장음표시 사용
121쪽
lectu: 5chaec tantum sunt ratio entis,&rassiones eius Glicetvnum,ucrum, bonum,&c.& h.c sunt obieetiam so se Metaphysica . Alia xei sunt praedicata, quae conueniunt omnibus entibus per operationem intellcctus, ut ei se subicctum,praedicatum; genus, spcci ,&c. quae proinde dicuntur secundae intennes: & intra hoc genus praedicatorum necessarid debet elle obiectum formale Logicae. Quia autem praedicata primi generis sunt intrinseca,& naturalia omnibus entibus ; istae vcro sccundae intea tiones extra essentias, & iraturasillorii, eisque accidentales,& extraneae: idebas radi siem ait D. Thom. loco cita rocedit ex principui ipsius adprobandum
ea , unt considera a circa communia accidentia entis ; Dialelaicus autem' dis ad ea consideranssu ex intentionibus rationis, qua ant extraneae a naturarerium.
Et id o dicitur,quod Diale Aea est tentat vae quia tentare proprium est ex principii
obiectum formale L ogicae non esse quid reale, sedens rationis. Hanc conclusionem intendit Arist. loco citato ex quarto Metaphysicae, vi ibi explicat D. Thom.est receptissima inter At liquos : illamque profiteri omnes Tho. mista estatur Miuus infra citandus. Et certe nullum vidimus ex discipulis D.
Tradit eam Angeliciis Doct. Dct. .s E citata his verbis: Em est duplex;
ens scilicet rationis, cin ens naturae. Ens autem rationis ilicstur proprie issis intentiambus, qu-ratis adinvenit in rebus consideratis scut intentio generis ,steciei, in similium; quaequidem non inuensuutur in
rerum natura, sed considerationem rationisco equuntur. Etimis modissilicet ens ratio.
vii se .prie sibi fiam Logicae. Huiu*ο- di autem intentiones intruietibiles mitibus utraque haec scientia dirigat intellectu naturae aequiparantur, eo quoil omnia entia in ordine ad obiecta aliarum scientia- naturae 'ub eo deratione rationis cadunt: rum modo explicato: quia tamen Lo-s m ideosubiectum Logicae ad omnia se e sica dirigit illum, ut cognostat omnes res, non secundiim sua praulicata re lia; sed secundiim illa praedicata, quae adueniunt rebus per operationes intellectus: Hed Logica specialucr dicitur
dirigere tales operationes: quia nimiarum tradendo notitiam harum intentionum, quae resultant in rebusex eo,
quia imellcctus sic, vel sic cognoscat eas, dirigitur ipse intellectus in imodo proprio operandi: & λ Logica, quae
fas intentiones cNnoscit, α inter se ordinat, ut ex eis stat cottania instrumenta sciendi, tribuit ipsi intellectui modsi; ut de qualibet re rectam aboque errore cognitione consequatur. Et lac est specialismodus, quo Logica dicitu dirigaeo rationes citcllectu
tengit, de misius ens tiaturae praedicatur.
Haec D. Tnon ubi paucisverbis docet quidquid nos in conclusione, & discursu docuimus.Quae verba repetit opust. 2 c. 2. Videri etiam potest Angelicus Doctor r. Post lect.1o. opust. 16. opus 7C. qu. 6. arta.&3.& pluribus at si cis , quae breuitatis causa omittimus. Diuu Thontissequuntur Caiet.capite de nere, partea. Solus qua L s. proc
s. Matius hic scas. l.13. Sancticeli.I. l. 17.& Gallogo controuers3. qui pro hac sententia adducti Auerro , Avicena, Albertu labellum,Flandria, Soncinata, Ucruein& innumerosalios D. Th. 4 i
122쪽
tiatum: dc per consequens nulla alia hic qu. s. ona M. Lart.I. Rubio. 6.
18 Probatur primb conclusio ratiore sup. ex Aristota de D. Thom. insinuata. Quia consideratio Logicae se extendit ad omnia, de quibus ens reale praedicatur: in quoesumitatur Metapnisicae,& propterea agit de eisdem praedic mentis, de quibus tractat Metaphisica: ergo considerat omnia illa, fissi aliqua
una ratione in eis inuenta. sed ultra praedicata, seu rationes reales omnibus praedicamentis communes, quae sunt
obiectum Metaphisicae, nullae 2iae dantur rationes, seu praedicata, quae conueniant omnibus entibus; nisi secundae intentiones, seu praedicata rationis: e go ratione illarum considerat 1ogica omnia cntia: ac proinde ipsae erunt obiectum sormale eius. Confirmatur primδ : quia omne ens reale creatum neces lario abstrahit,
vel a materia singulari, vel sensibili, vel intelligibili. Vt enim probat optimE D.
