장음표시 사용
101쪽
dieitur reduetio ostensua: quia in eis dem propositionibus syllogismi imperfecti clariori, & persectiori forma
dispositis, ostenditur vis, & necessitas consequentiae, sine eo qubd aliqua propositio deseris adducatur. Secundo modo potest fieri reductio deducendo aduersarium ad aliquod inconueniens, seu impossibile concedendito; nempEvdd admittens maiorem, & minorem dogismi inferfecti,& negans consequentiam , teneatur concedere duas contradictorias simul veras , quod tamen est omninb impossibile, ut sipra vidimus. Et proptere, silc modus com uincendi aduersarium appellatur red
ctio per impossibile. Igitur ut syllogistii imperfecti
ostensiuε reducantur ad persectos, inprimis inspicienda est litera consonans, qua incipit modus impersectus r illa enim denotat reducendum esse ad in . dum persectum eadem litera incipi e tem. Et ita baraliptan, barica, de similes reducimtur ad barbara: celantes, resere, O e. ad erirerit, & sic de alijs. Omnes enim incipiunt una ex his quatuor con-Ωnantibus B. C. D. F. quae sunt literae principiantes quatuor modos pers ctos, ut patcta Praeter has autem consenantes inbtiales 1, reperiuntur aliae quatuor intra ipsas dictiones modorum imperfect oun, n f S. P. M.C. Litera s. den eat propontionem significatam per v
calem antecedentem conuertendam
esse simpliciter: P. conuertendtin esse
per accidens. M. ver enotat com
mutandas esse pinissas; ita ut maior fiat minor, & econtra, seruata conuersone, quam aliae literae petunt. Et tandem C.in medio dictionis denotat mindum illum, in quo inuenitur, non posse reduci ostentio, sed tantiim perim
oossibile; qui tanti sunt duo, nemμ
Reducamus ergo ostensi Z adfris syllogismum fictum in opes' a , qui est modus imperfectus primae figura
intra quem omnes tres consenantes P. S. M. inueniuntur. P. quia sequitur post primam vocalem. A. denotat ma iorem, quae est uniuertas assismativa, conuertendam elle per accidens Dei dὶ s. quia sequitur post secundam v calem. E. denotat minorem, quae est uniuersalis negativa, conuertendamelle sinpliciter. Et tandem M. quae est post duas vocales, denotat minoremiam conuersam ponendam esse pro maiori ; & minorem etiam conuersam,
pro minori. Qi omnia clarε patent
In quo, si maior conuertatur per a cidens, &minor sinisticiter, posteaque transmutentur ; inimur eadem coiis
cluso in feris sic: FE rum animal f ia
nos lapis. Eadem proportione fit reductio osten sua alioru modorum impersectorum ad persectos,ut patebit consideranti lia teras sepra explicatas; &ided non a ducimus eorum exempla sollim estas
uertendum in dictiPe significante vltimum modum primae figurae sciliacet hi Ummim illam cons antem M. cr carminis metrum constitutam post tres priores syllabas; cum
tamen collocanda esset ante tertianu
102쪽
Tale coninuens est salsum ; ergo sis c5tradictoria eritvet cilicet omnis ita pis est homo. Ponatiar ergo i c Pr positio pro minori, & retineatur m ior prς dentis syllogismi r inde inse retur haec consequentia: a re
in s Mumi, ut patet si dicas. putanda inter syllabas inutiles: sed revera significat transponendas essep inisses; cum hoc sit necessatum adroductionem illius modi, ut consideranti patebit.
