장음표시 사용
301쪽
ncro vellenι Omnibus dico : nam omnibus populis, citumst Dul. lo inter se vinculo essent colligati, idea isthaee inhaesit
propagata est Non sane cum pueriS erui res agenda. Quolquuniisque ludibriis a populo atheo excipiendum fuisse putemus. qui primus Numina noscio quae memoraret, ut Sibi auctori lutem conciliarei, legumque iugum cervicibus imponeret Τ
Duus valde molestum, ac multo gra iuS, quam omnes humanae leges.
sapientibus viris, quin immo illos quoque illaqueavii Quomodo perseveravit adeo inconcussa persuasio haec per fraudem inducta, praesertim cum non desuerint qui eum expugnare lentarent, ac populum dedocere Fac legislatorem, vel prinei pemotheum persuadere velle populo, nullum esse Deum. An putas felicitate pari rem ei successurum Τ
firmiter mentibus impresserunt, vel ad eam confirmandam usi sunt rationibus salsis, vel eertis et evidentibus. Si primum di. eas, impossibilo dieis. Quomodo enim sieri potest, ut unus homo, vel pauci homines, totum genus humanum, moli vis ad suadendum minime idoneis, in iam obfirmulam constantemque Senteni iam pertraherent' Si alterum, sano Dei exsistentia certa et evidens sit oportet, quae certis et evidentibus demonstratur ar
rieu contradieunt. Ex iis enim constat, Dei ut leuius cognitionem omnibus antiquiorem esse legislatoribus. Revomu id ipsum quod athei regerunt, hoc quod dicimus demonstrat. Cur enim leguna latores, se aliquo Numine amatos finxerunt, nisi quia apud eos agebant, qui divinitatem agnoseebant. ac venerabantur Τ57. I9norantia, inquiunt, Deos induxit. Homines enim, qui naturalium phaenomenorum caussas cognoscere, nut Sallem a signare uiuumque aliquas, honori sibi ducunt, cum verus ignorarent, setam, ut assolet, excogitarunt, ens nempe invisibile ac putentissimum. Sed t.' Si ita est, scientiae luce hominibus assulgcnte, opinio haec evanescere debuisset. Atqui nihilominus eo firmior nutaeSt, quo magis rerum naturalium cognitio profecit. 2.' uine physicorum pei itissimi Deum esse agnoveruiit, uUDissiliam by Cooste
302쪽
summopere venerali sunt. Non est opus, ut Singulos reeenseam. Nomina unum e summis, immo unum quemcumque ex cete
brioribus; unum profecto ex Dei adoratoribus nominabis. Magnum quiddam oris, si illiquem, quem excipias, inveneris inter me
5. Revera omni tempore nihil liabitum fuit opportunius .ad Dei exsistcntiam demonstrandam, quam naturalium caussarum et ordinis mirandi, quo ille agunt, cognitio. 4. Demum si athei totum naturae ordinem, ipsamque rerum exsistentiam per naturales caussas explicare possunt, prima illa neglecta, proserant quod habent. At quid serunt Sortem insinitam, materiam improductam, ordinem sine ordinante
et fortuitum atomorum concursum. Praeelarus, ne reS, et Pro- laeto novas i Nos, donec meliora serant, in ignorantia nostra ma
5.' uine iure meritoque ignorantiae notam, quam toti humano generi inurere ipsi non verentur, in ipsorum caput reiicere possumus. Utique multa ignorant alliei; si enim superent, immediatarum cognitione caussarum non contenti, medialum et ultimam non negligerent, ct ad rerum origines cxplicandas, epi- eureas nobis naenias non recinerent. Suo nobis exemplo , pro-sceto illustrem illam Baconis sontcntiam confirmant: . Leves
a gustus in philosophia movere fortasse posse ad atheismum, . sed pleniores haustus ad religionem reducere M. 58. Melus postremo, si ipsos audias, Deos confinxii. Primus in orbe Deos fecit timor, ardua coelo Fulmina quum eaderent. Homines videlicet fulminum, procellarum, terraemotuum, morborum horridaeque mortis terrore pereulsi, Ens quoddam prae-poicias sibi eousnxerunt, quod mortales iratum plecteret, quodque esset precibus et hostiis plaeandum. Respondeo: 1.'Ergo in solis meticulosis, in solis pueris atquc mulierculis Dei notio inveniri deberet, non item in iis, qui sonstantem impavidumquc unimum gerunt. At contrarium experientia docet. Nam ii maxime Deum timere solent, quos si fruetus i liabatur orbis, impavidos feriens ruinae. 2.' Cognitis horum phaenomenorum caussis , persuasio illa aboleri debuit, saltem in hominibus, qui praeiudiciis non ducuntur , saltem in sapientibus.
