장음표시 사용
131쪽
priam, Sed unimae eorpori coniunetae, ut quae ut, organorum concursu essenii ultior dependeat. Aristotelem plerique scholasticorum secuti sunt; Platonis vero sententiam a Cartesio instauratum permulti recentiores sectantur, iique omnes necessario sectari debent, qui onimae ct corporis coniunctionem per mutuum commercium seu influxum physicum explicant. iuxta hos immutationes seu motus, quos externa obiecta in corpore persiciunt, merii sunt sensutionum oceasio. Sensatio Vero in eo conlinetur, quod anima ab his molit, is determinata eos percipit, utque hoc ipso, uiunt, corpus externum quod harum mulionumen ussa usi, Sibi repraesentat. Hunc primo Opinionem refutandum due imus. 289. PnoposiTio I. Non anima sola, seu compoSitum eae anima et corpore facultatis sentiendi subiectum est. Probatur l.' pars negativa.
influxum. Omissis porro ecteris huius hypothcseos incommodis l78 , huc unum in praesenti urgere sat est. Quomodo
unima motiones seu mutationes sui corporis percipit Τ Sane, volquia corpus physice in animam agens, eam motu suo assistit, vel quia mera oceusio eSt, cur Deus perceptionem in illa exellet.
Sed primum diei nequis, quia absurdum 178, 5. ); alterum si
dicatur incidimus in systema caussarum Oeensionalium, quod Su
inhabitat, excitatum. Percipiet profecto nervorum seu fluidi nerveti vibrationes: at obiectum a quo nervi moti sunt, nullatenus percipiet. Pol erit ad summum, hoc motu percepto, ex essectui utiocinando ad caussam ascendere, nique concludere Seeum iPSa, cum quoque motum aliquam euussam habcro. Sed in primis quaenam sit huiusmodi caussa, ct qualis sit, cognoscere ipsa non poterit. Ac praeterea aliud est obiceti alicuius exsistentiam perruit inium inferre; aliud obiectu in pereipere, atque eo modo percipere, quo in Sensatione exhibetur. 290. Probatur 2.' pars assii maliva. t.' Sonsutio sita est in cxperientia quadam actionis, quam Obicctuni corporeum in eorpore sentientis excreet. Atqui, ut alibi
probavimus l66, 2.'; l78, o.'), anima sola corporei obiecti impressiones exeipere, uut ab huiusmodi obiectis immutari nequit, et Consequenter nequit impressiones huiusmodi experiri. Corpus Fero potest quidem pati atque immuturi ab alio eorpore, sed
132쪽
eius impressiones experiri non potest. Ergo neque Sola anima, neque sulum corpus 90test esse sensationis subiectum. Ex ad Verso compositum ex unima et corpore idoneum est, tum ad reeipiendam aliorum corporum actionem, tum ad eam experien
2.' Sensitiva pereeptio requirit subiectum extensum; nam extensio repraesentari nequit concreto ne materialiter, nisi in subiecto extenso: sed simul requirit subiectum quod totam simul extensionem repraesentatione una ct indivisibili nitingat, ut
alibi dictum est 88). Atqui subiectum huiusmodi nec anima
est, nee corpus: non unima quia extenSa non est; non eorpus, quia corpus non est aptum nisi ad hoc, ut secundum varias sui partes Varias extensi partes nilingati Corpus autem anima insor- malum et extensum est, et totam extensionem una et bindivisibili repraesentatione percipere potest; anima enim informans lota est in toto corpoee et tota in singulis eius, partibus. Ergo Solummodo corpus anima informatum est subiectum idoneum sensitivae perceptionis.