ctio non est possibilis, neque possibile
est ens leale, quod has abstractiones subterfugiat. Ergo speculatio illius pertinet ad Philo pluam, lathematicam, vel Metaphysicam: haec enim diuiso scientiaespeculatiuae realis adaequata est, ut ex Aristot. & D. Thom. videbimus ius a disp. 19. ergo nullum ens reale pintest esse obiectum sorinale Logicae. Dices hoc argumento probari, praedictas scientias tractare de omnibus entibus realibus; non tamen sub omnibus ationibus Armalibus, secundum quas possunt considerari. Sed contra:
quia omne ens reale, secundiim quamcumque considerationem cuius namque rationis realis, continetur necta rid intra aliquam abstractionem ex enumeratis: ergo necessarid continebitur
sub aliquo ex obiectis dictitrum sciem scientia speculatii poterit esse de Oti bus realibus. Lodica autem est scientia speculativa, ut insta ostendemus: ergo non potest habete pro obie ens
Confirmatur secunta : quia L gica, Grammatica,& Rhetorica distii
guntur contra scientias reales, de appa-iantur rationales ; non quia ipsae non sint verae qualitates reales, ut patet; ne-: cise quia dirigant rationem, seuectum: cum id conueniat omniabus scienti js, ut vidimus; neque quia habeant pro obiecto actus rationis;alias scientia de Anima diceretur rationes & non realis : ergo ideo distinguntur
contra scientias reales,& dicuntur rationales, quia earum obiectum est ei rationis: cum tamen aliaeversentur es
quia enti rationis, & non enti reali conueniunt tresili. e conditiones obiectis pra num. Ii. assignatae ex D. Thom. e go obiectiam Logicae est ens rationis.
Probatur antecedens discurrendo persinsulas: quia ens rationis praedicatur sere de onmibus, quae in tota Logica tractantur; aliaque ad ipsum reducentur, Vel tanquam paries, vel principia, aut species,&α quod tamen de nullo ente reali veliscari videmus: ergo in irationis conuenit prinis conditio obi cti. Maiorpatet: quialiae suitverae podicationes, uni: vcrsile est eris rationis: genus, species , differentia, &ci sintens rationis : uni vocum , analogum,
praedicamentum, propositio, aequipol lentia, antecedens, inductio, s logi Gmus, figura, dcc. simi entia rationis Neque praeter istas, & similes intenti nes aliquid aliud tractatur in Logica, quod per se pertineat ad ipsam: nam de
substantia, quantitate , qualitate, aut alijs praedicamentis extra controuer'
123쪽
tionibus: nam se ipsum destrueret, qui
mutando obiectum Geometriar, nonsam est non pertinere ad Logicam, se cundum quod sunt partes encis realis; se enim de illis agit Metaphylica: sed secundum qubd in eis atteditur subjiciabilitas, praedicabilitas, aut ratio generis, & speciei. De intellectu autem, de eius actinus solum tractatur in Logica, secunddin quod simi principia, &cause, ex quibus dictae intentiones resultant, ut patet quando inquirimus: virum Alus intellectus ficiat ens rati rus: per quem actum illud fiat: & an uniuersalitas resiliet in natura per abstractionem, vel comparationem intellex : neque aliae quaestiones, nisi his snari , mouentur in Logica de actibus intellectus. Vbi ergo in tota Logica tractatur de ente reali tanquam de o,
iccto 3 Respondebis λαξ omnia ista tractari in Logica in ordine ad actus intellcctus. f. Sed contra est: quias lusio permitti posset, si in Logica praecipua cura esset de actibus intellecitu quae est secunda conditio J vel de eis aliqua peculiaris disputatio, aut liber institu retur ab Arist. aut de aliquibus in Logica praedicarentur actus intellectus; de istis veta intentionibus, obiter in ea dic
putaretur. Sed tamen omnia econci a-
rib videmus Oenire: nullus enim L gicus talem disputationem, vel librum de actibiis intellectus instituit: ciunt men omnes ex professis pertractent de istis intentionibus. Imb Auctores cor truq se ipses destruunt: quomodo enim easdem quaestiones, ac nos pertractant, eosdemque libros Arist. interpretantur: si in qbiecto , de quo principalis cura debet esse in disciplina , a nobis