303쪽
nes sibi reprnesentarent, quam ut terribile monstrum, HI mi nibus semper stipatum atque protellis. Atqui non hane ite Deo id cum vulgo homines habent. Αgnoscunt enim illum, ut rei uniuuetorem, ut patrem beneficum ne providum, non minus quam iustum ne vindicem.
rent, deberent athci ostendere, timorem hunc irratiunahilum esse; quod profecto ostendere possent, si demonstrarent esseelus illos terribiles non habere ultimam aliquam caussam, B qua tan dem aliquando dependeniat. Id tamen adhuc non praestiterunt.
sulare umquam possit. Scimus utique, ipsos quoque timere. Prae- Haro Tullius de Epicuro . Nec quemquain vidi, qui magis cas quae timenda esse negaret, timeret; mortem illeo et Deos . a). Id et de toto eius grege dicere licet.
cena timent, ut cupiditatibus suis licentius indulgeant, et conseientiae latranti Ossam porrigunt, ideirco Deum non esse persuadere sibi eonantur. Non igitur Deos fecit timor, sed atheos.
Dispieultates 59. Ob l. Consensus humani generis in agnoscenda divinitate diei nequit universalis. Nam
uilici fuerunt. Horum autem iudicium pluris valel, quam vulgi
ReSp. Dist. ant. Consensus .... dici nequit universutis meiἡ- physice vel physice L. 163, 5.μ), tr.; moraliter, ne9. 0unmquam probari aliunde posset, nullam plane hac in re duri exceptionem, in hominibus ratione utentibus; id iamcn cxperientiu sola non conStat. At consensus moraliter universalis abunde sumeti ad
304쪽
60. Ad ly Dist. ci huiusmodi testimonia universalis consensus vim non infirmant, conc.; infirmant, uesto. Ei enim t.' pauci illi seriptorcs, qui hace tradiderunt, scresemper dubitantium more loquuntur ; quod ostendunt ii loquendi modi, quos adhibent: dieitur, fama est ele.
sunt, noti Vere ae proprie, sed improprie et immerito: vel quia homines impii cssciat, ct praetice athei, vel quia ritibus publicis exiernoque cultu carerent, vel quia populares graecorum Deos non colerent; qua de caussa Hebraei ipsi, atque adeo Christiani, tamquam othei traducti sunt.
ras plano fuisse, et belluarum in morem vitam agitasse, in eo m-perto est. Iam si qua huiusmodi gens vere suisse aliquo tempore athea probaretur, quid inde ' An rationis si uetus quaeras apud eos, qui morum immanitate essurati atque hebetati, rationis usu paene carent' An poterit eorum dissensio universalimentium humanarum consensioni quidpiam detrahere ' Vide auctores, qui materiam hane suse pertractant; hi singulos populos qui atheismi accusantur, ab hac nota liberant a).6l. Ad 2. viatores omnes id testantur, neg.; quidam, Subd.; ita ut postea salsa reperta sint, quae ipsi non satis explorave
rant, ac temere affirmaVerant, coue.; secus, neg. Vide ei talos auetores.
Ad 5. tr. Ad rat. additam, dist. ubi constet erroris cauSsas vulgi iudicium non pervertisse, Reg.; ubi non constet, Subd.; Si plerique philosophi ct illustriores contraria sentiunt ac reliqui homines, ιγ .: si pauci et minoris auctoritatis, nego. Philosophi, qui athei dici merciatur, paucissimi sunt, et philosophi nomine vix, aut ne vix quidem digni. Ceterum errare posse quosdam philosophos certissimum est, nec mirum videri debui, ubi praesertim erroris caussae sunt manifestae. It genus humanum universum hac in re errasse magna foret absurdi
62. Inst. Fortasse populi antiquitus ignoti athei fuerunt, soriasse populi adhuc incogniti allici sunt: sortasse persuasio haec
demum extabeSeci . . . . . . '
305쪽
502 et u E o L O c l A Resp. Nego totum. Scrupulos istos omnes ad imis, si aliud non suppetat, induetionis et analogiae argumentum. Quemadmo dum natura hominum semper eudem fuit, semperque erit endem, ita quoque laueius, qui ex illa sponte erumpunt, erunt semper iidem. 65. Ob. II. Consensus iste, quamvis exstitisse Eoncedatur, nullam tamen ad probandum vim hahet. Quia 4.' diversi a diversis populis dii eolebantur. Ergo nullus Deus est, qui pro se univcrsale suffragium habeat.
