장음표시 사용
251쪽
Ioco dictum ella dependet a larma ; ex eo enim quod aidvenit serma de novo matextae expellitux ab illa praeexistens s ideoque communitet talia expulsio dicitur effectus secundarius formae adia Venientis, primatius enim est insormando mai etiam, constituere compositum eo, vel maxis me, quia generatio est prim natura.corrupti ne, ut in libris degeneratione dicetur ; deind ideo dicitur materiacile in aliquae specie dete minata completa, quia tali forma informatur adeonstituendum tale determinatum compositum: ergo si causa sermalis sumatur in praeditacta latitudine, tam expulsio sermae praeexisten- itis, quam specificatio extrinseca materiae, possunt dici effectus illius.s Dicimus η- pro quarto, quod inquirit quaestio 3 causalitas caulae sermalis in actu primo remoto est Virtus causativa illius praecise sumis pias in actu primo proximo est ipla virtus causativa connotando conditiones requisitas ad causandum , & ablationem impedimentorum rin actu secundo fundamentaliter est ipsa virtus causativa con notando unionem , & in actu secundo sormaliter est relatio, quam dicit ad effectum , quae potest dici relatio insermstionis. Haec conclusio, suppositis dictis de eauialitiae in communi non indiget plobatione D I S P. IV. De causa liciente. REcto ordine venit agendum de causis existrinsecis ,&primo de efficiente, a qua Priamo denominatur effectus.
252쪽
I Icimus I. pro primo quod inquirit quam
2. sic causam efficientem definivit : Esciens es id, unde est primum principium motus, aut qui eis . Quae definitio ab omnibus admittitur , licet claritatis gratia aliis verbis ab aliquibus proponatur; sic enim, omissis variis modis dicendi,
clare definiti potest: Causa efficiens est primum
principium , AEquoprovenit motus , aut quies. Diiscitur primum principium , quod ponitur loco generis, in hoc enim convenit essiciens cum aliis causis, nam quaelibet in suo genere est primum principium. Caeterae particulae ponuntur loco differentiae s efficiens, enim est 4 quo provenit motus ; materialis autem, & formalis ex quibus sfinalis vero gratia cuius. Ubi advertendum est, quod ly motus denotat quemcumque influxum, medio quo emciens tendit in effectum, sive praesupponatsubjectum , in quo sensu influxus est
propxie motus, Vel mutatios sive non praesupponat subjectum, in quo sensu dicit creatio stive talis influxus sit realis, ut quando ignis V. g. producit ignem, sive moralis, ut eit consultatio, praeceptio, dic. Unde convenit praedicta definitio, tam causae primae , quam secundae ; tam Physicae , quam Morali . Advertendum est etiam, ly quietis idem est s ac conservationis, quae optime nomine quietis significatur s quia materia dicitur qui elicere sub forma, quae in ipsa matexta conservatur. Uel potest dici; quod peris quietis intelligitur causa deficiens s ita quod sicut causa efficiens est principium unde motus , quando per actionem influit in effectum , etiam est principium , unde quies , id
253쪽
Dis,. 4. 1. 2s r. per hanc explicationem patet bonitas definiti
2 Dicimus α. pro secundo, quod inquirit quaestios causa efficiens. i. dividitur in causam per se, dc causam per accidens. Causa per se dici lux illa, quae vete, & realiter attingit estectum ιhujusmodi est pater v. gr. respectu filii. Causa per
accidens dicitur quae habet connexionem acci- . dentalem cum causa per se alicujus effectus , licet illa talem effectum non attingat i hu)usmodi est musicus v.gr.qui domum aedificat s tunc enim musica dicitur causa efficiens per accidens respectu aedificationis s quia per accidens se habet, quod aedificator sit musicus ad talem estectum is
3 a. dividitur causa efficiens in Physicam. &Motalem. Physica dicitur, quae vere, dc realiter influit in effectum s ut patex respectu filii. Moralis potest sumi dupliciter. I. quatenuS moin talitas, idem est ac libertas s in quo sensu voluntas dicitur causa moralis quia libere suos actus producit , sed quia voluntas etiam physice , Sc realiter producit suos actus , vere etiam dicitur causa physica . Unde morali tas, sumpta pro libertate , non distinguit causam moralem a physica ut sic; potius enim haec divisio est cauiae physicae in liberam , & necessariam . 2. sumi. Iur moralitas pro imputatione a dein hnc sensa causa moralis est illa, quae licet realiter non influat in effectum si ita tamen se habet respectu illius quoad mores, ac si vere , & realiter in i p. sum influeret ; & hoc modo sumpta moralitas distinguit causam moralem a causa physica hujusmodi sunt, quae his versiculis continen
usio , consilium, eonsensus, palpo, recursus,
recipit, mutus , non obstans, non manife
Haec omnia inveniuntur in agentibus liberis.
