장음표시 사용
171쪽
possunt. 2.' obieeium quoque in materiali Organo repraesentatum, aptum adhuc non est, ut inorganicae potentiae intime coniungatur; id quod ad intellectionem requiritur. S.' obieetum corporeum, prout i in sensu et phantasia continetur, non est proprium inlebectus obiectum; sensus enim et phantasia non percipiunt corporum essentium, quae est proprium intelleelus obiectum 550). Omnis autem potentia, quae determinatione indiget, a proprio obieeto determinanda est. Ergo per Sentationes et phantas mala obieeta materialia aliquomodo sunt perceptivae intelleetus virtuti admota, quia anima in qua est intellectus, iam iis asscitur; sed non sunt adhuc illi ita coniuncta ut necessc est ad ipsum determinandum. 567. Pstopostrio II. Dicendum nihilominus phantasmata requiri ad hoe ut pereeptia virtus intellectus ad sensibilia percipienda determinetur. Nam 1.' anima, in qua est intellectus, cum obiectis externis primo coniungitur non aliter, quam per sensationes ue phuntasmata, quae sensiles repraesentationes reproducunt. Oportet autem, obiectum quod ab intellectu percipiendum est aliquo modo animae coniungi. Ergo.
tipso, intellectiva virtus per haec solum determinari nequit ad hocp0lius quam ad illud percipiendum : ex se enim intellectus est indisserens ad omnia. Est itaque necessarium, ut ad determinatas perceptiones intelleetus aliunde moveatur. Nihil autem est, a quo determinari possit, nisi sensitiva cognitio.
sensus desit, hie intelicetiva cognitione eorum omnium quae ad eum SenSum pertinent, prorsus caret. Sic V. gr. qui eoeeus natus est perspectivae Seientia, ac pieturae arte carcat neeesse est. Similiter si corporalia organa quae imaginationi deserviunt, laedantur, ctiam intellectus operationes impediuntur ac periurbantur, ut Videre est in amentibus. Ergo.
568. Pnopostrio III. Suponi potest in anima humana spiritalis virtus eiu8modi, quae proposito per phantasma materiati obiecto, pereeptivam intellectus Mirtutem ad eiusdem obieeti essentium percipiendam determinet. Nam 1.' haec virtus nullam habet in se repugnantiam. Non enim repugnat, immo experientia certum est, unam animae facultatemper alteram detorminari posse; quemadmodum v. gr. intellectus oppetitum, et appetitus intellectum aliquo modo determinant. Nec
172쪽
mirari quisquam deberet, inter vim spiritalem et phantasiam, quae
orgonica potentia est, tantam esse consonantiam, ut ad phantasmatis praesentiam congrua semper alterius facultatis operatio sequatur.
Utraque enim facultas ad unam eamdemque pertinet animum, ut duplex instrumentum. Sicut ergo appetitus non agit, nisi praelucente cognitione, cum tamen appetitus ipse nihil cognoscat, ita vis illa altera agere potest praesente phantasmate, quam is ipsa nee phantasma, nec eius obiectum percipiat. 2.' Ordini, quem natura in omnibus servat, congruit maximo talem animo nostro virtutem inditam esse. Quotiescumque enim a natura in passiva aliqua potentia aliquis essectus intenditur, coordinata est illi apteque conserta idonea potentiR Betiva, quae eam Opportune moveat atque deserminet. Ita Sensus proportionata activa principia, quibus moveantur, in rebus externis praeparata reperiunt. Iam pereeptiva virtus intellectus nostri potentia quaedam passiva est, quae determinatione indiget, ut ad actum transeat. Essentiae vero rerum materialium, quae sunt obiectum eiusmodi actu exprimendum, sive ut Sunt in ge, sive ut in phantasmatibus exhibentur, non .sunt principium activum sussiciens ad eiusmodi passivum movendum. Oportet ergo ut in ipsa anima sit aliqua virtus, quae rei materialis insussicientiae suppleat, et intellectum moveat, essiciens in eo intellectualem sui obiecti speciem, quam res materiales per se enicere non pOSSunt.
