장음표시 사용
191쪽
sario est, unalyticum est; quia divini iudicii est repetitio. Aeprimum istud iudicium prima reflexio est, et philosophiae initium esse debet. 412. Nostrae aetatis Ontologi, alii cum Malebranehio archetyparum Dei idearum visionem, alii cum Gioberito creativi actus intuitionem tuentur; ab hisque magistris in intellectuali cognitione explicanda non multum disserunt. Haec vero iis communia sunt placita.
pereeptionem, qua ipsum cognoscimus, ut Ens infinitum, ut Ens simpliciter, ut absolutum. Ideas veri, pulchri, honesti et similes aliud non esse, quam ideam Entis absoluti sub diverso respectu
principium, sine quo nihil est intelligibile: esse lumen per quod intellectus videt; primamque normam, iuxta quam intellectus intelligit ei iudicat; immo id quod nos rationales facit.
tu a nobis cognosei. Sensum eas cognoscere secundum physi eam earum individuamque exsistentiam; proinde eas cognoscere in seipsis. Intellectum vero eas cognoscere secundum earum esSentiam metaphysteam et intelligibilem, quae cum sit aliquid aeternum, necessarium, immutabile, cognosci nequit, nisi . in Deo.
tus ac modicationes individuales, sensu immediate percipi. Relationes autem essentiales et intelligibiles, quae sunt veritates Universales, aeternae, necessariae et immutabiles, in Ente in- sinito directo et immediate conspici: sunt enim cum ipso identi eae
directe, quam rest e cognosci: directe in Absoluti immediata intuitione; reflexe in notionibus, quas intellectus sibi format ad obieetivarum idearum similitudinem. Reflexis hisee cognitionibus directam illam semper magis perfici. Oetasionem vero reflexarum cognitionum senSationes eSSE.415. Non desunt quoque, qui mitiorem quamdam ontologismi formam secuti, reiecta archetyparum id earum et actus creativi intuitione, Omnes intellectuales cognitiones ex immediata Dei cognitione sub respectu Entis absoluti derivant, ea sere ratione, qua ex innata entis idea Rosminius. Quare ipsorum systema ipsum est systema rosminianum, una ultima conclusione adiecta. Haec itaque ontologismi forma intelligetur ex ipsa rosmini uni systematis expositione, quae inserius dabitur. Dissilired by Cooste
192쪽
Ontologismus refellitur. 14. Pnopostrio. Onto togismi theoria salsa esι ει perieulosa. Probatur 1.' pars. Ontologismi theoria salsa est. Quamvis in quibusdam huius doctrinae capitibus, varii eius
propugnatores diversa opinentur, in hisce tamen duabus assertionibus omnes unanimes consentiunt, quae totius systematis caput ae Summum continent. Prima est: Deum immediate a nobis eos sei. Alicra: Dei visionem intelleetualium omnium cognitionum medium esse, ipsumque intelligentiae lumen eonsιituere. Iam binae istae nssertioncs certo salsae probantur. 415. Falsum primo, nos immediate Deum intueri. Etenim 1.' Huic intuitioni constanter adversatur e scientiae testimonium. Omnibus enim hominibus, Onlologis ipsis minime exceptis, conscientia pernegat, se hunc intuitum in animo deprehendere, quantumlibet intimas eiusdem latebras perscrutetur. Atqui hunc maxime intuitum , si is vero in nobis esset, prae aliis omnibus internis saetis, occurrere conscientiae necesse foret: esset enim factum internum, ad solum pertinens spiritum, non
compositi proprium L. 447, 6.'), illudque perpetuum, totumque
