장음표시 사용
71쪽
Secundum est. Ad hoc , ut duae
propositiones contrariae reddantur aequi pollentes, postponenda est negatio subiecto cuiuslibet earum, ut patet in his: Omnis L m s albin; - in homo est ---; quae fiunt aequi pollentes , si in prima ponatur negatio post subiectum dicendo: Omnis inma nan est aum; sic enim aequi ualet alteri, scilicet, nuruWa--. Et hoc significat illa particula; ps, contra. Tertium est. Ad hoc, viduae sinati ternae fiant aequipollentes, apponendae stant duae negationes cuilibet illarum, una ante subicimim, & alia post subiectum: quod significant illae ultimae particulae; pra ,psque,sualter. Exempla facile quisque adducet iuxta dicta:& idia omittuntur. Pro subcontrarijsvem nullum est prςceptum : quia hq non possunt ficti aequipollentes, etiam si prςponatur, vel postponatur negatio, Ut consideranti patebit. Hinc sequitur illa sina, quae assciunt propositiones aequi pollentes esse inter se aectui pollentia ; imb potiori iure, ac ipset propositiones : siquidem ab illis prouenit aequi pollentia camin. Huiusmodi autem signa comprehenduntur a Dialecticis versibus tequemtibus. mmo, quidam non: omnis κωλ
valet omnis. -- , neuter et neuter mn, valet uterque. Nun alter, muter: mn Ater ωn,
est uterfuns Vltima proprietas propositi
num est conuertio , cuius notitia ad
artem sillogisticam est summὸ necessaria : quia media illa syllogismi impe seu ad persectos reducum . eon
uersio crso est trans talis mu- extremι istutias in alterum extremum totali,
scilicet subiecti in pr dicatum , & icontra: ut si dicas, ni P- hem. est iapi in ilin lapis est homo. Ex quo patet cor uersionem, quae E Dialecticis appellatur , 'r centra' tionem, sic fit mutam do terminos finitos in infinitos, non esse propriE conuersionem : siquidem ibi non transmutantur extrema ; sed potius auferuntur: qua etiam de cauta& quia non est necet saria ad Dialecti- cum institutum ,. inquenter in PrPsenti pintermittitur : & idub illa relicta. Conuerso est duplex : alia sim- ox , dc alia per accidens. Conuertio implex quam Aristot. I. Priorum
cap. 2.. appellat conuersionem in t tum ) est transmutatio ext morum propositionis, manente eadem quam
citate, & qualitate : per quali tatem
intellige tum veritatem, vel falsit tem , tum etiam affirmationem. . vel negationem quomodo conuertuntur uniuersalis negativa, & particularis a firmativa, vemi gratia, Num homo sequ- t, num equ- est homo: aliquis L,
est animali, aliquod animal est homo. C, uersio per accidens quam Aristoteles
ibidem vocat conuersionem in parte, est transmutatio exuemorum propinsitionis mutata quantitate; non Verbqualitate : quo modb conuertuntur uniuersalis negativa, & uniuersalis a
firma tua , ut omnis homo et animal; alia quod aruimal est homo: nuuin hamo est ἰ pis, aliqui lapi mn est Lma. Qui modi conuersionum significantur a Dialech cis in primo ex duobus illis carmini
Relicto enim secando propter dicta
72쪽
s sus primi est, conuersione simplici
conuerti uniue salem negativam , &particularem affirmativam , quae significamur per duas literas viniales E. NI. contentas in illa dictione, FECI; conuersione verb per accidens comediti uniu salem negatiuam, & uniuersalem affirmativam significas per v cales E.& R illius dictionis, mas literarum significationes des xant illi vetius. rit E : sentumuerialiter ambo. erit I, ne at O : Ilait particu-
Vt autem ube conuersiones recta fiant , primi, aduertendum est, Vtint grum subiectum efficiatur integrumpradicatum. E contra ; alias non erit bona consequentia: non enim sequitur, Petrin videt Paulum: ergo Paulus midet Petrum ι Petrus est in dama : ergoaomus est in Petro: quia ly, Paulum, ocly, in doma. non sunt integra cxtrema debet ergo fieri hoc modo: Petrus videt Paulum: ergo indens Paulum est Petr-: Ietr- est in δε- : ergo existem im Lmo ol Petrin. Secundb,etiam aduertere oportet, ut seruntur omnes proprietates te minorum , excepta suppositione,qui
prouenit 2 signis: nam desectu ampli tionis non valet: senex Dispuer: ergo puer fuit senex; sed inferendum est: ergo clueta fuit puer, est, vel fuit senex. Similiter defectu suppositionis non valet: homo est numen: ergo tumen est homo.
