장음표시 사용
141쪽
Iam actionis principium nec est, nec esse potest eiusdem terminus. Ergo species sensilis non est id quod sensus cognoscit. Quod si sensus in sua operatione speciem sensilem non cogno-Seit, Superest ut cognoscat obiectum, cuius illa similitudinem gerit. 2.9 Quum sensus receptam ab obiecto impressionem experi-iur, terminus in quem sertur, non est propria passio, sed obieetum n quo patitur. Sane voces illuc: videre, tulissere, ct similes in communi sermone actus sentiendi cxhibent. Atqui nemo dicit, sc videre retinae motum n luminis radiis excitatum, aut sciangcre pressionem proprii corporis ex ulterius corporis resistentia ; sed dicunt omnes, se videro lumen, aut Obicetum luminosum, se tangere corpus externum resistens, ct generatim
se sentire id quod sensus assicii. Ergo id in quod actus sentiendi sertur, non est propria passio, sed obieetum agens. Alio in loco C. 202) vidimus salso dictum csse a quibusdam, Voces illas: color, sonus, duritios, dulcedo et celeras, quibus significamus en quae Sciatiundo cognoscimus, sentiendi aetum significare. Sed non minus salsum cst, iis vocibus significari passiones organi, Seu Species, quibus actus sentiendi determinatur. 506. Prob. 2.' pars. Sensus cognoscunt sua obiecta per species
ab iis impressas. Vidulicet, ut ex supra dictis patet 296, 9.' ),
species sunt medium quo Sensus obiecta sua percipiunt, non vero medium in quo ea percipiunt. Si quis enim hoc postremum diceret, is lissereret id quod modo improbatum est, Sensum dircete percipere speciem, in eaque tamquam in quadam imagine obicctum opprehendere. Quae non veterum Sententia est, sed Cartesianorum ci Lockianorum. Speciem itaque dicimus osse medium, quo Sensus obicetum percipit, nempe id quo determinatur ne movetur ad illud pereipiendum. 507. Sanu 1.' obicetum in sensatione percipimus solum secundum quod ogit in subiecto sentiente 505, 3.' L. 206 . Per tactum v. gr. nihil aliud percipimus, nisi vim qua corpus resistit, nul calori eum communicat, aut alitercumque nervos cutaneos inlati. Ita quoque obicetorum radios non videmus, nisi sc-
eundum quod ii nil retinam usque pertingunt; qui si intercipiuntur, aut detorqueantur, Visio cessat. Idem de reliquis sensibus dicendum. Ac probe notandum est, nos qualitates sensibileS sentire, non ut cient in organo molecularum solummodo materialium motum, sed ut motum hune cientes, coniunctum ametunt.
Patet itaque sensus ad propria obiecta pereipienda per species ab iis impressas determinari.
142쪽
sitione diversa est. Hi ne omnes sensuum illusiones, de quibus diximus in Logica L. 495, seq.) Diversa est item sensatio pro varia obiecti distantia et positione, ae medii natura L. 497). Cur autem, nisi quia sive ex diverso organorum statu, sive ex diversis obiecti adiunctis diversi modo sensus assieitur'
Reidius, hoc quod dicimus, obiceta ipsa a nobis dii cete percipi, ita esse intelligendum, ut sensus quasi extra subiectum progrediens obicetum externum transeunter attingat, hic sane mirifice deciperetur. Sensatio enim, ut Omnis alia cognitio, non est actio transiens, quae in obiceto cognito recipiatur, illudque immutet, sed actio immanens, quae, tota quanta est, in agente manet. Aelieet obieetum ex organi reactione aliquid patiatur, non tamen haec passio Sensationem constituit, ut per se patet. Cum igitur operatio sensus sit immanens, non aliter potest sensus externum obieetum percipere, nisi quatenus hoc intra ipsum aliquo modo pertractum, esse incipiat eidem intimum. Id quod, ut supra diximus 505), assequitur sensus per speetem. Quoniam autem sensus obiectorum species per seipsum sibi imprimere nequit, necesse est ut obiectum agens in sensum sui speeie ipsum consignet. Atque ex hoc sensus dicitur, et est potentia passiva. Igitur ex immanentia sonsitivae operationis manifestum est, Sensum non percipere Obiectum, nisi per speciem ab eo im
308. ConoLLanth. l. Quum iuxta usitatum loquendi modum dicimus, sensationem esse sensum, seu experientiam impressi nis in organo receptae, intelligere debemus, eam esse sensum seu experientiam obieeli per impressionem receptam. Ex quo colliges, sensationem aeeuratius quam in Logica factum sit, L. 457), deseribi posse : aelum quo animal obiectum eaeternum eognosciι per impressionem ab eo in organo receptam.
