장음표시 사용
371쪽
It,8 205. uine l.' sequitur, in divino intelleeiu esse non posse plures species intelligibiles ad res diversas intelligendas; sed divinum essentiam esse principium sufficiens, quo Deus omnia actu intelligat quaecumque intelligit.
intelligibilis divina essentia sit Oportet.
cies propria; aliorum vero non propria. Species enim intelligi bilis illius obieeti dicitur propria, cuius adaequatam similitudinem gerit, corum vero, quae in hoc obiecto continentur, et per eius speciem intelliguntur, species non propria; quemadmodum species totius est totius proprieta, eiusque partium non propria. lam divina essentia sibi soli ad aequatur: oueicra vero, quorum exemplaria intelligibilia in se continet, ab ipsa infinite deficiunt. 204. Per haec aditus patet ad quaestionem alteram de e gnitionis divinae medio. Est porro cognitionis medium id omne, cuius cognitio ratio est, ut aliquid aliud cognoscatur. Manifestum est autem, quum de Deo loquimur, non ita hoc intelligi,
ut unus cognitionis actus alteri viam sternat, quemadmodum nobis usuvenil, v. gr. in ratiocinio; sed ita ut tota quaestio versetur circa res cognitas, quo nempe ordine se excipiant obieeta, quae simplieissimo uelu divinus intellectus cognoscit. Quomodo quaestio haec resolvenda sit, sequentibus assertionibus ex
205. Assgstrio I. Deus primo eι per se seipsum intelligit, ae
α illa enim res solum est primo et per se ab intellectu η eognita, cuius Specie intelligit . . . Sed id, quo Deus intel- ligit, nihil est aliud, quam sua essentia. igitur intelleelum ab ipso primo ei per se, nihil est aliud, quam ipsemet. . Ita S. Τ homas sa). Assvnrio II. Deus se et res alias a se cognoscit in seipso. Duobus modis res aliqua cognosei pol est: in ipsa re, et in alia re. Res in ipsa re cognoseitur, quando per propriam eius speetem intelligitur 203, 5.'): in alia vero re, quum intelligitur per alterius rei speciem. Sed ex dictis, Deus omnia intelligit uniea specie intelligibili, quae est eius essent in 205; .'2'). Ergo omnia intelligit in seipso.
372쪽
206. Revera res a sc distinetas Deus intelligere polusi, vel secundum quod sunt in polentia sua, vel secundum quod prae-oxsistunt in suis immediatis emissis, Vol demum se undum esso,
quod habent in se ipsis. Iam per se pates, res secundum quod sunt in potentia Dei, non posse a Deo intelligi, nisi quatenus et suam essentiam, unde illae esse intelligibile habent, et suam virtutem infinitam, a qua illae produci possunt, cognoscii 194, 2.'5.').
Pariter virtus cuiuslibet caussae creatae in eadem divina es.sentia habet exemplar: proindeque divina essentin, a Deo cognita, rutio est, cur Deus cognoscat res, seeundum quod in suis immediatis caussis praeexsistunt.
Denique esse, quod res habent in se ipsis, et a divina es- sonita tamquam ab exemplari deducitur, et a divinae voluntatis depreto aliquo dependet. Igitur Deus ipse, prouti sibi eognitus, esi sibi ratio res cognoscendi, ei iam secundum esse, quod in seipsis habent. 207. Nota l.' Non perinde esse res cognosci seeundum e38e, quod habent in se ipsis, ac cognosci in seipsis. Deus enim res cognoseit etiam secundum esse, quod in seipsis habent; non ta men hoc cognoseit in ipsis, ita ut ipsa sint Deo cognoscendi ratio, sed in seipso, ut ex modo dictis liquet. Nota 2.' Quamvis obieelum nullum extra Deum sit ratio, qua Dcus ad cognoscendum ipsum determinetur, potest tamen obieelum huiusmodi esse conditio, requisita ad hoc, ut divina cognitio ad ipsum terminetur, proui infra dicetur. Nola I.' intelligi ex dieiis quomodo divina essentia dieatur a
Deo cognosci, ut obieelum materiale simul et formale, ectera autem ut obieetum pure materiale. Hac nempe loquendi ratione hoc unum significatur: divinam essentiam esse id, per quod, Seu ratione cuius cogniti, celera n Deo cognoscuntur. 208. Nunc de modo et ordine, quo res v Deo distinctae eo-gnitioni eius exhibentur.