ad se rapiens intelleetum, atque omnis cognitionis et appetitionis elementum. Si ergo hie intuitus in intellectu esset, non posset intelleetus in se rediens ipsum non deprehendere. 416. Neo dicas, quod hoc factum distinete a conscientia adverti non possit, id ex assuetudine fieri. Assuetudo enim iuno solummodo eonscientiam impedit, quando sensationem extinguit L. 447, 7.'). Unde si quid ex assuetudine in hoc argumento concludi posset, hoc potius concludendum esset, ex assuetudine hune intuitum deficere; at si permaneat, concludi nequit, adverti non posse. Quemadmodum. quia n0smetillsos perpetuo sentimus, quotiescumque libet, in hune sensum reflectere possumus, ex hoc ipso, quod sensus iste in omni assectione est implicitus. Praeterea assectionem aliquam conscientia relegi non posse, in in iis ad summum assectionibus contingit, quae ex se perceptiVae non sunt, quae videlicet obiectum a subieelo claro distinctum non osserunt. Ast in actibus ex se perceptivis hoc fieri nequit. li enim aetus non puram assectionem continent, sed obiectum exhibent a subieeto distinetum. Eliamsi igitur subiectum ex as-
193쪽
suetudine assectionem distinetam amplius non experiretur, semper lamen posset in obieetum sibi oblatum advertere. Iam intuitus absoluti esset vera intellectus perceptio. Ergo intellerius semper posset in hanc pereeptionem conseientiae obtutu redire. 417. 2.' Si Deum in seipso immediate intueremur, ipsam eius essentiam immediate eonspiceremus; id quod adeo absurdum est, ut ab ipsis Ontologis negetur; qui dicunt Deum a nobis videri ut Ens absolutum, ut Ens persectissimum et infinitum, nequaquam tamen ipsam eius essentiam nobis manifestari. Αst immerito Ontologi hoc negani. Etenim si Deum non immediate. eogi OScimus, sed per concepius anulogicos ex rerum finitarum consideratione haustos, mirum non est, si divisis conceptibus ipsum exprimamus, modo ut Ens, modo ut infinite persectum, modo ut sapientem, modo ut bonum: hi enim conceptus sunt ob invicem independentes, ut qui a rebus diversis abstrahuntur, ac diversimode formantur. Sed Deus in seipso simplicissimus est: nulla penitus est in eo essentiae ab exsistentia, aut attributorum a natura distinctio, vel etiam distinctionis landumentum. Nequit igitur in se inspectus concipi per partes: nequit in se percipi ut Ens, ut persectum, ut necessarium, quin hoc ipSoeius essentia percipiatur. Vel itaque Deus nullo modo in seipso
et immediate videtur, vel videtur ut est in se, ue secundum ipsam essentiam. 418. Falsum seque est, immediatam Dei visionem esse medium ceterarum cognitionum, ita ut in Deo cognito rerum rationes, atque aeternae veritates a nobis cognosenntur.
Num 1.' hoe admisso, humani intellectus notio destruitur. Dicendum enim foret, intelligendi saeuitatem compleri, ut ita dicam, per aliquid ab homine diversum, h. e. per ipsum Deum; ita ut quemadmodum sentiendi saeuitas est in organo ex Poniunctione cum anima; ita saeuitas intelligendi in unima prodeat
2.' Quum dicunt Deum cognitum esse id, in quo omnia eΟ-gnoscuntur, hoc dicunt vel de cognitione Dei, ut est Ens simpliciter et Ens infinitum, vel de eognitione exemplarium idea
rum, quae Sunt in mente divina. Si primum dicatur, iam salsum esset nos rationes rerum aeternas in Deo intueri. Eae namque in divina perseelione non sunt formaliter, sed tantummodo ut in fundamento, eminenti
quodam modo O. 85). Ac praeterea infinitum in se eognitum nullas rerum finitarum ideas nobis suppeditare posset. Proinde
194쪽
etiam hac infiniit eognitione posita, non idcirco rerum sinitarum ideas proprias in eo reperiremus, sed ad summum ex eius consideratione aliquas earumdem ideas analogicas es formare