non solum successionis, sed etiam caussalitatis; idemque ex obieeii atque organi animati natura dimanans. Errat ergo Reidius
sum liabet. Falsum ergo est, quod Lethni latus asSeruit, repraesentationes rerum externarum ita se excipere, ut repraesentatio antecedens repraesentationis sequentis unica sit cauSSa.
143쪽
asseeliones in sensatione percipi, sed ipsa directe corpora, Verum quidem est, non tamen novum, nec ab ipso inventum, sed receptissimum dogma scholae veteris, cuius doeirinam Reidius per ram intellexit. Hinc confundens medium quo, et medium in quo aliquid eognoscitur 296, 9.' ), eorporum perceptionem in netione transeunte collocavit, cumque a sensatione distinxit, utque haec tueretur, totam physicorum caussarum doctrinam subvertit. Quaestio illa apud Ideologos celeberrima de ponte, Vide licet quo pacto in sensationi hus mens transeat a suis assecti nibus ad obieeta realia 297), non inutiliter modo proponitur, sed perperam. Est enim plano salsum id quod haec quaestio supponit, in cognitionc haberi transitum a subiecto ad obiectum. Cum enim iuxta communis sensus decretum, cognitio in hoc consistat, quod res cognita sit in cognoseonto 505,2.' ), si pontem Ullum quaerere necesse est, quaeri non debet ad hoc, ut subiectum transeat ad obiectum, sed potius ad hoc ut obiectum in subiectum introeat. Pons autem huiusmodi est sensus, in quem Obiectum ingreditur per speciem quam ipsi actione sua imprimit.
Obieeta quaedam diluuntur 509. Per ea quac huc usque diximus, facile refelles quae obiici solent, tum a Reidio aliisque, qui absque ulla distineti ono Contendunt, sensationem non fieri media rei imagine, tum ab iis qui opinantur, in sensationibus nostras solummodo assectiones unobis directe percipi. sPrimi haec sere obiiciunt:
latum tactilium: Ergo haec omnia non percipiuntur mediante imagine.
Inter huiusmodi autem motus ei sensuum obiecta nulla est similitudo.
eam prorsus se recipere ignorant. Nequeunt igitur per eum res apprehendere.
iecia similitudinem utiquam esse, adhuc tamen anima per haseo Diuitiam by Cooste
144쪽
obieetorum imagines obieeta percipere non posset. Ad hoe enim ut per imaginem in rei, quam illa repraesentat, cognitionem veniamus, cognoscere oportet im0ginem ut obieeti imaginem, nempe ut obiceto eonsormem; quod quidem cognosci nequit, nisi prius cognoscatur obiectum. 510. Resp. ad 1. Dist. aut. Nullae sunt huiusmodi obiectorum imagines visibiles per figuras et colores, cone.; nullae sunt eorumdem similitudines, subd.; si hae qualitates absolute spectentur, omitto : Si spectentur relative, videlicet ut agunt in subieeto sentiente, nego. Relege quae de hoc argumento disseruimus in Cosmologia C. 205, 206).