29 l. Facultas itaque sentiendi est compositi propria. Ex quo
Sequitur, ad eam constituendam et animam et corpus Propor-lionato sibi modo concurrore. Compositorum enim proprietates non aliter gigni possunt, quam ex componentium proprietalibus simul coniunctis, seque mutuo temperantibus ; quo Paeto ex duobus diversis coloribus oritur teritus color, et ex duobus impulsibus ad angulum concurrcntibus unus impulsus secundum diagonalis directionem. 292. Est autem manifestum, eorpus ad saeuitatem sentiendi
constituendam concurrere, tum generalibus materiae proprietatibus ac viribus, tum organorum externorum ac totius nervet Systematis struetura. Unde patet, corpus concurrere ad hoc ut materiam et instrumentum. Anima vero, quoniam corporis est
forma, concurrere in idipsum debet ut principium vi lac, et ut caussa principalis. Concurrit autem, ut in in exposuimus 279, t.'), Sensu sui, qui ipsi essentialis est. Hic enim sensus, qui ex se
extensionis est prorsus expers, et spiritali hus solum actibus an sicitur 276, 6. ), posita animae coniunctione cum Eorpore, eX- tensionem nquirit, neque ad nnimam solum, sed ad animam simul et eorpus terminatur; et consequenter non unimae Solum uetus, sed corporis quoque ni laetiones experitur. 295. Externa sentiendi facultas in quinque peculiares Sensus,
tamquam in partes virtutis 262, t. ' dividitur. Quorum subiu-
133쪽
ctum sunt animata orgona iis attributa L. 457 . De quinque sensibus haec modo generatim adnotare sussciat.
bilitatem a) non ab anima dependere, sed ab Organis et a nervis. Id enim quod anima de suo consert ad sensitivam facultatem, semper idem est, nempe Sensus sui. Diversitas igitur omnis oriri nequit, nisi ex eo quod conseri eorpus. Facile vero concipitur, unum aliquod organum aptum esse posse ad hoc, ut a certa quadam vi immutetur, reliqtia Vero non ita.
ieetis desumatur, nullo negotio intelligitur visum, auditum, gu-Stum, odoratum sensus esse diversos. Taelus autem licet unum sit organum, videlicet cutis, tamen plura sulit obieeta: laetuenim sentimus non modo resistentiam, sed etiam mollitiem et duritiem, calorem et frigus, aliaque huiusmodi. Aestimare itaque poSSumus . cum S. T homa η tactum eSSe unum genere, sed . dividi in multos sensus secundum speciem; qui tamen non . Separantur ah invicem secundum organum, Sed per totum η corpus se concomitantur: ct ideo eorum distinetio non ap-
eonstitutio ab hae nostra diverso Arct, plures sensus possideret, quemadmodum ex adverso mimantes quaedam nobis impersectiores aliquo ex sensibus, qui nobis attribuli sunt, carent.
De sensationis natura opiniones 294. Veniamus nunc ad actum facultatis sentiendi, qui sensatio dicitur. Duo in hoc actu considerare p0ssumus: primo id quod in ipso materiale est, videlicet immutationem organieam, tum organi externi, tum nervorum et cerebri: secundo id quod in eoilcm aetu formula est, quodque proprie Sensationis nomine venit. Prima consideratio pertinet ad physiologos; altera meta-phγsi ea est. Nos igitur prima supposita, alteram tantum suseipimus.
su) Irritabilitalem vocant physiologi aptitudinem organismi viventis ad hon. ul p sila liuorumdam stimulorum actione, se ipsum reagendo modisicet. Ila v. gr. irritabilitas retinae in Eo est, ut quum luco percellitur, sensationem visus eliciat, ad reler rum vero corporum contactum nihil sential: eontrarium contingit in uervis, ii vi seum laetiti polient. ειοὶ Sum th. p. l. q. LXXVIII, Λrt. III. ad 3.