EXplicatis propositionibus categ
ricis, quae nullo assiciuntur modo , α propterea simplices appellan-
tur : agendum est de alijs Gregorici, modificatis : Him quia in se habent specialem dissicultatem : cim etiam quia quantitas , qualita&. oppositio. de aequipollentia aliter inueniuntur in eis, ac in simplicibus, quae oportet ex plicare. Cum autem ex modo deriu tur denominatio propositionis mod lis, necessarib pr ittendum est, quid sit modus; ut quid sit propositio mota lis, cognoscatur. Modus ergo, ut definit D. Tho opus o. est adiacem rei determinari. : hoc enim significat modificare ; idest, determinare, seu restringere. Et ideo multiplex est modus : nam alius in dificat extrema propositionis ; & tunc illa fiunt termini restricti', de quibus actum est libro pr cedenti : alius verb modificat significationem verbi, ut in hac propositione : Petris dist. tat dine ; ubi actio disputandi ni dificatur per illud adverbium: sed de huiusmodi modis non agimus inprPsenti r quia non habent specialem dissicultatem , neque ab eis sum tur denominatio propositionis mindalis. Alius ergo est modus, qui dc- terminat . & modificat ipsam compositionem , seu unionem praedicati,& subiecti ; ut cum dicimus, Petrum currere est ps bile e & ab huiusmodi modo proposito vocatur modalis , quem v auseras, propositio, quae remanet, appellatur de in se, seu UF
ant enumerari, ut enumerant Divi
Thom. ubi sup. Petri Hisp. Soto, ac alii eius interpretes : scilicet vero, falsem , si iis, contis gens, i sibile,& necessarium. Ex quibus duo priores nihil addunt supra propositiones de
inesse, ut Auctores citati notant: nam idem est dicere Petrum currere est V rum, ac dicere, Petrus currit: & ideb
73쪽
non sinu propriὸ modi ; neque propo- sed modificat unionem praedicati, destiones ex his constantes , proprie subiecti; ut patet in hac propositione: modales: sed idem de illis serendum Petrem necessirios am . est iudicium , ac de alijs simplicibus, ' Hoc supposito, propositioni alis de quibus hucusque aia m est : pr pter quod in pr senti meritb omit
Ex alijs quatuor , possibile , &contingens ; quantum adpr sens institum , idem omnino significant, scilicet ' id quod non repugnat esse atque ita in re tantiim manent tres modi correspondentes tribus materijs propositionitin sepra explicatis: nam
materiae naturali , correspondet no
garium ; remotae, imp. bile; contingenti verb, psibile, vel comingens. Erit ergo propositio modalis, quae aliquo ex his modis asscitur , seu quae non sillim exprimit proicatum conuenire subiecto ; sel etiam modum, quo illi
conuenit; visi dicas , hominem se am- males nec F; Petrum currere est centi
Vbi obseruandum est hos modos posse dupliciter tant: primδ nomin
liter, viri biti, remis geris, e . secum db adverbialiter, ut 'Gιliter, centim genter. Priori modo runt proicata in propositionibus modalibus, ut patet si dicas , Purn m currere se contingens :ibi enim de illo infinitiuo , Petrum ererrere, praedicatur esse contingens. Vnde quamuis secundum voces imterdum modus anteponatur propo-stioni dicendo : ontingens est nerum currere ι iuxta sensum tamen sem-Ier modus est proicatum, ut ex Mi-otelesecundo Periher. capite tertio, notauit recte Soto libro tertiossimul
rum. In huiusinodi ergo propositi nibus modus ipse est ri clicatum, de oratio illa infinitiui est subiectum ; de
appellatur dictum. Quando autem modus seniatur posteriori modo, se licet aduectialite non inpraedicauimi est duplex: alia compotita, quae stilicet iacit sensum compositum , de alia dia esse, quae stilicet facit sensum diuiseni Quid autem sint sensus compositus,& diuisus : & quando propositio modalis reddat unum sensiim ; quando uod alterum ; aut quod possit Elesignum ad illos colligendos , oportet inuestigare : quia independent plures, & grauimmae quaestiones The logiae, in Pibus non pauci, nec igninbiles Theologi ex inconsideratione harum institutionum proculdubid allu
