장음표시 사용
371쪽
3 o Lib. I. PHO. D I S P. . VI. De sausis interse, eum suis effectibus,
EGi mus in praecedentibus de omnibus causis,
inter illas nulla facta comparatione, nunc restat agere de illis, tam inter se, quam cum suis effectibus comparatis.
In qua eo arantur eausa interse. DLuta sub hoc titulo solent exagitari, e A quod pluries possunt quatuor genera cauta
sarum inter se comparari: quae Omnia non tantum per modum controversiae, quam simplieis propositionis , ni frequentius ab Auct xibus tradunt ut, examinabimus ue possimi enim musae inter se comparari s vel quoad distinctionem; vel quoad ordinem dignitatis. & persectionis i vel quoad ordinem prioritatis, di po- Retiolitatis; vel quoad ordinem causandi adi nvicem . Nunc Σ Dicimas i. si causae comparentui inter se in ordine ad diversos effectus, fi sumantur materialiter , hoc est, pro re, quae denominatur causa, non est necessatium, quod realiter distin- tuantur. Patet: quia anima v. g. dicitae causa
Ermalis tespectu corpotis, quod in sotmali, &respectu hominis, quem eonstitutis & dieitur
emesens respectu suatum operationum;&etiam materialis respectu ipsarum operationum , quia ipsas in se recipiis & dicitur nnalis; quia en finis generationis: quod etiam potest exemplifieari in qualibet alia sexma activa. Ubi advertendum est, ne contentio fiat de nomine , quod in casu conclusionis , non accipiuntur causae,
372쪽
Di p. 6. Ruas . . praecipue materialis, & nnalis in rigorosa aciceptione , ut sacile patebit scrutanti ; quod quidem etiam est observandum pro aliis di
3 Dicimus h. aliquae ex praedictis causis, adhuc materialiter sumptae, respectu ejusdem ei- sectus necessario realiter distinguuntur, aliquae Vero non, Prima pars patet, nequit eadem rex esse causa materialis, do formalis respectu ejusdem effectus ue alias idem respectu ejusdem , esset simul potentia formalis seu sub)ectiva ,&aetus Ermalis, quod implicat . Simili rex n quit eadem res esse musa se malis, & emciens respectu ejusdem essectus; quia forma est terminus productionis essicientis: ergo nequit simul esse principium termini , . quod convenit causae
4 Secunda pars etiam patet, quia respectu ejusdem subjecti v. g. materiae primae, eadem substantialis serma dicitur causa sornistis, quatenus illam informat ; & dicitur causa finalis,
quatenus materia ordinatur ad formam tam
suam ad suam persectionem. Deinde idem reis pectu ejusdem effectus potest dici causa essiciens, & finalis ; nulla enim est repugnantia in
hoc, quod essieiens propter seipsum, operetur,&in tali casu ipsum essiciens erit finis cia suae operationis. Hoc modo Deus dicitur Alpha, de Omegas hoc est principium, definis omnium retum. Similiter idem numero subjectum potest esse respectu ejusdem causae matexialis, di finalis. idem enura homo est causa matexialis
sanitatis; quia illam in se recipit, rit causa finalis eui dirigitur sanitatis acquisitio . Denique idem respectu ejusdem potest esse V usa essiciens, Fc materialis; ut patet de stimonibus immanentibus . Quae reeipiuntur in eadgna potemi ia , a qua producuntur.
373쪽
lux: hoc est , sermae , quibus causae denom Ionantur , necessario stini inter se aliquomodo ldistinctae. Conclusio est communis, dc patet ex eo, quod causa in communi dividitur In praeditias quatuor causas formaliter sumptas s Se certum est, membra dividentia inter se aliquomodo distinguis bene enim potest aliquid c licet
materialiter possit habere rationem plurium causarum causare in uno genere, quin causet in alio, quod sine dubio arguit distinctionem realem in ratione formali causandi. Huc adu caqaae diximus loquendo de causalitate ea usae , & forte plura ad hanc conclusionem conducenia
5 Dicimus causae extrinsecae ut sunt emaciens, &finalis, sunt pro sermali ; dci amoda
causandi,perfectiores causis intrinsecis , ut sunt materialis formalis. Et inter causas extrinsecas finalis en persectior efficientesinter intrinis secas vero sermalis est perfectior malexiali Pti. ma pars patet , quia causalitas causae extrinsecat dicit perfectionem sine imperfectione , causalitas vero cau* intrinsecae dicit impersectionem; causa enim i utrinseca causat incomplete, &pex modum partis 3 quapropter Deo, qui est persectissimum ens, tribuitur ratio causae essicientis,& finalis ; non vero Latio causae materialis, deformalis et ergo.