134쪽
dupliciter spectari possunt; ut sunt assectiones aetusque subiecti, et ut sunt realitatis cxternae repracsentationes. Si primo modo speetentur, ad sensum intimum pertinent, ac nullam post dicta dissicultatem obiicere possunt. Quaestio igitur in praesenti tota est de sensili repracsentatione; an scilicet repraesentatio haec sit non modo subicetiva, sed etiam, ut aiunt, obiectiva, ita ut sensatio ipsam realitatem externam attingat. Equidem cxistimo, problema istud ex Aristotelis et Seholasticorum principiis non dissicultor solvi. At recentiores, qui se primo philosophiam exstrucre nrbitrabantur, mirum quantas in hane controversiam tenebras, quantas ambiguitates invexerint. Exponemus primo et Veterum doctrinam, et recentiorem Opinamenta. 296. Vctorum de sensationibus doctrinam usitatosque loquendi modos probe tenere non ad hanc modo quaestionem utile est, sed ad complures ollas et philosophicas et theologicas controVersias. Ea potest ad haec summa capita revocari.
sensatione duo distinguenda sunt: reecptio speciei sensibilis, et
cxteriori obiecto immutetur. Haec autem immutatio alia est naturalis, alia spiritualis. Naturalis est,' seeundum quod forma obieeii recipitur in organo modo materiali, ut quum corpUS a calidiori corpore calefit; spiritualis, secundum quod forma Obiecti in organo animalo rccipitur modo immateriali, et intentionali. IIuiusmodi forma species sensibilis oppellatur. Naturalis porro immutatio non sullieit ad sensationem; nec ea in omni sensatione reperitur; at spiritualis immutatio omnino necessaria est. Unde sequitur speciem quoque necessario ad sensationem e requiri. 5.' Hace uulem species est similitudo quaedam qualitatis sensibilis, non quidem secundum convenientiam in natura, Sed se- eundum repraesentationem; huiusmodi enim similitudo inter cognoscentem et cognitum requiritur. Hinc celebro illud essalum : sensus in aetu est sensibile in actu ; sei licet sensus, quum transit ad netum, est unum unitate similitudinis cum sensi hili
forma aetu ), seu sensibili qualitate.
4.' Quaeres, cur speetes in organo immateriali modo esse dieatur. Ad hoc declarandum notabant veteres, qualitates Sensibiles aliter esse in obieeis, aliter in medio, ali her in organo
135쪽
animato. in obieeto sunt ut formae in materia disposita, nempe ut in subiecto inhaesionis, a quo et in quo habent esse materiale : in medio sunt ui in deserente impressionem obieeti : in organo Vero, ut movens in mobili, nempe ut caussa cinciens, et ut virtus quae sensum ad netum determiniit. Unde sequitur, in organo sormam obiecti esse quusi per se, et ad modum forma rum spirii vultum, quae quoad esse B materia non dependent. Hinc species dieitur esse in organo modo immateriali et spiri iuuli. 5.' Dietum modo est, speciem esSe quae sensum ud notum determinat. Hoc est itaque munus spetiei sensibilis, ut sensum, qui erat in polentia, laetat esse ne tu. Undo dicitur forma qua cognoscens eognOScit. Sieut enim res per suam formam habet ut sit, ita cognoseendi virtus per formam seu similitudinem rei cognitae habet ut cognOSecti.
sed in operatione. quae huiusmodi reeeptionem consequitur, ut essectus suam cnussam. Quae quidem operatio non est transiens in aliquem essectum circa sensibile obiectum, Sed immanens, et persectio opirnntis.
species sensibilis, nee esse potest. Species cnim haec, cst forma cognoscentis, Seu id quo sensus sit actu cognoscens, non Veroeognitionis terminus.
num, cuius similitudo est species sensibilis.