569. Antequam progrediamur, quaedam declaranda sunt: ae primo quid sint species intellectuales. Species intellectualis, quae a specie sensili deducto nomine ita appellatur, est quaedam obieeti similitudo, seu repraesentatio in intellectu produeta. Videtur tamen dicendum cum Suaresto M
speetem huiusmodi non esse formalem repraesentationem, Sed solum virtualem, seu caussalem. Formalis enim repraesentatio est ipsa idea, seu conecptus, quem mens cognoscendo format. Spretes
autem vim habet huius formalis repraesentationis caussandae, quatenus est id quo mens ad hanc vel illam cognitionem determinatur. Est enim quasi quoddam obieeti semen in intellectiva potentia inserium, quo ipsa sit potens ad verbum obiecto simile generandum. Idcirco ad speciei intellectualis impressionem signisseandam, determinationis vocabulo frequenter usi sumus. 570. Iuxta veteres species intellectuales produeuntur ab intel-l tu agento hie est ea virtus mediatrix inter obiectum materialc
173쪽
ci pereeptivam saeuitialem intelleetus, de qua modo diximus , cum
dependentia lamen a phantasmatibus. At quo pacto phuntasmataud speciei productionem concurrere dicenda sint, controversum Orat. luxta laudatum auctorem, a) phutilasma ad speciei productionem concurrit, non cilicienter, ui intellectus agens, Sed Bd modum caussae exemplaris. in eadem enim anima, in qua est ueli vahace virtus, radicem habet phantasia; atque hinc est mira illa consonuntia et connexio laetitialis utriusque. Anima itaque, dum imaginotionis uetu rem utiquam repraesentat, naturaliter uetivitale qua pollet pereeptivam intellectus potentium ad rem eamdem suo modo exprimendam determinui.' 57 l. Triplex operatio intellectui agenti tribuitur a veteribus; dieitur enim illuminare phantasmata, sicere res actu intelligibiles, abstrahere a phantaxmalibus species. Hae nutem OmneS Operationes sunt una eadem quo operiatio, Sueundum diversos reSpectus consideratn, ae diversis metaphoris signi lieaia; videlicet ellerti a specierum modo explicato. Quum enim activa illa unimae virius in perceptiva intellceius saeuitate speciem producit, mani- sesi ut illi obieeium, quod in phantasmille repraesentatur; ei ex
hoe phantasma ipsum illuminare dicitur. Dicitur quoque res uetuintelligibiles Decre, quia per speciei productionem esse quoddam spiritale rei consert in ipso intellectu, secundum quod intellectussii aetii intelligens. Dicitur demum a phantasmatibus Speetes abstru- here, quia id quod in phantasmate materiali modo repracsentatur, nil spiritalem repraesentationem, quae speeie eontinetur, elevat b). Ex his liquet, unum hoc esse munus intellectus agentis, ut videlicet species intellectuales in intellectu producens, rem materialem, csseetam propemodum spiritalem, in eumdem transferat; seu aliis verbis, ut intellectum determinet ad rei materialis essentiam percipiendam. 572. Paopostrio IV. Si haee virtus, specierum eae phantasmatibus effectris, in anima supponatur, optime e lieatur, quomodo intellectus noster obiecta materialia percipiat. Sane ad hoc problema solvendum, hoe unum explieandum est: quomodo speetes rerum materialium in intellectu imprimantur. Species enim sunt id quo intellcelus ad cognoscendum determinatur. Porro res matertules organicas quidem potentius sui specie eonsigntire possunt 30 l); in intellectum vero ex se agere non
174쪽
possunt, ut supra probatum est 364). Requiritur ergo aliqua virius, quae Sit veluti inciliatrix inter Orgunicas polentius et intelle- Cium, quaeque loeo rerum materialium in pereeptivum intelleetus facultatem agens, spiritalem earumdem speciem ab iis desumat et in ipso producat. Haec autem virtus est ea, quam cum Veteribus in anima supposuimus: cum sit enim virtus inorganica, et in eadem unima, quae potentiarum organicarum est radix, reside9l, Vcremedia est inter intellectum et organicas facultates, ac obieetum, quod in phantas male materiali modo repraesentatur, per spiritalem speetem in intellestium transferre potest. Haec ergo susscit ud explicandum quomodo intellectus noster obieeta materialia percipiat.
