장음표시 사용
51쪽
instrumenti quidem munus sortiri possit, ut modo demonstratum est. Loekius ergo qui de hoc dubitat, vehementer errat.
102. Ob. I. Assirmari nequit cogitandi facultatem non posse exsistere in materia. Etenim.
exquisitiori quadam organi Zalione consormaretur, fortasse etiam cogitare pOSSet. o.' Eoque magis quod insunt materiae proprietates quaedam simplices, ut sunt velocitas, vis motrix, attracti O, Vegelatio, Vires multiplices. Ergo. Resp. Festo ant.105. Ad l. Dist. ita tamen ut cognoscamus eiusmodi proprietates tum materiae, tum cogitationis, quae simul consistere non poSSunt, conss.; Secus, ne9. Materia enim est essentialiter compoSita et extensa, et non potest agere nisi in materiam. Cogitandi autem facultas requirit subiectum incompositum et in-eXienSum, et obiectu prorsus immaterialia attingit. Etsi igitur intimam materiae naturam ignoremus, novimus tamen m9teriam eXtensionis subieetum esse, atque adeo cogitandi facultate pollere non posse: nisi dicere velis, idem subiectum proprietatibus contradictoriis et contrariis constare POSSe. Ad 2. cone. ant. ; neg. eonsequentiam. Organi Zatio enim, ut- eumque perseeta, materiae eSsentiam non mutui. Ad 5. Dist. Ideae abstractae harum proprietatum exbibent aliquid simplex, eon .; ipsae proprietates ut sunt in nanteria Simplices sunt, nest. Insuper ne9. conSequentiam. 104. Proprietates istae relationem continent, quae est aliquid indivisibile, prouit ab intellectu concipitur. At relationum istarum sundamentum, Seu proprietates ipsae in se, non sunt uliquid amateria distinctum, adeoque sunt aliquid compositum et divisibile. Revera velocitas est relatio spatii ad tempus: reipsa autem est corpus in motu . Vis motrix est productum ex velocitate in massam corporis; de proinde, ut ipsa massa, divisibilis est. Dissiligod by GOoste
52쪽
Attractio, quidquid sit in se, est et ipsa relatio quaedam, quae
certe a corporis massa et distantia pendet. Vegelatio continetur viribus absorbendi, assimilandi et crescendi per intus- susceptionem, quae Omnes n multarum partium structura, dispositione, coniunctione pendent, et motu peraguntur. Vires denique omnes, quibus materia pollet, essentialiter sunt eAleuae, compositae ex pluribus, et cum inertia sociantur; non enim possunt semetipsas ad aetum per Se determinare. Tandem vires omnes actusque materiae Versari non posSUnt, nisi circa materiam, obieeta vero immaterialia nil ingero nequeunt. Etiamsi igitur daremus eas esse simplices, Semper tamen negandum foret, materiam intelligere posse. 105. Inst. 1.' Cartesiani docuerunt bruta esse machinas mere corporeas. Atqui bruta sensationes experiuntur. Resp. Dist. mai. Et simul docuerunt bruta nullas experiri sen-SationeS, coue.; Seeus nego. Quod si qui aliter docuerunt, pessime
Dist. min. Si sunt machinae, neq.; si animam habent simplicem et inextensam, eone. 88, 89).106. Inst. 2.' Sallem nihil vetat, quin existimemus, ultima materiae clementa vi cogitandi donari posse. Resp. Nego. Etenim si elementa materiae ultima ponantur extenSa, ea posse cogitare ex dietis est manifeste impossibile. Si Vero ponantur esse puncta simplicia.
Simplex non est materia, nee corpus, nee res eXtensa.
sed non est modo ineunda huiusmodi quaestio. O.' Etiam data hypothesi, negandum est, hoc elementum poSSeesse sentiendi principium, ut supra dictum est 87, 5.').4.' Quomodo vero veritas, virtus, universalia puncto nitingi poterunt ' Multo magis ergo repugnat punctum intelligere. Igitur ultima materiae elementa, etiamsi simplicia ponuntur, cogitandi vi donari non possunt.107. Ob. II. Cogitatio non pugnat cum extensione Di compositione.