tamen cognitionis medium; sed medium quo Sensus cognoscit. Triplex enim cognitionis medium distingui oportet. 1.' medium sub quo obiectum cognoscitur; estque id quod potentiam perficit, quin eam tamen determinet ad aliquod particulare obie tum: 2.' modium in quo cognoscitur ; estque id omne, per cuius cognitionem ducitur cognoscens in alterius cognitionem; quemadmodum inspiciendo speculum ea inspieimus quae in ipso repraesentantur : 5.' medium quo cognoseitur; ct hoc est forma seu Species, quae potentiam ad aliquod particulare obieetum de
passiva dici possit. Sensus considerari potest per ordinem ad obieetum, et absolute in se. Per ordinem ad Obiectum rationem habet passivae potentiae; ab obiceto enim speciem recipit. In seuutem est potentia Operativa seu cognoSeitiva. Dissilireo by Cooste
136쪽
UMn TERTIES CAPUT PI. 297. IIaec ost Aristotelis do sensatione doctrina, quo nemo melius inter graceos philosophos de humana cognitione dissc- ruit. Eadem doctrina Seholastidorum disputationibus illustrata, viguit constanter in scholis usque ud Carlesium. Carlesius autem senSationes Spectare coepit non ut coniuncti actus, qui in organis persiciantur, sed ut animae eogitationes, quae OeeBSione motus nervorum ad eerebrum pertingentis, in ipsa excitarentur. Huiusmodi philosophandi ratio, quae Loekio quoque arrisit, et opud plurimos involuit, primum fuit hac in rc obscuritatis et eunH-sionis principium. Necessc enim erat, ut qui cariesianis principiis imbuti crant, tandem ntiquo nilo a seipsis quaererent: quo pacto anima a suis allacilonibus subieelivis sit externam realitalem transent, ne distinguat ego a non-ego. Hoc fuit problema quod deinde philosophorum semper ingenia ioisit. Ut ei porro satisfacerent, ulli alias inierunt vias: quac quidum ad has re- voeari pOSSUnt. 298. t.' Idealistae expeditissimam viam se inire arbitrantur, in eo quod negant realitatem ullam externam esse, quae idearum sensilium Obiceium sit.
iduis sensilibus, ut caussa deducitur ab et scelu. u) Hunc, practer eius seria lores Omnes, sequutus est Romagnosi, b) pluresque alii iuniorum.
Sensum a perceptione pura distinxit. Sensum esse, nii, modificationem animae a Deo prodis 'iam; ideam voro osse obieetivam, i. e. corpus in statu intelligibili, quod Deus nobis manifestat: undo conelusii, ut alibi xidimus 467ὶ, certitudinem de eorporum exsistonitu non haberi, nisi per fidem Q.
ab obicetis externis modi sicari posse. Igitur ipsa sibi mundum exlernum repraesentat, ita ut ropraesentatio sequens rationem sui sume ioniciu in antecedente repraesentatione habeat. Quae quidem reprocsentationum series, etiamsi mundus non ex Sisteret, in anima lumen expliearetur. An vero mundus externuS e
sistat, tu ancipiti relinquitur, nisi abstrusa Wollii ratiocinia adhibere velimus d).
137쪽
externum transferri, quia cognoscens formam subieetivam spatii sensationibus coniungit. L. 51o, 5.').
rare sententium: sensationibus non ideas obiectorum, scd obieeta percipi; eos proinde sumecre, ut corpora externa a nobis ipsis discernamus. Hanc tamen praerogativam soli laetui eoneesserunt. D' Α lemberius arbitratur, discrimen hoc agnosei iaetu acii VO; quum enim una pars nostri corporis aliam quampiam eiusdem partem tangit, sensatio dupla est; quum vero corpus tangit eX-traneum, sensatio est unico. α) Hanc sententiam ninplexus est, et multis illustravit Condillachius; qui praeterea latetur, Vogam quamdam et confusam extensionis notionem deberi laetui interno, quem ipse sensum sundamentalem nppellat; quo sensu diversarum corporis partium reciproeas ne tiones experimur. b)
etiam nullo modo sufficere putat ad realitatem externam manifestandam, nisi haec tria accedant; nempc primo sensus motuS; deinde voluntas quae cupiat Ini ne sensum experiri nil huc; ac demum resislcntia, quac impediat huius motus ciusque Sensus continuationem. Ex hac rcsistentia cognoscimus esse aliquid quod nos non sumus, quodque nobis obsistit μ). Id ipsum Soavo sen
tenderunt, in omni sensatione animam non corporum ide0S, Propriasque assectiones, sed ipsa eorpora directe percipere; ita ut constanter Pereeptio sensationem sequatur, et sensalio obiecti impreSSionem. Quia tamen de caussis physicis iuxta sceptica Humii principia 0. 272) sentiebant, diserio statuerunt, tria illa esse constanter eo ordine coniuncta; nullum tamen inter ea nexum necessarium esse. Quapropter iuxta hos auolores persuasio de corporum exsistentia nullum aliud sundamentum habet, nisi in-Stinctum sensus communiς e).