itur sensus compositus propositionis motalis tunc fit, quando ipsa viait terminos, seu extrema dicti tacundum significata formalia pro e
demtempore; ud si dicas, caecum, via
re estpsibile, & sensus sit possibile esse,
ut caecus manens caecus videat; seu
qudd si ut sint in eodem subiecto caecitas , & viso. Tunc autem fit sensus diuisiis , quando propositio
motalis vest terminos, non secundἰim
significata formalia sed significarim,
Armale proicis urit materiali su tecti,&consequenter pro diuerso tempore: ut si dicas , albino Vibilitem stiarium, S: sensus si rem illam , quae est alba, amittendo albedinem posse esse nigram.
reddaiaensum compositum, & qua do diuisum aut quod si huius di rentiae signum, non Ἐlicant Auctores extra scholam D. Th. existimantes. quamlibet propositionem modalem, quocumque modo dispositam , admi tere utrumque sensuri: de hac decat se asserunt Theologos communiter diastinguere penes sensum compositum,
74쪽
ω diuisum eandem propositionem;
sime dicatur, mn potest ρ demnari ; sitate, praedestinatum congemnari
impossibile, aut alias similes. Sed revera iuxta hunc dicendi modum non penetratur proprietas istarum propositionum, & valde confunditur naec materia, ut constabit ex dicendis : ocideb illo relictis. Verissima est sententia, quam tradit D. Thom. opust. U. citato, & sequuntur cius discipuli Sotus ubi supra,
Ferr. I. contra gentes c. 67. Aluarea lib. itide auxili disput. Π1. rum. I2.& communiter Thomistae: quia scilicet tunc modalis reddit sensum cis
situm, quando dicitam subjicitur, &modus prςdicatur; ut si dicas, ista φι-mtum conssemnari est : tunc
uerli reddit sensum diuisum quado mindus interponitur partibus dim; ut cum dicitur, praede'natin emilem ri, vel 'aedestinatin psililiter condem tur: sic enim modus recte interponitur pr dicato, & subiecto: & conicquenter non fit integrum pr dicatum , sicut fit in modest composita. Quod autem haec Thomistarum doctrina in rigore Logico sit necessserib admittenda , patet: nam quando modus est proicatum in propositione modest, tunc totum dis mucrε est subiectum; & ex consequenti de partiabus eius simulsumptis, & per modum unius pr dicatur ipse modus: ac proii de sensus erit illa duo simul esse compossibilia in subiecto; in quo consistitiensium est e compositum. At verbruando modus interponitur partibus icti, iam illa pars , quae est prςdicatum, quasi disiungitili ab alia, quae est subie m; & iuxta regulas appellationis applicat suum significatum formale supra materiale istius; in quo consistit sensum esse diuisum t ergo iuxta Proprietatem Dialecticam necessito
admittenda est adducta D. Thom. αThomistarum doctrina. Si quando verb graues Theologi
propositionem modes utroque modo dispositam distinguunt in sensi composito, vel diuise; id fit, ne tune his Dialecticis prςcisionibus implicentur , atque ut imperitioribus se coim forment: quia cum pluribus loquendum est. Cum quo tamen stat iuxta
proprietatem sermonis ab e vlla distinctione concedendam este hanc propositionem; reaedestit tum eo. meri est imp. sibi, et hanc verb nega
dam: praedestinat- mn condemnari:
quia prima est compossin ; secunda verbdiuitaVt autem materia Hec, o qua tot Theologicae controuersiae pendent,
plenisis percipiatur, simulque deleg
tur radix , ex cuius inconsideratione
aliqui recentiores Theologi rejiciunt celebrem illam distinctionem de sensi composito,&diuisos a D. Thom. traditam, & ab eius discipulis comm
niter receptam, ad explicandam concordiam libertaris nostrae cum diuina prouidentia, pr destinatione, aut gratia emcaci t, notandum maxime est, quia cum modalis composita Vniat inter se formas importatas per extrema