solum quod sensus intellectivae virtuti obiectum a se pereeptum, quasi materiam quamdam, offerunt, ei rea quam ipsa eXercentur. in anima autem ipsa est virtus activa quae intellectum movet.
tis numine insignitam fuisse. Quamquam enim non sit ipsa, quae intelligit, ipsa tamen est intellectivae cognitionis principium.
Quemadmodum enim lumen eorporeum corpora actu visibilia sucit, itu intellectus agens eadem sueti uetu intelligibilia.
Suo Obiceto movetur, nec suam recipit actionem. Obiectum quippectus est id, quod emeit, videlicet speetes, quam in potentia pereeptiva producit.
De verbo mentis 374 . Nunc aliquid de ipso intelligendi actu, ac de verbo mentis. Pstopost Tio V. Intelleelia pereeptio non eδι mera passio mentis, sed operatio. Per hane vero operationem mens in seipsa verbum seu Beum producit, qua rei quam eone it essentiam e rimu. Probatur l.' pars. t.' Si intellectio mera mentis passio esset, ipsa speeiei receptione consummaretur. At speeiei receptio nihil est aliud, quam determinatio ad intelligendum. Ergo inielloelio est aliquid diversum a speeiei receptione; ac proinde non eStinentis paSSio. 2.' Si intellectio non esset mentis operatio, sed paSSiο, esse laetio transiens alterius operantis in mente recepia. Proinde in- Dissilired by Cooste
175쪽
tellectio non foret vitalis actio. Vitalis enim actio est immanens.ci ob eadem potentia elicitur, in qua recipitur. Igitur quamvis mens ad intelligendum dolei minatione indigeat, ut supra dictum est, posita tamen determinatione Operatur, utila intelligit. 575. Probatur 2.' pars.
modus, nempe eius dependentia ab agente. Sed modus non est, nisi sit res, euius est modus. Ergo actio non est, nisi sit uliquid quod ob agente dependeat. In omni igitur actione aliquid ab agente procedit, et hoe est actionis terminus. Id autem quod proeedit ab agente per actionem transeuntem, est aliquid extra ipsum, et e contrario quod ab agente proeedit per actionem immanentem, est aliquid intra ipsum agens. Iam intelligendi actio est immanens. Ergo per eam producitur terminus menti intrinseeus. Hic autem terminus est verbum mentis , obiectum exprimens. cognitio enim perficitur per assimilationem cognoscentis ad rem cognitam. Ergo.
renter intelligit, ut etiam imaginatio. Obiectum autem potentiae, dum ipsa agit, semper illi praesens sit oportet. Necesse est igitur, ut quemadmodum per imaginandi actum formatur in imaginatione sensilis imago , ita per intellectum formetur imago obieeli intelligibilis, sive hoc sit praesens, sive sit BhSenS.
intelligit ut separatas ab iis conditionibus, quae existentiam necessario comitantur. Nam hominem v. gr. intelligimus, sine ulla determinata magnitudine, nullo certo Si tu corporis, But colore, aut sigura. Hoc autem pacto res intelligi non posset, nisi intel- Icelus rem, quam intelligit in seipso exprimeret. Ergo. 576. Ad verbi naturam melius intelligendam, hace sedulo animadvertenda:
passiva. Activa quia illud olicit, passiva quia illud in se recipit.
haec quidem tria re idem sunt, videlicet obiecti similitudo ab intellectu in semetipso producta; disserunt tamen ratione. Verbum enim proprie significat dimanationem termini mentalis ab intelligente; idea vero rationem imaginis quae est in eodem termino; Species autem expressa utrumqnc designat.