modo. Si contrarius, concella maiori,
α minori syllogitat impersecti, neget
consequentiam: inserenda est propositio contradictoria consequentiae negatae; ex qua, dc ex altera pr issarum iam concessimam, fit syllo sinus per feetiis concludens propositionem contradictoriam, vel contrariam alterius praemissae concessae : ac proindE cogiatur concedere duas contradictorias imul veras. Qii uis autem hac red Gone possint reduci omnes modi imperiam ad aliquem persectorum; tamen specialiter hoc conuenit baracti &ιoc.ordo, qui, ut vidimus, non possimi aliter reduci. Et ided prius utriusque reductionem specialiter explicabimus, addentes poste; generalem doetinnam pro reductione aliorum. Riroteoso, & Γοωνδε reducuntur per impossibile ad barbara ; cum hac tamen differentia, qudd red citur seruata maiori, & contradictoria conclusionis posita Pro minori , ex quibus infertur contradictoria min iis iam concessae: bocardo verb reducitur e contra seruata minori, de comtradictoria conclusionis posita pro ma-aori ; ex quibus insertur contradictoria maioris concesse, ut patet in hiseremptis.
CO. mo. Si concessa maiori& minori huius syllogismi, negetur consequentia; reducitur per impossibila ad barbara sic.
Cuius syllo imi maior iam concessa est in priori tyllogisno; minor verbest
contradictoria consequentiae negatae,& consequenter vera.Ex his autem prPmissis iam concessis insertur in barbara haec propositio: omnis lapii est animat, ergo tenetur aduersarius illam conc dere : sed haec est contradictoria miniris in priori syllogismo concesta, scialicet Miyis iapii mnestarunnu: ergo
cogitur concedere duas contradidi rias simul vcras.
Syllogismus etiam factus in locara. reducitur per impossibile ad bis bifa ut diximus) seruata minori, & contrindictoria conclusionis posita pro maiori, verbi gratia. v o sor is hem. nomi is, CAR omnii h m. 67 ran
Si neges hanc consequentiam : ergo eius contradictoria est vera,scilicet omne rationale est lapis. Ponatur ergo h propositio pro maiori: de minor pr cedentis sillogismi retineatur pro minori : ex quibus inferretur haec consequentia: Ei P -nistimas L AOP tet si dicata
103쪽
cessa 1, cum sit contradictoria consequentiae sitora nefatae: minor etiam
est concesta in priori syllogisino: com sequentia etiam necessiarib concedenda est : cum sit in barbara ; & tamen est contradictoria maioris in primo syllogismo concessae e ergo conceduntur duae contradictoriae simul ve
ne per impossibile istorum modorum, breuitcr explicandum est , quomodo generalis huius reductionis doctrina supra tradita , caeteris modis imperfectis applicanda sit , seu qui eorum ad quos persectos reducamur; & in quibus debeat seruari maior; & in quibus, minor. Quod vi facilὰ comprehendatur , inuenerunt Dialectici, tres dictiones pro modis impersectis trium figurarum , videlicet:
rμυr Prima habet quinque syllabas , & correspondet quinque modis imperfectis primae figurae, ita ut prima, scilicet corrcspondeat primo modo imperfecto , scilicet Baralipton , secunda scilicet O , correspondeat secundo modo imperfecto , scilicet Celantes ;oc se de alijs. Secunda dictio, nem re odiebam , habet quatuor syllabas, α correspondet ordine explicato quatuor modis secundae figurae. Et tandem tertia dictio, scilicet Ietare Romani. , habet sex syllabas, & co respondet eodem ordine sex modis omne ratisiae I omnis Lina est ratio
Erg. ν-ι Lma με ι. . . tertiae figurae. In lus autem distinctionibus,qu tuor illae vocales A. E. I. O. significant quatuor modos persectos. Nam A. significat barbara , quia ibi conci ditur viuuersidis affirmativa; E. signibficat celarent : quia ibi concluditur uniuersalis negativa I. significat ἀον : quia ibi concluditur partic latis as mattua: & O. significat feris: quia ibi concluditur particularis negativa. Vnaquςque ergo harum vocalium in qualibet syllaba trium dictionum, denotat modum iniser&ctum correspondentem illi syllabae