dicti ; indξ fit, ut quando extrema ipsa
significant actum secundum, seu acti nem; tunc modalis composita viaiat
illas duas actiones simul; ut si dicas,
ridentem fere est impψissi, sensus est
istas duas actiones flendi ,& ridendi simul esse non posse in eodem subjecto. ando vect extrema dicti significant actum primum, seu potentiam ; tunc modalis composita viait illas duas pintentias simul; ut si dicas, risibiti ess
s bile est imis 'di, sensus est has duas
potentias ad ridendum , & flendum non posse este simul in eodem stabiecto. Sive alterum extremum dicti signif-
75쪽
L ib. I l. de Propositione. 4s
cet actum, alterum verb potentiam; i Thomas deveritate quaest. 24 arti 1. ad tunc eadem proportionc in alis conr-43. Aluarea. Vbi . sup. & disp. 18. &92.
posita unit simul actum illum cum po- l Sed ad nostra redeundo.
rentia: ut si dicas, ridentem esse flebilem
se imp sibile , sensus est actum riden- de potentiam ad flendum simul esse non pol se in eodem subiecto. Hinc iam sicit E intelligitur, ex tribus istis propositionibus adductis, prismam , scilicet ridentem fere es imisiAbile, ellia verissimam: quia tum enuntiat a s ipsos flendi,& ridendi esse incompossibiles, qubd verum est. Secunda autem, & tertia; scilicet risibiti esses biis est i Vibile; dc ridentem esse'bium est i sibile , sunt omni id falsae:
quia Uirmantvtramque potentiam interse, aut alteram cum agit alterius esse
incompossibiles . qudd patet este falsum. Ad hunc ergo modum, quando Thomita in materia de auxilijs asscrutvoluntatem praemotam E Deo auxilio efficaci non posse in sensu composito dissentire Blum intendunt hanc mod leni compositam esse veram : scilicet
voluntatem a Deo praemotum auxilis ess
dem est verissima: nam reddit hunc setasum ; praemotio actualis auxilii essicacis, & actualis dissensus non possunt simul esse in voluntate ; quod admittere tenentur, quicimque rectξ Giserint Cognita iam essentia, & multiplicitate propositionis modalis videndum restat, unde attendantur in ea asfirmatio, vel negatio; uniuersalitas, vel particularitas; veritas, vel salsitas, ct c. Non autem habent ista specialem disescultatem circa propositionem diu sim: quia, cum in hac modus non prς- dicetur, ut dictum est, sed tantum midificet copulam, & consequentcr illud ipsum, quod erat subicctum,&prςdicatum in propositione simplici, seu de
inesse, sit etiam subiectum, & pr dicatum in modest diuisa; inde sit ea dem serὰ esse utrobique dispositionem, de idem iudicium de utraque serendum esse. Propter qubd etiam Dis
chici communiter docent circa Oppinsitionem, a qui pollentiam, & conue sonem modestum diuisarum, seruandas esse generales regulas supra traditas, paucis exceptis, quae insta adnot bimus. At verb, cum in modest composita modus pr dicetur,& totum dictum subi jciatur, longe diuersam habet ditpositionem, ac aliae simplices ; ac proindἡ diuerse etiam modo attenduntur in illa quantitas, vel qualitas, oppositio, aequi pollentia, &c. Et pr de essicacia diuinae voluntatis, & gra- pterea Doctores in proenti, relictatiae. Si verb in altero extremo dicti P
neretur verbum significans potentiam, dicendo: Vbluntatem praemotam auxilio
efficaci disse disentire sim sibili, iam
propolitio elset omni tib salia: nam sen. Ius esset actualem pr otionem Dei,& otentiam ad dissentiendum non polleimul este in voluntate , quod famam est, & plane destruit libertatem. Hoc autem Thomistae non asserunt, ut salia, illis nonnulli imponunt, quod tamen non imputarent, si xim propositionum anodalium cognouissent. Videatur D. propositione modest diuisa, selum imstituunt sermonem de composita. Quod nos etiam obseruabimus.