176쪽
est aetus completus, Seu qualitaS producta; nempe Veterum vocabulis , vel in sieri, vel in faelo esse. Utroque autem modo spectata cognitione, Verbum ab ea secundum rem non distinguitur. Productio enim haec est verbum, ut fit; qualitas vero producta est Verbum, ut laetum. 4.' Terminus intrinsecus cognitionis, ut est aetio , eSi oetus seu verbum; ut est actus ac verbum, est obieetum cognitum et expreSSum.
5.' Verbum itaque non est id, quod cognoscitur direela cognitione, sed est id, quo aliquid aliud cognoscitur. Quemadmodum enim per speciem intellcctualem mens determinatur ad intelligendum, ita per verbum intellectionem elieit. Intellectio enim hac ipsa obiecti expressione perficitur. Quare Verbum, Seu idea, montis modificatio est, sed alterius repraesentativa. Hoc uulemost ens intelleetum, in cuius similitudinem se mens format, quum intolligit.
putavit, ut tueri possemus cognitionis obieetum esse res. Qui in eo quoquc deceptus est, quod cognitionem sensilem ab intellectuali distinguere nescivit. Multo magis Ontologi errant, qui sibi persuadent, ideas subiectivas non esse, sed cognitionis obieelum: de quibus infra.
negat easdem cognitione secunda ac reflexa intelleetus obiectum esse posse, utque adeo obiectum in quo cognito res cogi OSeamus; ut quum per idearum analysim rerum proprietates intelligimus.
' De eognitione singularium et universalium 577. Una ex praecipuis dissiculiatibus in hac controversia illa est: quomodo intellectus singularia materialia cognoscat. Aristoteles hane inter intellectum et sensum disserentiam constituit, quod sensus sit singularium, intellectus universalium γ). S. Thomas id ipsum doeuit, eo maxime principio innixus: principium individuationis esse materiam individualem. Is statuit, intellectum, cum sit immaterialis, individua quae materialia sunt, intelligere
177쪽
non posse, nisi eorum naturam a conditionibus materialibus abstrahat. Naturam autem ita ni,si raelam non esse amplius singularem, quia non est amplius in materia individuali. Propterea intelleolum direele non singularia sed universalia intelligere: posse nihilominus singularia intelligere indirecte et per quom dam reflexionem, seu conversionem ud phantasmata, e quibus rei universalis species abstracta suit sa).Ε oontrario alii non pauci, inter quos Sua resius, censent intelleeium nostrum singularia quoque materialia per proprias eorum Species, nec per conversionem ad phantasmata, sed di restic cognoscere b). Si mediam quamdam opinionem promere licet, tam prima Senientia quum altera unum, ut ita dicam, veritatis inlus exhibere videtur; ne fortasse si utraque apte componatur, Veritalem integram assequi dabitur. 578. Praenotandum t.' id quod singularis cuiusque essentiam neoteris intrinseeus distinguit, delerminale a nobis non cognosei; hinc singularia ab invieem diseernimus solummodo per collectionem quamdam necidentalium modorum, quibus singularis essentia non constituitur, sed manifestatur L. 5l.). in hoc eonve
non posse a nobis adhiberi. Nam quod materia sit individuationis prine ipium, a peripateticis de eorporum natura theoriis dedu-oitur; immo ucro iis quoque admissis impugnari potest O. 109.).
in rebus materiali hiis solum universale cognosent, non CSSe SOrmonem de univcrsali reflexo, sed de directo L. 558.), nempe
de ratione aliqua, quae ex se universalis sit, licet ut universalis non cognoscatur. Rationes enim specificae universales esse cognoseuntur, comparatione saeta individuorum, ut alibi traditum est. L. 33, 558.).579. PnoposiTio VI. Primae conceptiones humani intellectus sunt non modo univergales, sed maaei mete indeterminatae. Ei enim t.' eommunis Sententia est, primas intellectus eoi ceptiones esse illas: ens, unum, aliasque huiusmodi; id quod Ostendunt etiam primae voees, quibus pueri ac rudes utuntur, qui res maximo disparatas hac appellatione rei indiseriminatim designant. Voces autem mentis conoeptus manifestant. Iam tiOtiones huiusmodi sunt omnium maxime indeterminalae. Ergo.