valde dissentiunt. enim obiectum Geometriae assereret esse numerum: tradendo suam Geometriam, non deberet pertractare de magnitudinibu ,
lineis , si ciebus, figuris, deci sed
de numero, eius species us Myropo
mutarct quaestiones eius, ut patet. At magis distant ens rationis, & ens reale, quam numerus , & magnitudo: ergo
magis se ipsium destruit, qui asserendo
obiectum Logicae esse ens reale, incatamen tradenda omnes quaestiones m
t de entibus rationis. Adde, qudavi in prima ratione vidimus, per ens in
tionis, & non per ens reale stinguitur Logica a scientsis realibus quae est tertia conditio j ergo in ente rationis, Mnon in ente reali inueniuntur conditi nes obiecti respectu Logic io Tertio tandem probatur coimcluso: quia in qualibet scientia dantur aliqua prima principia propria obiecti illius sciens , a quibus procedit ad conclusiones de obiecto demonstrandas, dein qu tandem casdem conclusiones r soluit: vinde si obiectum est ens role, neccisario principia debent etiam esse quid reale: sunt enim, vel paries intrinsecet obiccti , ut materia, & sorma in Philosophia ; punctum , & unitas in Mathematicis: vel essentia ipsius obiscti, ut essentia entis in Metaphysica: vel causae reales illius: quae omnia, Vt constant, repugnat esse quid rationis, si obiectum est ens reale : sed Logica non habet aliqua prima principia re lia, ex quibus procedat ad conclusiones de sito obiecto demonstrandas : ergo
eius obiectum non potest esse ensT Ie. Maior, & consequentia constant; minor velli est expressa D. Tho. opusc. 7 o. q. 6. art.i.& probatur: quia in omni opulione tota ars syllogistica innitis turduobus illis principijs, disi δεο , dc Leide nulli; vcl illis, quaecumr ceadem uni tertia, sint eadem inter quaecumque sunt eadem inter se , A m-ς mora una tertis. Similiter ars detaniendi , & diuidendi limititur intenti
nibus generis, disierentiae, species, de M iii
124쪽
similibus: quae omnia coiistri esse entia rationis: ergo principia, ex quibus princedit Losica, slint intentiones rationis, per consequens eius Obicchium. Confirmatur: quia si s Logica esset nobilior, quam Mathematica; si illius obiectita essent actus intellectus: b quodammodb esset nobilior Philisbphia; cum actus intellectiis magis abstrahant a materia, quam corpus,& sint
quid spirituale. Quod tamen falsum lest & contra Arist. qu.6. Metaphy. cap. I.Mathematicam,& Philos phiam enumera ut partes principales scientiae spo
x art. i. ad a. nisi quia est instrumentum carum, neque omni tib propter se ii sunquaeritur. Uod tamen non ellet, si obiectum Logicae csset aliquod ciis reale, ut de se patet. Qu.am Logicae ignobilitatem colligit, D. Thom. Opusc.y6. Ex eo, qubd eius obiectum sit ens rationis his verbis: : In γ omnia salu lasilentiarum debit Mum , c - incerti mum est
fiubielctum vntimi cisae habet ile emitate, tantum L et de veritate, m certitudinc, ut dicit rist. χ .Metaph cae. Nunc autem secundae imitati.nos.lum habent esse in aniora, ab anima. Ex quinquitur, quod habent I
t fiunt, nisi per primo intentisnes. Plures aliae rationesvideri possunt in Doctoriabus simia citatis. ai Ex dictis facilEdetantur opposita sententia quoauel utrumque modum dicendi. Imprimis enim materia propria, de immediata, in qua recipitur obiectum sormale Logicae, non fuit intellectius; sed res ipsae', & entia, vividimus ex Diuo Thoma: re enim prinrri E dicuntur, & sunt penus, species, definitio, sillogi suus, Sc. Id autem si, vitra coniicit acubus intellectus secun-
enim definitio: quia repraesentant desi nitionem, & se de aliis. Vndξ inse ii tensiones obiectivae, seu modus iciendi obiectivus, & non metalis pertinet in mediatri& simpliciter ad obiectum sor- male Logicae. Quare, licet repraesent tio ex parte intellectus sit quid reale, de quo non dubitamus; tamen cite, quod in rebus resultat per talem repraesentationem, est quid rationis: imo ordo idisorii actuum inter se, ut constituant definitione, propositione, aut syllogi sinu, est quid rationis, ut ex Diuo Thoan i, lutione ad secundu manis se constabit. Id verb,quod aiebat secundus modus dicendi in praedicta opinione, nullsinicitur probabilitate. Actus enim, ut diri stibiles selum important potentiam pasuuam, ut dirigantur: unde ad summuiri possent eis: obiecti ina materiale.Neque