76쪽
DE sii ANTITATE , si Gr ore, oppositione, comici sione propositionis
S Icut in propositione simplici ast
inatio. vel negatio attenditur ex co
pula principali, ita etiam in modest composita in qua modus proicatur de dicto vi vidimus assirmatio,vel negatio attenditur penes copulam, qua modus ipse enuntiatur de dicto: & idebquando modus est negatus, propolitio modalis est abselut , & in rigore negativa, quamuis dictum sit amrmatum: sicut E contra , si modus fuerit affirmatus, propositio erit proprie,s: simpliciter affirmatiua , quamuis di etiam sit ne- gatum. Quia tamen dictiam ipsum vere est pars propositionis modalis: ideo
ex eius etiam amrmatione, vel nNatione dicitur illa secundum quid amrm tiua, vel negativa, & propterea quai do dictum est affirmatiuit, & modus negatus, set et propositio in alis a pellari assirmativa de dicto, & negatisua de modes: & E contraduado dictum est negatum,&modus assirmatus ; dicitur negativa de dicto,&-rmati de modo. Hςc tamen intelligenda sunt, ut
diximus; qudd scilicet simpliciter , & GlutE loquendo motalem esse asesumatiuam, velaaefatiuam sumendum est modo,&non adieti ..
Eadem proportione philosephandum est circa quantitatem istarum prinpositionum, quae abselutὰ attenditur ex quantitate modi: dc ideli illa propositio motalis appellarur simpliciter uniuersalis, ius modus est uniuersalis, licet dictum sit particula , contra: quamuis etiam ex quantitate dicti talis propositio secundum quid denomin cur uniueis dis, vel particularis. Pr
picr quod illa, cuius di etiam est particiniare, & modus uniuersalis i appellatur particularis de dicto, &vniuersidis de modo: id est, secundum quid particularis, dc simpliciter uniuerialis: idem est E contra. Qui autem sint modi uniuersides,& qui particulares explicant Dialectici ex similitudine , de corres pondentia, quam habent isti modi cum signis ostendentibus quantitatem pro positionum simplicitiin, iuxta duo illa
ιλ nεn. Quibus significatur, qudd , neces, est modus uniuersius assirmativus , dc assimilauit signo, enisic impassibile verb est modus uniuersalis negativus, & assim, latur signo, - - : ceruingem autem, sca, est modus particularis affirma . tiuus, & assimilatur signo , aliquis: de tandem,psibilemn, seu,c Mitingeris ais est moduspinicularis negativus, de assimilatur ligno, Plaeterea ad veritatem, de salsitatem propositionum modestum cognoscendam, obseruanda est sequens regula: quddseilicet tunc propositio depossibili est vera, quando suade inesse est. possibilis; tunc autem silla, quando sua de inesse non est possibilis. Et idem est dem ali,quq fit per, contingens iam duo isti modi in pronii idem omni v. b. sint ut diximus) propositio verb de impossibili tunc est vera, quando eius de inesse est impossibilis: fusa ver quai do eius deinesse non est impossibili Et
tandem propositio de necesse tunc est Vera, quando eius de inesse est necessoria: Gia vera,quando eius de inesse non est necessaria. orum omnium exem pla ficile consideranti patebunt-Vbi etiam nota omnem propositi
nem modalem veram esse necemimam,
de omn-modalem fili uti cile impos
77쪽
sibilem : v. g. hete propositio e Petrum eurrere est ontingens, est vera, & neces s ulla: quia necessarium est,ut hoc,quod
est currere, conueniat Petro contingenter. Cuius ratio sumitur ex ipsa n tuta propositionis modatisretenim l si non sillim exprimit proicatum comvenire sibiecto,sed etiam modum prinprium, quo illi conuenit: ae proindὸ si est vera, est necessaria; si verb falsa, impossibilis. Rursus, ut harum propositionum Oppositio,& aequipollentia racili is pedicipiatur, notandum est, quod, cum isti modi per omnia assimilentur signis supra explicatis; consimili etiam modo contingit utrobique oppositio: & idebsicut nuta, opponuntur con