178쪽
q. . u.. qubd didimus usque adeo verum est, ui i qVδηθ'
pueri nomina quaedam propria addiscunt, haec ipsa sic adhibeam,
ne si coneeptus tantummodo communes significarent. Atque inde est, ut observat Aristoteles, quod pueri principio viros omnes appellant patres, postea autem unumquemque determinant. sa).
qui eum principio omni eognitione careat, ne Sueeessive Perseiatur , ab actibus impersectis ad persectiores gradu quodam ascendat necesse est. Oportet igitur, ut primo per conceptus obseuros, deinde per elaros atque distinetos res cognoscat. Primi itaque conceptus, quos format, ii esse debent, qui rebus omnibus sunt communes, ac minimum, quod ab intellectu percipi possit,
continent. Conceptus autem magis determinati, qui praeviam aliquam experientiam et comparationem exigunt, primi esse nequeunt. Patet itaque, primos intellectus conceptus esse eOS, quos indeterminatos dicimus, et inter hos eos, qui sunt maxime inde terminati. 580. Pstopostrio VlI. Negari nequit, intellectum nostrum, Saltem postquam eaeperientia edoctus est, ita sinstularia cognoscere , ut proprios distinctosque eorum conceptus elliormet. Hoc t.' patet ex eo , quod iudicia nostra plurima sunt de singularibus; ut quum v. gr. indicamus: Petrum esse Verum n mi eum , illum annulum esse aureum, et aliquam individuam aetionem honestam esse aut turpem. Prudentiae virtus et ars practicii circa singularia perpetuo Versantur, sc de singularibus semper
iudicant. Atqui iudicium proculdubio ad intelleolum pertinet: prudentia item et ars sunt intellectuales virtutes. Ergo intelleelus ei singulare, quod est in iis iudiciis subiectum, et universale, quod est in praedicato, proprio conceptu cognoScit, unumque ab altero distinguit.
2.' Intellectus est sensu ac phantasia superior; ac secundum naturalem ordinem hoc munus habet, ut non modo iis saeuitalibus utatur, sed etiam eas dirigat et corrigat. Ergo singularia, quae ab iis cognoscuntur, ab intellectu quoque cognoscantur ne-
581. PnoposiTio VIII. Intelleetus noster singularia materialia per proprias ipsorum species eo9n cere potest. Nam s.' si ens materiale in genere per proprias species iu-telligi potest, cur non etiam ens materiale individuum Proseeio
179쪽
intimam individuuli tutis essentiam cognoseere non POSSumus per propriam speciem; sed neque intima essent iurum communium constitutiva hoe pacto cognoscimus O. 46.). Quemadmodum itaque essentias communes per externas aliquas manifestutiones concipimus, ita quoque essentias individuas conet pere possumus. 2.' Singularium proprius coneeptus continetur nolis loti spe eici communibus, per aceidentalium quorumdam modorum collectionem coarctatis. Atqui notae communes pereipi ob intellectu
possunt per proprias species; itemque omnes illi modi quibus
iudi vidua distinguuntur; nam nee sorma, nec sigura, nec loeus, nee tempus, nec nomen, nec ulla quaevis huiusmodi adiunctu ea sunt, quorum Species in intellectu recipi nequeant. Ergo. 5.' Anima a corpore separata certe aliquorum Singularium cognitionem conservabit. Eorum igitur speetes intellectus possidebit. Ergo capax est intellectus recipiendi species individuorum propriaS. 582. Pnopostrio IX. Dieendum nihilominus eonee plus quoslibet
intelleetus in se spectatos rationem aliquam universalem natura gua semper e rimere. mne ut intellecius singulare, qua tale, cs9noscat, uecesse est, ut ad sensalionis seu praesentis seu rc ocatae faelum Se convertat. Prob. 1.' PRPS.