reducendum esse ad modum persectum significatum per eandem vocalem. Per quod patet , qui modi impersecti ad quos perscctos sint redi
Quando autem in reductione seruaraeta sit maior syllogismi imperfecti;& quando minor : & consequenter quando contradictoria consequentae negata debeat poni pro minori; quam do verb pro maiori , cxplicant. se
Prima est. Ut modi imperfecti primae figurae reducantur per impos sibile, contradictoria conclusonisn gatae ponenda est pro maiori, & m ior syllogismi impersecti, pro minori. Excititur tamen celante , in quo minor syl.gismi imperfecti ponitur Pro
maiori i & contradictoria conclusi nis nega , pro minori. Hac autem
regula seruata , semper colligitur π- positum alterius praemillae concellae; quamuis non immediatE , sed facta conuersione simplici conclusi is quae insertur in syllogismo perfecto. Vbi aduertendum est, qudd licet in reductione barat rion, in fispesmo sol uni
colligantur duae contrariae simul ver tamen ex eis possunt fieri duae contradictoriae sim vc , iuxta dicta suria
104쪽
bb. 3. cap. c. Et idem dicendum est de&θι ton in tertia figura quitantum concludunt duas contradictorias simul veras. Secunda regula pro secunda figura est,qubd in reductione retineatur m ior syllogismi imperfecti,&contradictoria consequentiae negatae ponatur pro maiori, ut patet in syllogi lino su pra facto in baraeo: eodem enim modo reducuntur omnes alij modi elud dem figurae. Tertia tandem regula pro tertia figura est , qubd in reductione retineatur minor , & contradictoria cons quenxiae negatae ponatur pro maiori,
ut ostendit tyllogi sinus supra factus in
boeardo. Qua etiam reducuntur omnes
alij modi eiusdem figurae, quorum exempla facile quisque potest ex dictis
formare: & ideo omittuntur. Addendum est tamen has duas postremas resulas significari a Dialecticis illis cadiminibus. seruat maiorem, variatrue secunda
HVcusque egimus de iis, quae s
lygisno conueniunt ratione so mae: nam esse in tali, vel tali figura; in hoc, vel illo modo ; esseque sic, vel sic reducendum pertinent ad formam syllogi sint, de qua egit Ari t. in libris de Priori resolutione. Quia verb inlibris sequentibus displitauit etiam de syllogi lino ratione materiae: idia in his institutionibus aliqua etiam breuiter attingenda iuut eorum, quae syllogis io conueniunt ratione materiae. nempε ratione propositionum, vel te
Primb ergo diuiditur sylloisinus
ratione materiae proximae, in aulam tiuum,& nNativum. Ille in cuius conclusio est animatiua ; iste verb cuius conclusio est negativa. Proetea secundb diuiditur in eat goricum, & hypoteticum. Catego mcus est, cuius omnes propositiones sime categoricae: hypoteticus verb , cuius
plures, vel saltem aliqua propositio in pypothetica Pro huiusnodi autem syllogistio plures selent adduci regulae; sed melior, quae tradi potest, est, ut a tendatur ad vim illationis 4 quod siti, ex dictis constabit unicuique. Tertili diuiditur syllogisnus rati
ne eiusdem materiae proximae in demonstrativum, probabilem, & sephiasticum, seu apparentem. Primus nom, ne incomplexo appellatur demonstra tio, & constat propositionibus neces sui js: sec dus verb est, qui constat propofitionibus probabilibus: tertius autem, cuius propositiones apparent quidem verae; cum tamen sint falsae.
Et isti tres sylllogitai solent alijs nominibus appellari, posterioristicus, impicus, & elenchus: quia de illis disputat Aristot in libris Posteriorum, Topicorum, & Elenchorum.