aliquis vini & seniliter rin, dGaiquis, opponuntur contradictoriE ; ita necesse, ε possibile non, seu, eιntinge ram , de Gmiliter imbribile , de postibile, seu, n-Αc tandem sicut .mnis, alia quis; -οῦ-, de, aliquisnam sebalternantur; ita etiam necesse, de , psibile, seu, contirgens, ac impsibile, d nobile non,
Similiter quoad aequipollentiam
istorum modorum valet ille versiis: Prae,
contra ille : 'st, ea tra: a, strue subabrer. Nam eo modo, quo propositiones simplices oppositae fiunt aequi pollentes iuxta tria prςcepra tradita; sic etiam contingit in pr*enti: ac proii
lentes, si cuilibet apponatur ne O: Vis dicas, non necesse, iam mavisset, pessi ιili non idc ex consequenti istae mod les erunt ad Nipollentes : non necesse est Petrum mmo; 'si bile est Prerum currere. Qua etiam proportione ex modis contrarijs fiunt aequipollentes postposita negatione cuilioet illorum: ex iubalternis vera, pr posita. & postposita. Ne autem aliquis turbetur in anteponendo, vel postponendo negationes; iciendum 'est in his propositionibus modalibus tunc anteponi negationem, quando negatur modus ; timc verbpostponi,quando negatiu dichim; tunc autem anteponi,& postponi, quando utrumque negatur: quod fit costituendo negationem,tam a parte dicti,quὶmri parte modi,ut in figura postea statuenda clarius Aucescet. Vt autem iuxta has regulas sicil εquisque possit inuenire,quae prςpositiones montes sint aequi pollentes ; qu*vcrd oppositae; & quo genere oppotationis: excogitarunt Disectici quatuor dictiones, seu rorulos, scilicet, PPVIS ILLI CE. EDENTULI. In quibus inuenium tur quatuor vocales. A. E. I. O. V. H rum A. denotat propositionem modin lem assirmativam de dicto, & de m do: V. negativam de dicto,& de modo: E. negativam de dicto, de affirmativam de modo: I. affirmativam de dicto, denegativam de modo: qui est sensis iblius carminis. E, dilium negat, I. cfare motum: ηLhil . se V. totum. Quaelibet ergo ex dictis dictionibus seu rotulis continet quatuor literas
vocales , iuxta numerum modorum,
quos supra assignauimus. Atque ita prima vocalis in uno quoque rotulo indicat propositionem de possibili: s cunda,propositionem de contingenti: tertia, de impossibili: δc quarta, ae necesse. Quibus rotulis inquatuor angulis dispatis, ita ut purpurea, de triace, sint in duobus superioribuno uim-, 3c Hotuli, in inscrioribus: constitui itur figura oppositionis r nam omnes
78쪽
propositiones, quae fiunt in purpurea, dei aee, opponuntur contrarie: quae in amavim- , &identuti; subcontrarie:qriae inpavirpurea, & edentuli ; dc similiter, quae in triace, & amauimus I contradictorie: & tandem quae fiunt in
purturea, & amaui--: & simillier qui in illiare, de Mentuli, opponuntur sita, ternE. Omnes autem propositiones iustibet rotuli sent inter se aequia pollcntes. Quae omnia subiccta figit
Consulia posuimus exempla inmodalibus, quae fiunt de dicto singultari: quia quando dichium est commune, ut oppositio, de aequi pollentia sine errore natat; aduertendum cst, vidi inimpropositionis de necesse in quocumque rotulo non habeat eandem quantitatem , ac aliae tres propositiones,quae in illo continentur; sed ii di etiam si rum sit particulare, dictum propositionis de necesse sit uniuersale, vel e cor ira; si sin rotulis contradictori s d buntur duae contradictoriae simuI veram