Etenim t.' diversae partos compositi, incompleta vi cogitandi praeditae, ita conspirare inter se possunt, ut una exinde cogitatio nascatur; quemadmodum ex gr. in horologio singulae parteS horas non designant, sed ex omnium conspiratione horoc designantur. Diuitiam by Corale
53쪽
2.' Cogitatio omnis explicari potest per motum partium subtilissimarum. 108. Resp. Nesto ant. Ad 1. Neg. In primis vis cogitandi incompleta absurde supponitur. Vis enim cogitandi est vis sibi repraesentandi obieeta, ae potissimum obiecta simplieissima quae organo corporeo attingi nequeunt 99). Vel ergo habetur ex toto, vel null4tenus habetur. Praeterea, data etiam hac suppositione, numquam posset et hisce incompletis cogitationibus cogitatio completa exsurgere. Cogitatio enim non est actio transiens ad terminum externum, sed aetio immanens O. 259), cuius terminus est essentialiter intra ipsum agens: subiectum enim cogitans sibi ipsi obiectum repraeSentat non alteri. Iam vires illae, quarum actio transienseSt, et in termino externo completur, possunt utique ita disponi, ut omnium virium, vel immediate, vel mediate, unus idemque Sit terminus, utque omnes simul id es Iiciunt, quod seorsum singulae efficere non valent. At vires quae terminum externum non habent, sed solum internum, non possunt simul ita confluere, ut ex virium coniunctione una activitas constetur. V. dicta Ol, seq.)Ex his patet nullam esse adductam paritatem. 109. Ad 2. Neg. Αssertionis salsitas pluribus argumentis evidenter ostenditur: unum hoc nobis sussiciet. Si omnis cogitatio motu constat, quum plures habeo pereeptiones, plures in partibus illis tenuissimis excitari motus, dicere oportebit. Peto iam, an motus isti sint in diversis partibus, an vero in una tantUm. Si sunt in diversis, nulla pars omnium simul pereeptionum sedes esset, nulla esset omnium conscia. Si sunt in una tantum, iam una eademque pars pluribus mOtibus distinetis inter se atque diversis gaudere posset. Sed duo
idem punctum materiale urgent, confundantur in unum motum compositum, qui a componentibus est plane diversus.
puncti materialis exoritur. Sed plane absurdum est, unum idemque punctum moveri simul in psuros directiones; absurdum pariter, moveri simul diversis celeritalibus, quia excessum maioris Spatii supra minus pereurreret simul et non percurreret. Nec iuvat si dicas, motus sibi sueeedere rapidissimos. Si enim
singuli sunt in diversis partibus, nihil proficit hypothesis. Si vero
54쪽
in eadem, aut secundus motus sit durante adhuc primo, aut non. Si primum, redit argumentum; si alterum, non satissit experientiae.110. Ob. III. Anima vel est ipsum corpus humanum, vel certe substantia corporea. Nam
Anima autem asscitur a eorporibus.