de dirigibilitate ipsa acutum agit Logi . cat, sed de instria mentis, medijs quibus diriguntur, ut sunt definitio, diuisinci
aliae intentione ut explicatum esti si MENTIS PRAE CONTI AGHusententi actis restondetur. S. IV
11 A D primum ex auctoritate α Tho. dicimus imprimis nullum ibi ess verbum, quod indicet sanctivo Doctorem loqui de obiecto sormali, praeterqua quod loquitur manifestξ de
fine remoto, seu ultimato Logicae, ut ex verbisantecedintibus contat. Appellatur autem ibi a D.Tho actus intellaetus materia propria Logicae seu obicinam, causaliter: quia scilicet caus t obiecta Logicae. Quod planξ colligitur ex cor te & cxenrpb quae ibi ducit,sib dit enixa: Sicut , itur exhoc,quod ratia de
alia manus ratiocinetur, adiis uenta est arx
taliter, or inat; huius actus exercere
125쪽
aliud mitin est, mira ars aedificatoria sit J 6ωmpinis attonis ad inuicem, mr
: aliud verbquod obiectium aedifica- i demus quomodo uiserri possit obic
toriae sint actiones manus ut dirigibiles,&obiectu Logicae operationcs intellectus ut diri sibi les. Primum quide verisismucst: secundu aute omnino filium: ni illus enim dixit obiectu aedificatoriae
ei se actiones manus ut dirigibiles ; sed aedificiu ipsum coalescens ex illa dispositione artificiali tan ti ex sorma, & ex
lapidibus&lignis tanquam ex inateria: actiones aute manus sunt eschiones veita dicamus & causi ipsius aedifich:ergo
pari ratione asscrendii non est orinatim nes intellectus, ut dirigibiles,esic obie- et in Logicae;sed secundas intentiones, quae coponuntur tanquam ex forma ex illo esse rationis, quod resultatan rebus per operationes intellectus,& rebus iri sis tanquam ex materia:operationes a te ipsae stilum erunt affectiones,&causaeipiarum intentionum, quae sent obiectu Logicae Ex quo non solu remanet clarames D. Th. sed verba eius in ipses cotra-- rios efficaciter retorquentur,& acuratEpoderata tota hac dimcultate elucidat. Σ3 Ad confirmationem respondetur ibi Sanctum Doctorem perspicuis verbis docere nostram sententiam: ut enim
scientias distinguat, quadruplice disti guit ordinem dices: in V . .,quem ratis nonfuit, sed serum ran aerat: scute' erila rerumnaturalium. Oim autem est eris, quem ratis considera Afueis in propria Zu: puta eum ora nat conceptus furi ad icem: signa conceptuum,1uaseunt νο- celsignificatiuae. Tert aut me. Et post
tura em pertinet est Ierare orginem rerum, quem rati. c. Ierat sed nonfacit. IO amum,gnemratis considerandasaeis is etria in reis,pertinet ad Gianalem phil phiam scilicet Logicam citius est copatrareo Logicae esse eris reale: cum poticis dicat propriu ei se Logicae, considerare ordine quedam, quem intcllectus tacit in proprio ac ii, quem habent partes orationis adinvicem,&principis adinvicem &;id conclusiones: qui manifeste est ens rationis ; cu sit Achiis, seu fietiis a ratione. Ad paritatem aute, quq ibi adducitur de Philosephia morali respOdcitu versi esse, qudd utraque assimilatur in fine:
haec enim intendit dirigere voluntate,sicut Logica intellectium. Differunt tamein conditione,& modo finis,& per coi sequens in obiecto:na Philoso ia m resis intendit,non solii rectitudinem a cidentescin actitu voluntatis, quae sumitur ex circunstantijs; sed etiam S: max, mξ rectitudinem uibstantialem eorum, quae sumitur ex obiecto:& sic obie in
Philosephiae moralis est ipse actus dixe-inis,scu operatio hi ana ordinata in finem, ut ibide asserit D. Thom. At vero Logica non praestat intellectili rectitudine substantiale ut ita dicamus) in ordine ad res quoad stias intrinsecas enim rates cognolcendas; hoc enim seciunt aliae scientiae: sed solum quandam rechmtudinem in ordine ad cognoscendas res quoad aliquid extrinsecum, nepe qu ad ordinationem, & dispositionem earum in formam istiendi; quae, ut vidimu quid extrinsecum,&rationis est.