stini. Aiqui polytheismum prositeri, perinde est, ne profiterintheismum. Nam pluralitas Deorum, Tertulliano teste, nullis
64. Resp. Nesto ant. Ad l. Dist. ant. Et haec diserepantia amicit iudicium de exsistentia alicuius divinitalis, neq.; versatur ei rea id cana, qua divinitas exhiberi potest, subd.; ei rea ideam determinatam et eompletam, eone. ; circa ideam indeterminatam et inchoatam, nego. Dist. cons. Seeundum quod divinitas exhibetur eoneepiti determinato et completo, eoue.; secundum quod exhibetur eoneeptu indeterminato ei ine honio, nesto. Diversitas opinionum non hanc quaestionem respicit: an sito liqua divinitus; sed illam alteram : quid sit Deus, aut cuiusmodi concipi debeat. Iam in primae quaestionis solutione Omnes conveniunt, quia facilior est, et ex primis rationis principiis necessario in humanae vitae cursu, ne naturaliter erumpit, et multimodis confirmatur. Quoad alteram vero, conveniunt pariter omnes, si speetes ideam Dei inchoatam et confusam, quae sita est
in conceptu Glis supremi eui omnia subsunt; haec enim ideatis ipsis gignitur argumentis, quibus huius entis exsistentia cognoscitur. Si vero sermo sit de notione determinata et complo la, quaenam scilicet natura sit Eniis illius supremi, quaenam altributa, et quo pacto res celerae illi subsitit; item an unum sit an plura; quoad istas utique quaestiones dissentiunt: sunt enim longo dimiciliores; nec ad eas solvendas prima ratimis principia et obvia experientia sumiciunt. Cum tamen homines confusa illa Eniis supremi notione non satis habeant, complere illam utcumque et perficere nituntur. In quo sanc plurimi Phantasia duci se sinunt, eumque sequentes n0n possunt non errare Dissiligod by Corale
306쪽
quidam ratione utuntur, sed hoe opus paucorum est, neque sine multorum nil mixtione errorum moraliter perfici potest L 60 l); maxima vero pars auctoritatem sequitur, atque hoc pacto unius error multos insteii. Errψr autem varius est, quemadmodram liberratio omnis; hinc nil mirum, si diversae hac in re suerint opiniones. Nihilominus, ut praeclare Tullius, quati s sint Dii varium est: esse nemo negat su).65. Ad 2. D. maior. Neg. min., ei dist. rat. adu., Si res consideretur secundum se, cone. ; si ex opinione earum gentium, ne9O. Ad o. Dist. Persuasiones universales et eoi Siantes, ne9. . universales, subd.; ita ut crroris caussa, immo et occasio assignari
An esse possint homines athei 60. Adeo obvia sunt ac perspicua argumenta, quibus ad Deum eognoscendum assurgere possumus, ut dubitare merito listeat, an suerint umquam, aut esse possint homines, qui rationis adepti usum, vel ignorent Deum esse, vel, quod mullo videtur incredit,ilius, negent. Igitur potest l.' fieri quaestio de atheis negativis l ): an possint esse homines adulti, sanaque mente praediti, quorum rationem aetas et aliqua experientia explieuerit, nec morum barbaries penitus extinxerit, qui Dei exsistentiam plane ignorent Certe si de ignorantia ad breve tempus ne facile vino ibili loquamur, nullum dubium, huiusmodi ignorantiam dari; aliter vero dicendum de ignorantia ad longum tempus producto, mOraliterque invincibili: hanc enim dari posse non puto. Omitto enim praesidia, quae status s talis et domesticus confert; omitio quoque Dei providentissimi auxilia interna ct exlerian, qui nuu omnes homines salvos fieri et ad agnitionem veritalis ve-
307쪽
nire Q; sed eerte ex mundi adspectu, ex rerum puleritudinestque ordine, ex sui ipsius consideratione necessarium omninoesi, ut homo sensibus praeditus ac ratione uiens tandem ali, quando ad primam rerum caussam atque invisibilem gubernatorem mente assurgat. Suisiciunt cnim ud hoc primae illae idcae, quae Omnibus plane communes sunt O. 5), et prima principia, quae ex iis sponte cinergunt. II is autem homo si careat, rutionis usum non habet, contra hypothesim. 67. Falcor, reflexionem aliquam insuper neceSsariam csse, ut
