장음표시 사용
121쪽
2.' saeuitatem conservativam, quae dieitur memoria inlalle
liaco in praesenti susticiunt, quamquam rudi calamo vix d lineatu. diliit enim aliud nunc quaerebamus, nisi ut viam quae nobis terenda esset, utcumque describeremus. Veniamus iam ad
De sensus intimi obieeto 27 l. Diecndum primo de sensu intimo, qui saeuitatum cet rarum landamentum est iitque essentialis conditio. De hoc sensu vix aliquid locuti sunt Aristoteles et Seholastici, qui tamen uberius de conscientia ac reflexu sui eognitione disserebant. PIura recentiores necessitate compulsi de sensu intimo disputarunt. Nos iam in Logi ea L. 445, seq.) non pauca praemisimus; quae Omnia hic supponuntur. Nune primo de obiecto intimi sensus generatim: deinde de intimo sensu, ut est animae proprius: tertio do SenSu unimae, prout est iu corporo; ac tandem de intelleetuali sui ipsius cognitione. 272. Reidius quem seliola seotica sequitur, Opinatus est, senSuintimo solas modificationes nitingi, non autem earum Subiectum; intellestium vero modificationes, quae sunt experientiae obieetum, ad subiectum ego referre vi instinetivi illius principit: omnis modisieulio supponit subiectum cui inhaereat. Rominius quoque putavit substantium sensationibus non attingi, sed ratiocinio de luet ex eodem principio. Notus est Condit laetiti error, ex lockianis theoriis depromptus: nostrum ego nihil esse aliud quam colleeti nem Sei Sationum, quas Unusquisque experitur: qua assertione subiecti sensum verbis concedit, re autem negat. Nihil dicam de Κantio, cuius dogma est, sensum, tam internum quam eX te num, nullum Ohieetum exhibere, sed solum impressiones muItiplices ac dissipatas; intellectum vero esse qui obicetum sormat L. bl 5; 4, seq.). Contra hos strenue dimicavit Galliippius γ); cui tamen praeiverant Vcteres generalibus quibusdam iactis ae solidissimis prineipiis f.
ut Leaioni di Lontea e Metosisten. Vol. II. Lor. LXXXI. LXXXVIII. so) cl. v. gr. Suarer. Disp. vet. XXXVIII. Seel, II.
122쪽
273. Pnopostrio I. Sennis intimus non solas subieeli sectiones, sed ipsum guoque si biserum attingit. Recolo quae in Ontologia adnotavimus de substantiae cognitione 0. 154, 2'); quae luc illic dicta sunt de sensu externo applien intimo sensui. Probatur prop. 1.' Sensus intimus assectiones attingit subiecti,
ut Sunt in re nutu quamvis mentis operationem. Sensus enim intimus mentis opificium omne antecedit. Atqui ante omnem mentis operationem ullaetiones Sunt coneretae, non BbStractae, nee distinetae a subiecto. Non est enim in rerum natura hine V. gr. dolor aut cogitatio sine substantia, inde substantia a suis assectionibus praecisa, quemadmodum in statu ideati sit per montis abstractionem: sed est tantummodo dolens aut cogitans. Ergo sensus intimus concretum hoc ipsum, dolens nut cogitatis, attingit, videlicet modificationem una cum subiecto, tamquam quid
2.' Asseetionem quam per sensum intimum eXperimur, prosccto Ut nostram experimur: secus fieri non pOSSet, ut eam referremus ad subiectum ego, quemadmodum postea per reflexionem sit. At si ita est, idem sensus indivisi hi liter attingit et assectionem et usseelionis subiectum. Ergo in assectionum sensu subiecti sensus ineluditur.5.' Si sensus propriarum assectionum cum sensu proprii subiecti non esset perpetuo coniunctus, nemo dein refleetendo iudieare posset, Se unum eumdemque eSSe, Bd quem Successivaeae Variae asseeliones, quas experitur, perlinent: proinde idea του ego, haberi non posset. Cum enim assectiones discrepent ob invicem, et ultera post Blteram transeant, nemo posset eas ad unum Subiectum referre, nisi una cum earum senSu nliquid experiretur eonstans et invariabile, quod asseetionibus omnibus subesset. Cum ergo unusquisque de sua identitate certissimus sit, eoncludere neeosse est, assectionum sensum a subiceli sensu non esse disiunctum.