primo in essentia sua, quia essentium suam perlaetissime comprehendit, essentias omnes possibiles inmelligere: et quoniam has quoque essentias comprehensive intelligii, oinnia possibilia individua in iis disi incie eognoseere; quia demum individua haec omnia eadem persectione cognoscii, in his ipsis individuis
omnes eorum possibiles netus, modificationes, relusiones hi hero
373쪽
Deo sunι seeundum esse, quod Lubent in suis possibilibus euus sis, et in ipsius Dei Potentis. Post cleerrium vero, εeientia Di-gis Ris, et eaussas et ei' clua eoutuetur Deus, seeundum erae, quod in seipsis habent. Hare quoquc nullam prueserunt, post dicta hucusque, dissicultatem l 96).209. Asspnrio V. Furum libera non possunι a Deo praeru sei, 8ecundum quod in fluis eaussis praeeaexistunι. Etenim notus omnis liberae voluntatis, non habet in ipsa voluntate esse eertum et determinatum, sed indissereni iam ad exsistendum vel non exsistendum. Voluntatis enim virtus, quamvis omnia requisita ad volendum praesto illi sint, ipsaque sit ad operandum proxime disposita, non idcirco determinatur ad volendum, sed potest et velle, et non velle, nique udeo contrarium velle. igitur quum vis ab eo, qui voluntatis adiuncta, propensiones, habitus intimo novit, possit de sutura eius eleetione eum maiori vel minuri probabilitate, coniectura fieri; nullo tamen modo eicetio haec, certa atque insallibili scientia, ex sola eaussae eOnsideratione leueri potest. Dei autem scientia coria et insallibilis sit Oportet. Non igitur hoc pacto sutura libera praenoscit. 210. AssEmio Vl. Haec igitur ante creationis decretum perseientiam mediam, tamquam futura eouduionata, eognoscis 199, δ', 4' ; l98, δ'); post deeretum autem intueιur gesentia visionis secundum esse quod habenι in seipsis 198, 4' ), videlicet ut aetii et ieiuntur a voluntate. 211. ΑμsERTio VII. Futura conditionata eognoui infallibiliιer non possunt, glae in volunιate conaiderata νι potentia, 8lae eae nexu aliquo obieetivo et necessario eonseeutionis conditionem inter et conditionatum. Prima pars ex modo dietis 209) immediate fluit. Voluntas enim, ut potentia est, sub quibusvis adiunctis indisserens manet nil opposita. Pars altera non est minus manifesto. Si enim itiner aliqua adiun- Pio, Sive interna, sive externa, et voluntatis actum necessariuSaliquis nexus intercederet, nulla esset amplius ad eligendum li
212. I ine colliges, in propositionibus conditionalibus, quibus
conditionata sutura enunciantur,' v. gr. Si Petrus obvium habebiι inimicum, ultionem sumet de illo, inter conditionem et conditionatum non haberi nexum physicum caussa litutis et dependentiae, sed nexum historicum successionis, aut eoexsistentiae; esto quod adiuneia, in conditione expressa, occasionis quoque, aut Diuitiam by Cooste
374쪽
entissae moralis, rationem habeant. Sed quaeres, quomodo hic noxiis sussciat ad propositionis conditionalis veritatem, eum lia propositio ex eo veritatem habeat, quod eonditione posita eOnditionatum poni necesse sit L. 17 l.). Respondeo: positionem hanc
ei neeessiiulem esse logicam. Nempe positionem eonditionis amr- mulionem esse, et hane necessitatem esse necessitatem amrmandi. Ad hoc autem, ut, amrmalo uno, alterum amrmari necesse sit, non requiritur, ut etiam ex parte obieetorum, exsistentia unius eum exsistentia alterius necessario conneti niur, sed satis est connexio externa quaecumque, sive obsolute, sive in aliqua suppositione suturn, quae vere inter unum et alterum habentur.
