장음표시 사용
341쪽
9 Diximus in conclutione: si comparetur aselfectum s quia si comparetur ad agens , potest xeduci ad genus cauta formalis , quapropter
Aristot. Σ. Physic. 18. inter cansas sexmales enuis meraVit exemplar. Et patet ratione e quia sicut se habet forma naturalis respectu naturalis agentis , ita se habet forma exemplaris respectu agen iis intellectualis: sedistina naturalis in ordine ad agens naturale, pertinet ad genus cauta k malis: ergo ad idemgenus debet reduci forma sexemplaris in ordine ad agens intellectuale. Io Argum. I. contra conclusionem: finis est causa distincta ab efficientie ergo etiam exemplar. Prob. conseq. quia ex eo finis distinguitur ab eisicienti, quia est, cujus gratia aliquid sit: sed exemplar est ad cajus umilitudinem aliquid fit: ergo etiam dithinguitur ab efficienti . Confirmatur: quia finis pertinet ad efficiens, quatenus agit ut motus a siner sed hoc non ob-1iat, ut ab eisiciente distinguatur: ergo quod exemplar pertineat ad efficiens, 'uatenus Operatur regulatum ab illo, non obstabit, ut ab efficienti di stinguatur. II Resp. nen conseq. &disting. maj. prob. finis distinguitur ab efficienti , quia est, cuIus gratia aliquid fit, pMcise , nego; quia alias non
complet efficiens in ratione talis , concedo. Similiter disting. min. exemplax est ad cujus simi-titudinem aliquid fit , praecise , negos ita ut
compleat efficiens in ratione taliS, concedo . Si
militer xespondetur ad confirmationem . Finis enim non pertinet ad efficiens, ut quid ipsum complens in Tatione efficientis rationabiliter; imo jam supponit illud in esse talis constitutum, de postea ipsum movet per modum amati ad agendum a proposito: quod autem efficiens nono operetur sin fine, hoc provenit ex eo, quod ad effectum concununt omnes cauta ; unde neque sine materia potest efficiens creatum Operari , dc tamen materia non reducitur ad genus cauta P L essi-
342쪽
De causisper Aecidens.1 π Icet Arist. egerit de causis per accidens, ta, ut sunt sertuna, & casus, post tractatum de causis per se l. tamen, quia aliquomodo videntur reduci ad causam efficientem, nos in praesenti disp. hanc de illis quaest. proponimus , in quaeliam de fato, quod casui opponitur,&de monstro , quod videtur effectus casus, vel fortunae aliqua inseremus s & omissis aliquibus erroribus antiquorum , tam circa formam , quam aliqui Deum dixerunt rebus humanis praesidentem, easque pro libito, Si sine ratione di stribuentem ; quam circa Atum, quod aliqui explicabant dicentes, esse dispositionem causarum natural m inter se, ex qua omnes, essectus , etiam provenientes a voluntate, inevitabili necessitate succederent s aliqua ad omnia praedicta pertinentia, plus simplici recitatione ad aliqualam illorum notitiam, quam controversia, & disputatione, breviter attingemus. l2 Dicimus a. fortuna est eausa per aecidens
eorum, cisa raro eυeniunt actione agentis ex eis-
ctione . Definitio deducitur ex Aristot. hic text. 2. & ex Scoto quaest: ultima quodlibetica. &communiter recipitur. Dicitur, causa per acci- ens Gra este ''s Hrtuitus non pex se intenditur, sed per accidens conjungitur cum effecta per se intento. Dicitur, eorum, qua rar9 ewniunt, quod intelligitur, ita ut raro ponatur cauo ista lis effectus, eo quod raro conjungitur effectus sertuitus-cum effectu per se intento. Dicitur, actione agentis ex electione, quia effectus se ludius ibium provenit ab agente intellectuali li- here , & ex electione operanti. 3 Dicturus a. eas s s. causa per accidens eo-
343쪽
rum, qua raro eveniunt ac iove agentis sine electione. Definitio etiam deducitur ex Ari 1i .explicatur sicut definitio fortunae; Sc solum differunt in hoc,quod effectus sortuitus provenit ab s gente libero ex electione, effectus vero casualis provenit ab agente naturali sine electione . Utrum. que his exemplis solet explicari: quando enim homo excolendo terram, praeter intentionem is invenit thesaurum, talis inventio dicitur est eius fortuitus , dc homo dicitur fortuna, se a causa per accidens illius; quia per accidens connectitur inventio thesauri cum effectu per se
intento ab homine ex electione operante: qciando vero ventus commoVet tegulas , ct aqua
cadit, & occidit hominem , talis occilio dicitur effectus casualis, & ventus dicitur casus ssea causa per accidens illius ; quia per accidens connectitur occisio homitiis cum effectu per sexentus operantis sine electione .