Si dicatur alterum, in primis gratuita prorsus est assertio isthaec. Deinde ex ea sequeretur, nos intimas rerum essentias plene cognoscere; id quod est omnino salsum. Demum eum ideae Dei archetγpae sint id, quod divinus intellectus vitali actu intelligit, quatenus suam essentiam ut imitabilem cognoscit O. 85,2'), plane inexplicabile est, quomodo hae ideae intuitionis nostrae obiectum esse queant. 5.' Hinc aliud argumentum. Nam exemplares, quae in Deo Sunt, rerum rationes videri nequeunt, nisi ipsa divina essentia prius videatur. Rationes enim huiusmodi nihil aliud in Deo sunt, quum divina essentia, prouti per res a se distinctas imitabilis est. Prius autem aliquid cognoscitur, ut est in se, quam ut est per comparationem ad aliquid aliud. Atqui divina essentia, ut est in se, Ontologis cohsentientibus, nec videtur a nobis, nec videri potest. Ergo. 419. Probatur 2.' pars. Ontologismi theoria perieulosa est. Id ostendunt consectaria non pauca, quae ex ea doctrina deduci non adeo dissiculter possunt; quae quidem plurimi ex On-tologis sincere reiiciunt, et ex animo aversantur; at non idcirco haec cum doctrina, quam ipsi defendunt, logicam aliquam eonnexionem habere cessant. Itaque
dinis obieeium: hinc ab homine mortali nullatenus immediate videri, sed solummodo cognitione abstractiva et deducta ex rebus creatis e gnosci posse. Quae sententia non modo apud Ecclesiae Patres et in catholicis scholis communis est, sed etiam in sacris litteris non dubia habet landamenta sa). Haec autem doetrina, si vera sunt Ontologorum placita, nonne esset deserenda, aut saltem limitanda multipliciter, et explieationibus, certe non obviis, interpretanda
non cognoscere, nisi quatenus Summum Ens cognoscit, ita quoque ratum habent, voluntatem nullum finitum bonum appetere, nisi quatenus summum Bonum appetit. Αst ex hoe nonne illude0nsequi videtur: omnes voluntatis motus honestos esse' Recia
195쪽
siquidem ei Itonesta est dilectio, qua aliquid pmpter Deum ei in Deo diligimus. Hoc autem si sumet admittatur, homo amplius peccare non potest, quia nulla nelio inhonesta est amplius possibilis.
rat. Est enim rationalismus negatio supernaturalium Veritatum, earum nempe Veritatum, quas humana mens naturalibus viribus assequi nequit, quaeque solum fidei divinae sunt obiectum. Iam ex principio visionis divinae immediatae duplex conclusio inferri potest. Allera est: Cum humana mena Deum videat, nec myst ria quae revelata esse dicuntur, in eo videre possit, mysteria huiusmodi nec a Deo revelata sunt, nee admittenda. Altera: μι-lae sunt veritates absolute et per se supra rationem: quae euim mens humana praeteritis saeculis minus eaeculta in Deo non vidit, videbit in posterum per humanitatis prostremus altius erecta. lam utraque conclusio rationalismi scopum assequitur. Ergo.
Primo quia, ut supra dixi 418, t.'), ponit ipsam intelligendi
saeuitatem ex animae cum Deo coniunctione intimn exsurgere.
Deinde quia, si res non sunt in seipsis intelligibiles, sed solum in Deo, nonne inserre licebit, res non habere esse proprium, sed ad esse divinum pertinere' intelligibilitas enim cum realitato
Quid vero, si eum plurimis oratologis dicamus, ipsam entis ideam nihil aliud esse, quam Deum cognitum ut Ens ' Hoc enim posito, concludi pol erit: quum dicimus v. gr. hominem es8e ens, non esse hoc ita intelligendum: homo est aliquod ens, sed ita:
homo est ipsum με contractum, ae eerto quodam modo dete minutum.