213. AssERTio VII l. Dicendum est igitur futura conditionata a Deo cognosci, sine ullo medio eae parte obieeli, Aeeundum rage ipsorum proprium quod haberent, si certa illa adiuncta po
Etenim, ut ex dieiis patet, quodcumque excogitetur medium, si hoc libertatem sartam ieelum servat, idoneum non est ad Belus istos determinale insallibiliterque repraesentandos.
Quomodo autem hi possini in seipsis divino conspectui exhi- heri, id aliquo modo intelligi potest, primo ex infinita vi divini intelleelus; qui certe quidquid verum est penetrare potest; et insultibiliter iudicare, quid in quolibet enuneiabili veri sit, nulsalsi. Insuper, quemadmodum divina essentia, quia entium liberorum essentiam omnem divino intelicet ui cognoseendam perse-eic exhibet, exhibet quoque illi eognoseonda individua omnia, quae essentias illas partiei pure possunt; ita, quia individua haec ipsa divino intelleelui perseele repraesentantur, eorum quoque Voluntas repraesententur illi necesse est, non modo ut potentia ad plura indisserens, sed olium ut agens sub quibusvis adiunctis, en Prorsus ratione, qun sul, nil iunctis iisdem revera Bgeret. 214. Postremo nihil repugnare, quod obieelum numquam actu staturum, sit nihilominus divino eonspeetui actu praeSens, intelligere dabitur exinde, quod divina neterni ins omnium temporum possibilium series suo ambitu comprehendit, et uctu talis est,nc si iis omnibus eoexsisterei. Quemadmodum igitur divina po- lenitu ita est aetri, ne si omnia possibilia produceret, ei divina sub nimia ita est actu, ac si omnibus possibillhus ad exsistentiam ira luelis, iis praesens inesset 70, 2'ὶ ; lia quoque divinus intelleolus ita est adiu. ut quaecumque in variis possibilium surcessionum ordini hiis sutura essent, tamquam sibi praesentia
375쪽
Tngo Loci Α2 5. Ex hueusquo iliciis de Dei selenita consequitur, Deum gum esse verilarem, primumque ae summam veritatem. Est l.' veritas secundum quod veritas de intellectu dicitur. Nam in intelleetu eius omnia cognos enic ut sunt, csi purissimaveritas: ipsa autem eius eognitio perseelionem suam proprie non habet, sed ipsa est omnis sua persectio. l08, ad i. ). Ergo cognitio divina, non in m vera, quam veritus est. Sed Deus est suus intellectus ne sua eognitio 139, 2'). Ergo est veritas. Est 2.' veritas, secundum quod res verae dicuntur. Res enim sunt obsolute ne per se verae, quatenus earum essentia propriam sui rationem, quae in monte divina est, imitatur O. t 8). Dei aUtem essentia, potius quam vero, verilas est; itemque Deus est sua essentia. Ergo Deus est veritas. Est a.' summa ac prima veritas. Nam omnis veritas est Pon- formitas intellectus et rei. Conformitas vero est similitudo: summa autem similitudo est unitas non modo logica O, 2lsi), sed realis: nulli enim rei aliquid est magis simile quam sibi ipsi. Sed divina essentia et divinus intellectus realiter unum Sunt. Ergo Deus est summa Veritas. Prima quoque veritas: quia intellectus divinus mensura est omnis veritalis, Sive rerum, sive intellectus, eum et rerum ei intelleeluum sit caussa l 90).