Et sic patet,qubd licet obiectum Phil sophiae moralis sit quid reale, obiectiam
tamen Losicae est ens rationis.1 Adsecundum reipondctur,ens rationis, eo modo quo cit, habere ei
titatem , de stibilitatem. mare sicut
habet entitatem ad modum entis realis:
ita stibile est ad modum illius. Neque ex hoc sequitur ipsiun per accidens esse stibile: sicut enim eius essentia consi-
126쪽
terminatur iactas reale , dicit relatio nem realem: non verb, quae habet pro
stit in hoc, quod cognoscatur ad modum entis realis, sic per se conuenit illi, quod sciatur ad modum alterius. Ad- ldE : qui, d , ut bene explicat Arauxo
lib. 2. Metaph. arti a. num. Ita cum ge
nus entis, & genus scibilis valde diuersa sint, hocque quasi materialiter tantum ad illud praeuipponatur: quamuis ratio entis non ponit dici simpliciter de ente rationis; tamen ratio scilibis potest illi per se , & simpliciter conuenire.
Cuius cxcitiplum cernitur in Matem
licis, & Philosophia, quarum obiecta, scilicet quantitas, & substantia corporea , quamuis analogice conueniant in ratione eratis; siri licito tamen participant rationem scibilis , & se ipse
Uni uoce conueniunt in ratione scientiae. Videatur Arauxo loco citato. Ad primam confirmationem n gatur minor, ad cuius probationem respondetur ens rationis nabere etiam
suas passiones, ut insta constabit : de quibus propter transcendentiam pr dicatur ipsum ens rationis. Sed non idcd continentur essentialiter sub illo, ut patet de passionibus entis realis: de quibus licet propter transcendentiam
praedicetur ens reale; non tamen continetur et sentialiter sib eo: sed utrumque genus pinionum conuertitur cum propria essentia. Ad secundam confirmationem v
rias solutiones adducunt Sanchea, de Arauxo ubi sipra; Masus verb respondet, quod licet ex parte obiecti, quando cst ens rationis, non sit relatio realis ad scientiam , tamen ex parte scientiae bene potest esse relatio realis ad ipsum. s Haec tamen solutio filsa est, & con
ubi docet entis ad non ens non posse esse rclationem realem: quia hari: exi- sit utrumque extremorum in actia. Iuxta quam doctrinam respondetur ad contarmat nem, qu d faciata , quae obiecto ens rationis.11 Ad tertium respondetur, quia scientia, cum sit habitus acquisitus, g neratur ex actibus circa obiectiam itilius. Vnde si demonstrationem stan mus pro actu discursis, vel pro iudicij verε demonstratio generat scientiam: si vect demonstrationem so aliter sumamus pro secunda intentione, vel pro aggregaA secundarum intentionum, quae in illa reperiuntur: sic demonstratio pro formali non est cauta realis scientiae. Neque ex eo, qudd ii ter ipses actus requiratur talis ordo, edispositio; ut generent scientiam: ideo ordo ille debet esse realis: iste enim non est forma constitutiva actuum in esse causae scientiae ; sed tantum conditio
sine qua non. Non autem repusnatat, quod ens rationis interdum esse conditionem alicuius causae realis. Quod in aliquo talem casu admittendum cst a contrarijs : nam in sacramentis nouae
legis significatio est quiud rationis, & t
men iuxta probabilissimam seritentiam verὸ est conditio, sine qua non causarent realiter gratiam. Et, quodccrtilis cst, voces significatiuae verE,&rcalia ter causuit in auditu species intenti natus rerum, quas significant; cum tamen significatio, sine qua talcsspecies non causarent, sit quid rationis resti tans in illis ex impolitione humana. Quae autem sit ratio huius doctrianae, non est praesentis loci examinare. Forte talis dependentia , qua effectus realis dependet tanquam a conditione ab aliquo cile rationis, reducitur vlti- md in aliquam causam, seu conditi nem realem, ex qua resultat illud esse
racionis. Et ut omittamus exempla, in
quorum saltem primδ aliter plissos phandum est: in nostro casu, in sciemtia sit effectus realis Producendus in
127쪽
ipse intellectu per actum discursu quieisentialiter requirit alios actus antecedentes, quibus termini, & propositiones cognoscantur: non est mirum,