De sensu sui primitivo et essentiali
123쪽
mae dici, non conscientiam, quae est intelligentiae cognitio re-
pe non sucultatem tantummodo sentiendi se, sed etiam huius lacultatis actum.
tu, quatenus non eget assectione aliqua subiecti ut a potentia transeat ad actum; sed est natura prior quacumque assectione et quocumque actu subiecit.
dum semper obtineat, numquam poSse seipsam sentire, quin aliquam simul allectionem sui sentiat.
praesentem. Qui sentit se, profecto declarationes ulteriores non requirit. 275. Probatur prop. t.' Ut vis aliqua necessario agens de pintentia in actum transeat, haec duo requiruntur et sussiciunt; ut vis expedita sit ad agendum, et ut obieetum sit ipSi, prout convenit, admotum. Al qui anima quae sentire seipsam debeat, essentialiter est unita huic Ohiceto, immo identica cum illo est; hinc virtus quae certe unimae inest, sentiendi scipSnm, essentialiter expedita est ad agendum; quid enim interponi possit inter animum et animam; aut quid possit ossicere, ut anima sibi ipsi sit extranea Τ Ergo vis animae sentiendi seipsam ab ipso exsistentiae eius exordio essentialiter est ad actum determinata. 2.' Si anima ab aliqua asscetione exeitari posset ad sentiendam Seipsam, proculdubio assectionem illam experiri deberet, ut suum. Atqui si anima ante omnem assectionem non sentit se, nullam assectionem experiri potest ut suam. Quaro enim anima aliquam assectionem experitur ut suam Τ Prosecto quia illam experitur in se, quia sentit se per illum immutari. Quomodo vero sentire possct aliquid in se, nisi prius sentiret se ' quomodo posset sentire se mutari, nisi et quum mutatur, et Bratequum mutaretur adesset sibi ' Ergo si anima ante omnem assectionem Se non .sentit, a nulla assuetione exellari potest ad seipsam sentiendam. 276. Ex dietis haec inseruntur. .' Sensus sui non est in anima ad modum potentiae, sed est uetus perpetuus. Nihilominus quoniam per hunc actum anima sit habilis ad suas allectiones scutiendus, diei potest ac debet, sensum intimum potentiam quamdam esse, si tamen simul ea ideatur sila in actuali sensu suimetipsius, quem anima p0ssidet.
124쪽
latum. Est namque basis ac radix sensus intimi, ut modo dictum est. Hinc otium gens terni, qui in sensu intimo sundatur, ut alio in loco indicavimus L. 447, 5.' , ct mox die iuro Est quoque basis ac radix intelligentive: intelligendi numque saeuitas ui subtiliora omittam, quid aliud denique est quum, Vis repr9 sentandi sibi ipsi rerum essentiam Τ Quomodo voro mens aliquid sibi repraesentare, aliquid sibi distere posset, si se non sentiret Non pluribus opus' est, ut perspicius etiam appetitum in sensuboe primitivo landari; omnis enim oppetitus cognitionem aliquam Seu sensus, seu intellectus supponit, et ad sui boni amorem
est illa Ficlitet doctrina, quod φο seipsum ponit eo ipso actu quo ponit non-mo. Etenim το Ego seniit se, et ut insipienter dieam, ponit se, priusquam Obiecta eX terna esse perei pint.
talium, quod nec subiectum est, nec obicetum, Sed purum cogitare aut sentire. Nam quod cogitai sibi cogitat, et quod sentit
o.' Ex his intelliges sensum sui solvere, seu potius excludere quaestionem illum, qua mircecntiores multi adeo magnifaciunt, quam plii res non salis dcxture dirimunt, quamque Kant insolubilcm putat; quomodo scilicet sat transiliis a subiccto nil Obiectum. Nullus enimvero est hie ii nnsitus, saltem si obiectum Uni Versim omne complectamur. In sensu cnim sui ipsius, Subiec-tUm et obieetum coniuncta reperiuntur, et ita coniuncta, ut qui hane coniunction in negare ausit, cam hoc ipSO confirmei, quemadmodum in Logica vidimus L. 428, α).6.' Sensus sui est in unima independenter o eorpore; proinde SenSus intimus eae se non est organico sucullus. Id quod patetetium ex eo, quod anima sentit suos intellectuales Belus, quorum subiectum non cst organum animatum, scd solum anima
De sengu proprii corporis 277. Λnima vi sensus quem habet sui, non modo Sentii cosucius quos clieit independenter a eorpore, sed eos quoque quo-V. III. 9 Dissili ed by Coos
125쪽
rum subiectum est humanum compositum. Idcireo in Logica sensum intimum in superiorem ct inferiorem distinximus L. 445). Nunc de hoc inseriori sensu aliquid dicendum est. PRopositio III. Anima sensit perenniter 8uam in eorpore quod
ipsa informat. pra Sentium. 278. Nam 1.' Si seipsam anima sentit, neceSse est ut simul sentiat statum in quo est. Nilne autem est corpori intime cormiuncta, atque ita coniunctu, ut unam cum corpore naturam constituat 162). Opori et ergo animam sentire se corpori coniunctam, et unum quid cum illo constituentem.