2l6. Ad solvendas difficultates, quae eonira liberarum aetionum praescientiam Opponuntur, duo haec semper prae oculis habenda sunt: t.' aeternitatem Dei nulla successione distingui, sed omnibus temporum disserenitis indivisam simul coexsistere 177); 2.' scientiam omnem suum obicetum Supponere, non caussare; atque hinc obiectum, quod cognoscitur, natura prius esse cognitione, quae illud attingit. Ex quibus sequitur, ut supra notatum est 198, 4. , Dei praescientiam praesenti visioni
Hine, quemadmodum cognitio liberi aetus, quam homo quivis adquirit eo tempore, quo ulter operatur, liberam Operantis cle- Plionem nec tollit, nec impedit, sed supponit laetam ; ita quoque divina cognitio. Num quae praesentia cernis, aliquam eis nece8sitatem tuus addit intuitus γ lia praeelare Boetius sa). Et S. Au-
376쪽
LlBER TERTILS CAPLTi iii. 575gustilius: . Sicut tu memoria tua non cogiS sucis esse, quae praeterierunt, sic Deus praescientia suu non cogit laetenda, quae
Non ita luc impuvia voluntas hoc quod agit, in tempore agit; quia Deus in aeternitate praevidit ita acturam, sed ideo Deus hoc praevidit, quia humana voluntas hoc tigii.
Sed quod necessario suturum est, liberum non eSt. Resp. Dist. mai. necessitate consequente, seu Suppositionis, cone. ἰ necessitate antecedente et absoluto, ne9. Ei eonιradisi. min.
Est porro necessitas antecedens illa, vi cuius res sit; eaque lunc locum habet, quum rei caussa est ad unum determinuta. Neeessitas Vero consequens illii e si, quam sucit res, nimirum quae sequitur ex rei suppositione: posita enim re, non potest non esse posita L. 405). Necessitas porro antecedens consiSlere cum libertate non potest: at consequens nullo modo eum tollit; nam si voluntas, libere se nil aliquid determinans, non potest eodem tempore se ad oppositum determinare, non ideireo li-bcrtute caruit ad utrumlibet eligendum. lam Dei praevisio nullam ullam inseri necessitatem, quam consequentem; eamdem videt ieet quam inseri actualis voluntatis clectio; ideo enim Deus actionem liberam videt, quia ita se determinat voluntas, ut modo diximus. 218. Opp. II. Tamen, stante Dei praevisione, homo non potest se aliter determinare; secus Dei praescientia saltibilis esset.
Resp. Dist. ant. potentia consequente, cone. unteeedente Nest. Dist. rat. adit. eodem modo: si homo posset aliter se deier- minure potcntia consequente, ' eOnc.; Secus, uest.
Supposita Dei pracvisione, hoc ipso supponis, hominem ita sedeterminare, et non vliter. Si autem homo aliter se determinus Set, aliter Deus praevidisset. 219. Opp. III. Scientia Dei omnes actus liberos praecedit. Ergo hi actus ab ipsa dependent necessitate antecedente.
litatem, couc.; secundum suam terminationem ad illos, neg. l64). Deus vidit quid tu sueturus csses, quum tu relatus Bil seriem temporum eras adhuc futurus, acturnitati vero pruewnS. Cur utilem vidit Τ Quia tu revera ic ud agendum determinabas. Scien-
377쪽
ita igitur Dei hane determinutionem supponit, non quidein tum-pore, Sed natura praeeuntem; praeeuntem, dico, non ipsi uetui divino, qui est unum cum Dei essentia, sed terminutioni eiusdem uetus, quae contingens eSt, ct ab eventu contingente pendere potest. Finge novum planctum creari intra radiorum solarium sphaeram. Certe radiatio solis radiique illuminantes exsistentiam planetae et tempore et nutura anteeederent; ipsa lamen illuminatio, seu terminatio radiorum illuminantium uu planetam exsistentia planetae foret natura posterior. Applico. Haec porro, quae de visionis Seientia dicta sunt, scieritiae conditionatorum Deile applicabis: nam et ipsa Obiecto suo naturuposterior est, modo praedicto. Supponit enim hypothetieam voluntatis electionem 2l5 . 220. Opp. IV. Ex dictis consequeretur,
Res p. ad 1. Diff. tamquam a principio determinante ad co
Lux determinuta est ex se ad Omnia obieeta sibi praesentia illuminanda, neque hanc virtutem ullo modo ab Obiectis ueeipit ; quod autem hoc potius obiectum, quam nliud illum Detur, hoc sane ub ipsa illuminatione non pendet. Simili modo Essentia divina, ut supra explicavimus 20l, Seq.), est ex se determinata ad cognoscendum quidquid verum est; unde omniuin seipso Deus cognoscit 205, seq.): quod autem hoc potius,
quam illud sit verum, hoc utique, quantum ad humanas deliones pertinet, non u Dei scientia, sed ub hominis voluntate do- pendet. Ex hoc autem sequitur, divinum scientiam ab hominis voluntate eiusque electione pendere, tamquam a conditione ponente terminum, quem ipsa attingui, dum uilingit omnia. Sed
hoc divini intellei ius independentiac nihil prosueto detrahit.
