장음표시 사용
361쪽
Resp. Dist. ant. Aeternitas tota coexsistit unieuique temporis disserentiae, spectata formaliter, nempe Seeundum se, cone.; Spectata virtualiter, nempe ut aequivalet tempori indefinito, neg. 177,5.' . Eodem modo dist. l. cons. et ne9. 2. Certe, ut supra diximus, cum aeternitas in se divisibilis non sit, unicuique temporis particulae tota respondet. Sed comparata ad tempus, indesinito tempori aequivalet, et divisibilis est; adeoque creatura non eoexsistit toti aeternitati eonfide. alae per comparillionem ad ipsius creaturae durationem. Id quod similitudine ab immensitate desumpta illustrari potest. Etenim in unaquaque creatura, in unaquaque Qtomo, tota praesens est divinae substantiae immensitas; scilicet ut immensitas est in se formaliter, non ut est virtualis extensio 168, 2.9 ), et extensioni aequivalens indo finitae.
184. Deum intelligentem esse, tamquam omnino certum Sup-p0nimus 50; 88, 1.'); hoc loco tantum de inenarrabili divini intellectus scientia aliquid utcumque investigare conabimur. Scientiae divinae nomine intelligimus omnes divini intelleeius eo-gnitiones. De divina porro vieientia haec ex dictis immediate colliguntur.
Solum, qui rem unam eamdemque pluribus ac successivis octibus eognoscit, opus habet ut, quae seorsim cognovit, in unum redigat. 6.9 Non essicitur accidentalibus pereeptionibus et abstractionibus.
est accidens substantiae adiectum ad cam perficiendam; insuper qui habitualem scientiam habet, in potentia est ad actus, nec simul omnia cog Seil.
362쪽
constat ideis, quasi modis quibusdam intelleetum asscientibus. Hoe tamen non impedit, quominus rerum omnium rationes proprias Deus intelligat. Ex hoc enim plures ideae in Deo sunt tantum ut intellectae, non ut asseeliones quibus intelligit O. 89, ad 2. ).
iudine, ignorantia, insultibilis plane, immutabilis, infinita.
sentia 155 . Propterea quemadmodum Deus est suum esse et sua essentia, ita est suum intelligere et suum Vivere. 185. Ratione obieelorum, quae Deus cognoscit, divina scientia multiplici ratione dividi solet. Obiceium porro divinac seientiae aliud primarium est, aliud secundarium. Primarium obieetum est essentia ipsa divina; secundarium quidquid est a Deo distinetum. Praecipua divinae scientiae divisio, omniumque clarissima, est
in seientium neeegsariam seu naturalem, liberam et mediam seu conditionatum. Necessaria dicitur scientia, cuius obieelum est omnino necessarium, nee a Dei, vel creaturae libertate ullo modo dependens.
Obiecta huiusmodi sunt primo essentia divina; deinde possibilia universa, quae in ipsa eminenter continentur. Libera ea dieitur, cuius obicctum n Dei liberis decretis dependet. Ad hanc scientiam pertinent quaecumque in aliqua temporis disserentia exsistentiam sortiuntur. Appellatur alio nomine: praescientia absoluta. Media tandem ea, cuius obieelum intelligibilitatem et veritatem habet independenter quidem a liberis Dei decretis, sed de- endenter a libertate creaturae. Huiusmodi est cognitio aethium there ponendorum a creata voluntate, si ipsa exsisteret, ct in iis vel illis eonditionibus colloearetur, quae sive immediute sive mediate mentem voluntatemque assicerent. Idcirco scientia haec VOeatur quoque praescientia conditionata. naee propositio, v. gr. , Petrus in his adiunctis invitulus adludendum potest ad ludum accedere, et pote3ι non aecedere: hace, inquam, ad scientiam necessarium pertinet. Huec ultera: Petrus in his adiunetis ad ludendum non in-vuabitur, eι non ludet; ad scientiam liberam. luce denique: Si Petrus in his adiunetis ad ludum invitaretur, luderet; ad seientiam mediam. 186. Colliges Deile, unam eamdemque nctionem liberam, quae reipsa sutura est, si speetetur ante Dei decretum, quo Dgeniis
363쪽
exsistentia et adiuncta statuuntur, ad scientiam mediam pertinere; si vero spectetur post Dei decretum, nil scientiam liberam
187. Vulgata illa aliora divinae seientiae partitio in scientiam simplieis infelligentiae, visionis, et medium cum hac, quam modo exposuimus, prorsus conspirat; nisi quod in line altera secundarium tantummodo divinae scientino obieetum respicitur. Seientia simplieis intelligentiae est possibilium cognitio; et seientia visionis notitia eorum, quae in tempore exsistentiam nanciscuntur. natio vero huiusmodi appellationum ex nostro cognoscendi modo desumpta est. Nam a nobis ea videri dicimus, quae habent esse reale n vidente distinetum; celora vero esse puro intelligibilia. 188. Dividi iur quoque divina selenita in speculativam et praelieam. Ad quam divisionem intelligendum adverte, cognitionem dici speculativam vel praetieam t.' eae parte obieeli; est nempe specululiva cognitio, si obieeium non sit n cognOseente Operabito; praelica si festus. 2.' eae parte modi sciendi cognitio speculativa est, si consideret modum, quo Se res hubet; practica, si consideret modum, quo sieri potest. 5.' demum eae parte sinis cognitio speculutivii est, si ordinetur non ad operandum, scd solum ad cognoscendum quomodo res se habeat, utit fieri P0ssit; practica vero, si ordinetur ad operandum.