tunam sor maliter sumptam dicere habitudinem cauta ad effectum raro evenientem, praeter intentionem agentis; sumptain Vero fundamentaliter , tantum dicere entitatem agentis a proposito, seu ex electione . Idem suo modo
dicendum est de casu , dc similiter in sequenti
s Secundo, quod licet fortuna videatur In veniri in omni genere cauta, ut videre est apud Mastrium disp 7.quaest. 9. arti c. . tameta rigoro a se loquendo fortunae solum reducitur ad causam eissicientem; quia semper est in agente opexante propter finem,& ex electione, quod ut ex
se patet, solum est essiciens. o Tertio; quod respectu Dei non invenitur effectus sortuitus , quia cum omnia praevideat , di sua altissima providentia disponat, nihil potest evenire, praeter illius intentionem , dispositionem, vel permissionem; inveniri tamen potest effectus fortuitus respectu cujuscumque
344쪽
. . 3ΑΙ agentis ereati ex electione operantis, &etiam
Angelis nulla enim apparet repugnantia in hoc , quod praeter intentionem cu)uscumque agentis creati , aliquid eveniat: respectui men pueri , &amentis neviit inveniri effectus fortuitus, bene tamen casualis; quia non operantur propter finem ,& ex electione,sed in sua operatione assimilantur agenti naturali. γ 9uarto , ut notaevit Scotus citatus , quod ut e flectus dicatur fortuitus , sit alicujus m menti , quia juxta communem usum loquendi non dicitur quis sortunatus ex eo, quod illi ali-'quid patvi momenti prster, intentionem, Conintingat. Ulterius requirit Scotus,quod id,quod evenit,. sit bonum ,. nam si sit malum, potius, dicetux homo infortunatus, quam fortunatus, Hoc istmen videtuae reduci aci quaestionem denomine, quapropter aliqui dividunt Extunam in bonam , di malam, juxta bonitatem, di m litiam effectuS.
8 Dicimus a. fatum sic definitur a Boetio 4. de consolationedatum es rebus mobilibus imm bilis in harens dispositio, iuxta qu- divina providentiasuis quaque nectit α ιnibus. Pro cujus i ntelligentia observandum est,fatum duplicit ex posse sumi. Primo, pro actu d i v i nae volunt at is omnia disponente , i cordinante,&in hoc sensa nihil aliud est,quam divina providentia,de qua agitur ex prolita, . in Theologia. Secundo, pro tali dispositione,& ordinatione, ut in causis secundis recepta s & in hoe sensu dicitur proprie istam, ut sumitur in praesentio de quo intellisitur definitio 3 quapropter dicitur divositio in-
harens rebus mobilibus. Ex dicitur immobilis, ut denotetur,talem dispositionem,a divina providentia provenientem, nullatenus posse mutari, cujus oppositum tenebant veteres Agypti i,asserentes , posse mutari precibus, & sacrificiis squod quidem Elsum est salias Deus esset mutabilis, quod nullatenus est dicendum ; ce
345쪽
πε 2. Physicitum enim est , quod posita tali dispositione
divina voluntate , nece lario eveniunt omnes effectus ab aeterno praevases, di determinatos ἡquae quidem necissitas est necessitas effectus, di ex sup positione , non autem necessitas causae,& simpliciter ; qui, Deus ita suaviter disponit omnia , ut sinat causas secundas suos motus agere. Quomodo ausem , clim ista necessitate
salvetur nostra libertas in operandinest difficu tasad Theologicum institutum spectans .s Unde aliqua potiunt deduci. Primo, quoiubrevius sic Elympotest definiri: est ordo camsarum natu alium divinam providentiam ex luentium. Secundo , quod satum formali texumptum dicit relationem inter causas ordinatas a Deo s fundamentaliter vexo dicit i pissentitates causarum. Tertio, quod satum Componitur ex omnibus c usis ; omnes enim a Deo sic ordinantur s. praecipue tamen videtur reduci ad causas efficientes. Quarto, quod satum distinguitura casu,&sortuna in eo,quod satum pex sexespieitestectum , casus vero, de istium tantum
per accidens. Io Dicimus 4. monstrum sic communi lex definitur: es emitus naturalis a recta, solita ἡi positione secundum speciem notabiliteν degenerans ob aliquod impedimentum. Quae definitio deducitur ex Arist. a. Physic. 81. dc degenexat. animalium cap. . di sic explicatur. Dicitur effectus naturalis, per quod differt ab artesectis deficientibus a regulis artis, quae non monstra, sed errores dicuntur. Dicitur degenerans a recta,mosita dispositione, per quod denotatur, quod monstrum deficit a conditionibus requisi iis ad estectus naturales ex vi generationis. Dicit ursecundum speciem, quod non est intelligendum, ita ut monstrum debeat esse diversae speciei a sua causa s hoc enim per accidens se habet ad rationem monstris sed ita ut conditio in qua defieit, debeatur ex vi senerationis
346쪽
naturae specificae , in qua accidit monstrum; in desectu cui iis conditionis , seu privati nos perfectionis sic debitae stat ratio formalis monstri . Dicit ut notabiliter ς quia communiteT non dicitur monstrum, quod in parvo deficit. Dicitur ob aliquod impedimentum , per quod denotatur, quod ad monstrum duae causae concurrunt , altera impedita , quae est virtus alicujus causae completae , 6c persectae , & alterae impediens illam, ne suum effectum in statu perfecto consequatur , ut contingit quando ex dese- et v, vel excessu materiae causa essiciens noa 'consequitur suum estectum in statu perserto. Nun nim generatur monstrum eo, quod causaessiciens a causa materiali impeditur. Plura capita, solent assignari, quibus monstra conti guno , quae apud recentiores videnda relinquimus , ne in re parvi momenti, de non multum, necessaria, multum immoremur.