obiectivam realitatem dii cete percipi, negat aulem nexum inter perceptionem ac realitatem externam necessarium non esse; immo intrinsece necessarium esse contendit: sentire enim, inquit,
138쪽
et non sentire aliquid, contradictoria sunt. Nolat autem, omnem quidem sensationem esse realitatis externae pereeptionem, non Omnem tamen pereeptionem esse extensionis sa).299. Ut ex tot tamque diversis opinionibus, quid in hac controversia tenendum sit, cruamus, hoe in primis sedulo cavendum est, ne binae quaestiones prorsus diversae, quaeque ex diversis principiis dirimendue sunt, perperam commi Sceantur. 1. est, an Sensationes obieetum externum percipiant, sintque ex se diseretivae obiecti a subiccto: 2.' quomodo intellectus ideam corporis etarmet, realemque corporum exsistentiam agnoscat. Harum quaestionum confusionem non modicam huic argumento obscuritatem saepe attulisse arbitror. Distinete igitur de utraque.
Sensationis natura et obieetum desinitur 500. PaoposiTio I. Obieela materialia in sensus agunt, eι in hoc quod assunt, qualitatum sensibilium species in iisdem imprimunt. Quod obiceta materialia in sensus agant,. inficiantur Solum Oeensionalistae, Leibni triani, et B cidii sectatores, ex diversis tamen principiis. Sed iam aliis in locis resutavimus lum oceasionalistarum dogmata O. 279 , tum lethniiχianarum monadum systema 75, 176; e. 47); tum domum Ilum ii doctrinas quas
Reidioni sequuntur O. 275). Itaque ut exploratam veritatem aSSumimus, Obiecta materialia in Sensus ngere, nequo modo in organum, Sed in organum animatum 285).50 l. Quod vero haec obiectorum actio speciem eiusdem obiecti in sensibus imprimat, ita probari potest. Species est, ex dieiis 296, 3.' , similitudo quaedam qualitatis sensibilis, eam in organo animato repraesentans. Atqui materialis impressio, quam unaquaeque sensibilis qualitas in proprio organo sacit, similitudo quaedam est qualitatis ipsius, quae eum in Orgnno re-PraeSentat, ut netio et cflaetus caussam a. qua procedunt prout alibi demonstratum est C. 205 . Insuper cadem materialis impressio non.corporeum tantummodo orgnidim immutat, sed organum animatum, nempe ipsum subiectum saeuitatis sentiendi. Ergo vere obiecti materialis actio citis speciem in sensu imprimit. 502. Ex his vides, totam veterum doctrinam de speciebus
in in Saggio aulla erit. stella conose. ΤOnis II. c. I. l. 23 et alibi.
139쪽
56 ps vclio LOGIA impressis recipi in praesenti posse, dummodo eadem ad recentioris physicac d trinas insectatur in his quatuor: ut t.' loco formarum intelligamus in obiectis quidem vires netivos, in organis vero motus moleculares ob iis induetos ; ulque 2. immutationem naturalem n spirituali 2 96, 2.' ) in hoe tantum distinguamus, quod naturalis immutatio sit molecularum materialium motus, spiritualis vero sit motus idem, ut ad coniunctum pertinens; sicque 5.o speciei nomine intelligamus hunc organi animati motum, prout est uelio qualitatis sensibilis cum reprae-Sentans modo explicato: unde ε.9 specios impressa nihil oritaliud quam passio organi animati, quae ni, actione liae quali id iis sensibilis sola ratione distinguitur O. 26 l).505. Pnopostrio II. Au aelum sentiendi necessario requiritur species sensilis ab obieelo tu sensus organo producta. Nam 1.' certum est obiectum, quod sensatione percipitur, aliquo modo ad sensolionem gignendam concurrere. Certum ex aequo est, ad hoc ipsum non concurrere solummodo ut terminum, a quo licito denominetur, sed etiam ut prinei pium determinans ne movens sensum ad agendum. Sceus nulla ratio foret, cur obieelum quoque valde distans non perciperetur; aut cur eodem momento qhaedam obieeta clarius, quaedam Obscurius sensus allingeret. Rutio itaque sensationis postulat, ut ad camcxcitandam obieetum concurras . sensum determinando ne movendo. Atqui dolerminatio ne motio in sensu ab obiecto esseeta, est species sensilis, iuxta id quod modo dictum est. Ergo.