quod ut producatur in ipso intellectu aliquis enectus realis per talem actum sibi equentem,necellarium sit per prς- cedentes actus sic terminos, & propinsitiones cognosci; ut resulici in illis talis dispositio, seu oldo rationis. Qui consequenter ideli est necessarius , ut generetur scientia: 'uia ad cam praere-guiritur talis, vel talis cognitio obie-a, quae realis est: atque ita dependentia, quam habet scientia ab illo este rotionis tanquam a conditione , vltimbrefunditur in aliquam causis, , seu
conditionem realem. Ad confirmationem resi' detur,
habitum Logicae simul cum intellectu
per se producere clatitatem realemniorum actuum; ad quam tamen per
resultantiam sequi ur dispositio illa
rationis. Per quem modum omnes aliae secundae intentiones resultant in rebus ex actibus intellectus, ut generaliter de omnibus entibus rationis dicemus
displitatione sequenti. Ad quartum respondetur abstr- dum esse, quod esse praedicatum, se tectum , genus, &c. sint quid resernam quamuis in actu intellectus, qui repraesentat hominem , ut subjicitur animali, ipsa repraesentatio, & actus sint quid reale: non ideo in homine,
est quid rege subjici animali, sed secunda intentio. Et ab huiusnodi intentionibus res denominantur genus, praedicatum , &c. ac Iroinde nomina ista significant pro Damali ens rationi
QUODNAM ENS LATIONI ssit obiectumas Ertum est apud Auctores no-
. strae sentciuiae clas rationis uniuers liter silmptum non ullia obiectum Logicae: neque aliquis Thomistarum oppositum asseruit : perspicuε enim se explicat D. Tho. dicciri lociscitatis intentiones rationis esse obiectu Logicae. QPod etiam ratione contaim citur: nam de chimera priuatione, aut negatione nihil agitur in Logica : n que cognitio eorum potest ad ipsius Knem conducerc. Imb non de omni res alione rationis agit : neque enim considerat relationem dextri & sinistri. quam habe columna; neque relationem similitudinis, quam persenae diuinae dicunt ratione essentiae, neque etiam relationes quibus Deus refertur ad creaturas, & similes : quae tamen sunt relationes rationis Solum ergo in Logica agitur de quibusdam rei tionibus rationis, quae appellantur secundae intentiones: ut sunt genus, si Ocies, propositio , argumentatio, e .
De quibus est dissicultas, quae earum sint obiectum formale Logicae. Relictis Nominalibus, qui in hac quaestione, sicut in reliquis, omnia ad
voces reducunt: caeteri omnes Doctores, qui obiectum Logicae asserunt esse secundas intentiones in rebus fundat solum dissentiunt in eo, qubd tale obiectum magis, vel minus cxtendunt. Quamuis enim omnes concedant ad considerationem Logicam per se pertinere intentiones generis, propositi
nis , diuisionis , syllogismi , demonstrationis, &Himiles : quia tamen vident aliquas istariun ordinari ad alias:
128쪽
& hoc diuerse modo: magis enim propositio ordinatur ad argumentationcm , aut genus ad diuinitionem; quam definiti ad propositionem, aut argumentatio ad diuisionem, &c. idet, diuisi sunt magis, vel minus restrin- sentes obiectiam formale Logicae.17 Prima ergo sententia solam demonstrationem diserit esse obiecti formale Logicae. Pro qua reseruntur.
Axand. Ammonius, simplicius, & alii Cr ci. Potestque suaderi : quia demonstratio est filii . in quem Logica
tendit, ordinatque caetera , quae in ea tractantur, neque quiescit, donec demonstrationis explicet naturam: ergo ipsa est obiectum t male eius.
Secundo alij dicunt syllogismum esse obiectum LoFicae. De quorum numero est Scotus hic qu. 3. Alij verb
extendunt ad omnem argumentatio
nem. Pro qua opinione citantur B. Albertus, Aviccna, Loiianienses , & alij. Potestque uterque modus dicendi probari ex Arist. qui de definitione, aut diuisione ex prosciso non egit; sed sol imae argumentiatione, aut syllogismo. Et sic cap. vltimo , secundi Elencorum,
de syllogismis se docti inam tradidis. se confitetur : ergo solus syllogismus,
Logicae. Caeterum hi omnes modi dicendi salsi sunt. Nam, ut fias intentiones Logicales omittamu , quibus commune est esse veritatis ostensium saltem de definitione , & diuisione n sui non potcst, verξ esse instrumenta sciendi,&ignotum manifestare ii Mependenter ab
argumentatione, aut demonstratione.