ut si in purpurea , & edentia, dicatur, meesse est aliouod animal esse ham sem : sibile estaliquod animal nan es homi
nem. Si tamen in altera mutetur qua
titas dicti, iam una erit vera, & alia fibsa. Plures alias regulas alij multipliacant ; adductae tamen sufficiunt, si generases supra traditae rem perpentam
Hoc siilom superest adnotandum promotalibus diuisis, qubd, ut fiat oppo
79쪽
stio, debet mutari quantitas modorum, ita vi in vi sit uniuersalis, &inalia particularis: v. 'Petrio necessarios ham eius contradictoria est, Petrin hostibilia
ter 1isii est Lma. Quando vero motalis diuisa est de subiecta commimi, d bct etiam mutari quantitas dicti: vis dicas , Omnis Lm. neces riὸ υὶ animal, eius contradictoria est, aliDis h.m 'ffoditremn est animal. Tandem circa conuersionem prppositionum in alium obseruandum cst ipsas generaliter loquendo
conuerti ratione dicti; non vect r. tione modi ; ac proinde regulariter fieri convcrsionem inuariato modo, iuxta regulas generales conuersonis:& hoc tam inmodali composita, quam divisi: ut si dicas , Omnis homo trecessario est animal: ergo aliquod animal necessario es h ma liquem hominem esse ηἰnum est poli le : ergo aliquod album esse timin m est psibile, me. Quando
verbis propositione de necesse sibiectum dicti est aliquod concretum accidentale , tunc necesse debet mutari in . possibile; alias dabitur antecedens verum, & consequens talium : ut G -- maticin necessario est hamo; non valet: ergo Lma necessario est Grammaticinis eddinet pro ture sirio poni rasibile, dicendo : ergo n=- p sibi&ιr est Grani
maticis. Cuius rationem tangit S.
Thom. opus. 48. trach. de syllogisino: quia scilicetsepEvna res ex natura fila postulat uniri ait ri; cum tamen haec non necessarid petat cum priori coniungi. Vbi denique aduerte, qudd, quando modi filiit negativi, & dictum est uniuersale affirmativum , non potest propositio modalis conuerti, si subiectum dicti si si perius pr dicato non enim valet: omne animal e hum ms imp B ile: ergo ali uem luminem esse nimal es impostibile. Alia non ita n
cessaria circa propositiones modales, consillid omittuntur , quae tamen, si
placet, in Auctoribus videri possiuit.
APpeli tur propositio exponi bilis,
quaeratione alicuius in ea inclusi
obscurum habet sensiam: & ita indiget expositione. Quod fit per aliam propositionem clariorcm: & ideo haec vocatur exponens, sicut illa dicitur exponi bilis.
Inter has propositiones primδ enumerantur exclusuae, quae scilicet modificantur aliqua dictione exclusiua; quales sint, duntaxat, &s miles. Si ergo talis particula apponatur sibiecto, modificat totam propositioncm, eamque essicit absolute exclusuam : &tunc excludit alia omnia sabiccta a participatione pr dicati: ut si dicas, Tam
tum hjm. ψ risibilis : exponitur sic: m. est risibilis, nihil aliud ab hbmina strisse. Si verb particula exclusi
iungatur praedicato , tunc propositio
vocatur de excluso extremo ;& excividit sibiccto alia omnia pridicata: vicum dicitur , tima est tamum animale exponitur hoc modo : h ma est animal,
Into hos autem modos exclusonis
maena est differentia. Si enim dicas,pradicati a sent tantum fui ueri positio est vera: quia significat non esse plura, neque pauciora; si vcrd dicas, tantum praedicabilia sani est filia: quia sensis est, numerum quinarium solis pr dicabilibus conuentio. muis autem iuxta proprietatem scrinonis haec ita sint, i E tamen a nobis confunduntur in communi a.
