장음표시 사용
501쪽
numςtus, potius, quam quaelibet alia mensura;
quia communiter Caeterae mensurae non multi-Plieantur, per unicam enim ulnam pluries repetitam , v.g. certificamur de magnitudine pad-m s at vero mensura motus, ut est tempus, multiplicatur, non enim Per unam horam, V. g. Pluries repetitam, certificamur de duratione, seu
magnitudine motus, sed perplures horasi quasi enim di secatur tempus in plures horas, & quasi discontinuatur tempus in plures horas, ut de magnitudine, seu duratione motus certificemur. Unde horae, ut numerantur, dicuntur numerus numeratus, & quatenus deserviunt adnumerandas partes motus, dicuntur .numerus
s Praenotandum est 4. quod illa particuIM, motus debet primario, dc per se intelligi de m tu Brinaliter sumpto, quatenus, scilicet, dicit illam moram, seu durationem successivam, quae in fieri alicujus rei consumitur; secundario vero, di quasi per accidens etiam potest intelligi de motu materialiter sumpto, quatenus scilicet, dicit ipsam formam, quae in suo fieri dicitur, seu denominatur fluens ab ipso motu formaliter sumpto. Quod patet a similis quantitas enim
permanens mensuratur per se, & primario men- iura permanentis secundario autem, & quasi pςr accidens mensuratur substantia, quatenus est subjectum talis quantitatis permanentis: sic ει militer motus formaliter, qui est species quanti,tatis successi vae primo,& per se mensuratur tem. Pore, quod est mensura luccessiva; secundati vero, & quasi per accidens mensuratur minus materialiter semptus,quatenus est subjectum linsius motus sermaliter sumpti. 6 Praenotandum est s. quod illa particulas fundum priu*, posterιus ponitur ad denotandum quod non omnis mensura, seu numerus motus est tempus, sed tantum illa mensura , Mu numerus , quae mensurat, seu numerat
502쪽
motum, ut habet partes priores,&posteriores sit enim alit ex motus numeretur, V.gr. Motussune duo: partes motus sunt tres, oec. Τalis numerus non dicitur tempus.
Nunc non erit difficile, supradimm defianitionem intelligere. Dicitur enim numerus , in quo quatenus idem est, ac mensuIa , ounias aliis mensuris convenit, dc ponitur loco gen xiss ut autem dicit mensuram , quae est nummxus modo dicto n. 4. disserta caeteris mensuris . Dicitur morus, dc intelligitur modo dict.num. s. per quod differt tempus a mensura, quae licet sit numerus modo dicto de tempore, non mensurat
aliquid successivum, ut est motus, sed aliquid permanens s hujusmodi mensura est numerus gradium Coeli, quo leucae, quae sunt in spatio
terrae, vel maris mensurantur. Dicitur fecundum prius, posterius, per quod differt a me
sura , qua non mensurantur partes motus, ut successivae sunt, sed tantum mensuratur motus dicendo, v. g. Hi sunt duo motus 3 tres motus , e. Sunt duapartes motui , tres partes,m Conis stat ergo bonitas definitionis ι sic enim explicata communiter admittitur.
8 Est tamen dubium inter Authores, an prae edicta definitio sit essentialis , vel descriptiva Cujus resolutio pendet ex alterius dubii resoluistione, quid scilicet dicat tempus pro formali 'Qui enim dicunt . tempus pro formali dicere
rationem durationis successivae , rationem vero mensurae dicere secundario , seu tamquam propriam passionena, consequenter asserunt, praedictam definitionem traditam per numerum , seu mensuram esse descriptivam . Nos autem, qui cum Scoto in . dist. 48. quaest.2.6.Ad quasionem, vers. Ad primum, litt.Η. assiximus, rationem formalem , seu essentialem temporis stare in ratione mensurae, seu nume-xi ; durationem vero successivam tantum esse xationem materialem temporis i consequenter
503쪽
tenemus,praedictam definitionem esse quiddit1- ltivam ,&essentialem. Quod deducitur etiam ex Arist. qui tempus non per rationem durationis succe vae, sed pes rationem numeri , se amensurae definiviti quod non faceret, si senti-xet, durationem successivam esse essentiam, , seu rationem formalem temporis 3 nam talem successionem cognovit Arist. 3cquando essentia rei cognoscitur, per essentiam , dc non perpassionem, res definitur. Deinde, secundum i sum Arist.hoc tempus non est idem essentiali texcum motu ue & certum est, ut omnes fatentur , motum formaliter sumptum dicere praedictam successivam durationem s & sic tempus nequit in illa formaliter , & estentialit consistere , , sed in alio extra ellentiam , seu rationem so malem talis durationis ι quod nihil aliud potest esse, nisi ratio mensurae, seu numeri: stat e go in tali mensura, seu numero, ratio sermalis, & essentialis temporis: ac per consequens
est essentialis ; dc quidditativa praedicta defi
s Notandum tamen est , quod numerus , vel mensura potest dupliciter sumit vel actuali.