praelicam ex parte Obiecit, speculativam simul et practicam ex parte modi.
lativum respeetu corum possibilium, quae ipse in temporum Serie ad exsistentiam non traducit, priueticam autem reSpectu e rum, quae ad exsistentiam tradueit.
dicimus, esse solentium simplicis intelligentiae, quac decretum omne divinae voluntatis rationis Ordine anteecdit, non vero Scientiam visionis, quae decretum subsequitur.' 190. Ex his paritor solvi potest quaestio illa: quo sensu scientia divina eaussa rerum dieatur, et quaenam seientia oppellationem istam si hi vindieet. Notandum in Primis non solam seientiam, sed scientiam Voluntati coniunetam' rerum esse adaequatam caussam, illum quidem ut dirigentem, hanc vero ut imperantem. Quemadmodum
364쪽
urs, quumquam urtisieem aptum constituat ad opus recte esti-viendum, non tamen ipsum facit agentem, nisi aceedat voluntas, quae eumdem ad agendum determinet. Hoc igitur sensu scientia Dei est rerum caussa, quod volun-lutem in operando dirigit. Dirigit autem ei per modum artis, ct per modum prudentiae. Per modum quidem artis exhibendo iumrei producendae exemplar O. 512), quam pro luetionis modum. Per modum vero prudentiae non sane ethleae, quae ad rectum finem operantis actiones dirigit, sed oeeonomicae vel politicae,quse nitenas disponit actiones), quatenus voluntatem et ad VO-lcndum movet, et in mediorum electione dirigit. Quoniam vero divinus intellectus idem re est ae divina voluntas, et tam intellectus, quam voluntas unum sunt cum divina substantia, diei nequit, seientiam divinam esse reruin euussum tantummodo morniem, ut est ars humana O. 512 ; sed ita unobis concipitur, secundum quod cogitatione nostru intellectus a voluntate distinguitur.' 191. Patet autem seientiam, quae rerum caussa dici hoc pucio meretur, non esse scientium visionis, sed scientium simplicis intelligentiae. Selenita enim visionis non dirigit voluntatem, sed eius decretum subsequitur, nec rei exemplar suggerii, sed remiam suetam contemplatur. Quum ergo dielum reperies: res, non quia sunt, ideo cognosei a Deo, sed ideo esse, quia ab eo cognoscuntur, id de scientia simplicis intelligentiue dictum existima ; de visionis enim seientia oppositum dici debet, ui ctiam insequentibus explicabitur. Nune singillatim de seientia divina, secundum divisionem pri
De solentia neerasaria 192. PROPosiTio l. Deus seipsum intelligu, eι adaequale comprehendit. Seipsum intelligit. Nam t.' intellectus operatio eo mi pur- sectior, quo perseetius est intelligibile, quod apprehendit. Sed divini intellestius operationem per elissimam esse Oporiet: intelligibile autem perlaetissimum est ipse Deus. Ergo. 2.' Divina essentia est eminenter intelligibilis secundum se quia nutus purissimus; estque insuper non solum immediate ut-
365쪽
que iniime pruesens divino intellectui, sed est ipse divinus intellectus. Ergo. 195. Se udaequa te comprehendit. Si enim divina essentia infinita est, divina quoque intelligentia infinita est; potest igitur inlinitum essentiae intelligibilitatem totum comprehendere. Sed est insuper tota in aetu; ergo infinitum essentiae intelligibilitalem totam uetu eomprehendit.