Q iatili diuiditur syllogimus ratione materiae remotae in rectum, de obliquum. Rectus est, cuius omnes
termini ponuntur in recto ; obliquus verd , qui constat aliquo termino obliquo. Pro quo solent tradi aliquae regulae; haec tamen sela sessicit, ut ii quando in huiusnodi syli gisnis aliqua suerit difficultas , pr positiones fiant in recto: & sic appa-iabit bonitas, vel malitia consequen
105쪽
logismus ratione eiusdem materiae remotae in communem , & singula-xem, seu expositorium. Ille est, cuius medium est terminus communis: iste verti, cuius medium est terminus singularis : ut si dicas , Petrin animal : Perem est ratis lis : erga atruralisnali est animat. Dicitur autem expositorius , seu Gisibilis demonstratio : quis ad sensum explicatvnionem extremitatum inter se, propter unionem, quae sciatitur cum medio. Et huicimodi syllosti sinus, licet possit fieri in tribus figuris, ser-
irata semper affrmatione , vel negatione , quam Msignant modi I trequentisis tamen , dc proprius fit in tertia , in qua medium subjicitur :quia maxime proprium est terminorum singularium esse subiectum propositionis. . Est autem lin aducrtendum,quod scut in sillogismo communi , Ut rectὸ concludat, debet medium Persic E distribui iuxta dicta sipra cap.
a. ita etiam ad bonitatem consequentiae in syllogisno expositorio E contra requiritur medium esse persectξ singulare, & incommunicabile : s enim contingat aliquod singulare esse rcaliter communicabile multis, ut de sacto est natura diuina ; iam habebit vim termini communi3 :& ex consequenti syllogismus expositorius inde consectus aequiusAid comm i. expuris particutaribus; ex quibus tamen nihil sequitur in quacumque fi- rura ex vi illationis, ut ibidem diximus. Qua ratione ista noni est bona consequentia : Hae essentia diuina Paror : hae essentia diuina est Illi in estisu est Pater : quia propter ro-lam communicabilitatem naturae diuinae , quantumuis ipsa singulatitetectagia tur, habet vim termicu co
munis : ac proinde talis syllo sinus roprie non est expositorius; seu aequi- aget communi ex puris particulari-γus. De quo latε disputant Theologi
Dissicilis semper visa sitit antiquis
Dialecticis ars uiueniendi medium ad syllogis nos conficiendos inruacumque materia r propter quod tam sophistae asinorum pontem nun citharunci Et quidem si secundum quod ipsi docent tradenda esset plinres sorte periclitarentur. E contra verb aliqui moderni per aliud extremum ab illa se facillimξ expediunt . asserentes ad quamlibet propositionem probandam quaerendam esse cainam , cur praedicatum conueniat , varcpugnet subiecto:& ea inuenta, in-nentum esse mcdium. In quo totam artem se comprehendisse putant. Pulchra sanE solutio. Id ipsum est, quia
inquirimus : qua scilicet arte quΠemus, dc inueniemus in qualibet propositione causam , cur praedicatum conueniat , vel reprenet subiccto. Vt ergo breuiter rem nanc expcnd
Imprimis statuendum est attem istam esse iam mε necessaetiam. Nam parum interest scire , quo modo extremitates debeant disponicum medio , ut syllogisnus sit in modo, S: figura usi ignoratur quotan m medium eligendum sit in viam
quoque syllogisino. Et hoc est , quod in prgienti inuestigamus : pros usit sci et qualitat propotatorie,qua arie
106쪽
inueniemus medium ad illam rectE concludendam ui aliquo syllogisnio. De quo tractat optimε Diuus Thonias peculiari opus c. de inuentione medij ,quod est Io. in ordine opusciniorum. Secundo, ut haec materia comerehendatur : omnino oportet conlid rare , quis terminus dicatur antec
dens i quis conseruent i, & quis , tranein , seu distarat M. Terminus ergo consequens dicitur ille , qui ex altero insertur : cuiusmodi sunt omnia pr dicata superiora respectu imseriorum : bene enim valet, est homo e ergo est animal : ac proinde animal est terminus consequens respectu hominis. Terminus antecedens est ille, qui alterum infert: &huiusmodi sunt omnia prςdicata inseriora respectu superiorum, ut patet in eodem exemplo 2 sicut enim animi est terminus consequens retallectu luminu : quia insertur ex il-o; ita hι- est terminus antecedens respectu animalis quia insere illud. Termini verb conuertibiles ut h. m. , rati nati , risibile, & similes simul sunt antecedentes , & consequentes : quia se inuicem inserunt,& inseruntur : ac proinde in syllogismis interdum sumuntur, qua ratione sunt antecedcntes ; interdum verb , qua ratione sunt consequentes. Tandem terminus extraneus,