Etiam solet dici causa moralis , praecipue ab L 6 Sc
254쪽
Scotistis, quae est ratio cur alia causa operetur ex aliquo pacto. Hujusmodi sunt Sacramenta uequia ad positionem illorum Deus nobis gratiam elargitur ue & opera nostra meritoria , propter quae elargitur nobis Deus gratiam , & gloriam. 4 3. dividitur causa essiciens in principalem , de instrumentalem. Principalis est, quae in esse quieto habet sermam , seu virtutem ad per se producendum effectum ; ut ignis ad producendum alium ignem. Instrumentalis est, quae nota habet in esse quieto krmam , sed virtutem ad Producendum effectum, sed praevia aliqua dispositione ex parte instrumenti , recipit vitiu-etem a causa principali in actuali motione , de quo amplius alibi. s 4. dividitur causa efficiens in totalem , seu completam, & in partialem , seu incompletam. Τotalis, seu completa dicitur, quae ex se habet virtutem ad totaliter producendum effectum, ut ignis respectu alterius ignis. Partialis , seu incompleta est, quae ex se non habet sufficientem virtutem ad producendum totum es.sectum, sed Indiget consortio alterius concauia sae, ut pater, di mater respectu filii ; objectum , di potentia respectu notitiae.
6 s. dividitur causa efficiens in primam, de secundam. Causa prima dicitur quae nulli alteri subordinatur , neque ab aliqua alia dependet inesse, aut operari i hujusmodi est solus Deus. Causa seeunda dicitur , quae subordinatur causae primae ab ea, tam inesse, quam inoperati dependet s hujusmodi sunt omnes causae
γ 6.dividitur eausa eviciens in universalem,&particularem. Universalis est, quae plures, &diversos essectus attingit s hujusmodi est Deus, di etiam astra praecipue Sol. Particularis est,
quae tantum unum essectum determinatum aditingit, ut ignis.
8 p. dixidilux causa in univocam, & aequi V
255쪽
eam . Vn I voca dicitur, quae producit enectum
ejusdem rationis , de speciei cum illa, ut ignis, . qui alium ignem producit. AEquivoca dicitur , quae producit effectum diversae rationis, & speciei ab illa ; ui Sol, qui producit aurum , dc alia ab illo maxime distinctae .s 8. dividitur causa sumpta in numero plurali, in causas subordinatas, dc non subordin tas. Subordinatae dicuntur illae , quarum una dependet ab alia , quod dupliciter potest conis tingere, vel essentialiter,&per se, vel per accidens. Tunc causae dicuntur per se, &essentialiter subordinatae, quando una in esse causae actu lis, seu in auendo dependet ab actione, &conis cursu alterius; hujusmodia sunt cau prima, &secunda ; & etiam Sol, & Astra quatenus concurrunt cum causis inferioribus ad suas opera- . tiones. Tunc causae dicuntur per accidens sub-
ordinatae quando una dependet ab alia in suo e Lse s licet non in sua operatione actuali ab actio ne, & concursu actuali alterius; huiusmodi sunt Pater, & Filius in creatis, & quaelibet causa
producta respectu causae creata, quae illam proinduxit. Causae non subordinatae dicuntur illae, quarum una nullateuus dependet ab at a in esse, aut operavis ut homo, & ignis, quorum nullus ab alio in suo esse, aut operati dependet. Plures aliae divisiones causae efficietatis solent adduci, quae, sicut aliquae ex supradictis , potius divisiones nominis , quam rei videntur ue ideoque
illas omittimus, & quia ex alibi dice is facile
256쪽
An causa errata aliquid efficiant φI T Icet unanimitet omnes concedant dari. o causam efficientem a tamen in determinando quibus rebus ratio causae efficientis conveniat, non omnes conveniunt; aliqui enim dixerunt ,solum Deum omnia producere; creaturas vero nihil omnino agere. Alii autem dixerunt, creaturas spirituales aliquid producere; nihil vero creaturas corporeas. Alii vero, creaturas etiam corporeas evicere accidentia, nulla. tenus tamen producere substantiam . A A. pro