19ε. PRopostrio li. Deus omnia possibilia eognoscit. Etenim t.' Dei scientia infinita est. Ergo eomplecti e nitione debet quidquid est cognoseibile. Possibilia autem cognoseibilia
2.' Deus essentiam suam persectissime cognoscit, ac sub Omni respeetu, videlicet non solum ut ipsa est in se, sed etiam ut est imitabilis extra M. Atqui similitudines istae divinae essentiae sunt rerum omnium possibilium intelligibiles essentiae. Deus ergo rerum omnium possibilium essentias cognoscit. Sed essentias hasce omnes eo-gnoscit persectissime. Ergo cognoscit quaecumque aecidere eis Possunt: eognoscit videlicet omnia possibilia. Vide dicta in On
5.' Deus perseete eomprehendit potentiam suam ac virtutem infinitam. Ergo cognitione attingit ea Omnia, ad quae se extendere haec virtus potest. Sed divina virtus ad omnia se possibilia extendit; nec modo ad creentias universales, sed etiam ad individua: non enim essentiae universales sed individua sunt pinientiae termini. 195. Hinc deduces, t.' Deum cognoscere enuntiabilia omnia videt ieet quaecumque, sive de universalibus, sive de individuis enunciuri possunt. Et enim adaequate cognoscit tam essentias rerum, quam individua possibilia Scit insuper quaecumque sunt in intellectus humani potentia. Ergo et enunciubilia, quae ab ipso formari possunt. Non tamen haec novit per idearum compositionem aut divisionem l84, S.'), sed simplici intelligentia.
2.' Cognoscere etiam mala. Nam et haec sunt inter ea, quilurebus accidere possunt. Cognoscit autem mala per hoc ipsum, quod bona mutabilia eognoscit. Malum enim est boni privulio. Diuili Corale
366쪽
De scientia liberal 96. PnoposiTio III. Deus cognosciι omnia fuιura necessaria. Nam haec omnia eognoseere debet, qui naturni tum euussarum qu9e ex necessitate ngunt, virtutem adaequale comprehendit ;earumque ad invieem relationes, concursus, Oecursus, commixtiones, positionesque suturus omnes distincte intelligit. Huiusmodi enim caussarum essectus ex eaussarum natura el adiunctis sunt ad unum determinali. Iamvero Deus naturalium caussarum virtutem ndaequale cognoscit; nam ipse est, qui eos produxit, certisque viribus instrv. xit, legibusque subiecit. Series vero relationum omnium, quas inter se nuturales mussae liubiturae Sunt, a primo illo ordine, quo sunt a Deo in rerum initio dispositae C. 5l9. , neeessario consequitur. Ergo. Praeterea sutura haec non modo ut sunt in caussis, Deus intelligit, sed videt etiam, ut sibi praesentia, secundum esSe quod habent in seipsis; prouii modo dicemus de suturis liberis.197. Notanda. t.' Futura necessaria conditionata, eodem modo ne absoluta, in caussis a Deo cognoscantur neceSSe eSt. 2.' Non modo cognoscit Deus essectus, qui a cutissis necessariis per se dimanant, sed eos quoque, qui dimnnant pre ae eidens. Hi enim effectus ex variurum causSarum e eurSu Pr
198. Pnoposietio IV. Deo perspecta sunι omnia futura libera.
gna est in ente intelligente perseetio. Multo maior perseelio haberi debet certa corum cognitio. Ergo Deus hae cognitione ea-rere non poteSt.
set solum decursu temporis, quum videlicet ex futuris praesentiu fiunt. Πω autem undequaque ubsurdum est. Nam a) Si ita esset, cognitio divina constaret pluribus actibus, in eaque haheretur distincti O potentiae et aeth S. b) Deus perpetuo mutnretur. e) Novum semper accedurci seientiae divinae persectionis in
d) Demum non posset Deus liberos huiusmodi actus ad sines
367쪽
suos instillibiliter praeordinare; adeoque vix superesset providentiae loeus. Tollit igitur divinam providentiam, qui hane Deo pracscientiam ne gnt.