H1. R. Nesto ant. Ad 1. Dist. f.' partem: recipitur in corpore, ut corpus recipitur in alio corpore, aut accidens corporeum in suo Subiecto, ne9.; ut substantia Simplex et Vitae principium, cone. Dist. 2. partem: diffunditur per totum corpus, i. e. cireum- scriptive in illo distenditur neq.; definitive exsistit in illo et agit in illo, cone. Ad 2. Dist. mai. Quod non est extensum i. e. quod est punctum geometri eum, non potest assci a corporibus, eone. ; quod est substantia simplex et quantitatem corpoream excedens, subd. Si vis haec non sit corpori coniunctu, omitto; si sit corpori coniuncis, nest. Ad 5. Dist. mai. Quod est punctum geometri eum non potest corpora percipere, eone. ; quod est substantia Simplex, gubd., non potest corpora percipere secundum rationes intellegibiles, ne9.; per impressiones organicas, subd. si non sit organis coniuncta, cone. ; si sit coniuncta, nest. Tantum porro abest ut anima diei debeat extensa, quia percipit in organis extensum, ut immo ex hoc ipso Prohetur esse simplex, ut vidimus 88, 89). Haec omnia, quamquam prolixiore tractatione digna, sufficit tamen innuere, ut distieultates oppositae concidant.112. Inst. Anima subest iisdem omnino vicissitudinibus ac corpus. Etenim
poris, et a caussis externis quae in corpus agunt. 4.' Tandem animus semper movetur cum corpore. 115. Resp. Dist. ant. non tamen semper, nec eodem modo, cone. ἰ Semper et eodem modo, nego. Diuiti eo by GO le
55쪽
Dico primo generatim: non semper animum iisdem omnino vicissitudinibus subesse, quibus corpus Subest. Nam s.' Saepe corpore crescente, animi facultates non perficiuntur. 2.' In iuventute, quum eorpus est maxime rohu Stum, Vis mentis et iudieii maturitas minor est, quam in Senectute, quum corpus
animo nocent: itemque quae mentem faciunt validiorem, saepe corpus debilitani.
114. Dico secundo: non eodem modo, ut ex dieendis patebit. Ad l. Dist. Anima crescit et senescit codem modo ne eorpus, ne9.; diverSO, subd., quia est identida cum eorpore, ne9.; ratione unitionis cum corpore, et dependentiae, ab illo, cone. Creseit corpus quoad ipsam substantiam, novarum partium SuSceptione: crescit animus solum quoad habitus, experientia videlicet, seientia, arte, virtute ei aliis. Ad haec autem recipienda incrementa, diuturnum actuum exemitium, ac prueterea Organorum materialium usus multiplex, nec non persectio quaedam requiritur. Hinc patet, cur unimus aetate perficiatur, quemadmodum aetate perscitur corpus, sed diversa ratione. Patet etiam, cur in senibus senescere dicatur senescente corpore. Senescit enim animus in eo quod, seneseente corpore, decrescit phantasiae ac sensitivae saeuitatis vigor. Cum enim hae facultates per organa exerceantur, debilitatis organis, et ipsae langueseant oportet. Ad 2. Dist. perturbantur ratione sui, ne9.; per decidenS, eone. Intelligentiae operationes per eorporea Organa non exercentur. Quare vitiatis organis, non ideirco per se intelligentiae operationes perturbari oporteret. Sed vitiatis organis, perturbatur exer- eitium saeuitatum earum quae ab organis dependent, quae Sunt SenSus et phantasia. Quoniam vero harum sucultatum usus ad intellectus Operationes, tamquam conditio, requiritur, hine sit, ut organorum perturbatio intelligentiae quoque exere ilium perturbet. Ad 5. Disi. mediate, cone. ; immediate, neg. Videlicet ab Or-gsnorum statu dependet saeuitatum organicarum exercitium, et ni, hoc exercitio, tamquam a conditione quadam, facultatum mentalium applicatio.
56쪽
Ad 4. Cone. Nam anima et eorpus unam compositam Substantiam efficiunt. Ceterum spiritus quoque separatus m0Vcri potest, sed diversa ratione ac corpus; prout i diversa ratione spiritus Separatus et corpus in loco sunt.
Utrum sit eadem anima sensitiva et ratioualis 113. Quaerendum nunc venit de animae humanae unitate. Existimavit Plato, tres in homine animas esse, non modo distinctas inter se, sed etiam loco divisas, videlicet coneupiscibilem, eamdemque nutritivam in hepate; irascibilem in eorde; et cognoscitivam in cerebro. Haec fuit Galeni quoque, aliorumque Veterum medicorum sententia. Quos sequens Averroes OpinatUS eSt,
treS animas, vegetativam, sensitivam, intelleetivam in homine esse, ut non loco Seiunetas, sed simul commixtas. Apollinaristae et Manichaei duus animas homini iribuerunt: Apollinaristae sensitivam et rationalem; Manichaei bonam et malam.