80쪽
do loquendi, & particulam exclusiauam, quae iungenda erat subicino, i considcratξ applicamus praedicato 1, aut econtra: dc ideo sensus intentus colligendus erit exsubiccta materia, de quatra statur. Illud tamen oportet adnotare, has particulas, cuicumque iungantur, numquam excludere ea, quae necessario illud comitantur : cum enim
dicis, filutem; non excludis 1 tali rinore me,a neccilia ia ad illius consecutionem ; & cum dicitur
trem Petrus eurrit: non excluditur
hoc risibile a cursu, & sic dealijs.s Secundum genus propositionum exponibilium est illarum, quet assiciuntur particula exceptiua, praeter, aut s- milibus: praeter hominem est irratismiti. Appellantur autem . ceptivae : quia aliquid ex aliquo com-numi distributo excipiunt : & ideb on datur propria exceptio; nisi detur tali distributio subiecti;vt patet in hac, Lma est albin praeter Petrum : quae impropriἡ dicitur exceptiua, ut bene nintat Toletus in pinsenti.
Igiturpropositiones exceptiuae exponuntur recte, si loco particulae , ae ter, ponatur,: ut si dicas, animal praeter hominem est irratisi ale; exponit ar dicendo, .mne tu lexcepta Lmines irrationale, vel per copulam implicationis Degacium dicendo , omne animit, ritia non est h.
Tertium genus est carum, quae duplicatum habciat sibiectum, vel prς- dicati inaratione alicuius particulet illud duplicantisi de propterea appellantur
Nauplicatiuae. De quibus non nihil agemus: quia earum cognitio est sim- me necessaria ad scientias,*valde froquens iturum usus. Igitur particulta reduplicatiuae fuit , ut , im uantam,
quaten- , fu.r ratione, secundum quo
dc iiiviles. Quae possunt dupliciter si
mi, scilicet reduplicatiuZ, dc specificatiuae Tunc simuntur reduplicauit quando duplicant causam i cur pro dicatum insit subiecto; ut si dicas, min, inquantum ratis tu es risibilis e per quaten, albus est δείς - -- - ,δα. Et huiusmodi propositiones exponium tur optime per cautam dicendo :quia Domo est rationalis . est risibilis:
Tunc verb particulae iste silmi tur specificatiuἡ, quando reduplicant
rationem se es , cui ad quatξ conuenit pridicatumό quae tamen non est causa eius: ut cum dicitur, tum edor est obiectum vis- : ens inquam
quantum ens est obiectum Metaph sicae, in his enim propositioni s non significatur causa, sed natura, & sp cies, cui conuenit ad quatE pr dic tium. Quam doctrinam concorditer tradunt Dialectici, Sotus, Tolet. Viti tali'. de alij. Huiusnodi autem propositiones non exponuntur per causilem; possunt tamen aliqualiter exponi per
conditionalem, dicendo: si se em, sobiectum Metaphysicae,c V. Hinc colliges, quantum a proprio rate,& veritate errent, qui propositionem reduplicatiuam inter disputandum distinguentes in sensi Decisscativo, vel reduplicatiuo: per specificativum intelligunt 'i opolitionem roduplicare rationem materialcm , per reduplicativum vcro, rationcm forma-lcm : v. g. hanc propositionem: Petr-
hinuantum homo es albus, disti lagunt, de alterunt specificative esse veram; redi plicatiue autem salsuri : quia putant priori modo reddere hunc ticnsum : P
trui, Pi est h. , est alim. Hic tamen modus loquendi, & intelligendi isto,
terminosi planus abusus, ut patet ex
dictis: non enim propositio potest esse reduplicativa, nisi rcduplicet aliquam