habetit veritatem, quemadmodum contradictoriae illis salsi talem. V. gr. ex his duabus propositionibus ; Caesar eras domo exibis. Caesar eras domo non exibit, altera est determinate vera, altera. determinale falsa O. 573, seq. . Sed infinitu intelligentia omnem debet veritalem habere perspeetam. Ergo.
ignorare, quae sibi praesentia sunt, negare non poterit, sutura hace illi explorata esse. Etenim proprie loquendo, nihil Deo suturum est, sed praesentia Omnia. Aeternitas namque ipsius, in sc indivisibilis, et omne tempus excedens, totum tempus umbit, atquc omnibus et singulis temporis partibus tota coexsistit 177, 185). Omnia igitur tempora aeterno intelleotui praesentia sunt; proindeque quidquid in serie temporum Pontingit, respectu divini intellectus se habet ut praesens, ac tantummodo reSpectu illerius partis temporis rationem habet praeteriti, vel suturi. Sic in circulo singula peripheriae puneta 177, 5.') successivo disposita sunt, Sed non veniunt sueeessive in ceniri Ponspectum. Sic ei iam . ille, qui vadit per viam, non videt illos, qui posts eum veniunt; sed ille, qui si, aliqua alii tudine totam viam. intuetur, simul videt omnes transeuntes per viam s. Ita S. Τhomos su). Ex quibus concludes, dicendum potius esse, Deum Seire ne videre sutura, quam praescire ac praeVidere.
nes enim gentes liberarum actionum praeseientiam, tamquam proprium Divinitatis attributum, agnoverunt. Hinc prophetiae Dei nomine propositae, et Oraculorum consultationes, immo et divinatio, sive per necromantinua, Sive per B Ugurin, sive per Sol illegia, et sexecratac illae inanes observantiae, a quibus sye suturis, Seu prosperitatibus, seu infortuniis, coniecturas capere vulgus 9SSOlei.
nuntiatos eventus, qui ith nclionibus liberis, iisque multiplicibus, omnino dependerent. Consule sacras litteras, et ecclesiuslien in historiam. Ergo.
368쪽
De scientia conditionatat 99. Pnopostrio V. Porrigiι se quoque divina seientia ad quos eumque liberos aetus, qui, quibusvis adiunctis positis, futuri essent. Nam 1.' necesse plane est, ut existimemus, esse Deo insulti hi liter notum omne id, quod nosse bonum est, et ex se desiderabile, ipsique homini magnam persectionem asseri. Sed et honum est, ex se desiderabile, magna insuper persectio nosse id quod libera voluntas, quavis data conditione, esset aetura, etiamsi id numquam aetura sit. Revera hace maxime nosse desideramus, quum deliberandum de re aliqua est; haec divinare saei leposse prudentis laudem in primis conciliat; atque hac maxime sagacia distinguuntur superiores illae mentes, quae rerum humanarum cursibus dirigendis, potenterque flectendis, inter moriales subinde apparent.
possit Deo proponi quaestio, cuius ille certum ei insultibile responsum ignoret. Sed si Deus hac seientia caret, innumerae quaestiones ipsi proponi possent, quibus infinitae Sapientiae vel nullo modo respondere, vel Saltem n0n sine erroris periculo, liceret; quod quis diei serui V. gr. . Ait David : Domine Deus a Israel, audivit famam servus tuus, quod disponat Saul, ve- . nire in Ceilam, ut evertat urbem propter me. Si tradent me. viri Ceilae in manus eius' et si descendet Saul, sicut audivita servus tuus' Domine Deus Israel, indica servo tuo . sa). Quid ad haec Deus O. M. respondere debuisset Neseio. Vel: Probabiliter ita erit. Atqui respondit categorico: Descendet. Tradenι b). Erat tamen hoc futurum conditionatum; quia David inde fugit. Iam cui non occurrant animo sexcentae quaestiones huic similos
saris electiones, quae reipsa suturae erant, tunc primo cogno-Visset, postquam eos condere decrevisset; nempe in signo creationis decretum subsequente 164). Tune enim, et in hoc signo, quaecumque sutura sunt, obiectum fiunt scientiae visionis. In signo autem decretum hoc antecedente, quid futurum esset,
369쪽
Deus non cognoseebai; in hoc enim signo nihil est absolute su- iurum, sed solummodo conditionate. Cognitio igitur Omnis, quam Deus huhel de suturis hominum actionibus, foret experimentali similis, ei a creatura dependens, non ut u tormino cognitionis, qua in re nihil est Deo indignum, sed ut a principio cognitioncm determinante; id quod in Deo maxime ni,surdum est.