his modis dicend i possunt videriSapud nostrum Nerin.I. physic. dii q. t..1 Dicimus tamen , non solum Deus; sed aliam creaturae, & si corporeae attingunt effecti- 'th, non solum accidentia, sed etiam subita tiam. Conclusio est jam communis inter Phil sophos, & Theologos contra praedictos modos
dicendi. Probat. i. ex Sacra Scriptura; nam Gen. I. dicitur: Germinet terra herbam virentem , morientem semen , lignum pomiferum faciens
1 ructum Et Lucae xi. videte ficulneam, ρο --nes arbores , cum producunt Iam ex se fructum.. Deinde in Conc. Trid. seis. 6. Can. 4. anathem te damnatur, qui dixerit, liberum hominis ambitrium , dum a Deo excitatur, & movetur ni hi l cooperari vocanti Deo assentiens, sed vetuisti inanime nihil omnino agere, mereque passive se haberes ergo nequit negari, creaturas, adhuc corporeas, aliquid essicere , tam substantiale, quani acciden lale. 3 Prob. 2. ratione; quia homo libere exercet suas operationes; & vere illas efficit; ergo nota est cur aliis creaturis virtus suarum operationum essectiva denegetur . Anteced. patet e pes
xiontia, qua in nobismetipsis libertatem in ope-
257쪽
. .. UI' et syrationibus videmus i dc homo, quia est liber in suis operationibus, ideo est legum capax, quas si non custodiat, subiicitur poenis, si autem tu-stodiat, est dignus praemior ergo homo veIe ,&realiter efficit suas liberas Operatione 3, alias neque esset dignus praemio, neque subjectus peNnis s cum non ipse homo, sed Deus operationes hominis eviceret. 4 Confirmat. quia virtus agendi finita, & limitata non repugnat creaturis, imo conducit ad illarum perfectionem: ergo non debet talis virtus creaturis denegari. Anteced. pater ; quia si non est impersectio in Deo producere ex te nos essectus, neque erit impersectio in creatura, Consequentia etiam patet: quia de ratione boni est esse communicativum sui : sed unum ex bonis divinae persectionis est virtus producendi r ergo non est cur negetur, Deum indidi L se creaturis virtutem producendi juxta suam capacita em ἱ quapropter D. Aug. g. de Civit. Dei cap.3. Vel . de Civit. Dei, cap. 3O. dixit : Sis omnia qua creavit administrat, ut etiam ipsa proprios
ercere agere motus at . Potest etiam conia
firmari ex Arist. i. Et hic. cap. 7: dc 2. de Coelo, cap. 3. ubi dicit, quod unumquodque est proptex suam operationem . Et deinde experientias qua Communiter experimur , Solem illuminare , ignem calefacere, &c. s Si autem respondeant, nos solum ex viri, fieri praedictos essectus in praesentia Solis, ignis, die. non autem ab illis produci; hoc non convincit oppositum nostrae conclusionis ε quia lucet verum sit, quapropter non postumus contra prote vos hoc nostrum actextum evidenter demonsi re s tamen non potest negari, talem responsionem vim Philosophicae indignationis eVerteresquia non aliter possumus experiri em nationem effectuum a causis, aut ex effectibus
causas colligere; nisi quia praesentibus illis fiunt
tales effectus. Deinde, si Sol non 3ece illum
258쪽
ma, neqει igniS producit calorem fallan, dice retur e Sol illuminat: ignis producit calorem. Nod non solum est contra communem huminum sensum, sed etiam contra modum loque, di Scrupturarum. Quod autem hoc falso diceretur patet; nam si ad hoc, ut vere diceretur lassiceret, Deum lumen producere prisente Solq, & Deum lignum calefacere praesente igne etiam esset v xum dicerer Lapis creas Angelum, casu quo Deus crearet Angelum praesente lapide, quod, quam absuxdum sit quisque videat . 6 Argum. i. pro primo modo dicendi , persectissimae causae ut est Deus, debet tribui perserictissimus modus operandi 2 sed operari sine con sortio cauta secundae est persectior modus opu-randi, quam operari cum consortio illius: erigo solus Deus omnia producit , & nihil es ciunt crcaturae . Confirmat. quia frustra fiunt
per plura, quae possunt fieri per pauciora: sed
Deus omnia effective producite ergo frustra ponitur in creaturis virtus essectiva. Etiam potest confirmav.ex illo v. Corinth. 32. Deus qui ope ratur omnia in nobis , dc ex illo 1. Corinth.