ii Hic solerdubitari, an monstrum sit intentum a natura Z Communior responsio est, mo
strum non esse per se i ntentumia natura, sed esse effectum pure fortunatum, vel casualem , quod patet , quia effectus sortuitus seu casualis emile, qui raro evenit, & a causis per accidens conjunctis hujusmodi est monstrum,ergo: Deinde, quia agens, sive naturale, sive liberum ex natura sua tendit in effectum perfectiori modo possibili: sed monstrum non est effectus persectus imo deficiens a debita persectione ; ergo causa illius non tendit per se in illud'. Diximus perse, quia,
i quod causa per accidens intendat monstrum, iquatenub eo quod non possit effectum perfectum producere, imperfectum producere latendit,
i non videtur inconveniens . Aliis terminis solet , i - dici, monstrum, non primario, sed secundario,
si esse intentum a natura . ' . .
si in Advertendum tamen est, quod hoc intelligitur de causis cie tis 3 Deus enim per se intendit monstra,& quia respectu Dei nullus datur es-
347쪽
sectus casualis, vel fortuitus: & quia eonducunt ad decorem , & pulchritudinem universi, ex varietate enim conis tum , de distorinium decor universi resultat; quapropter communia
ter dieitur , quod opposita juxta Ie posita magis;
'ta simus in praecedentibus de triplici genere c. 'causarumst materiali , scilicet formali, de afficienti s res at nunc agere de quarto, scilicet, finali, de quo plura exagitantur in Theologia in materia de actibus humanis ue de illo tamen, ut ad Philosophiam spectat, lotuimur in Praesenti.
Icimus I. Finis est id, euissi gratia alia dia quid sis. Sie Axistol. 1. Physic. δc communiter Philosophia cujus exemplum est ἐν sanitas infixmi dicitur finis, quia infirmus sumit potionem amaram, & alia medicamenta sanitatis gratia, seu propter sanitatis. consecutio
x Dicimus a. Finis multiplieiter dividitur,. licet aliqui varient in divisiomun explicatione Primo dividitur in finem cui, de in finem cujus. Finis mi dicitux illud subjectum , cui aIiquid desideratur. Finis cujus dieitur id, propter cujus consecutionem aliquis operatur , sanitas enim dicitur finis, eujus, gratia enim illius, fecipi pter illam consequendam , operatur, tam medicus, suam infirmus s ipse vero infirmus dicitur finis cui, quia ipsi desideratur an iras.
348쪽
Ubi advertendum est, tinem etiJus , etiam dic
ab aliquibus finis qui , eo quod sit id, quod de
3 Seeundo dividitur finis in finem. de in finem qui seu, quod idem est,. in finem forma- Iem , de obsctivum Finis Ermaliv , seu quo dieitux operatio , qua aliquid consequitur . Finis qui dicitur id, quod consequitur per operationem a visio enim beatae dicitur finis quo . seu formalis ; quia est operatio , qua Deus Consequitur s ipse veto Deus dicitur finis qui ;quia est id, quod per operationem consequi
4 Tettio dividitur finis in proximum ,&r . motum, seu in ultimatum, di non ultimatum . Finis proximus, &non ultimatus dicitur ille, qui licet propter se appetatui, adhuci Ordin*tur ah aliud . Finis temotus re ultimatus, dicitu cille, qui ita propter se appetitur, ut ulterius ad aliud non ordinetur x sublevatio pauperis per eleemosynam, dicitur finis proximus; & non ultimatus , eo quod ulterius ordinetur ad impetrandam divinam misericordiam s. Deus auteni dicitur finis remotus, & ultimatus L quia, omnia ad illum ordinantur ipse autem non ordinatur ad aliud . Ilio dicitur finis ultimatu, simpliciter , eo quod ex natura sua non est ordi nabilis ad aliud ue potest tamen ,, propter imper sectum modum operandi creaturae, ad aliud or dinari r urii quis intendat, Deum consequi pro Pter pristiam convenientiam. Potest etiam da
xi finis ultimatus secundum, quid , di exit i l le , qui, licet ex natura sua sit ad aliu d ordinibilis
non tamen de facto ordinatur in intentione agentis ,. ut si quis elargitur eleemosynam propter sublevationem pauperis, & propter consequendam remissionem peccatorum , quin ulte-xius in sua intentione progrediatur .