Ut nihil di eam de areheo Paraeelsi 18), inter recentiores Bartheg, vitalismi auctor, docuit, in homine duo distineta vigere principia, animum, ac vim vitalem, conspirantia inter se, Sed non confusa. Ac ne nimius sim in omnibus recensendis, D. Gunther hominem nuper divisit in animal, quod est suprema naturae eVO-lutio, et spiritum qui illi coniungitur.
Communissima vero omni tempore doctrina fuit, eademque humani generis universi sontentia, unam esse in homine animam, quac intelle 'liva est, ne sensitiva, et a qua ipsa quoqUe Vege lalis vita uno modo vel altero, sed certe essentialiter dependet. 116. Pstopogirio I. Eadem est in homine anima sensilia, ac rationalis. Prob. t.' ex unitale intimi sensus. Idem enim subieetum, quod in variis sensuum organis varias sensationes experitur, quodque sensitivi appetitus petiis elicii, idem est quod intelligit ne ratiocinatur. Haec enim omnia unum idemque subiectum, ut ud se pertinentia, in se experitur; cademque intelligentia, quae ad proprias intellectiones se convertit, sensationes quoque et bypeii
57쪽
tiones reflectendo relegit. Neque aliunde cognoscimus, sensu nosae ratione praeditos esse, nisi quia et sentire nos, et intelligere reflectendo deprehendimus. Igitur principium sensus et principium intelligens unum idem que principium est. Fieri enim prorsus nequit, ut una anima experiatur ut suum, quod sit ab altera; aut ut reflexione redeat in Belus alterius. Aetiis enim immanentes sunt essentialiter in
17. 2.' Id ipsum ostendit nexus multiplex inter facultates sensilivi ordinis, et intellectivi. Nam a) Operationes sensus, si valdo intensae sint, operationes intelligentiae impediunt. Ut autem scito advertit S. Thomas: α di-
. Versae vires quae non radicantur in uno principio, non impc- . diunt se invicem in agendo, nisi sorte earum aetiones eSsent. contrariae, quod in proposito non contingit. . su)b) Elementa intelligibilia non alibi reperit intellectus, quam in
obiectis per sensum Oblatis. e) Ad Operationes rationis exercendus iuvamur experientia Sensuum, et phantasia. d) Voluntas intellectiva movet ad actum sensus, PhantaSium, ac saeuitatem loco inotivam, non minus quam intellectivas vires.
Haec autem Omnia contingere non possent, si anima sentiens non esset eadem ne rationalis. Ergo.