seu repugnans, est ille, qui non potest alteri inesse. Hoc supposto, cum quatuor sint genera propositionum , hi licet uniue salis assirmativa, uniuersalis negativa, particularis affrin. tiua, de parti- Sularis negatiua : quatuor regulis totam hanc materiam absolue
Prima est.Ad concludendam prineositionem uniuertam assirmativam,1umendus est pro medio terminus,
qui sit consequens respectit subiectit dis propositionis , M antecedens rejectu praedicati. Verbi gratia , si velis syllogizare hanc propositionem , .mnu iam est se fantia et con gruum medium erit animal, quod est consequens ad subieetiam, scilicet M-minem et cum inseratur ex illo ; de antecedens ad praedicatum, scilicet se flantiam : cum inserat illam et atque ita dices , omne animal est sub antia :.mnis hom. est animal e ergo omnis L ea I. antia. Cuius rationem reddit optime Diuus Thomas ubi supra: quia uniuersalis affirmativa tantum potest concludi in primo modo primet figurae, scilicet ι uara: in quo cum medium uniuersaliter subjiciatur in in tori; necessisib antecedit maiorem extremitatem, quae est prςdicatum comclutionis ; cum verb medium in minori praedicetur uniuersaliter de minor, extremitate , quae in conclusi ne est subiectum ; necessarid cons quitur illam : ergo quando propositio uniuersalis concluditur , medium debet esse consequens respectit sibi ecti, de antecedens respectu prPdicati. Secunda regula. Ad inserendam propositionem uniuersalem negatiuam quae tantum potest concludi in prima, I secunda figura in sumendus est pro medio terminus consequens ad subiectum, & extraneus, seu
iatur in evirent , dc cesare ; si velli conficiendus sit in eam 'es, debet sumi pro medio terminus repugnans subiecto , de consequens ad pr dicatum. Veibi gratia, si haec prinpositio, nurin hama est lapis, cons
denda si rin celta ent, aut cestare con-
107쪽
gruum medium erit rati. 9 , quod consequens ad hominem , & eYtraneum lapidi : de sic dices, nurum rari .nale est Lidiis : omnis h/ma est rati nitru : ergo nu in h.ma est lapis. Si autem eadem propositio concludenda sit in came Dei, congruum medium erit
in sensibile, quod repugnat homini, &est consequens ad lapidem: de sic dices, omnis lapis est insin ditis: hurinh.ma ot insin itis: ergo ni Pin ι.ma e lapis. Ratio autem huius est: quia in
duobus modis prioribus, medium remouetur a maiori extremitate, & consequitur ad minorem; cum praedicetur de eae in tertio verb medium consequitur ad maiorem extremitatem, &rcmouetur a minori. Tertia regula. Ad inserend ni propositionem particularem in a-tiuam quae tantvi potest concludi in prima, & tertia figura in sumendus
est Pro medio terminus consequens ad Hibicinini, de antecedens ad praedicatum , si syllogismus fiat in prima
figura ; si veri, conficiatur in tertia,
medium debet cise terminus antecedens, tam respectit subiecti, quam respectii praedicati. Verbi gratia, si haec propositio, aliquis Ama est vivens , syllogizanda sit in prima fisura ; congruum medium erit seVibiis, quod est consequetis respectu hominis, & antecedcns respectu viventis : & sic ἡi
Lma est sensibilii : erga aliquis hama est vivens. Cuius ratio est eadein, quae ad ducta est in prima regula. Si verbsyllogizanda ut in tertia figura; congruum medium erit ratis ale , quod in antecedens, clim respectit hominis, idiri etiam respectu viventis: & sic dices , omne rationale est vivens ; a Marati nati est Lm. : erra adisuis iam. sviuem. Hujus autem ratio est: quia in terita figura medium est subiectum in utraque praemissa, ac proin'
de debet antecedere utramque extre initatem.