mens hace principia applicet, et sensibilia transgrediens caussam quaerat invisibilem. Sed reflectendi oeeasio deesse homini, longo tempore, non potest. Sultem enim quum insolitum aliquod Phaenomenon videt, quod admiratione, aut terrore ipsum percellai, nut quum necessitate aliqua, aut morbo, aut dolore, aut Periculo premitur, aut quum vim moralis dicta minis, illudquo auctoritate plenissimum imperium persentiscit, scri nequit, utn ScipSO non exquirat, unde illa sint, unde ipse, unde cetera; et hoc satis est, ut confusam aliquam supremi principii, a quo omnia pendent, notionem nil ipiscatur. 68. Scio, haec omnia negare traditionales. Sed cum iis nune
non disputo: cos cnim alibi resutavi Ps. 456, 457 ). At si sup
Ponamus, quod omnes certissimum habent, humanum mentem posse ex Se primas saltem ideas adquirere, negari nequit, ab hisi deis, cum experientia ulteriore coniunctis, suellem ad Deum iransitum, immo necessarium esse. Sic patet, quid de atheis negativis sentiendum sit. 69. Quaeritur 2.' an possibilo sit, esse atheos positivos. Principio animadvertendum est, non esse hic sermonem de nitieis praeticis, qui nempe ita se gerunt ac si nullus esset Deus; sed de speculativis, qui nempe in ea se obfirmaverint sententia: Deum non esse. Deinde, reperiri sane nonnullos, qui arctenus Deum negant: qua tamen in re, id potius asserunt,
quod velleni, qua in id quod sentiunt; quamquam enim ipsis
expediat non esse Deum, non tamen ad eam usque caecitatem
devenire potuerunt, quae ipsam non pereipit evidentiam. Qu0d quidem satis manifestant ubi perieulum aliquod, ac repentina Palamitas urget: tunc enim eripitur pers9ua, maneι τω b ,
viduasque ad vulgares usque superstitiones proceros ii re ni imos elatosque se Se demittere.
308쪽
70. uou itaque quaeritur, an sint, qui vere et ex animo Sentiant, Deum non esse. Assirmundum videtur, secundum illud Psalmi: Disit insolens in eorde suo: non est Deus α). Nam, ut in tertio Logicae libro dietum est L. 692; 1, 5.' , potest prava voluntas ab argumentis illis, quae hane Veritatem n periunt, licet in promptu posita sint, intellectum nvertere, ipsumque eonvertere ad inanes aliquas sullacias, quae eiusdem veritatis evidentiam obruantis aut aliqua ratione obumbrent; non cSt propterea mirandum, si dum in his salladiis totam mentis attentioncm desigii, possit, saltem aliquo momento, oui dubium intellectus,
7 l. Dixi saltem aliquo momento. Communiter enim putandum non est, in immani adeo ac manifesto errore posse diu manere quemquam, eum praesertim oppositae veritatis evidentia vel invitos attingat nisi sorte supponas, hominem a primis usque annis adeo misere depravatum, ut in eo mentis animique perversilas in naturam paene transierint. ceterum praeelare ait Seneca. α Men- η tiuntur qui dicunt se non sentire esse Deum; nam etsi tibi una firment interdiu, noetu tamen et sibi dubitant , b). Certe et veterum et recentiorum a uetoritate se) compertum est, allicos secum ipsis haudquaquam constare; id quod laeta quoque subinde comprobunt. 72. Ex dieiis liquet, .Q iudicium, quo atheus Deum negdi, numquam eum animi persuasione, numquam cum bona fide so et uri; sed errorem formalem semper esse L. 715); eumque n0n modo ex levissima temeritate, sed ex destinata malitia semper
contra mentem loqui, audacterque mentiri.
dentiae nota exeusare. Etenima) Nemo atheorum ausus est directe probare, Deum non esse: Oppositum nutem demonstrare se, philosophiu tuetur. b) Alliei in eo solummodo se eontinent, ut demonStratio S, quac asseruntur ad Dei probandum exsistentiam, confietis B Se systematibus infirment. Sed haec systemata, ut minimum dicamus, Sunt gratuitae suppositiones, et vulgo resutantur ut ab
309쪽
e) Quamlumvis athei argumentorum Dei exsistentiam demonstrantium vim olevare conentur, negare inmen non pote runt, nisi velint plane reiici ut demenses, esse saltem prolvibile, Deum exsistere. Quum nutem ngitur de summa rerum, tutior pars est eligenda. ut tamen, qui in ecloris levissimas quas tuo probabilitates ne veri umbras seelantur, in linc gravissimo no-gulio, non probabilitatem modo, sed ipsam evidentiam spernunt.