420. Non est opus, ut pluribus expanam quae Seu malebran-elitano, seu globertiano ontologismo peculiaria sunt. Ε supra posito malebranchianae doctrinae compendio quisque videt, auctorem hunc Ontologismo occasionalismum coniungere, quatenus ipsas sensationes a divinarum idearum actione repetit: ex quo Sequitur Sensuum organa esse prorsus inutilia. Eumdem confundere simul intellectum, sensum, et imaginationem, cum nullum aliud discrimen inier hasce saeuitates assignet, quam maiorem minoremve pereeptionis cluritalem, ac distinctionem. Statuere demum, internas nostras assectioneS solo sensu, non autem cognitione per lumen, a nobis cognosci; qua re negat intellectum in interna saeta refleetere posse. Quae quidem omnia salsa atque absurda Sunt. Diuitiaco by Corale
196쪽
21. De Globortio autem haec innuere sumetet.
limitat. Ergo Infinitum intuitu primo videmus, reflexione videre non possumus. Hoc iam incredibile est. Sed praeterea hinc sequitur. Infiniti ideam reflexam prorsus haberi non posse. Ab illo itaque cognitionum ordine, cuius conscientiam habemus, quo utimur, quo philosophamur, Infiniti idea plane abest.
idea, quae reflexionis obieetum est, circumscribitur ae definitur. At voeabulum circumscribere ideam, in mentis nOSirae usum non potest, nisi mens voeabuli significationem antea didicerit. Iam quum voeabuli signiscationem nddiscimus, vel idipsum cognoscimus quod per ideae circumscriptionem cognoscendum eSt, vel non. Si primum dieat, idea iam est circumscripta, antequam per vocabulum circumscribatur: si dicat alterum, prosecto VO-cabulum ad ideam circumscribendam erit inutile.
sed etiam ridiculum. Creationis namque actus considerari potest, vel ut est in Deo, vel secundum externam emeaciam, quam habet ad modum actionis transeuntis C. 263, 5.'). Atqui primo modo videri nequit, nisi ipsa Dei essentia videntur: aetus enim creandi, ut in Deo est, cum divina essentia est plane identicus. Divinam autem essentiam a nobis non videri, adversarius satetur. Altero vero modo accepta creatio videri quidem fortasse poterat ante plura annorum millia, quum res e nihilo emerserunt ; id quod unico momento laetum est C. 265, 2.'): at postea videri amplius non potuit, nec poterit umquam, sed Solum perideas facilitas cogitari. Dices, videre nos rerum e SerVBtionem, quae est quasi quaedam continuata creatio. Sed neque hane videmus, ut solum eius effectus videmus, scilicet res quae Sunt,
bilis assertio illa: primum scientiae prineipium hoc eSSe: Ggemistentias ereat. Haec enim propositio, si ita intelligatur: Deus e nihilo mundum eduxit, est quidem vera, at non est principium per Se evidens; multoque minus principium omnium evidentissimum, euiusmodi sit oportet principium primum.
quas adhibet, sucum facere studeat, et creationis nominatim Vocabulum liberaliter usurpet, nihilominus germanicum pantheiS-mum olet ae stillat undequaque, ut iam a pluribus ostensum Diuilirco by Corale
197쪽
est a). Revera haec una pantheismi hypothesis huius auctoris doctrinam explieat eiusque contradictiones conciliat.
penduntur Ontologismi fundamenta422. Nunc videamus, quibus sundamentis Ontologismi moles innitatur. Praeeipua solum asseremus, et quae aliquam argumenti Speciem prae se serunt. Plura enim ex iis, quae Malebranchius praesertim disputat, sunt promus inepta. Dieunt Ontologi I. Ens infinitum, immensum, universale percipi nequit per id eam ab ipso distinctam. Nam 1.' quaelibet idea ab ipso diversa est aliquid particulare et finitum, quod infinitum repraesentare non potest. Ergo infinitum percipitur, quia menti immediate assulget.