Hoc omnes intelligunt cognitionis nomine, non quod cognoSeens ad rem cognitam trahatur, sed quod eam ad se trahat; id quod exprimunt vostes illae apprehendere, percipere, erepere, tenere, habere aliquid in mente, incidere, venire, desilaeam ene rem in mente, aut a mente dilabi, et similes, qui hiis omnes homines perpetuo utuntur. Liquet Butem, res externus in cognoscenteeSSe non pOSSe Secundum suum esse reale ac materiale. Supe est ergo ut sint in ipso secundum aliquam sui similitudinem. Iam sensatio est cognitio quaedam; per sensationes enim, quomodocumque demum hoc fiat, rerum externarum nolitiam adquirimus. Ergo Sensationis' natura requirit, ut res per eam cognita sit in sensu cognoscciale per aliquam sui similitudinem,
lias niteo manifestum, ut mirum videri debeat, si quis ea doso by Coost
140쪽
re adhuc dubitet. Nemo sapores gustat, nemo qualitates corporum tactiles experitur, nisi hi sensus ab externo obiceto per aliquam suae vis impressionem ad netum determinentur. Ii vero sensus, qui obiectum distans ultingunt, cuiusmodi sunt visus, auditus, Odoratus, actum suum non eliciunt, nisi idem obiectum per medium eos moveat. Quis nescit radios Iucis ab obiceti
superficie quaquaversus dissusos ciusdem imaginem visibilem in omnem partem deserre' quae quidcm imago non retinae solum, sed etiam speculis, et cuicumque supersiciei adhaerere potest, et Iontibus colligi. At nisi radii ad retinam appellant, in eaque imaginem hanc pingant, visio non sit. Ita nisi tremitus sonori
corporis per aerem delatus nervo acustico communicetur, nullus est auditus; nullusque est odoratus, si odorae particulae ad nares non pertingant, easque non Vellicent. Experientia itaque certum est, ad sensationem requiri actionem obiecti in sensus, seu 502) speciem ab obiecto impressam.
504. PnoposiTio III. Sensalio non receptione speciei sensilis, sed operatione aliqua eam consequente absolvitur.' Etenim t.' Si sensatio sita esset in sola speciei receptione, esset solummodo passio Sensus, et actio obiecti. Proinde non foret actio immanens et vitalis; actio enim huiusmodi a principio intrinseco di manet, et in eodem a quo oritur subiecto recipiatur necesse est. Atqui sensatio et est, et ab omnibus hahetur actio Viventis propriu, non aetio rerum externarum. Ergo. 2.' Omni actioni materiali respondet aequalis et contraria reactio c. 195 . Actio autem obiceti in organum, non eSt SO-lummodo in organum, sed in coniunctum 502). Ergo actioni qua obieetum spcciem sui in organo imprimit, respondeat oportet aequalis et contraria coniuncti reactio. Supra autem ostensum est, sensationem in cerobrati reactione sitam esse; ex quo fit, ut nulla sit sensatio, nisi organum cum cerebro communieet 121).
Ergo Vere sensatio est operatio quae receptionem specierum consequitur. 505. Pnopositio IV. Sensilis cognitionis obiectum non sunt vectes sensibus impressae, sed sensibiles eorporum qualitates a quibus illae imprimuntur. Has tamen qualitates gen8M GynOscunt per species. Prob. t.' pars.1.' Sensilis species est principium, quod sentiendi facultatem
ad operationem movet ac determinat.Md autem quod per sentiendi operationem cognoscitur, est eius lem operationis terminus.