enim agere vltra eradum proprium Ars medicatotest, ut scilicet M alijsseneribus auxilio lat. Sunt vero praecipua, ex quibus conflatur inuidia ex corporeis bonis,pulchritudo,Vires,velocitas, sanitas addo&balbutiem . si quis enim aeger est aut praua praeditus temperatura,no potestis no inuidere illi,qui sanitate fruitur, quique ad summum totius mediocritatis, qualis Polyeleti regula, in temperatura peruenit. Inuidet & imbecillis forti, ac veloci, Sedetarmis formoso . Ratio itaque ineunda est,qua conseruentur sanitas,Vires, veloci-to,pulchritudo: si a natura, quod plerunque sit,insunt: at si non insunt,qua restituatur. Quandiu nanque adest huiusmo cibono priuatio,iandiu adest & naturale desiderium illorum. Dicamus ergo in primis de S A N IT AT L. Enimuero cum partes
125쪽
similares corporis hum ni suam habent
temperiem,necnon & organicae sormatio nem, mygnitudinem, situm, de numerum conuenientem,& ambae decentem unitate possident,tunc ritὸ in operationibus o undis corpus animae inseruire potessi& nihil aliud est sanitas. Conseruatur autε haec& melior fit cum cognoscitur co nitione nunc lapponamus,ae illa enim infra loquemuo cumque modi quibus laedi potest cauentur. Sunt porro quae illam laedunt,qu dam intrinseca,quaeda eXtrinseca: extrinseca sane vitari facilὸ posui,ut gladius, casus ab alto,aer &huiusmodi alia. Ea vero quae . intrinseca sunt,quaedam sunt nobiscum nata,qui vitari nullo modo possunt, quidam autem,que ex nobiscum natis resarciendis originem ducentia,vitari consilio 3c ratio ne possunt.Priora quidem sunt, exi ccatio& fluor totius substantiae, quae incommoda ortum ab elementis habent, quae in nobis sunt, calidioribus &sccioribus; neque subuciuntur haec arti medicae, quod vitari nequeunt. Posteriora vero sunt haec erroris commissio in restitutione exhausti,&in expulsione excrementorum: quae duo, modo rectὸ administrentur, duo lanitatis scopi conseruatores sunt. Restituitur aute evinaustuin per deperditi similem reparationem. Quoniam laque corpus ninruns ex
126쪽
quatuor constat elementis, sit ut ignea Se aerea substantia deperdita,tenuis cum sit. respiratione 3c transpiratione reparetur:. quae duo restituutur optimὸ ex optimi aeris electione, quae reposita est in clymate bono: siue modo huiusmodi quartum sit ut sensit Avicena,sive quintum, Ut Auerroes, siue potius sextum.ut ex posterioribus quidam sustinent,id nunc non est disputandu. Item in constitutione anni bona, in qua U- numquodque tempus suam semet natara. necnon &in tempore anni prae stanti ore, quod vernum est ex omnium sententia. Terrea verδ,aqueave substantia, quoniam crassior est,cibis & potibus restituitur,quq bonum alimentum suggerant, facilὰ concoquantur,facilὸ distribuantur,& diu a putredine seruentur. Petenda vero est ciborum
materia ex Galeni libris de Alimentis: itemAExtractatu de cibis boni & mali lacci Similiter & potuum,non solum ex ipso Galeno pluribus locis, praecipuὸ vero in libro de D Faculti aliment. sed ex Dioscoride lib.v. de
capite v. Expelluntur postmodum excrementa motu 3c exercitatione, sed non antequam separata sint ab ea alimenti parte. quae nutritioni subseruiat fit vero separa- itio per concoctionem, concoctio persomnum. Hi ergo sunt duo sanitatis scopi. nempe exhaussi restitutio, A excremento-
127쪽
rum expulsio,in quibus si error committe. tur,sanitas amittitur, cui succedit morbus illi oppositus, qui cum malus sit, expelli debet: expellitur autem ubi cognoscitur, cognoscitur vero exsanitatis oppositione, id est ex immodico affectu primo laedente operationes, eX quo tria morborum genera excitantur, scilicet immoderatus affectus in partibus similaribus,nec non in organi cis,praeterea unitatis destructio utrarum v partium. Porro sub unoquoq; genere plures reponuntur species, atque sub primo, quod intemperies dicituri. species primo essentiales hae sunt, quod vel est intemperies, unius qualitatis,vel duarum, aut cum materia,aut sne materia. Accidentales Vero. quod vel in una parte corporis inteperies sunt,uel in toto. Intemperies sine materia simplices quatuor sunt, calida,frigida, humida,sicca, totidemque compositae, calida& sicca, calida & humida, frigida & sicca,frigida&humida. Quod si cum materia snt, de in parte aliqua corporis, communi nomine tumores appellantur, quorum quatuor praecipua genera sunt, quemadmodu& quatuor sunt humores. Si enim sanguis in aliqua parte congregetur,tumor fit, qui
dicitur phlegmone: si bilis, erysipelas, vel herpes: si pituita, oedema, vel scirrhus: si melancholicus humor,atra bilis,elephantiasis
128쪽
tancer. In toto vero intemperies. tot fieri modis potest,quot modis affici cor aptum est,a quo solo totius potest inteperies manare. Quod cum tribus partibus constet, nempe spiritibus,humoribus, propriaque
substantia,tres quoque totius generantur intemperies, quae alio nomine febres dicu-tur. Si enim spiritus alterantur, ephemera fit:quando autem humores alterantur, ita ut omnes intra Venas putrescant ,snochasit febris :quod si vehemens putredo sit,pestilens erumpit febris. At si unus duntaxat
humor putrescat,cotinuae assurgut febres. Quod si extra venas expulsus sit humor, Mputrescat,interpoliatae generantur. Cuna vero contigerit,ut cordis substantia altero tur,febris tunc oritur Ethica . Secundi generis morborum, quod positum est in immoderatione partium organicarum, quatuor primae species sunt: aut enim in formatione,aut in quantitate, aut in numero.