Numquidsufficient sumus cogitare aliquid is nobis , quasiex nobis y Ergo nihil efficiunt causaeseeundae. γ Resp. ad gum. concessa mai. disting. min. quando operari cum consoriici alterius provenit e* desectu virtutis, & ex indigentia , concedo ; quando ex his capitibus non provenit, nego, di nego consequent. Etenim majorem arguit virtutem, bonitatem , & sapientiam in Deo, quod rebus creatis non solum dederit esse , sed etiam virtutem ad operandum ἱ maxime cum Deus propter consertium creaturarum i a pexandra , non desinat producere totum esse-
qum , di si Deus vellet, posset sine tali consortio Omnes effectus sua virtute producere . Ad confirmationem resp. quod etiam si Deus om-
UA OMctive petoducat, α se salo omnia possit
259쪽
producere non ideo frustra ponitur consortium causarum secundarum a nam & fi non sit simpliciter necessarius ad producendos effectus, est Iamen valde conveniens, & conduiscens ad ostendendam Virtutum , bonitatem , di sapientia I Dei communicantis creaturis vi tutem agendi, maxima autem , quae ponitur in
majori confirmationis , sollim tenet quando non est aliqua congruentia in hoc, quod fiant per Pluxa, quae per pauciora fieri ponunt. Ad
aliam confirm. re'. primum tantum intendere Deum immediate attingere omnes effectus , non tamen excludere eonsortium creaturarum . Secundum autem loquitur de operibus conducentibus ad vitam aeternam, de innuit, non posse ab homine fieri sine auxilio Dei speciali s quod nullatenus opponitur nostrae conclusioni. 8 Arg. 2. pro seeundo modo dicendi: ne cessario nequiritur ad agendum quod agens sit intime praesens passo : sed hoc nequit conV nire rebus corporeis; quia impedit quantitas: ergo rebus corporeis non est concedenda virtus activa. Confirm. ex D. Aug. s. de Civit. Dei, ubi dicit . Corporea causa non debent inter effiacientes numeraris ergo creaturae corporeae nisi Iefficiunt. Resp. dis mai. necessarib requiritur ad agendum, quod agetas sit intime praesens passo secundum suum esse, aut secundum suanaentitatem , nego ; secundum suam virtutem , hoc est, ita ut passam fit intra sphaeram activi tatis agentis , eo cedo; similiter disting. est minor ; quia licet quantitas primum impediat, non tamen impediat secundum. Unde negoccin- seq. Ad confirm. ex D. Aug. resp. quod loquitur de causis efficientibus liberis, quae suarum operationum dominium habent, inter quas non numerantur causae corporeae: & sic conseque
s Arg. a. pro tertio modo dicendit substan-
260쪽
tiae corporeae non sunt immediath operativae sed operantur mediis accidentibus : sed accidentia nequeunt estective attingere substantia ,
eo quod sint impersectiora substantia: ergo assignanda est aliqua substantia spiritualis su petior omnibus corporeis substantiis, &persemox it. lis , quae substantias corporeas producat s de
consequenter nulla cieatura corporea substantiam producere valet. Confirm. quia experientia constat, aliquas substantias, generari, quae non habent causas substantiales efficientes corporeas is ut animalia quae generantur ex putrefactione terrae r ergo assignanda est aliqua causa
spiritualis illarum productiva. Io Resp. ad arg. quod illa maxima; Sub n-eia corporea non sunt immediate operativa, sed operantur medi is accidemibus , plures patitur difficultates, ut patebit sequearibus quaestionibus , pro nunc autem dupliciter potest intelligi:. i. ita ut substantiae corporeae nullam habeant virtutem operandi, quae sit substantia, sed tantum , quae sit accidens: de hoc falsum est , utipatebit quaest. sequent. a. ita sit substantiae cotis poreae, & si habeant virtutem operandi, quaesit substantia , etiam habeanr virtutes operanis di , quae sint accidentia, δc mediis operationibus
harum virtutum accidentalium , tanquam praeviis dispositionibus , attingant per suam se
sanitatem virtutem productionem substantiae, .& hoc verum est , sed non contra nos, imo contra sic arguentes. Unde distinguendo majorem cum praedicta explicatione, & concedendo mi- .norem, negandae sunt consequentiae. Ad confirmat. res p. quod licet illae lubstantiae non habeant causam corpoream pxoximam illarum producti vam ; non propter hoc recurrendum est ad causam spiritualem creatam , sed talis productio, vel est tribuenda alicui causae uni versali corporeae , ut est Sol; ve i ad primam causam,