Quarta tandem regula. Ad inserendam propositionem particularem
negatiuam quae concludi potest in tribus fisuris, si syllogismus fiat ut
prima , sumendus est Pro medio tra minus consequens ad subiectum , dc extraneus praedicato. Ratio est: quia ibi medium remouetur maiori extremitate, dc colas equitur ad minorem , cum praedicetur de ea. Qua etiam ratione idem obseruandum cst.
si syllogismus fiat in tertio modo secundae figurae, scilicet festim. si verb syllogismus fiat in quarto modo
secundae s rae istiope . Saraeo medium debet eise terminus cxtraneusa subiecto , de consequens ad prae dicatum. Ratio est : quia ibi medium consequitare ad maiorem extre- miratem : cum praedicetur de ea ; Arepugnat minori; cum remoueatur ab
ill Si autem syllogismus conficiatur in tertia figura ; medium debet esse
terminus antecedens ad subiectum, de extraneus praedicato. Et ratio est: quia ibi medium subjicitur minori extremitati , & repugnat maiori: ac proinde antecedit illam , & est extraneus
isti. Verbi gratia si velis syllogizare
hanc particularem negatiuam, aliquis
ham. mn est lapis, de syllogismus conficiendus sit in prima figura ; vel in tertio modo secundae, scilicet festi ,
congruum medium erit animat: quia est terminus consequens respectu nominis, & extraneus respinu lapidia. Si Verb syllogismus conficiendus se
in baret. , congruum medium erit imsensibile : quia est terminus extraneus
ab homine, & consequens ad lapi dem. Et tandem s syllogismus com
108쪽
Videatur Diuus Thomas opusculotato. Et liaec pro hoc libro, & ins tutionibus dixine sissiciat.
fetendit, si in tertia figura congruum medium erit ratio te: ciuia est terminus antecedens respectu li minis, & extraneus respectu lapidis.
109쪽
D. Thoma, s oti eiust doctrinam. EIDEM COMMUNI MAGIsTRO, ET
fiolemissimae scholae dicatae.
A es humani inteste quae natura, ea nostri discursus conditio, ut in quavis re
indaganda, non ΡSm dissicile, in cum
labore versetur ; sed Haliarum etiam rerum cognitione indigeat, at que do
ctrinis iuuetur: quare unius rei notitia alteri emolumem
to esse selit. Sicut enim cause sunt sibi inuicem causa: ita di plinasibi inuicem prolunt, se mutuὸ iuuant, in-
urdumque ita inseparabiliter connectuntur: ut v
110쪽
notitia absique alterius cognitione haberi non post ,
Hinc nasiitur dissicultas inscienti' addisiendis , si
enim ea tantum, qua unius sunt propria,pracise tradas,
neque aliena alia, etsi necessaria attingvi: cum absque ilia haberi nequeant, doctrina proculdubib claudicabit. Si mero ob Gobdim istam vitandam, omnia simul pem tractare velis, aqueque in qualibet se entia de alienas, ac de proprse dissutes: in Syllam necessario incides ;frequem dum omnia insequeris, nihil integre consequaris.
Cui periculo, quamuis stantia omnes subsint subs
tamen maxime Dialecti ivtpote qua omnibus modum
praefiniens , ipsas intime transcendit, in eis distulantibus
dissutat, s in eis definientibus ipsa definit. Dapropter steriali studio indiget, qui Dialebricam et editur, ut
in propriis huius disciplina non deficiat, in alienis non emcerat: ne ei contingat, quod pluribuου euenit, quorum quia dam breuitatis pratextu no&liorem,oe secretiorem Di Iectica doctrinam praetermittunt; quidam vero ita
ficis, e metaphysicis quassionibus implicantur, visub Dialectica titulo e Cetaphdificam ipsam, aut Thysicam
tradidisse conuincantur. Vtrumque extremum vitare
conabimur, per veritati consulentes aquam ut plenὸ assequamur, in id toto conatu incumbemm, ut ab c mgelici Doctoris menti necminimum discedam-