aut insitu immoderatio existit,& harum quaelibet alias etiam sub se cotinet species. Formatio nanque 3c in figura,&cauicite,&superficie,&meatu vitiari potest. Quantitas & numerus in eo quod maior, aut minor existit quam parsit. Situs quoque vel ratione loci,vel societatis vitiari potest. Tertium demum morboru genus,quoastrisque partibus commune est, solutio dit a
129쪽
ren x.caniae. Summaet. Doct. I. cap. s.
citur eotinuitatis,cuius variae species sunt: vel enim ab extrinsecis fit,&dicit'r vulnus quod multifariam diuiditur: aut nanq; est incisio, aut punctura , aut contusio: vel ab intrinsecis, & dicitur ulcus . Morborum porro causae triplices constituuntur, scilicet procatarcticae,& antecedentes,nec non&coniunctae,ut recentiores addunt, Avicenciam sequuti .Quoniam vero in profundo corporis latent hae morborum causae,ie
circo instituta est medicinae parsia est,de tignis agens, tum his quae morba 3e locum assectum indicant, tum his, quae temperaturam quocue totius, ac partium principalium ostendunt. Sed haec de moris bis hucusque,de quibus dixisse prius oportuit. quam de restituenda sanitate loquere- mutarieque enim sanitatem medicus introducere potest in corporibus,nisi morbos illorum nouerit. ex cognitione nanque morborum 8c locorum affectorum,&tempera- rura corporum medicus cura aegreὸitur
Sanat igitur sumptis indicationibus a morbo.&coindicationibus, quae in omni paraticulari actione omnino cosiderandae runt. e virtute aetate. sexu,habitudine, temperatura consuetudine.loco affecto,& tempore quo curandus est aeger. Tribusque ad
hanc rem instrumentis utitur,Diaeta, Chi turgia.& Pharmaco , quibus tria morboru
130쪽
genera tollit. nam si fuerit intε peries tantum sine materia, iunc cum opposita qualitate occurrit sin autem cum materia, Se in aliqua parte corporis, ut si sit phlegmone. euacuat materiam illam, aut abeuacuat, iccirco in inflammationibus 1 principio utitur repellentibus,& reuellentibus. mox eistiam resoluentibus. Sin autem intemperies sit in toto sine materia, ut contingit in Ephemera,tunc illam paruo negocio, sola scilicet diaeta, curat. Si vero cum materia sit,ut in putridis febribus contingit, in Oinnibus a principio vente sectionem adhibet etiam in tertiana simplici.Dum vero pharmacum exhibet,educit quae educere oportet,quo maxim. natura vergit per loca co- ferentia. id vero studet, ut concocta mediacetur,ac moueat,non cruda, nec in princi-phs,mod ὀ non turgeant: quae vero turget, pauca admodum sunt,neque ventris deiectiones multitudine aestimat, sed si talia dehciuntur qualia conueniunt, & aegri facita tolerant: in acutis praeterea morbis rarὀ, Min principijs purgatibus pharmacis utitur. atque haec no sine magno examine exequitur. In primis vero attendit Crises, quae si integrὸ fiunt tunc nihil ipse mouet, aut nouat, nec medicamelis, nec alia irritatione. sed naturet permittit negociu.In reliquis ganeribus morborum scopum sequitur. O