non sentiat; nemo est qui proprium subiectum sentire umquam potuerit partibus earcns. Atqui si anima se solam sentiret, exiensionem in Se sentire non posset. Si ergo anima exiensum perenniter Sentit, non se Solum, Sed se in corpore, et cum eorpore Sentit.
eeptas externa obiecta, sed ipsum quoque sentiendi actum. IIas autem sensationes in variis corporis partibus experitur, aut saltem ad varias corporis paries refert; utrumvis enim. dicatur, hac in re perinde est. At quomodo fieri posset, ut unima sensationes suas in organis sentiret, aut ad organa referret, Si prius, Saltem naturn, proprium corpus non sentiret ut suurn sibique
279. Notanda haec sedulo: 1.' Sensus hic corporis merito fundamentalis diei potest. L. 447, 4 ' . Ut enim ex modo dictis perspicitur, landumentum
est exterioris sensus. Hie tamen sedsus, quem nos landamentulem Vocamus, non eSt omnino idem eum eo cui hane oppellationem Condit inelitus tribuit. Is enim sensum sundamentalem Vocat Sensum actionum, quas Variae nostri eorporis partes in se inVicem exserunt, ac praesertim Sensum motuum respirationis sa). Ut vides, nomen est idem, sed res diversa. Ille enim Sensus sensum proprii corporis, de quo hic ogimus, Supponit. Hic porro eorporis sensus non disseri quoad rem tib co interiori Sensu quem Aristoteles sensum communem oppellat Jl ; quia est eommunis radiae et principium eaeteriorum sensuum, ut S. Τhomas dicit b). Ideo enim rerum externarum impressiones Sentire possumus, quia perpetuo sentimus organa, in quibus im-
αὶ Traue tres sensat. II. D. ch. I. ib) Sum. th. p. I. q. LXXVIII, atl. IV, ad 2.
126쪽
pressiones excipiuntur. Non tamen in cerebro peculiare eius organum statui potest, nisi eo modo quem alibi exposuimus agen
tionis statum consequitur. In hoc autem statu hic sensus non est polentia, Sed actus perpetuus; qui potentia dici potest solummodo respectu ni sectionum humani eompositi.
videli et in toto nerveo systemalo 151,5.'; 169, t.'). Ceteras
vero substantius humani eorporis constitutivas, ut V. gr. OSSi , sanguinem, adipem, sentit ad modum exteriorum corporum, quatenus nervos premunt, Vellicant, contingunt utcumque.
tem, et corpus Ut notionis subiectum sentit, aut vi ecversa; immo se et corpus non ut duo sentit, sed per modum unius; sentit videlicet extensum, quo secundum suam virtutum ipsa extenditur. Hoc autem liquet ex eo, quod nemo est inter moriolos, qui solo sensu unimam ii corpore distinguere possit. Unde communis loquendi usus unica illa voec e 90 ct animam ct eurpus deSignat. 5.' uine inseres sensum hunc eorporis esse laetitialem Organicam, ut quae ex unitione animae ei corporis restillat l66, 1.'). Huius vero principium ne rudicem esse sensum sui unimae proprium. 6.' Sensus landamentalis non excitatur Oeensione peculiarium sensationum, sed omnibus illis prior est, saltem natura, ut di-.' ximus. Per hunc tamen sensum, ut alibi do uimus l06, 1.'), nec corporis nostri siguram desinitamque magnitudinem percipimus, nee diversas eius portos distinete deprehendimus; sed solum indesinito et indistineto eius extensionem ut nostram eXPerimur. Sensationes autem Variae, quacis subinde percellimur, distinetum diversarum p0rtium sensum gignunt; ne postremo externorum Sensuum Usus nostri corporis eiusque partium fguram magnitudinemque nos edo ei. γ' Non est eur hic denuo animadvertamus, non Omnes eOmpositi os laetiones animam distincto sensu experiri. Iam enim Suis locis notavimus, nee assectionum constantium et uniformium,
nee operationum vitae vegetalis distinetum sensum haberi L. 447, 7.'; Psyeh. 157, 5.V). Asseetiones autem quae his operationibus mussantur, ut sunt satietas, lames, sitis, aliaeque huiusmodi, distinguit quidem inter se, sed assuetioncs escinenlares ex quibus illae coalescunt distinete non experitur, Sed consuSe. 8.' Ex hoe corporis sensu prima extensionis oritur nolis.