Ex his patet, errasse eos omnes qui sensitivam hominis animam ab intellectiva distinxerunt, vel qui homini utcumque Sensum ac motum independenter ab eadem anima tribuerunt. ll8. Nominatim nexus ille necessarius, qui exsistit inter cognitionem et concupiscibilem, et irascibilem, Platonis errorem prorsus profligat. Nam concupisci non potest, nisi bonum cognitum. Ergo illa eadem anima quae concupiscit, bonum cognoSeat oportet: ergo cadem est anima quae eoneu piscit, et quae cognoscit. Rursus, omnes passiones irascibilis in boni concupiscentia radicem habent. Non enim speramus, nec timemus, nec iraSeimur, nec audemus, nec generatim contra difficultates, quae bonum impediunt, pugnamus, nisi amore honi. Ergo eadem est linima,
in qua passiones concupiscibilis et irascibilis sedem habent.1l9. 5.' Ipsa illa intestina pugna inter cupidinem et mentem, ex qua Plato pluralitatem animarum deducebat, animae potius unitatem luculenter ostendii. Haec enim pugna in variis incli
58쪽
nationibus ac motibus ad opposita bona sita est: inclinationes autem ac motus huiusmodi sunt actus immanenteS, qui in agente, toti quanti sunt, manent, nec ad aliud transire possunt. Si igitur anima mente pollens ab anima concupiscente distineta ne divisaeSSet, Unaquaeque suas assectiones experiretur, suisque motibus moveretur, nullumque esset in nobis subiectum, quod oppositorum bonorum illecebras in se experiretur. Atqui illud idem subiectum, quod honum honestum mente probat et appetit, hoc ipsum appetitu sensitivo ad bonum sensibile sertur. Hoc igitur
bellum non animarum est, sed inclinationum ad Opposita bona, quae in eadem anima excitantur. Quemadmodum dubitalio non est, nee eSse potest duarum mentium conflictus, sed pugna rationum diversarum, quae eamdem mentem in opposita trahunt.120. Ex hac postrema animadversione colliges, quo pacto praecipua illa contra statutam veritatem obiectio refellatur. Experimur intra nos intestinam quamdam pugnam. Sed pugna non potest esse eiusdem cum seipso. Ergo sunt intra nos duo quae pugnant, nempe duae animae. Resp. Dist. mai. Experimur intra nos pugnam unimarum, ne9. pugnam inclinationum ad bona opposita, eone. ; eontraditi. min.
Quemadmodum videlicet mens trahitur hinc inde ab oppositis motivis ad oppositas propositiones, vel corpus idem ab oppositis viribus ad oppositas partes, ita una. eademque anima a bono sensibili, et a bono ravonis hinc inde trahitur. 12 l. Quod si quis urgeat: nequeunt in una eademque Bia ima exsistere simul inclinationes oppositae; respondebis distinguendo: inclinationes oppositae estpeaees, eone.; inelpeuces, ne9. Nequit profecto voluntas ita trahi ab oppositis bonis, atque ita inelinari ad utrumque, ut simul utrumque eligat. Sed potest ita trahi, ut alliciatur ab utroque, quia aliquam boni et appetibilis rationem utrumque praesesert. Haeie quoque valent adductae paritates.
Utrum anima humana sit vegetativae vitae prineipium 122. Pnoposivio II. Anima rationalis et sensitiva vegetativae quoque vitae in homine principium est. Vegelatis vita, ex se et generatim unima aliquo, ut sui principio non indiget, prouli supra demonstratum est 55 seq.). Sed
59쪽
nunu quaeritur, an vita vegetalis, qua homo viget, ut, anima pendeat. Responsio nostra est, vitam vegetale in originem habere ab animo t.' in quihusdam eretor 2.' probrebiliter in omnibus.125. Prob. l. Vitum hominis vegetulein aliquo modo ab anima originem habere, manifestum est ex neeessaria lanctionum Vegetalis vitae a lacullatibus sensitivi ordinis dependentia. Etenim lanetiones nutriti vae, ut generatim de animantibus supra notatum est 58, 2.'), diversum in homine ne in plantis exordium habent. Hominis enim nutritio indipit prehensione ciborum, eu-ruinque trituratione ac deglutitione. Prehensio nutem sensationes internas sumis ac sitis, ve sensitivi appetitus motum supponit, ipsa autem, aeque ac trituratio et deglutilio, pluribus sueuitatis
motricis aelibus continetur. Respiratio item, ut celera Omittam, quamvis non semper, frequenter tamen voluntarin est.
Igitur anima humana ut sensitivae, ita vegetalis quoque vitae in homine principium eSt. 124. Prob. 2. Probabilissimum est, ceteras quoque lanetiones vegetalis ordinis, quibus humana vita continetur, ab antina non mediantibus solum praecedentibus su notionibus, sed etiam immediate secundum se ipsas dependere; primo quidem eas quae motibus automaticis 52) pcraguntur, ut sunt digestio, circulatio, respiratio involuntaria; tum eas quoque, quae qua ratione sant, physiologi ignorunt, videlistet seeretiones et assimilationes.