Secunda pars etiam patet: quia causa sin iis movet efficientem agendimin s & actiones efficientis ordinantur ad finem , quod aperthd enotat perfectiorem modum causandi in causas nati ,. quam in cisicienti, & hoc ipsum innuit
Arist. I. de partibus animal. cap. l. dum dicit rPrincipatum sane illa obtinere videtur , quam sub hoc verbo , cujur gratia, significamus . Similiter patet tertia pars , quia causa materialis gausat ut potentia receptiva , & per passivaruxemptionem ς qui modus causandi est imperiectior modo causandi per rationem actus,s
374쪽
Ec informationis , ut causat caua 1 Oxm iis .
8 Advertendum tamen est , ne aliqua ori tur aequivocatio,quod persectio causarum etiam potest attendi penes influxum in effectum, & ipenes dependentiam estectus ab illis, ita ut illa dicatur persectior eausa, quae magis insuit in effectum , dc aqua effectus magis dependet ; in . squo sensu causa eisiciens est perfectior aliisR-- propter effectus per an lonomasiam sumit den minationem ab efficienti . Deinde , respectu compositi sormalis est perfectior , quam mate-xialis , magis enim dependet compositum a se ma, quae est praecipua pars illius, quam a m texta, quae est pars minus praecipua : si autem causa materialis, & formalis ad se invicem comparentur, materialis est perfectior, quam so malis ; quippe materia concurrit ad esse, seu ad
existentiam formae, quae educitur ex e us PO- tenIia: at vero forma non concurrit ad esse,
seu ad existentiam materiae, quia jam supponit illam existentem, ut sub loco diximus, quapropter nou dicitur absolute causa materiae, sed tantum quoad informationem e imperfectior omnibus est causa finalis; quia .non per physi- eum influxum, sed tantum per metaphoricum,& intentionalem influit in effectum. Quo no lato, di quod non loquimur de causis materialia ter sumptis, seu pro rebus, quae causae denominanturmam in hoc sensu jam una est perfectior, vel impersectiox altera, di idem est de aliis, ut
patebit discurretati per illas a iacile labuntur
quaelibet argumenta. 'ts Dicimus s. omnes causae, q- conlurrunt
ad eumdem effectum , sunt simul tempore in causando. Conclusio est communis , & patet ex eo, quod estectus, qui dependet a pluribus causis, nequit ab una , vel altera tantum p r venire: sed ii aliqua causa in causando esset pilox
tempore cateris,ab illa ista proveniret eri in a
375쪽
Lib. 2. Physic. ergo Minor patet ό quia nequitdari pro at i quo
tempore causa actualiter causans sine termino
suae causationis, seu sine effectu. io Dicimus 6. in actualiter causando causas natis esst prior natura caeteris causis: deinde efficiens est prior natura materiali, & formali: materialis vero, & formalis sunt simul natura. Haec conclusio quoad primam partem deduci. tur ex Scoto in I. dist. h. quaest. 2. A. ostenso esse, vers. Nunc ulterius, lit. S. Et quoad omnes partes sic proponitur a Mer inero hic disp. r. quaeli.