liberum agens in datis adiunetis acturum sit, nisi post quam illud eondere decrevii, divina decreta essent necesSario temeraria, improvida, eaeen, ludoque aleatorio similiti; vel saltem saltibilibus et inoeriis coniecturis innixa; plane ut sunt hominum eonsilia. unec autem omnia Deo indignissima sunt, persectaeque providentiae rationem subvertunt. De ratione enim perseetae providentiue est, ut nihil fiat, aut permittatur, quini ad finem praestitutum prueordinatum non sit, cum certitudine de iliae as-
Deus vellet ae maxime cuperet, ut liberum quoddam agens ad exsistentium deveniret, quod hoc potius quilin illud aeturum ret; V. gr. ut esset dato tempore romanus imperator, qui, salva prorsus libertate, Christi fidem amplecteretur, eamque civitate donaret; etiamsi, inquam, hoc Deus maximo vellet, tamen id numquain, insultibiliter intendere posSet. 6.9 Dumum et hue demonstrat hominum eonsensus. Ethnici enim de his maxime oracula consulebant; de his Hebraei a vero Deo eiusque prophetis responsa petebani; de his hodiedum Chri- Sliani sanctos viros expostulant. Pii vero homines hanc Deo inesse seientium, in suis precibus conflanter signifieant, dum Deum Ecclesiae voethus precantur, ut noxia cuncta gubmoveat, et omnia nobis profutura concedat sa); dumque ex eo potissimum se in suis, vel suorum ea lamitatibus consolantur, quod sibi persuadeant, Deum ideo inlia permisisse, quia Sedus in maiora mala indidissent, quae ipse noverat. Raptus e8ι ne malitis mutaret intellaetum eius b). Ex quibus plane eoneludi
potest, omnibus, qui Deum agnoscunt, ratam ne fixam persuasionem esse: Deum sutura eonditionala eertissima seientia explorata liubere.
370쪽
Quomodo Deus haee omnia eoD0seat 200. Quaestiones duas hoc titulo comprehendimus. Prima est, quo inam sit formale divinae cognitionis principium, id nempe quod divinum intelleelum aetu cognoscentem facit. Altera estile medio, ut aiunt, cognitionis eiusdem. Utramque breviter expediemus , profundiorem de his investigationem theologis re
20 l. Quoad primam quaestionem, animadverte, agi hic non do principio es sciente intellectionis, quod est intelleetus, sed de prinei pio sol mali, quod veteres appellabant speetem intellissibilem Ps. 561, 5.' . Hoc porro principium in humano intelleetu est
determinatio illa quam recipit intellectus, quum manifestato per sensus obieelo, notas intelligibiles ab ipso haurit, quibus eiusdem obieeii similitudo quaedam eontinetur. Hac autem similitudinc intellectus formatus sit actu cognoscens obiectum, ipsumque eoncipit et exprimit: eonceptus vero sie expressus, qui est et ipse obiecti similitudo, est id quod veteres intentionem rei intelle-etae, eonee plum, Verbumque mentis nppellabant, recentiores nulem ideam vocare solent Ps. 572, 574, seq.). Patet igitur quid sit formale cognitionis principium, et quomodo ab idea differat. 202. PstoposiTi6 VI. Formale divinae cognitionis principium nullum est aliud, quam divina essentia. Probatur claro a S. Th. in Summa eontra Gentiles Lib. I, C. XLVI. Ex cuius argumentis, duo haec, quae facillima sunt, seligimus.
a exsistens, esse nee identale habet, ratione cuius scientia nostras inter accidentia computatur. In Deo autem non potest esse ali- quod accidens, ut supra ostensum est. Igitur non est in intellectu eius aliquia species, praeter ipsam divinam essentiam a sa).
. igitur iniciligeret per aliquam speciem, quae non sit Sua eS- sentia, esset per aliquod aliud a sua essentia; quod est im-- possibile. Non igitur intelligit per aliquam speciem, quae non