habere possunt, nisi Infinitum. 423. Resp. Nego ant. eiusque suppositum. Quum enim Malebranchius et Oniologi aiunt, Ens infinitum percipi non posse per ideam ab ipso distinctam, supponunt, ideam esse id quod ab eorum adversariis, ac nominatim a Scholasticis percipi di, citur; id quod patet ex dictis salsum esse. Idea enim est id quod mens in se exprimit, quum rem percipit. Noto insuper, pessime illud asseri: Ens inlinitum esse ena univeraale. Ad i. Dist. ant. Idea quaelibet est aliquid particulare, eone. pest aliquid finitum, subd. ut est mentis modificatio, eonc.; Si obiective consideretur id quod exprimit; iterum subd., est aliquid finitum, spectatis notis positivis, eone.; spectatis Simul negationibus quae iis coniungi possunt, nego. Recole superius dicta
Ad 2. respondebis, eadem adhibita distinctione inter notas positivas et negatiVBS. Ad 5. Nego. V. dicta in Ontologia O. 566 . Mirum sane est, in hac aequivocatione Ontologos tanta moliri. 424. Dicunt II. Entia finita cognosci nequeunt, nisi prius Deus cognoseatur. Etenim
198쪽
determinatum, nisi prius cognoscatur Ens, ut ens. Sed ens, utens, est Ens simpliciter, seu Infinitum. Ergo.
eomparationem cum summa persectione, a qua res eeterae plus minusve defieiunt. Sed comparatio eum summa persectione fieri nequit, nisi lisee cognoscatur.
que obsolutum, a quo contingens dependet, cogitetur. 425. Resp. Nego quod asseritur. Ad 1. Dist. mai. Ens finitum cognosci nequit ut tale ens, nisi prius cognoscatur ens ut eris : nempe nisi prius eOgnoscatur sub ratione in determinata entis, cone. ἰ nisi prius cognoscatur aliud ens ut ens, nego. Cum ens finitum sit ens, potest ex se cognosci ut ens, quin necesse sit ut cum alio eOmparetur. Rationem autem entis esse primam, quam in rebus apprehendimus, Supra demonstratum est 579J. Nego autem min. Aequivocationem in ea manifestam agnosces
Ad 2. Nego mai. Hanc quoque difficultatem in Ontologia prae eupavimus O. 559). Ad 5. Dist. Ens contingens cogitari nequit, nisi Ens quoque
absolutum cogitetur, nempe si ens contingens cogitetur secundum quod realitatem quamdam habet, nego; si cogitetur ut contingens, gubd.; nequit ut tale cogitari, nisi cogitetur aliquid aliud, a quo esse neceperit eme.; nisi cogitetur ipsum ens ub- solutum, nego. Quamquam enim Verum sit, adaequatam contingeniis eaussum reperiri non posse, nisi ad Ens necessarium deveniamus, est lamen salsum ipsam contingenuum non cognosci, nisi simul Ens necessarium eognoscatur. Ad contingentiam enim cognoscendam illud cognoseere susticit: ens modo esse, modo non esse. Cognita vero contingentia entis, per opplicationem principii caussali latis cognoscitur eius dependentia ab aliqua caussa. Ac demum ulterius ratiocinando, deprehendimus, primam
rerum caussam contingentem esSe non pOSSe.
26. Inst. Si cntis solummodo ideam habes, haec est idea ObSeura, quae Deum et mundum complectitur. Si clara fiat mundi idea, clara quoque fiet idea Dei: nam cognosei creatura nequit,
nee esse eius proprium, nisi gum Deo conseratur. Resp. Idea eritis Deum et mundum complectitur tamquam eorrelativa nego, tamquam duo disparata, ei tantummodo ana- Di siligod by Corale
199쪽
96 vcno Los logice sub uno conceptu comprehensa, eone. Uine ne9ο quae subduntur; ae negationis rutio patet ex modo dictis. 427. Dicunt III. Universalia non possunt cognosci, nisi Dei ideae videantur. Nam
iis universale, quod immulabile et acternum eSt, PognOSei nequit.
eipant. Atqui id quod entia participant est in Deo.
. 5.' Qui videt universale aliquod obieetum, rem creatlim non videt: ergo videt obiectum increatum, nempe Deum. 428. Resp. NeF ant.
Ad l. Dist. ant. Secundum cxistentiam eone.; Seeundum essentiam abstractam a conditionibus exsistentiae, ne90. Dist. cons. Universale cognosci nequit in singularibus, si essentia non abstrahatur a conditionibus exsistentiae, m M.; Secus,
nego. Vide superius dicta 587).