I. Probatur prima pars s quia , ut communiter ab omnibus admittitur , movetur a fine ad actualiter operandum, ita ut si sit Vera haec causalis i Ouia is actualiter movet, scιens actua liter operatur, non Vero e contra ἱ ergo in actua
liter causando prior natura est caula Enalis, ouam emciens ὁ & consequenter etiam est prior materiali ,& sormali, quae sunt natura pollexi tes efficientes, quod eli secunda pars conclusionis, quae probatur , quia uniones materiae , 5csormae,quae sunt condationes ad causandum proveni unt ab eisicienti actualiter causante s ergoptius natura est efficiens actualiter causans , quam materia , dc forma actualiter causiantes ;Juxta Communem modum loquendi haec est
vera causa lis s Quia esciens actualiter causat, materia reforma actualiter causant; non Verci
ii Τertia pars probatur 3 quia uniones, quae sunt conditiones ita requisitae ad causandum in materia, &sorma , ut positis illis, nec euatio ponantur causalitates , sunt simul natura i ergo materia, &forma sunt simul natura in actualiter causando. Antecedens patet, quia correlationes , & correlativa sunt simul natura. α Advertendum tamen est ut aliquae aufe-τ ntur aequivocationes, & varii modi dicendi
concilientur, quod prioritas, & posterioritaso turae a quae intex causas actualiter causantes
376쪽
intercedit, nota est prioritas est endi, ita ut prius
posti tesse sine posteriori; in quo sensu loquitur
e prioritate, dc posterioritate naturae Arist. s. mei. m. nullatenus enim potest causa finali, actualiter causare, quin etiam efficiens actuali ter causet, ita ut finis habeat aliquam causalita tem praecedentem causalitatem agentis ἱ neque potest efficiens actualiter causare, quin etiam materia,-serma actualiter causent, ita ut em ciens habeat aliquam causalitatem praecedentem causalitates materiae , & krmae . Dicitur
autem talis ordo prioritas, & posterioritas intelligendi, ita ut prius intelligatur causare finis, deinde efficiens, & posteὰ materia, & forma; licet non intelligatur completa causalitas alicujus, quin etiam causalitates alistrum intelligantur, eo quod nulla causalitas intelligitur coma pleta, quin effectus complete intelligatur causari, estectus enim non intelligitur complete causari , quin Cmnes causalitates intelliganturi 3 Dicimus . causae nequeunt ad invicem esse cauta secundum eamdem rationem, neque in eodem, neque in diverso genere causandi rat vero secundum diversas rationes in eodem,&in diverso genere causandi, possunt ad invicem esse causae. Conclu sio quoad utramque partem est communis inter Scotistas; &quia illius plena notitia desumenda est ex alibi dictis, de dicendis, breviter. 34 Probatux prima pars : quia omne cauissens, in quocumque genere, debet praesupponiadestectum secundum illam rationem, secundum quam causat r ergo secundum eamdem
rationem nequit causari a suo essectu in aliquo genere cauis Patet consequentia : quia effectus , secundiim rationem , secundum quam est essectus, est posterior sua causa : ergo si
eausa , secundum eamdem rationem , secundum quam eausat, causaretur a suo effectu in
quocumque genere causae,esset respectu ejusdem
377쪽
Lib. 2. Pesic. seeundum eamdem rationem privso poster ius:
hoc implicat: ergo. is Probatur secunda pars: quia materia prima in genere causae materialis est causae formae quoad suum esse simpliciter i sorma vero est causa materiae in genere causae formalis c nota
quoad suum esse simpliciter , sed quoad suum
esse sormale, seu ad esse in aliqua specie completa determinata. Deinde, sanitas, ut habet esse in intentione est causa finalis labori si &Jabor est causa efficiens sanitatis , prout in esse existentiali s sim ili ter pater secundum suum eL se reale musat filium , &postea potest doceri a filio, & si causari ab illo in esse sapientis. R tio autem stat in hoc , quod nullatenus sequitur , idem respectu ejusdem esse causam, & eme ctum, cum non ponatur eadem res secundum eamdem rationem causae , & effectus alterius, sed secundum unam rationem; ponitur causa, &sie prior, & secundum aliam rationem ponitur essectus, dc sic posterior sy & secundum unam rationem ponitur dans esse, & secundum aliam recipiens esse, quod nullum videtur inconveniens . Pro tota quaestione potest videri M sttius in Physica disp.2. I. t. I. ubi est. Scotum aliquibus in locis.