ter, quatenus actu mensurat motum , dc in hoc sensu consistit in denominatione extrinseca proveniente ab actu intellectus numerante,dc ut sic erit tempus ens reale intentionale: vel aptitudinaliter , quatenus ipsi successiva duratio minus apta est assumi ab intellectu ut numerus mensurans motum ; & ut sic est tempus ens xe Ieabsolute, ut ex se patet cum quo respondetur
ad quoddam dubium , an scilicet , tempus sitens reale λ Hoc uotato, scire oportet , quod tempus pro formali non dicit actualem nume- Tum, seu mensuram , sed tantum aptitudinalem, daretur enim tempus, data laceestiva du-xatione apta motum mensurare, licet nullus esset motus actualiter numeratus.
o Hac dubitatur, in quo motu tempus i nVe-
504쪽
tus propter sitam successivam durationem sit aptus asium i ab intellectu tanquam numerus ad alios motus numerandos s Communiter Iespo detur, hoc inveniri, dc in motu primi mobilis, ratione cuius Sol facit dies, & noctes , & in m tu proprio ipsius Solis, ratione cujus Sol constituit annos s & in motu Lunae is ratione cujus Luna constituit menses, quibus motibus communiter utimur ad motus sublunares mens
randos. Ratio est, quia ut aliquid accipiat ut pro mensura , debet eise notior m en se rato e sed certum est , praedictos motus , propter suam regularem uniformitatem , esse notiores motibus sublunaribus: ergo praedicti motus habent in se rationem mensurae repectu sublunarium eZc consequenter rationem temporis.
II Potest etiam responderi, quod etiam aliqui motus sublunares possunt assumi ut mensura ad alios motus mensurandos, si duratio illo xum sit bene nota e ut patet in motu horologii, qui communiter assumitur ad alios motus menia surandos s quod idem contingere potest in aliis regularibus motibus ; δ: sic possunt motus sublunares tationem temporis habere. Ubi advertendum est, quod ratio mensurae, & temporis primo, &per se convenit motibus coeleuibus supradictis motibus vero sublunaribus tantum secundario,& ratione motuum coelestium; quod ex eo patet, quia non assumitur aliquis motus sublunaris ad alios sublunares mensurandos, quin prius talis motus per motum Coeli sit mensuratus : ergo non mensurat motus sublunaris ratione ipsius .: sed in virtute motus coelestis ,&quatenus motus coelestis durationem tanquam signum notiscat;& consequenter primario convenit ratio mensurae , & temporis motibus coelestibus ue secundario vero, & ratione illorum motibus sublunaribus.
ix Neque obstat, quod aliquando videam uxuti
505쪽
uti motibus sublunaribus ad mensurandam du-xationem motus coelestis , quia non vere illis utimur, ut mensuris, sed ut signis nobis propinquioribus ad cognoscendum quot parteS mOtus coelestis defluxerint , ut sic praedictis partubus uti possimus , tanquam mensura ad n stras operationes mensurandas; ut evidenter patet in motu horologii.
13 Pro secundo, quod inquirit quaestio notanάum est primo , motum: ut saepe dictum est, posse accipi materialiter, id est , pr. sorma, quae fluit, seu fit permotum; & formaliter, id
est, pro ipso fluxu , seu duratione, quae Conm. sumitur in fieri talis λrmae. Secundo, quod tempus, & dicitur extrin secum , ut est motus ii respectu aliorum motuum , seu motus aliis cu)us sublunaris respectu alterius, quatenus ad ipsum mensurandum est aptus ; & dicitur intrinsecus, ut est ipsa duratio alicujus motus xespectu ipsius, ut est apta men surare alios mo- tus, vel adi aliis motibus mensu rari . Certum tamen est, tempus extrinsecum realiter distinguia motu mensurato, sicut est certum unum
motum ab alio realiter distingui. Difficultas sol una est de tempore intrinseco. Pro quo I Dicimus i. motus formaliter sumptus non distinguitur realiter a tempore intrinseco, sed tantum se aliter. Conclusio deducitur ex Scoto in A. dist. 48.q.2. g. ad , quaestionem, vers. Adprimum, liti. H. di probatur; quia tempus Pro materiali tantum dicit durationem succes si vani, seu habentem partes priores , dc post xiores, a qua serma, quae fit, seu fluit, fluens denominatur, seu succrisive durans, quod ipsum dicit motus formaliter sumptus: dc pro formali dicit tempus rationem mensurae, vel activae, Vel passivae, tanquam propriam passionem ipsius successivae durationis, seu fluxus: sed Pr
uri passo in Scoti sententia solum formaliterui i/rguitur axe, cuius est passio et ergo tempu
506쪽