De exitialibus atheismi conareturiis 75. Ui mugis pateat ni heismi absurditas utque perversitas, recensebimus breviter Duelus, quos atticismus natura Sua pro ludii. t i .' Supientiam prorsus enecat, scientiisque tenebras teterrimas offundit. Sublata enim caussa absolute ultima, rationum ultima
rum cognitio Prol. III.) evadit impossibilis; sundamentalia inμSuper problemato, quae resolvere scientia debet, in omni ordine sive physico, sive logico, sive ethico, sive historieo sunt penitus insolubilia. Nam a) In ordine physico explicari nequit rerum origo, quia tollitur prima caussa emetens; legum quoque physicarum harmonia et constantia, quia tollitur ultima caussa exemplaris, ae sina. lis, rerumque pri Visur et gubernnior. b) In ordine logi eo inexplicabilis est possi hilitatis sundamentum Ontologicum, aeternitas ae necessitas essentiarum, immutabilitas veritatis. e) In Ordine ethico intelligi prorsus nequit, quid sit lex illa honestatis, cuius imperium in luctahilemque auctoritatem omnes experimur, nulla enim lex sine legislatore: hinc omela ac turn sine landamento sunt; virtus sine praemio manet, vitiumque sine poena; immo ipsum honestarum ci inhonestarum aetionum diserimen fit incertum. d) In ordine historico saeia multa inexplicabilia fiunt, sublato provisore Supremo; et saetorum sive concursus, Sive SueeeSSio, quae ab hominis arbitrio saepe non dependent, caeco solum eaSuexplicari possunt. Tamen ex hoc ordine atque ex hac SuceeS-gione emergit mundus moralis, qui non minus quam physieus mirubilis est, nee fortasse minus illustria intelligentiae disponentis
vestigia Pontinet. Dissili do by Cooste
310쪽
74.' Allieismus humanae naturae osor et inimieus est. Intimis enim naturae propensionibus eontradieti, easque in ludibrium ipsius ac tormentum vertit. Deo enim sublato, nullus est amplius remunerator virtutis, nullus seelerum vindex, nullus perturba it ordinis reparator, nullum in adversis solamen, nullum simplius obieetum, cuius asscentione selices esse possimus. Sin Deo animi immortalitas chimaera est, desiderium healitatis ludi lirium , virtutis amor calamitas, ac propensionibus inter se pugnantibus homo misere diseerpatur necesse est. Si Deum mihi tollis, quid superest Brevis haec ineortaque vita, quam calami lates et aerumnast potius, quam anni diesque meliuntur, in quam homo conicelus sino adiutore, sine proVisore, sine remedio, Sine spe, conditionem oblinet brutorum conditione mulio deleriorem.
7o. 5.' Humanam denique sopietatem atheismus impossibilem lacii. Quae enim sunt humani convictus landamenta, nisi mutua fides, legum reverentia, in prinei pe amor iustitiae, in subditis obsequium erga auctoritatem, in omnibus patriae amor ae ei vitam charitas Hace nutem omnia in allica hominum multitudine frustra requires. Invisibilis enim atque omnia videntis potestatis timore sublato, omnique suturorum bonorum adempta Spe, uniea superest agendi regula, utilitas ; unicus sinis voluptas; unicum esserentibus se cupiditatibus fraenum, timor. Iti imperantibus limor populi, in populo timor imperantis, hoc totum societatis landamentum erit; ae propterea ius unicum sortioris Voluntas : unica debilioribus relicta defensio, simulatio, fraus, proditio. Nonne praestat in sylvis utque inter serus degerc, quam in eiusmodi societate versari ΤΕx his omnibus concludemus, merito atheos et vocari insipientus, et populorum odia semper, et legum severitatem subiisse; qui ct sapientiae contemptores, ei hominum inimici, et