In qua comparantur eausa eum Ais
pluries possunt comparari causae inter se , ita pluries possunt causae cum suis essectibus compa-xaxi . Itaquet Dicimus et . quaelibat causa distinguitur realiter ssio essectu. Conclusio est communi
qui nihil potest seipsum causate, di a stipis ita
378쪽
suo esse dependere ; unde octum habuit illud commune proloquium: . ab alio sit. Quomodo autem hoc intelsigatur de causa ma. teriali, & Brinali, quae sunt partes intrinsecae sui effectus,dictum est loquendo de distinctione totius per se physici a suis partibus. 3 Dicimus v. quaelibet causa in ratione foris mali talis est persectior suo effectu, ut tali foram aliter. Conclusi' etiam est communis, & patet ex eo, quod estectus dependet a causa in suo esse, non Vero e contra ; dependentia autem dicit impersectionem in illo ,quod dependet,non tamen in illo, a quo dependet squapropter Deo Iribuitur ratio causae , nullatenus tamen ratio effectus , ergo. 4 Dicimus 3. si tam causa , quam effectus , non larmaliter ut tales, sed materiali tex secundum suas entitates accipiantur, causa matzzialis est imperfectior suis effectibus , scilicet forma, eccomposito . Conclusio etiam est communis s omnes enim admittunt ue materiam pri-
mann quipph puram potentiam , esse imperfectiorem serma, quippe actu formati s di consequenterim persectiorem composito, quod tamquam partem includit formam. Hocintelligitur de causa materiali rigorose sumpta, scilicet pro materia prima ; nani si sumatur late , scilicet pro quocumque suriecto, ex cujus potentia educitur aliqua serma, potest causa materialia
esse persectior essectu: quia illa potest elle substantia, dc essectus accidens.s Dicimus A. etiam materialiter causa sex- malis est impersectior suo eflectu, scilicet composito. Conclusio est communis inter Scoti- stas,&alios contra aliquos antiquos. ProbatuI:
quia quod continet persectionem alicujus, &lius aliam persectionem, est persectior illo, cujus persectionem continet s sed compositum continet persectionem .rmae, & amplius persectionem matextae e ergo compositum est
379쪽
rersectior Arma , ac per consequens, δα. Funia amentum oppositae sententiae nititur in hoe , quod compositum totam suam persectionem tricipiat a serina , quod quidem fundamentum falsum est si quia etiam compositum recipit aliquam persectionem entitativam a materia , quae, licet respectu sermae dicatur imperfecta, absolute tamen aliquam habet perfectionem , sicut aliquam habet entitatem. 6 Dicimus causa finalis , materialiter sumpta, est persectior suo effectu regulariter . Conclusio sic proposita a nemine negatur ; &ratio pro illa est; quia entitas medii, quod est erictus causae finxiis , ordinatur ad entitatem finis: sed impersectius ordinatur ad persecti uae ergo . Diximus: Regulariter ; quod ita debet intelligi, quod omnia media, quae ex natura tua ordinantur ad finem, sunt imperfectiora illo, eo quod natura semper imperfectius ordinat ad persectius ; ec similiter, omnia media , quae ab agente libero ordinate operante , ordinantur ad finem , eo quod agens liberum ordi-mate operans, sequi lux in modo operandi ii turam ι tamen quia agens liberum potest pro suo libito, lichi inordinath operando, constimete sibi pro fine rem minus perfectam, quam media , quibus consequenda est; ideo non est verum universaliter, quod causa finalis in sua entitate sit persecti or suo essectu. Dicimus 6. causa efficiens, materialiter
sumpta, si sit causa totalis univoca, est ejusdem persectionis cum effectu: si autem sit totalis quivoca , est persectior suo effectu si tamentarettim sit partialis, potest esse impersectior suo
effectu. Prima par. patet: quia causa univoca debet esse ejusdem essentiae, & specie eum esse. ctu ; in hoc enim eonfist it uni voeatio; sed quarsent usdem essentiae, & speciei, sunt aequalis
Perlacitonis: ergo . Probatur secunda pars sηuιλ causa aequivoca est di versae speeiei a suo
380쪽
- 379 effectu ; & alias estectus nequit esse impersectior sua causa efficienti totali, ut alibi dictum
est, & omnes latentur: ergo debet esse imper fectior sua causa aequivoca. Consequentia patet ex eo, quod species non sunt aequalis persectio nis, ut fert communis sententia , si autem spe cies possint esse aequalis perfectionis , ut aliqui, non improbabiliter , tenent , tunc esse eius causae eisicientis aequivocae poterit et se sejusdem , seu aequalis periectionis cum sua
8 Tertia pars etiam patet a quia causa paratialis non debet necessario conti nere totum effectum et ergo neque totam persectionem eει-ctus s & consequenter potest esse imperfectior illo. Antecedens patet: quia si necessario contineret totum effectum, pollet se sola produce-xe illum: hoc est falsum , quia plures causae pa tiales nullatenus possunt sine consortio alterius concausae effectum producere. 9 Dicimus . causa , si non consideretur, ut actualiter causans, non necessatio est simul tempore cum effectui at vero ut actualiter causans necessario est simul tempore eum estectu , Conclusio est communis; & patet prima pars, quia res, quae dicitur causa, bene potest exist re , quin actualiter causet, in quo casu erit causa pro tem pore , pxo quo non sit effectus. Deinde postquam productus est effectus, potest causa efficiens destrui, & in tali easu exit estectus pro tempore pro quo non sit causa, ergo Secunda pars etiam patet; quia impossibile , est dari causam actualiter tausantem , quin simul detur effectus actu&liter terminans causa.
tionem; &similiter est impossibile, dari esse.
ctum actualiter terminantem actionem cauta,
ruin simul detur causa actualiter causans, staans esse effectui. φ