Dist. cons. Haec omnia non percipiuntur mediante imagine, tamquam medio in quo, eme.; tamquam medio quo, nego 296, 9.' ). Ad 2. Dist. cons. Inter motus organteos et sensuum obiecta nulla est similitudo naturae, omitto C. 205); nulla est similitudo repraesentationis, gubd. ut Supra. Ad 5. ranseaι ant. et dist. cons. eadem distinctione medii in quo, et medii quo. IIae eadem distinetione dissolvitur 4. obiectio. Certe enim quum in imagine res aliqua solo obtutu percipienda est, Oportet, ut et imaginem et rem cognoscamus, et utriusque similitudo sit nobis comperta. At quum imago est tantummodo principium quod saeit, ut cognoscentem ad actum determinet, nulla huiusmodi cognitio praevia requiritur.5 11. Quot ad alterius sententiae momenta attinet, praecipua
sos ; hi enim retinam percellunt. Sed radii deserunt ad oculum obieeti imaginem; ergo.
lecto sensus excitentur ; v. gr. si oculorum hulbi comprimantur, Iuminosos in iis circulos videmus; aures quandoque ex se sibilant vel tinniunt; gustus amaritiem experitur, quum Stomacho laboramus. In his autem nihil aliud sensus percipiunt, quam proprias assectiones. At hac sensationcs non disserunt ab iis, quas praesentibus obiectis exeipimus. Ergo in his quoque subiectivas solum assectiones percipimus.
Satione percipere. Nam unusquisque sibi conseius est, Se Videre, se audire, et ita de reliquis.112. Resp. ad i. Cone. mai.; dist. min. radii Sunt imago
145쪽
obieeti oculorum proprii et immediali, neqο ς sunt imago obieeti proprii sed mediati, transeat. Ut cnim saepe dictum est, proprium
visus obiectum sunt colores. Colores nulem sunt motus vibratorii
aetheris, qui uniformiter quaquaversus diffunditur, ne deniquo retinam immediate asscit. Radii igitur non sunt imago obieeti immediati oculorum, sed immediatum eorumdem obieetum. Undac ero aetheris quae retinam non tangunt, ac primae quoque undae quae in corpore et a corpore gignuntur, Sunt obiectum oculorum mediatum ; quod tamen in omnibus cum obieeto immediato eon-Venit, ne solo numero ab eo distinguitur. Ad 2. Dist. f.' partem mai. Sensationes experimur, quina dexterno obiecto sensus excitentur ita tamen ul cxcilentur Semper a proprio ohileto immediato, eone.; secus nego. Nwο quoque
Dist. denique min. Hae sensationes a ceteris non disserunt quoad speciem impressam et obiectum immediatum, cone.; quoad Ohiectum mediatum, Nesto. Ad exempla ollata respondere possumus, ex oeuli compressione cieri undas luminosas in aethere, qui oeulum pervadit; easque retinam os licere, ne videri codem modo quo videntur undae ab externis obiectis compulsae. Ad alierum dici potest, nervum acusticum pereelli ab undis sonoris primo excitatis, quaeeumque demum sit eius rei caussa, vel in sero qui tym panum oecupat, vel eliam in humore labFrinthi. In utroque igitur casu immediatum horum sensuum obicetum est semper idem, videlicet undae quoe nervum sensitivum niueiunt; mediatum solummodo obicelum variat, quod plerumque externum est, quandoque Vero internum. In tertio autem exemplo nulla
est dissi stultas; o marities enim, quam gustus sentit digestionis vitio, debetur hiliari illi sedimento quo lingua eo tempore eontegitur. Quae ex reliquis sensibus obiici possunt, similes solutiones habent. Ad 5. Disι. In sensatione nos asseetionem pereeptionemque I OStram experimur sensu interno, cuius obieetum est ipse Sentiendi netus, eone. ; eas percipimus per ipsum sentiendi uetum, nego. Utique conscii sumus nos v. gr. Videre, non tamen peractum visionis, sed per sensum internum, qui omnes stetuS comitatur, ac revelai subieeto. Dissili ed by Cooste
146쪽
Qui sensus sint diseretivi obieeli a subiecto
515. PnoposiTio V. Tactus certe esι discretivus obieeti a subteem, non tamen δolus, sed etiam visu8. Reliqui vero sensus, quamquam ipsi quoque guum obiectum eo9n eant, nονι tamen ipsum a subiecto per se elare diseeruunι.