Vel sermo est de conceptibus primis et indeterminatis, vel de eonceptibus per proprias singularium species essectis. Si de prioribus loquimur, nemo non videt eos conceptus non Pommunes modo, sed communissimos esse. Idem, ut patet per
se, dieendum de specificis quibusvis rationibus. 585. Illud potius mirum videbitur, ipsos conceptus, qui per
proprias singularium species etarmantur, ex se univerSales es-Se. Tamen si quis rem paullulum consideret, facile intelliget, ita omnino esse sentiendum. Sane si intima singularitatum diversarum constitutiva, ut in Dei cognitione sunt, intellectus noster conspicere posset, hoc quod dieimus verum non esset. Illi enim conceptus Vere , et ex se , et essentialiter singularium essent proprii. Sed non ita noster intellectus singularia cognoScit; ast etiamsi species singularium proprias illi eoncedamus, hac species, ut saepe dictum est, nolis aliquibus communibus, et acet- η dentalium quorumdam modorum colleelione solummodo Ponti-.nentur. Atqui, ut in Logica monuimus L. 518.), quaevis huiusmodi collectio talis est, in statu pure intelligibili posita, ut pluribus individuis possibilibus conveniat. Exsistere enim eerio
180쪽
l O, certoque tempore, tali sorma, si gura, nomine, relationibus,
non est profecto aliquid, quod uni tantum individuo possibili necessario conveniat.
584. Concedo equidem, hace omnia simul, si ut laetum considerentur, pluribus amplius conVenire non posse. Et si enim V. gr. plura individua similia in certo quodam loco, diversis temporibus exsistere possint, non tamen eodem tempore. Solum itaque sae- tum, cognitum ut factum, est illud, quod reiectis ceteris possibilibus, quibus conceptus ex se communis applicari potest, hunc in uno tantum defigit hypothetica neeessitate. Solum ergo suetum, cognitum ut suetum, singulare ut singulare nobis manifestare potest. Noster autem intellectus a laeto praescindit, quia experientiae limites transcendens, solam obiecti, quod ipsi offertur, entitatem intelligibilem naturaliter apprehendit. Ergo. 585. I ino patet ratio 2. partis. Num ut Singulare, qua tale, cognoscatur, necesse eSi, ut intellecta individui entitas ad laetum reducatur. Haec autem reduetio fieri nequii, nisi conversione ad sensationes. Faetum enim ut factum solo sensu a nobis attingitur. Ipsa namque Sensatio purum saelum est, illudque immediate nobis praesens; res Vero externae sensatione exhilientur, ut laeti huius terminus et obiectum.
Sic autem ut diximus singularia, qua talia, ab intellectu coegnosci, graphice ostendit terminus singularis eae demonstratione L. 78, t.'). Hic enim constat termino communi, et demor StratiVο pronomine; ut v. gr. hic homo. Iam terminus communis communem essentiam significans, intellectus eoneeptum promis; demonstrativum vero pronomen supponilur audienti pro gestu
quo sensationis obieetum indicetur ac si extento digito diceres: aSpice naturam quam nomino in obiecto, quod ego designo: de hoc loquor obiecto. 586. Conversio porro ista est reflexio intellectus in repraesentationes sensiles vel phantasmata, prouti per intimum sensum sunt quiddam animae praesens. Quod postremum addo, quia quaecumque repraesentatio sensilis vel quodcumque phantasma, si praecisione saeta ab interna eaqim praesenti assectione, ut
aliquid obiectivum ab intelleetu inspiciatur, hoc ipso uni Versale quiddam est, prouit eonstat ex dieiis 585). Λst actualis
inlimus Sensus est essentialiter saelum, atque ita est factum, ut neque in statu intelligibili laeti naturam exuere possit, sique ui universale quid apprehendi. Est cnim natura sua contingenS