Propter quod etiam de illis probantur in Logica plures Passiones et ergo per se clinduntur sub obiecto formali illius. 18 Propilis ad veritatem accedit opinio asserens modum sciendi, prout comprehendit definitionem, diuisi
nem, & argumentationem , cilia o lectum adaequatum Lo cae: alias verbintentiones non inunediatE contineri
sub illo ; sed reduci ad haec tria instrumenta. Sic indicat Masius quo is. c rata, quem plures alij sequuntur. Fundamentum est : quia ad Eis tria instrumenta, seu ad has tres inter tiones rationis commodε reduci pos sunt omnes aliae: nam intentiones sim plices , quales sunt intentio generis, speciei, & similes, deseruiunt definitioni , dc diuisioni : aliae verb omnes argumentationi: eTo h c tria instru- merita, seu modus sciendi, prout comprehendit illa, erit obiectiam adaequo tum Logicae. Confirmatur : quia finis Logicae est iuuare intellectiim, ut de quia tre scientiam haber possit: sed his timbus instrumentis sucienter obtinetur talis finis: ergo sellim illa pertinent ad obiectum ad quatum. Probatur mi, nor : quia tria possumus de qualibet re ignorare , scilicet essentiam, partes eius , & Passiones : sed esset tiam aperit delinitio; partes diuisio:
passiones vero argumentatio et ergo
h e tria iiistrumenta tantii in per de immediate pertinent ad obiectum adaequatum : c terae vect intentiones non per se,&primarib, sed mediantibus istis, & ratione illarum tractabuntur in Logica. 29 Pro veritatis, ergo explicati ne considerare oportet quid nomine
modi sciendi propriὸ significatur:
quoniam propter nutus inconsiderationem multa passim inueniuntur apud Auctores, quae materiam istam magis confundere , quam iuuare silent.
Quod peripiciemus milὸ si terminos
ipsos attendamus. Nam modus sciendi idem senat, ac modus rem, & sine errore intelligendi; seu norma, dc via,
129쪽
quae ducit, & iuuat; ut rectὸ , & facile
acquiratur scientia. Sicut enim in 'u libet arte dantur aliqui modi ad re &breuiter Aciendum inefactum : ut modus rem conficiendi cathedram, qui erit talis dispositio,& applicatio artis ad materia, ex qua facilξ rcsultat ca-xhedra: ita modos sciendi crit norma qu am, seu modus disponendi res, S taliter applicandi ad intellectum, ut facile de ipsis oram assequatur tacit
Sicut autem in exemplo artis, non sollim appellatur modus faciendi illa dispositio ultima, seu applicatio materiae , ex sua immediate resultat arie- factum: sed ad quamlibet pauom ar- tefacti seorsim faciendam, datur cuam modus, quo recte, dc facile talis pars,
etiam si minutissima sit, essiciatur: ita similiter in scienti js, non Aldin' dispositio illa rerum, quae fit in demonstratione , ex qua immediate resultat cognitio scientifica, appellatur modus 1ciendi ; sed etiam qu libct sors illius dispositionis , seu quaelibet intentio
quomodocumque conducens ad demonstrationem , participat suo modorationem modi sciendi. Irad id etiam utcumque conuenit intentionibus, quae sundantur in vocibus: nam talis,
vel talis modus significandi; aal:s, vcltali &appestatio, suppostro, aut ampli
tio vocum suo modo conducunt, & iuuant; ut de rebus breuiter, de absque errore scientia comparetur.3o Ex quo patet , qudi si modus mendi stinctisi E sumatur pro illa,ltima dispositione , & applicatione
rerum in tali forma , ad quam sequitur immediatὰ cognitio scientifica : sic sista demonstratio potest appellari modus taendi, prout illam appellauit Aristotcl. primo Posteriorum, cap. tertio. Si vcrd modus sciendi sumatur secutidum omnem extensionem , Quam
potest habere ; omnes secundae intentioncs, de quibus Logica tractat, ponsent rectὸ appellari imodus sciendi, siquidem omnes illis sunt aliquo modo
veritatis ostensivae; iuuantquc, & conducunt, ut de rebus acquiratur scientia : quod proprium est intentionum logicalium , & per quod cias ratio ius logicum differt ab entibus rationis , quae considerant Grammatica,& Rhe
Sed quia sui in exemplo adducto
persistamus in non sta cernitur modus recte operandi in qualibet immutissima parte arte facti cssicienda : & ex ilia parte non cla applicatio ultima , deditositio materiae, ex qua immediatEresultat artefactum, appellatur modus faciendi: sed id etiam cernitur in principalioribus partibus illius effciendis.