127쪽
Quomodo anima seipsum counoseat per intellectum. 289. Cognitionem intellectualem sui ipsius cum inlimo sensu coniungi miis, tum propter nexum unius tractationis cum ultera, tum ut facilius -quisque vident quantopere lance duo inter sedisserant. Ceterum de hoe diserimine plura diximus in Logica L. 444-446). In praesenti quaerendum est, quomodo per intellectum animn seipsam cognosent: an scilicet immediato et ex se nnimoc essentia sit nobis intelligibilis, an vero per actus qui ab ipsa di manant. 28 l. Duobus porro modis quaestio haec intelligi potest, ut recto notat S. Thomas sa). Potest cnim ob homine cognosci per intellceium anima 1.' narticulariter, et an sit, videlicet cognoscendo se habere in semetipso principium quo seniit, intelligit
ac vult: 2.V universim, et quiu sit, Videlicet quaenam sit animae natura. Iam si seeundo hoc modo quaestio intelligatur, mani sustum csl, nnimam hoc pacto non immediato intuitu, sed ex eius Operationibus cognosci, et ut cognoseatur multam subtilemque inquisitionem necessariam esse, ut tota haec Psychologiae tractatio demonstrat. Sed non do hac eognitione nune agimus, quae ad sciens iam pertinet, at de prima illo, quae persinet ad conscientiam, et est omnibus communis. De ea quaeritur an saltem ipsa immodiuta sit ni luc iniuitiva, ut quidam opinati sunt. Nos Se- . quondam ducimus Aristotelis ne S. Thomae sententiam, qui cen-Sent, Braim m per actus suos semel ipsam intelligere. Distinguit autem S. Τhomas 60 dupli ecm cognitionem, actualem, et habitualem: ac primam quidem nil per petus haberi; alteram vero per ipsius animae essentiam. Utraque assertio declarandu est.282. PnoposiTio IV. A nima non intelligit se immediate ac per
.' Id patet ex notione animne ut est in humano intellectu. Omnes enim hane animno ideam in mente gerere reperiuntur, quod anima sit principium vitalium operationum; subiectum variarum affectionum; substantiam quae sentit in corpore, quae intellistiι ue vult. lamvero huiusmodi notio similis est prorsus
128쪽
seeret, omnis homo intelligor et quid est anima; num sola praesentia animae sui liceret ad movendum intellectum nil ipsius eo-gnitionem, ut lux, quae ideo quia per se 1isibilis est, sola sua praesentia oculum od pelum visionis licterminii l. Insuper nullus homo errare posset. circa animae naturam; intellectus cni in humanus naturaliter animam eoguosecret; in his vero quae naturaliter cognoseuntur nullus est error. Atqui plurimi sunt, qui omnino ignorant, quid sit anima: multi quoque errarunt et errant in definienda an mae .naturn. Ergo.
ipsi coniunctum id quod ipsam nil actum movet. Atqui anima Semper adest sibi: si vero per se egi sthi intelligibilis, sola cius praesentia intellectum movet od ipsam cognoseendam. Ergo si unima est per se sibi lintelligibilis suam semper naturam actu intelligeret; qua quidem re nihil est magis suismn. 285. De habituali cognitione ita disserit S. Thoinas. . Quans tum ad cognitionem habitualem sic dico, quod anima pers essentiam suam se videt, i. e. ex hoc ipso quod essentia suu est sibi praesens, est 'potens exire in netum cognitionis sui- ipsus; sicut aliquis ex hoe quod habet alicuius scientiae ha- η bitum, ex ipsa praesentia habitus est potens percipere illas quae subsunt illi habitui. Ad Iloe autem quod percipiat anis ma Se esse, et quid in seipsa agatur attendat, non requiritura aliquis habitus: sed ad hoc sui heit sola essent in animae, quae a menti est praesens: ex ea enim actus progrediuntur, in quibus a net ualiter ipsa percipitur. M. 284. In quibus S. Titoniae verbis notabis:
perpetuus, sed dispositio ad actum ponendum. Vide quae diximus in Logica do habitu principiorum L. 554 .
non esse ex habitu proprie dicto, sed ex essentia linimae, quae est animae PrneSens.
285. Si ulterius inquiras, quid sit illa animae praesentia, per quam ipsa anima in suos uetus intellectu reflectere auque netualem sui notitiam aquirere potest, hoc non dissiculter deducemus ex dietis.