Resp. ad 2. Diti. in se, ne9.; in termino, cone. 22 l. Opp. V. contra scientiam conditionutorum : conditionata haec suturii neque in seipsis insultibiliter cognosci possunt. Etenim quod conditionale suturum est, numqvum habebit Esse deierminatum: hoc enim habere nequit, nisi ab electione volun- latis : sed haec eleutio numquam actu futura cSi, ut supponitur. Ergo sutura haec habent solummodo esse induterminutum in caussu; proinde eognosei nequeunt. Besp. Dist. unt. Non possunt eognosci in seipsis; i. e. non
378쪽
possulit esse principium determinans eognitionem per propriam sui speetem, cone. 207; 205, 3.'); non possunt esse terminus eognitionis insallibilis aliunde determinatae, subd., cognitionis lemporaneae et finitae, cone. ; aeternae et inlinitae, nes. 2 lo).Αd prob. Dist. ant. Numquam habebit esse Bbsolutum, cor c.; esse hypotheticum, nest. Ad argumentum. Dist. mai. ab electione sive absoluta sive hypothetica, cone. ; nb electione solum absoluta, nest. Et conιω-
Cuius=nodi sit Dei volunιas 222. Voluntas eniis intelligentis propria est tendetillii eius in bonum, secundu in quod intellectu opprelienditur Ps.50δ). Esse autem
in Deo voluntatem, non est cur demonSiremus, cum Voluntas ct pura persectio sit, et intelligentiam nutura Sua eonsequatur. Est quoque indubium Dei voluntatem non potentiam esse, sed Belum; neque actum essentiae superadditum, sed ipsam eius es
225. Divinae voluntatis obieeium princeps et necessarium est divina ipsa essentia, quae summum bonum est; seeundarium res finitae. Se autem vult Deus ut finem, bonitute sua, ineffabili delectatione fruendo; celera quiae v usi, propier Se Vuli, ut media ad finem, quatenus per illa divina honitus munifestari potest. Uno tamen aelu et se vult, et ulla quaecumque vult. Quare diei nequit, Deum unum velle propter aliud, aut quia vuli aliud; hoc enim signifiearetur, unum divinae voluntatis Delum esse caussam alterius, aut unum eumdemque netum Suipsius cutissum esse: diei proinde solum debet, velle Deum, unum esse propter aliud. Nimirum nulla cuussa divinae voluntatis assignari potest ex parie actus; sed tantummodo ex parte rerum, qui S Vult, unum est niteri caussa, ut Deus illud velit. 224. Facile' quisque intelligii, nullus assectuum passiones in Deo reperiri posse. Passiones enim huiusmodi sciit actus appu- Dissili do by Cooste
379쪽
li ius Sensitivi, quatenus eorpoream aliquum immutationem sibi
nil nexum habent Ps. 506); eum igitur nullii immutatio talis in
Deo esse possit, sequitur, Omnem assectivam passionem, ratione sui generis, Deo r pugnare. Quoedam autem piissiones, non solum quatenus pussioneS Sunt,
sed citum in sua parte sermali non possunt in Deo esse, sive ruilone obiecti, a quo speciem sortiuntur, Sive ratione modi, quo in Ohicetum tendunt. Id ipsum dicendum de netibus voluntatis rationalis, qui eum passionibus appetitus sensitivi, et obiectum