Eadem proportione cemmuniter Doctores nomen modi sciendi non extendunt as omnes secundas intentioncs , Huc rcstringunt ad solam demonstrationem ; sed tribuunt illud quibusdam principalioribus intentionibus, scilicet desulitioni, diuisioni, Margumentationi: quia sunt Ceneralia quς da instrumenta sicleiadi, diuque speciali, &persectiori modo couenit esse vetitatis ostensuas, scilicet mani scisi do ignotum , quod non habent aliae intentiones Locales. In quo sensu modus sciendi recte diuiditur in definitionem, diuisionem, & argumentationem. Id tamen non tollit, quominus nomen modi silandi latius usurpatum rectE applicetur allis intentionibus t sicalibus: quia, licet aliae proximit: s,
aliis remoti is; omnes tamen conducsit
ad acquirendam scient in. Ita quo sensit Aristol. 1. Metaphysicae cap. vleimo methodiun, seu modum procedendo in tradendis sciciatijs appellavit modum sciendi: cum tamen mcthodus de qua
ad calcem huius disputationia ) non
130쪽
yI Disput. I. prooemialis. III.
sit definitio, diuisio,& argumentatio. si Prima conclusio. Ens rationis Logicum, siue secunda intentio, quae est veritatis ostensua, vel modus sciendi latE sumptus , prout comprehendit omnes secundas intentiones logicales, etiam eas quae siuadantur in vocibus, est obiectum adaequatum, seu ratio formalis quae obiccti Logicae, licet intentiones, quae fundantur in rcbus, primarib, & principaliter ; illae verb, quae fundantur in vocibus, secundarib,& minus principaliter; omnes tamen per se,&non per accidens pcrtinent ad obiectum adaequatum Logicae. Hqc conclusio quma utramque partem est stequens in Schola Diui Tho. Illam tenent Sotus, Sanchea, & Arauxo supra
Et ab hac posterioriIarte incipiendo , docet eam expresia Diuus Tli
mas I. Perihem. Iectione 2. dicens :Sed Logica eriliriatur ad eo notionem
de rebus semendam e significatis vocum, oua est immediata inla conceditibin inte -- , pertinet ad principalem consid rationem in . Ratioque est manifesta: quia notitia harum intentionum, quae
fundantur in vocibus, ut sint significatio, supposti , appellatio, & similes summoperE iuuat; ut de qualibet re
recta,& sine errore notitia comparetur : ergo tales intentiones sunt etiam
veritatisostensivae, & per se conducunt ad dirigendas operationes intelleetias, qui est linis Dialecticae: & ex consequenti continentur sub obiecto a uato eius. Sic videmus Arist. in lib. therm. tam ex professo de vocibus
disputare, quod etiam pr stat in libris de Analys; sed praecipuὸ in libris T
picorum 8c Elencorum, ubi latE disputat de vocum sanificatione , suppostume, amphibologia, & smilibus intentionibus, ex quibus captiones, seu fillaciae generantur.3 2 Prior autem pars conclusonis probatur i. quia nunquam D. Thom.
obiectum Logicae restrinxit ad modum sciendi, prout tantauri comprehendit definitionem , diuisionem , α προ- mentationem : sed indistincte intentiones omnes logicales assignat pro obiecto Logicae, ut patet ex locis si pra num. 17 citatis, ubi expresse dicit intentiones generis, speciei Troicati.
enuntiationis , 8e similes en propridobiectum Logicae: ergo ex mente Di. Thom. istae omnes verE concilientur
Secundb probatur ab inconu nienti : quia ii semel admittimus, in obiectis partialibus alicuius scientiar, quemlibet ordinem unius ad aliud excludere eum, qui sic ordinatur, a r tione propria, de immediata obiecti: iam in qualibet scientia obiectum primcipale esset adaequatum: rosionesque dicere Deum , aut Intelligentias esse obiectio ad quatum Metaphysicae,& hominem Philosophiae naturalis: si quidem quae tractantur in Metaphysica, dicunt ordinem ad Deum, qui est
risumens,&quae in Philosephia, ad ominem; qui est prςcipua substantia materialis: ergo licet intentio generis verbi gratia deseritiat definitioni, de intentio pr dicati propositioni, & h cargumentationi; non ideo intentiones
istae debent excludi ab obiecto per se, & immediato Logicae. Tertib tandem id satis liquet ex eo, qubd modus sciendi, prout comprehendit definitionem, diuisonem,&argumentationcm , non est ratio sibqua obiecti Logicae, ut sal aliqui existimant. Nam, ut ostendemus in trubris Posteriorum , prima principia , ex quibus unaquwue scientia demonstrat , sunt ratiose, ama obiecti eius. Rationi autem formali non obest quaelibet multiplicitas , & diuersias