Quid intelligainus quum dicimus, sensationem diseretivam obiecti a subiecto, iam noscis ex Logica L. 459).5lε. Probatur 1.' pars de tactu. Subiectum sentiens per tactum experitur extensum resistens
ei parti proprii corporis qua ipsum tangii, puta manui vel pedi.
Sed extensum resistens subiccto tangenti, ei se offert ut distinctum a tangente, i. e. ut aliquid obiectivum. Ergo tactus est ex se vero discretivus subiecti ab obiecto. Perperam ergo contendit Tracyus, laetum ex se esse assectionem mere subieetivam, ac proinde realitatem externam manis Stare non posse, nisi accedat resistentia motui voluntario. Si enim resistentia quam laetus ex se experitur, ut mera Subiccti modi si eatio apprehenditur, profecto citam resistentia motui voluntario se, ut meram modificationem, non quidem Voluntariam, Sed necessarium et ex natura subieeti di manantem, exhibebit senticiali.
Ceterum quisque videt, in argumento quod littulimus, Supponi quod supra probatum est l 5, Sc s.), Sensationcm non pedisici in ecrebro, sed in organis. Si autem hoc non Supponatur, quemadmodum a sensistis non supponitur, quaeeumque ad hane Sententium confirmandam asserantur, nullo negotio cludi possunt 148). Multo magis si supponatur, animam se habere in
cerebro ut speetatricem motuum, qui in eo cientur.5ib. Diees: quum subiectum altera sui parte alteram tangit, V. gr. quum manum Peetari DdmoVet, extensum resistens experitur ; et nihilominus subicetum est idem. Respondeo subiectum esse idem, quatenus unum est suppositum, et in diversis partibus una est anima; partes autem corporcas esse diverSaS, ac distineto sensu utramque amet, quo se ab altera discernit. Su, ieetum nutem sensu interno duplicem hunc laetum, ne reeiprocam partium resistentiam sentire. 516. Probatur 2.' pars de Visu. Dissili ed by Coos
147쪽
Ineredibilia sunt quae commentus est Condillachius, ut tuereius, hominem qui solo visionis sensu instruetus esset, existimaturum colores, quos videt, subiectivam Sui assectionem esse; quumque Se colorem esse putaret, non tamen se superficiem coloratam arbitraturum a). Atqui e contrario nos ita arguimus :Visus obieeium suum proprium, i. e. colores, pereipere nequit, quin simul extensionem percipiat. Extensionem autem colorum quos videt, percipit ut a subiecto distinctam. Ergo visus suum o ieetum a subiecto discernit. 517. Probatur Inctior.
Visus percipiendo colores pereipit t.' supersietes. colores enim visu percipimus, ut ii in retina pinguntur; in retina nutem pinguntur ut superficies coloratae. Ιline per diversos colores diversus visus percipit superficies, vel eiusdem superficiei diversas partes, diversamquc superficiorum magnitudinem; ac si plures colores iuxta positi ipsi osserantur, ex colorum limitibus superseicrum limites varios, hoe est sisturas, apprehendit.
Hine 2.' etiam solidit is, seu volumen, visu dignoscitur. Susticit enim, ut dum oculus Sensationem elicit, vel ipse, vel obiectum moveatur. Solidum enim continetur superficiehus non in eodem plano constitutis. Oculus autem si motus aecedat, supersietes diversas in diversis planis constitutas conspiciat necesse est. Motu ergo mediante soliditatem pereipiet. Neque in hoc a taetu superatur. Etenim etiam tactus soliditatem non perdipit, nisi per aliquem motum sentiat superficies, quae ipsum assiciunt in diversis planis
5.' Postremo etiam distantiam, obiectorum ab oculo visus percipit, sub cadem conditione motus. Certe si tam oeulus, quam obieetum immobilia permaneant, oculus distantiam obiecti percipere nequit. Oculus enim ita con- Sli tutus volumen non percipit, sed motu indiget ut illud pere piat, prouti modo dictum est. Distantia nutem volumen est quoddam inter oculos et obiectum iacens. Igitur oculus sino motu di- Stantiam percipere nequit. At motu accedente vel oculi, vel obiecti, quemadmodum volumen, ita quoquc distantiam percipiet. Quisque porro intelligit, non esse hie sermonem de necurata distantiae
cognitione L. 499, 5.9), scd de cognitione qualicumque. 518. Probatur minor argumenii supra propositi 516) : oculus
extensionem pereipit, ut a subiecto distinetam.