Ratione igitur obieeii abest a Deo tristitia, cuius obiectum est malum inhaerens; et fimor, qui malum possibile respicii; pariterque invidia, quae species tristitiae est, ct ira, quae tristilium supponii. Rulione vero modi, quo in obieelum letidunt, nec desiderium nec Spes in eo esse possunt; quia ad bonum tendunt, non Obientum, sed obtinendum adhuc. 225. IIae igitur nisectiones, ei quaecumque ullae imperfectionum aliquam implicitum sibi conlinent, etiam quatenus Sunt in tappetitu rutionali, non possunt divinae voluntati formaliter Ponvenire ; et metaphorice solum ipsi tribuuntur, vel propter similitudinem esse tuum, quemadmodum quia irati hominis proprium csi punirc, impassibilcm Dei voluntatem, qua sontes punire Vult, iram Dei dicimus; vel propter similitudinem assectionis praesuppo8itae, quae pr0prie in Deo sit; quo paeto dicitur Deus
tristari, quatenus aliqua fiunt, iis quae ninni contrariit; umor enim eius, cuius oppositum eontingit, tristitiam in nobis praecedit, ab eaque pracsupponitur. 226. Ast celiones voluntatis, quae secundum suam speciem nullam eontinent imperseetionem, proprie in Deo sunt, non metu-phorice ; non tamen qualenus sunt passiones, sed ut appetitus rationalis aetus. Illi iusmodi sunt l.' umor, quo Deus et bonum Suum vult propensione infinita ne necessaria, et bonum Omnium quaccumque Suni, libera electione: 2.' gaudium et delectatio, quuet in bono, quod habet, et in bono, quod sucit, inetabiliter conquiescit. 227. Notandum porro t.' Dei amorem non eodem modo Se habere ersa res, ne se habet umor noster. a Quia enim, ita S. Thm
380쪽
LIBER TERTILs cΑpuT H. 377s lilias eius, Vul vera, vel aestimata provocat amorem, quo eis volumus et bonum conservari, quod habet, et addi, quod non. habet, et ad hoe operamur. Sed amor Dei est infundens et . creans bonitatem in rebus . a).2.' Hunc Dei amorem ad res sinitas a libera, ut innuimus, electione procedere, qua de re aeeuratius est agendum.
De voluntatis divinae libertate 228. Voluntatis intellectivae attributum est, in actibus maxime elicitis, phystea libertas. Quae libertas duplex est; videlicet a coactione, et a necessitate. Libertas vero a necessitate, alia est, quam dieunt eontradietionis, ulla specilleationis, alia contrarie- ωιis. Vide quae diximus in Psycholagia Ps. bl 5, seq.).229. Dei voluntatem ab omni coactione liberam esse, demonstrari non debet, eum sit omnino manifestum: hoc loco sermo nobis est solum de libertate indisserentiae. Qua in re est in primis attendendum, quomodo, et quibus in rebus, haec libertas Deo tribuatur. Igitur
sinem. Libere vult ea solum, quae propter seipsum vult, nempe
dielionis, et speeilicationis, non vero libertate contrarietatis, quatenus haec indisserentiam dicit ad bonum ac malum morale eligendum. Nulla enim inordinatio in divina voluntate esse potest.
iudieii suspensionem, et voluntatis cunctationem importui. Haec enim deliberatio ex deseelu cognitionis consequitur.
ctione semel facta recedere numquam potest l62, ad 2. . Quare semel tantum suam Deus libertatem exercuit, et hoc unico actu omnia constituit, qude in serie temporum voluit, secti, permisit.
in quod tendit, sit indisserens. Porro in creaturis voluntas cStpotentia, quae ad obiecta diversa per aetus tendit diversos. Ex quo sequitur, ereaturae libertatem indisserentiam quamdam esSo