Etenim 1.ψ hae lanetiones omnes nervorum ministerio complentur : id quod de lanctionibus primi generis exploratissimum
est: sunctiones vero generis alterius, quamquam quomodo eae sunt, ut dixi, obseurum sit, fieri tamen nervorum ope, est iam
sere certum apud physiologos. Iamvero tam nervi a quibus dependent digestio, cireulalio, respiratio, iam ii qui secreti0nibus
praesident, sunt nervi misti, qui nempe sub e0dem involuero sibi as tam sensis eras, quam motrides coniunetas continent. Sed sibi ae saliena sensiferae animatae sunt, aut perte sub perpetuo unimae influxu. Igitur in nervis, quibus vitae orgunt eae lanetiOneS Subordinatae sunt, viget perpetuus animae influxus. Quidquid ergo per illos fit, sub animae influxu sit.
25. Dixi sthras saltem sensiferas esse sub perpetuo animae influxu: hoc enim est prorsus indubitatum. Sed verosi milius id ipsum de fibris etiam motricibus dicendum est, quamquameae in gangliari systemate voluntati subieetae non sint. l26. 2.' Contendere possumus, vires qui hus organicae lanetiones peraguntur, non solius corporis esse, sed eorporis simul et ligod by Coost
60쪽
animae. Impossibile enim videtur, animam, quae simplex sub- Stantia est, ct maxime activa, quaeque non molis extensione, sed sui suaeque Virtutis communicatione corpus informat intimeque pervadit, nihil suis viribus agere quum corpus ngit Suis; Viresque corporis nulla in re ex tali societate modis leari atque uu- geri. Concludendum itaque, vim omnem quae in animato eor-p0re viget, valde probabiliter esse vim compositam ex corporis
animaeque viribus resultantem.
127. Quod ut aliqua hypothesi explanem, attende hinc quidem vim omnem corpoream ultimalo ad vim resistendi redire C. 2l0 seq.); inde vero spiritum quoque vis reSistendi, m0do Sibi proprio, capacem esse; animam vero humanam hac sucultate esse indubitanter instructam, ut patet ex facultate loco-mOtiva; cuius certe principium ac radix in ipsa reperitur. Haec autem Vis resistendi, quae animae propria est, quamquam a VireSistendi, quae propria est corporis, sit essentialiter diversa, tamen quoad esseetum similis est illi, proindeque cum illa con- Spirare, eamque modificare optime potest. Non disIiculter itaque e0ncipies, quomodo anima corpori insusu, illudque pervadens, vim hanc suam vi propriae corporis commisecat, alque intime
zoniungat. Quo posito sequitur, non solum re Sistere corpus, Sed corpus Simul et animam ; ac proinde Vires omnes Organicas quae ex vi resistendi resultant, n0n a corpore solum dimanare,
sed a coniuncto. Atque hinc concludere pronum est, organicas functiones coniuncti viribus peragi: nisi quis existimare velit, aliquam poeuliarem vim animae inesse ad iunctiones organicas ordinatam, qua de re disputare nolo. 128. I.' Τandem vitam organicam ab unima dependere, Suadent quoque relationes multiplices quae organicam inter animulemque vitam exsistunt. IIuiusmodi sunt. M relationes perfectionis. Nam quo persectiores sunt in Bnimalibus sensitivae facultates, co exquisitiori artificio vitae organicae apparatus digesti sunt, ac distincti, eorumque lanetiones perlaetius exercentUr.
b) relationes durationis. Τamdiu enim vita organica protrahitur, quamdiu viget Sensitiva ; et viceversa quum illa abrumpitur, haec quoque perimitur. Quod certe non contingeret, saltem adeo constanter, si Vita organtea a principio vitae sensitivae esset inde
e) relationes subordinationis. Vitae namque vegetativae sun et iones organa ipsa sensitivis saeuitatibus attributa, quae certe