148쪽
mEtenim quum oculus motu mediante volumen percipit et distantiam, non potest hanc distinctionem non agnoscere. Duplex enim extensum Oculis percipimus: ultorum est solidum unum, nobis perpetuo praesens, o quo nos, etsi velimus, Separ3re nOSmetipsos non possumus, quodque interno sensu ad nos pertinere e perimur 278, seq.); alterum vero in quo varia Solida Sunt, eaque Semper variabilia, citam ad voluntatis motum, ac magis minusve distantia, ad quae omnia sensus ille internus sese non porrigit. Ergo primum illud exiensum ut nostrum, hoc alterum ut a nobis distinctum visus exhibet. 519. Celebris est nil versus diseretivam oculorum vim condit-lachii obicetio M, ex quodam cocco a nativitate, quem Chezel-denus Iondinensis chirurgus snlutaris urtis operatione curavit. Erat hic adolesectis cuius oeuli opacitato erystallini eutaraetas V ant) laborobat. Cumque novo lueis beneficio frui coepisset, testabatur se obieeta percipere oculis adhaerentia, praegrandia, it limitala, confusa; donec ope laetus extensionem iribuere coloribus, eosque ud obieeta transferre didistit. 520. Multa sunt a pluribus auctoribus et in laeti narrationem, et in eoiaelusionem ex co illatam animadversa: nec omnia referre iuvat: pauen haec sussieient, quae subdam.
qui per plures utinos succreverat inexereitus, et ab extraneo eorpore Oeeupatus, dissieulter mobilis erat, nec radios exeipere poterat eodem modo ne oculus, qui sanus et undequaque persecius, quando natura postulat, luci aperiatur. IIoc ipso Condit lachius ali
cum enim, quod ad sensationes visus attinet, plane nOVUS eMet, earebat ideis omnibus quas hic sensus suppeditat; proinde Vocabulorum, quae ad visionem perlinent, vim vel nullo modo, Vel parum intelligebat. Poterat igitur ipso inaeeurato loqui; ophtal-mieus vero artisetosas rogans quaestiones, poterat ea reSponsa omnia extundere, quae suis opinionibus confirmandis opportunaaecideretit. 5.ψ Sed revera ex hoe experimento quid ad summum inserriture polust ' Iloe sane, et non aliud : oculos, quum Post tenebras plenam repente lucem hauriunt, confusas impressiones excipere,
id quod omnes experimur; atque insuper, quum primo diem vi
149쪽
dent, non illico suo munere perleete langi, sed exercitio utiquo indigero ut perficiantur. Ast inim rito prorsus exinde concluditur, oculos Ope solummodo tuetus subiectum ab obiceto discernere posse. Ad hoc enim per se pares sunt, praesertim si motus accedat, ut supra die tum eSi.