129쪽
PRopostrio V. Anima eapuae est seipsam intelligendi, quia sui
suorumque aetMIn sensum perennem hubet. Nam 1.' Inielicetus animae uetus in ipsa animae essentia intueri nequit. Ad hoc enim Oporteret, ut animae essentia esset
illi per se intelligibilis; id quod diei nequit, ut modo demonstratum est. Igitur ut intellectus pnimae actus percipiat, ad sensum quem et sui et Suorum actuum anima liabet, conVertatur
2.' Maximo eum inlotistetiva petuum internorum cognitio reflexione perficiatur. Resexto enim pracviam aliquam obiecti, in quod dirigenda est, cognitionem supponit. Haec autem praeVia cognitio nequit esse per intellectum ι ut patet. SupereSi ergo, ut sit ea ipsa cognitio, quae sensu intimo continetur. O.' Id ipsum confirmatur ex eo quod assectiones omnes, quarum exsistentiam obseure vel eonfuse sentimus, obscure quoque vel confuse intelleota relegimus, et eas quarum clarus et distinetus cSt Sensus, elaro distincteque intelligero possumus. Assectioisum Vero essentiam immediata reflexione semper confuse intelligimus, ac solummodo ratiocinando distinctius aliquid cognoscere de iis possumus. Iclipsiam dicendum de carum caussis. 286. Ex his colliges t ' quinam actus intellectualem sui cognitionem praecedere debeant, ct quo ordine. Primo anima sui sensum habeat oportet: deinde sentire incipit externarum corporum impresSiones, et obieeta externo percipere sensu, dein intellectu. Dum hos actus exercet, intimo sensu omnes experitur ut SusS; sed adhuc in hune sensum intelligentia non reflectitur, saltem reflexione perseeta. Post oliquantum tempus, quum intelligentia Salis se explicuit. anima in laeta interna intelligentiae obtutum convertit; intelligit se sentientem, se intelligentem, se lippetentem, ne tandem notionem illam esto essurmat. Colliges 2.' obieetum conscientiae esse non solas modificationes nut cogitationes subiecit, sed subicelum modificatum, aut cogitans. Η0e enim conscientia intelligit, quod sensus eXperitur. Sensus nutem, ut diximus 275 non solas subiecti modisseationes, sed etiam subiectum attingit. Vide alibi dicia dc substantiae notionc O. 56, 2.'). uine nostrum ego non est collectio sensationum, ut dixit Condit laetitus, nec formatur ab intellectu ut sensit Κantius 272 3. Colliges 5.' in conscientiae aetii haberi dualitatem illam subiecti et obieeti, quae pereeptionis est propria L. 459 . Nam h0e ipso quod animus in aetivitatis suae obieelum Seipsum nS- umit, me pereeptum a me percipiente distinguit. In sensu Vcro
130쪽
intimo haec distinetio non sit; sit tamen in sensationibus externis, ut sunt repraesentativae; qua de re paullo post.. Colliges 4.' id quod diei solet a recentioribus quibusdam:
laetum generale, seu generale conscientiae obicctum esse me percipientem nou- me, vere diei, si sermo sit de conscientia sensationum externarum, aut actuum intelligentiae, cuius obieetum Semper est ens; non autem si sermo sit de conscientia assectionum mere Subiectivarum.
Demum colliges 5.' alienissimum esse a veritate quod statuit Cousinius su ; laetum fundamentale conscientiae esse phaenomenon ex tribus terminis coalescens, quae sunt: sinitum ego, et non-ego ; infinitum, et utriusque relatio.
De huius saeuitatis subiecto et diuisione 287. Plura iam variis in locis ad externam sentiendi facultatem pertinentia disputata sunt. Diximus in Logica, quid sit sensatio ac sentiendi facultas L. 457-460); ruae sensuum obiecta L. 461, 462); quae suntlamcnta cortitudinis, quam sensaliones gignunt; qui sensuum crrorcs in. 464, seq. . Desinitum est in Cosmologia, quo pacto qualitatcs sensibiles sint in corporibus, quamque habeant cum sensili repracsentatione similitudinem C. 204, seq.) Demum in praccedentibus huius tractationis libris, egimus de sensationum scite l 45, seq.); de fluido nervco, deque nervorum ac cerebri munere in sensationibus 155 ; ac de subiccto saeuitatis sentiendi l66, 2.'). Est nunc Ioeus ut accuratius aliquid statuamus de subiecto ac principio facultatis huius ; tum
de eius actu, ne de rerum externarum cognitione, quam per eamdem aequirimuS. 288. Fuit opinio Platonis, sensum esse operationem animae propriam, ut est intelligendi actus. Aristoteles autem contendit, solum intellectum essc facultatem ab organo corporeo independentem, sensum vero facultatem esse non animae Solius pro-