p. 3 . s. sos non realiter , sed tantum formalitet distinguitur a motu sermaliter sumpto. Is Dicimus 1. tempus realiter distinguitura motu materialiter sumpto. Conclusio etiam deducitur ex Scoto in 1. dist. a. quaest. sententiam, vers. respondeo, liti. E. prob. quia motus materialiter sumptus potest fieri in m tori , vel minori tempore: ergo motus mate-xialiter sumptus realiter a tempore distinguitur . Patet conseq. quia diminutio, & multiplicatio in uno , &non in altero infert realem distinctionem inter illa. Antec. est certum, quia experientia constat, quod motus materiali texsumptus est tardior, si fiat in maiori tempore; revelocior, si fiat in minori. I 6 Sed contra potest argui primos duratio
intrinseca Angeli non distinguitur ab existentia Angeli et ergo neque duratio intrinseca m tus distinguitur realitera motu . Resp. ex Sc to citato neg. conseq. & paritatem ; quia duratio intrinseca Angeli non est divisibilis, &extensa in partes priores , & posteriores, dc sic non habet rationem quantuatis successivae respectu existentiae aqualis Ange ii s neque potest
minui, vel augeri, non aucta, vel minuta existentia actuali Angelis at vero duratio intrins in motus est divisibilis , & extensa in partes priores, & Posteriores ex se impenetrabiles;&sic habet rationem quantitatis successivae respq.ctu existentiae actualis motus materialiter sumpti; & potest augeri, & minui, non aucta, vel minuta existentia actuali motus; quapropter exeo , quod duratio intrinseca Angeli non disti guatur realiter ab actuali existentia ipsius Angeli , non sequitur , durationem intrinsecam motus non distingui realiter ab ipsa actuali existentia motus materialiter sumpti. ir Secundo potest argui: tempus est numerus numeratus, ita ut supra motum tantum addat aptitudinem adnumerari per intellectum a Cursu Philos. Am. n. V ex-
507쪽
ergo tempus nihil aliud est, quam motus aptus lnumerari ; dc consequetet non distinguitur realiter a motu . Resp. hoc argumentum bene probare, tempus non distingui realiter a motu is ima liter sumpto, quia tantum dicit supra motum sormaliter sumptum praedictam aptitudinem adnumerari s quae quidem aptitudo Ia tum Brmaliter distinguitur a motu: non tamen Probare, tempus non distingui realiter mota materialiter sumpto ; ut sic enim dicit motus sermam fluentem, seu quae fit per motum , de se habet tanquam subjectum ipsius motus, qui est quantitas successive extendens in suo fieri praedictam sermam a sicut quantitas permanens
extendit paries subjecti, quod afficit, di a quorealiter distinguitur.
Ruibus rebus eonveniat esse in tem pree yr H Luta circa hane difficultatem redueunx tui ad quaestionem denomine, si benEpercipiantur, licet ab aliquibus late exagitentur ue pro illis tamen potest videri Metinetus in hoc libro disp. quaest. 4. quae quia non licet in omnibus immorari, tamquam praeVia ad qui stionis resolutionem, brevitate possibil i, pra
2 Praenotandum est x. quod duratio nihil aliud est, quam permanentia in esse, seu in existentias dc dividitur in permanentem, &su cessivam. Duratio permane dicitur illa, qua res permanet in sua existentia secundum totum suum esse simul, & non ita ut aliquam partem
sui esse recipiat prius , & aliam posterius, sed cum omnibus suis partibus si habeat partes
508쪽
. DUρ-- . so diciis partibus secundum totum suum esse, postquam illud recepit , sive receperit illud totum simul, sive partem post partem. Haec duratio
Permanens communiter dividitur in aeternitatem , de aevum . AEternitas , secundum Boetium lib. i. de consolatione, est interminabilis
vita tota simul, o perfecta possessio 3 idem , ut
communiter explicatur e V duratio ultanea, o perfecta rei permanentis, m omnino indefecti. Bilis. 2Evum autem sic communitet definitur: Est mensura entis permanentis , uniformiter se habentis, potentis ramen deficere. Duratio Ve-xo successiva dicitur illa , qua petieverat i n sua exi stentia res, quae habet partes priores, & PO- steriores, & non existit simul per totas suas pamtes, sed per partem post partem & sic coexistit tempori, ita ut una pars ejus sit in priori parte temporis, & alia in posteriori. 