4.' Id quod aliquatenus ipsa Chegeidenti narratio testatur. Ait enim, adolescentem vidisse obieeia oculo adhaerentia. Ergo is et obieeta a subiecto discern but, et licet parum, a retinulamen distantia percipiebat. Quid ergo, quum moveri Poepit '521. Probatur 5.' pars propositionis do reliquis sensibus. Quod reliqui quoque sensus non subiecti assectiones, scd Obiectum directe eognoseant, ros ost ex dieiis 505 manifesta. Sed aliud ea quod hi sensus suum obieetum cognoseant, aliud quod obiectum percipiant ui obieetum, nempe ut a subiceio distinetum. Iam distinetionem hane hi sensus non videntur per se clare cognoScere. Odores enim, sapores, ni que citam soni nihil habent ex se, quo se ut obieetivos cxhibeant. Extensio enim quam Odoratus, guStus, et nuditus sensationes implicant L. 27), non obiectiva ost, sed subicetivo, videlicet extenSio corporis Sentientis, quae ad sensum sundamentalem pertinet: Sapores enim V. gr. diversam a sonis atque ab odoribus sedem occupant. Obieetivam igitur extensionem cae scnsationes non revelant. Aelio Vero Obiecti, quum Saporem aut odorem dicimus, si a laetu cam comitante praescindas, adeo cst dissimulata ac latens, ut ab interna quadam caussa videri possit producta. At quoniam hac Sensationes solitariae non sunt, sed cum visus ac taetus Sensationibus in uno eodemque interim sensu coniunctae, brevi ae saeticipsae quoque discreti vac sunt. 522. Ex dieiis inseres 1.' esse generatim sulfum, quod quidam philosophi opinati sunt, discretionem subiceti ab obiceto per sensus nullum fieri, sed ab intellectu post expericlitiam per ratiocinium inferri; utque hinc sensationes haberi ut eognitiones non posse. Id quod cx eo quoquo salsum apparet, quod non
insuntes solummodo, sed etiam bruta obieeta externa a seipsisse discernere, perpetuo demonSirnnt. 2.' Multo magis salsum esse quod Kant docuit, intuitiones sensiles ex coniunetione sensationum cum formis subiectivis Spatii ac temporis offici. In primis enim sensationes ex Se obiectinrum sunt pereeptiones; quaedam autem ex iis obiectum a Subiceto disere lum natura sua cxhibent; ae cum iis reliquae. Praeterea quis n0n videat, quam absurdo dicatur, sensaliones per
150쪽
clementum subicetivum obieetivas fieri ' Spatium enim est conditio ne forma subiectiva sensus; corpora autem in spatio apparcre debent. Ergo in subiecto, non a subiecto discreto, uppa
Quomodo intelleetus compora cogno8ωι525. Supra 299 monuimus, non esse confundendam sensitivam corporum cognitionem eum intellectiva. Cuiusmodi illa sit huc usque vidimus; nune aliquid de altera. Duo quoad corpora cognoscere potest intelleetus: 1.' quid sint: 2.' an reipsa extra mentem exsistant. Supponimus ex dicendis utramque cognitionem, in eo statu quem nunc obtinet, ab intellectu nequiri non posse, nisi Sensationum ope. 524. PnDPosirio VI. Intelle rus corporum uleas immediate format sensationum ope; eaeteruorum vero corporum e latentiam eoquos it ratiocinio. In primis constat ex dieiis 279, 8.') ad rudimentalem quamdam corporis ideam ossbrmandam sensum sussicere proprii eor- Ioris. Eam porro perseit intellectus sensationibus exi ornis adibilis. Ac primo generi eum ideam formul, ex iis quae laetus maxime ne visus percipiunt. Generion enim corporis idea exhibet substantiam extensione ac vi resistendi praeditam. Iam exlensionis eoiaeoptum obstrahit intellectus lum a laetus, qudm a Visus sensationibus; resistentiae vero notionem ex laetus Sei Salionibus haurit. Ergo. Ad speeiscas vero id cas emetendas reliquis omnibus sensibus
eipitur per reflexionem in sensum proprii Porporis. Cetera Vero corpora exsistere cognoscit ratiociniis innumeris et quotidianis, quorum clementa sunt hinc quidem sensitivae intuitiones, et constantia quam deprehendimus inter sensationes visus et tactus; inde vero principium caussat licitis.
qui tamen de eorporum caesistuntia non dubitant. Etenim si pueri ad ita ratiocinandum vere idonei non essent, hoc unum eonelu dere deberemus, eos sensitiva solum cognitione corpora opprehendere, ut bruta apprehendunt; intellectiva nutem de eorum exsistentia cortitudine cui cro. Sed si sermo sit de pueris, qui