3 Quarto dividitur finis in fi nem operis, &in finem operantis. Finis operis dieitur ille, in
349쪽
quem veratio ex natura sita ordinatur; ut est
sublevatio pauperis respectu eleemosynae. Finis operantis dicitur ille, quem sibi agens pro suo libito determinat, ut si aliquis propter vanagloriam, eleemosynam elargiatur. Nune est dubium,an omnes praedicti fines propriam finis mtionam assequantur y Pro quo o Supponitur tamquam certum, tam finem quo , leu formalem, quam finem qui, seu obje- ivum, inducere propriam rationem finis quia vere, & realiter agit homo propter assecutionem visionis beatificae ,&propter ipsum Deum
assequendum . Advertendum tamen est, hos duos sinex non esse inter se diversos, ita ut unus possit movere sinealtero s imo unicum finem integrum, & totalem constituunt: visio enim
beata appetitur propter suum objectum , Mobjectum appetitur, eo quod media opera iatione, seu visione conjungitur potentia cum illo Supponitur etiam tam finem operis, quam operantis propriam habere rationem finis, ita ut unus ab alio distinguatur, quod patet ue quia finis operis dicit ordinem ad media ex natura
sua , finis vero operantis tantum ex arbitrio agentis: & potest agens operari motum bonita iste ipsius finis operis, quin alium finem sibi determinet: & etiam potest operari propter finem , quem sibi determinat, relicto pro sua libertate fine operis,in quo nulla videtur apparere controversia. Remanet ergo dissicultas circa finem eui, & euius, ultimatum , dc non ultima. tum. Pro quag Dicimus p. in ordine: snis cujus , & finis
cui habent veram , 5c propriam rationem finis, ita ut non distinguantur inter se,sed ex utroque unicus completus finis constituatur, movens voluntatem ad operandum , ut di ctum est de fi- me quo, sus. Deducitur conclusio ex Scoto in dist.6. q .f. ad argumenta, vers. aeuando ergo,
350쪽
sub liti. s. probar: quia lanitas in txntum di citur finis , in quantum appetitur ut hominis persectio, dc homo in tantum dicitui finis, ii, quantum est perseectibilis per sanitatem a nocienim respicitur sanitas ut medium ad consequendum hominem , sed ut est perfectio ipsius
hominis ergo ratio fiuis non convenit utrique seorsum, bene tamen conjunctim.
9 Ea quo deducitur, quod finis non .dividitur in finem eums, dccui, tamquam in duos fines completos, scd quasi incompletos; quapro- Pter, juxta modum loquendi, non videtur dicendam 2 volo bonum propter amitum: nani hoc videtur denotate, bonum non esse finem , sedi medium bene tamen videtur dicendum; volo bonum amiso;Me enim denotat,utrumque simul ess nem, seu totale objectum motivum Voluntatis. Idem videtur dicendum de fine quo. qui, seu sormali ,&obiecti Vo. Io Arg. . finis proprie dicitur id, in quo si si it intentio agentis ,.hoc non habet finis cujus, sanitas enim non intenditur nisi propter homi-.nem; ergo finis cujus non habet propriam rationem finis. Confirmatur: quia id, quod pro- Pter aliud amatur , non est proprie finis , sed medium, ficiis cujus amatur proptersnem m. ς
sanitas enim propter hominem amatuT L ergo fin Is cujus non est prop xi e finis. Resp. ad argumentum neg. min. quia tam finis eujus, quam
finis cui sunt id, in quo ultimo sistit intentio agentis, non sumpti seorsim, sed coniunctim, quippe neque finis sui est in quo ultimo sistit intentio agentis, nisi quatenus est persectibi lis
per finem cuius,neq; in noc ultimo ristit agentis , Intentio, nisi quatenus respicit finem cui, ut perfectio eius. Ad confirmationem tesp. disting. mai. quod amatur propter aliud non est finis , sed medium; si ametur in ordine ad consecutio- .
ne illius , ad Mitto;si ametur ut persectio illius; nego; di in hoc secundo sensu, vexa est minor