3 Praenotandum est 2. quod aeternitas,evum, di tempus differunt in hoc, quod aeternitas est duratio rei permanentis , indeficientis, &in defectibilis i cujusmodi est solus Deus aevum est duratio rei permanentis, & licet non actu deficientis in suo este, imo in illo perseverantis,pOtentis tamen deficeres eu jusmodi sunt Angeli, M Anima tationalis, de quaelibet alia entia permanentia, quae lichi simul, & perseveranter, non autem successive habeant suam existentiam defectibilis est s & quamvis Angeli , &Anima rationalis in aeternum ducabunt s non Iamen propter hoc dicendum est, durationem illorum intrinsecam esse aeternitate cui enim aeternitas tanquam duratio intrinseca convenit, non convenit desectibilitas, solum tamen est dicendum , Angelos , & Animam rationalem existere. aeternitati a parte post 3 in quo sensis solet beatitudo a Theologis aeterna nuncupari. Tempus autem est duratio rei non solum
deiecti bilis , sed etiam actualiter deficientis in suo eris cujusmodi est quilibet motus successi-Y x vus
509쪽
,so8 Lib. 4. Physic. vus; quia ita habet esse, ut recipiat unam par tem post aliam, quarum prior corrumpitur, α deficit, quando altera producitur, di numquam sunt simul . 4 Praenotandum est. 3. quod aliquid esse in tempore non est idem ac existere, quando est tempus, nam Deus, & Angeli existunt quando est tempus , & tamen non dicuntur esse in tempores est enim aliquid esse in tempore, idem ac tempore men surari ue sicut esse in loeo, idem est, ac contineri a loco, seu ab illo quasi me surari s unde pro formali esse in tempore dicit
relationem quando, seu commensurationis ad tempus ; quapropter diximus in logica, tempus non esse speciem quantitatis distinctam amotu, cum solum addat supra motum pxaedi. ctam relationem, quae non est quantitas, sed unum ex sex ultimis praedicamentis, supposita apti rudine ad mensurare, seu mensurari . His
breviter suppositis , facile resolvitur quaestio. Igitur claritatis gratia .s Dicimus i. motus successivi per se sunt in
tempore, seu tempore extrinseco mensuvantur.
Conclusio est communis , & probatur: quia motus successivi, cum ratione suae successive durationis conveniunt cum temporein habere partes essentialiter successivas ergo nihil deticit motibus successivis, ut tempore mensurentur,& consequenter ut dicantur esse in tempore. . si Dicimus 2. motus instantanei non dicuntur esse in tempore, bene tamen in instanti temporis . Conclusio etiam est communis, &fere . ex ipsis terminis patet s nam motus instantanei non habent partes, quae possint partibus temporis mensurari ergo non sunt intem-sore, sed tantum in instanti temporis. Hic s. et dubitari , an quod existit pro unico tantum instanti dicatur durate Aliqui respondent aLurmative dicentes, durare duratione instanta n ea. Alii vero respondent negative, quia, in quiunt,
510쪽
Dist. 2. Ruast. 2. fC9quiunt, de ratione durationis est , quod res permaneat in suo esse: sed quod pro unico instanti existit,non perseverat in suo esse: Ggo ne,
quit dici durare; sed hoc reducitur ad quaesti
nem denomine Quod dictum est de motibus in stantaneis, videtur etiam dicendum de indivisibilibus continuativis partium motus , quae diis cuntur mutata esse ; nam solum correspondent indivisibilibus continuativis partium temporis, quae dicuntur instantia. Dicimus 3. quietes proprie sumptae, quatenus dicunt, scilicet, privationem, seu ca-xentiam motus in subjecto apto s sunt in tempore per accidens . Haec conclusio deducitur per oppositum ex prima ; quia Oppositorum is suo modo eadem est ratio ς sed motus successive sunt per se in tempore et ergo quietes , quae praedictis motibus opponuntur, sunt etiam in tempore : sed non per se, quia non habent proprie partes . quae tempore mensurantur :erro saltim per acci dens s eo vel maxime quia , assectiones, quae per se conveniunt sermis, sal. tim per accidens attribuuntut i liarum privationibus.
ν Dicimus C quaelibet entia permanentia generabilia, & corruptibilia sunt in tempore, non per se , seu ratione sui esse permanentis , sed ratione motus , & quietis , quibus in suo esse subjiciuntur . Haec conclusio
deducitur ex Aristot. hic cap. I 2. text. II9. &avo. Quod non sint in tempore ratione sui esse patet ex eo, quod esse in tempore est tempore extrinseco mensurari r sed entia permanentia secundum suum esse non mensurantur tempore extrinseco: ergo . Prob. min.
Quia mensura ratione talis debet esse ejusdem rationis cum re mensurata et sed tempus extrinsecum in ratione mensuxae est quid suceessivum , & habens partes priores , di posteriores; esse autem. rerum permanentium