Ad 2. Noto in primis, non esse neeurate dietum ideas uni-Versales Videri; quia, ut pluries iam dictum est, ideae non sunt idqu0d percipimus, saltem perceptione directa, quumquam post pereeptionem directam obiectum perceptionis reflexae esse P sint. Resp. deinde, si haec quae dicuntur nec e Pantheistarum senteniis, nec Secundum lautores universalium a parte rei intelligantur, concedi posse impune omnia, quin aliquid pro Se -- tologi luerentur. Equidem sunt in divina mente ideae archetypae, ad quarum similitudinem res saetae sunt; ast hinc non
Sequitur, mentem nostram ex rebus iuxta ideas Dei urchetypas productis, ideas universales abstrahere non posse. Ad 5. Dist. Qui videt universale, rem creatam non Videt: i. e. Videt rem identem, quae nec exsistit, ut videtur, nec creari P0teSt, eonc.; videt aliquid reale et increatum, subd. si videat ideas aeternas Dei, eone.: si percipiat universale, quod est in rebus, vel si in universalem ideam aquisitam reflexione redeat, nego.
Universale enim in rebus, quod sundamentale dicunt L. 559),
reale est, licet in rebus universalitatis formam non habeat: quatenus autem reale est, creatum est. itemque idea universalis quae in mente exsistit, et aliquid reale est, et aliquid creatum, scilicet spiritus creati modificatio, activitate eiusdem produeta robiceium autem quod ab ipsa repraesentatur, universalc formale), prout i ab ipsa repraesentatur, reale non est, nec creari potest, sed solum mente abstrahi.429. Dicunt IV. Deus rerum omnium ideas in se continet, et est intime nubis coniuneius. Si ergo suas ideas manifestare Ve-
200쪽
lit, spiritus ei coniunctus opera Dei per eas intelliget. Iamvero quod Deus id velit, plura demonstrant. Nam
lest mediis paucioribus ac simplicioribus. Nihil autem simpli- eius, quam quod Deus nobis coniunctus suas ideas nobis manifestet.
tus a Deo dependentia. Iuxta eam enim animus nihil intelligit, nisi quia Deus vult illud manifestare. Quod adamussim respondet doctrinae Paulli. Non sumus su*ckimes eogitare aliquid a nobis tamquam eae nobis, sed suscientia nostra eae Deo est M.
nosque seu miseros, seu felices emetunt. Solus autem Deus potest in animam immediate agere.
tatem hominis secit eiusmodi, quae nihil amare possit, nisi quatenus Deum naturaliter et necessario amat, sic talem debuit intelligentiam emeere, quae nihil intelligat, nisi qualenus Deum intelligit.
450. Resp. Deus est intime nobis coniunetus; dist. ut caussaereatrix et conserVatrix, cone. ; ut obiectum Meterminans intellectum ad sui visionem, nego. Haec duo coniunetionis genera valde disserunt, et unum Sine altero esSe poteSi. Ad 1. Dist. mai., ut in Logica L. 490); si nullum finem habeat adhibendi plura, eonc.; secus nego. Si Deus Suas ideas nobis manifestaret, suam quoque nobis manifestaret essentiam; ne proinde nos beatos efficeret. Hoc autem Deus in praesenti vita non vult, immo nec pro sutura vita velle tenebatur, sed ex dono prorsus gratuito ad hunc superitaturalem finem nos evexit. Ad 2. Nego exelusivam. Etiamsi dicamus animum suas sibi ideas formare, adhuc verum est, eum nihil intelligere, nisi quia Deus vult illud intellectui manifestare. Id enim omne quod imielligimus manifestatur nobis a Deo, hinc quidem per creaturas, inde vero per activitatem qua intellectum nostrum donavit. Ex loco autem Apostoli, quem citat, Oppositum potius conclusionem inserre debebat Malebranchius. Amrmat enim Apostolus, esse in nobis sussieienιium ad cogitandum; hanc antem ex Deo eSse. Quamquam in eo loco non de naturali cogitatione Paullus loquutur, sed de salutari eogitatione, quae est ex supernaturali principio.